Những sự thật về nơi sâu nhất Trái Đất

[june04]

Mariana, rãnh đại dương có độ sâu lên tới khoảng 11.000 m, có sinh vật sống và thậm chí cả túi nylon.

Trong khi mặt đất có những ngọn núi và thung lũng khổng lồ, dưới nước cũng tồn tại những cấu trúc tương tự. Một trong những cấu trúc đặc biệt nhất là rãnh Mariana - khe nứt ở phía tây Thái Bình Dương dài hơn 2.540 km. Nơi này có vực thẳm Challenger - điểm sâu nhất từng ghi nhận trên Trái Đất với độ sâu khoảng 11.000 m. Con số này gấp gần 3 lần so với độ sâu của xác tàu Titanic và lớn hơn cả chiều cao của đỉnh Everest - đỉnh núi cao nhất thế giới.

James Cameron là một trong số ít những người xuống vực thẳm Challenger

Chuyến lặn đầu tiên xuống vực thẳm Challenger diễn ra năm 1960 với tàu lặn Trieste. Trong chuyến lặn, các hành khách Jacques Piccard và Don Walsh đã vô cùng sửng sốt khi nhìn thấy những sinh vật sống. James Cameron, đạo diễn của bộ phim "Titanic" năm 1997, là nhà thám hiểm biển sâu tiếp theo. Ông đã lái tàu lặn xuống đến độ sâu khoảng 10.908 m, lập kỷ lục thế giới vào năm 2012.

Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA), cứ 10 m xuống dưới bề mặt đại dương, áp suất sẽ tăng thêm 1 atm. Atm là đơn vị đo áp suất, tương đương 14,7 pound (6,4 kg) trên 1 inch vuông (6,5 cm2). Điều này đồng nghĩa, tàu xuống vực thẳm Challenger có thể chịu áp suất tương đương 50 máy bay Boeing 747 đồ sộ.

Phát hiện túi nylon

Một nhà thám hiểm khác từng xuống vực thẳm Challenger là Victor Vescovo, nhà đầu tư người Texas. Ông đã xuống sâu 10.927 m và lập kỷ lục thế giới mới vào năm 2019. Vescovo đã mang lại thông tin đáng buồn về tác động của con người đến những địa điểm xa xôi tưởng như không thể chạm tới: Ông cho biết, mình trông thấy túi nylon và giấy gói kẹo dưới rãnh Mariana.

Vực thẳm Challenger thuộc "vùng hadalpelagic"

Giống như khí quyển Trái Đất, đại dương có thể chia thành nhiều lớp. Theo NOAA, phần trên cùng được gọi là epipelagic hay vùng ánh sáng mặt trời, kéo xuống 200 m dưới mặt nước. Vùng mesopelagic, còn gọi là vùng chạng vạng, bắt đầu từ điểm cuối của vùng ánh sáng mặt trời xuống khoảng 1.000 m. Tiếp theo là vùng bathypelagic hay vùng nửa đêm, và vùng abyssopelagic hay vùng vực thẳm - từ 4.000 m đến 6.000 m. Trong vùng vực thẳm, rất ít dạng sống có thể tồn tại, nước hoàn toàn không có ánh sáng và cực kỳ lạnh.

Nhưng với độ sâu khoảng 11.000 m, vực thẳm Challenger còn nằm sâu hơn nữa, trong vùng hadalpelagic. Khu vực này được đặt tên theo Hades, vị thần cai quản địa ngục của Hy Lạp.

Sự tồn tại của các loài thủy sinh độc đáo và núi lửa bùn

Vùng hadalpelagic là một trong những môi trường sống ít được khám phá nhất trên Trái Đất. Ở độ sâu kỷ lục và không có ánh sáng mặt trời, giới khoa học từng cho rằng không gì có thể tồn tại ở đó. Nhưng điều này không chính xác.

"Kể cả ở dưới đáy, sự sống vẫn tồn tại. Năm 2005, các sinh vật đơn bào tí hon gọi là foraminifera, một loại sinh vật phù du, được phát hiện ở vực thẳm Challenger", theo NOAA. Ngoài ra, các chuyên gia còn phát hiện những mỏm đá đầy màu sắc và hải sâm.

Theo NOAA, hàng loạt núi lửa bùn dưới biển và miệng phun thủy nhiệt ở rãnh Mariana cũng góp phần tạo nên những dạng sống khác thường. Bất chấp nước nóng có tính axit cao từ các miệng phun thủy nhiệt trong núi lửa bùn, nhiều loài vật kỳ lạ và sinh vật hiển vi vẫn sống sót. Thực tế, trong điều kiện thiếu ánh sáng mặt trời, chúng còn hưởng lợi từ nguồn nước giàu chất dinh dưỡng từ các miệng phun.

Chưa rõ độ sâu chính xác

Con người đã khám phá bề mặt đại dương hàng chục nghìn năm, nhưng chỉ khoảng 20% đáy biển được lập bản đồ, theo số liệu năm 2022 của NOAA. Các nhà nghiên cứu đã thực hiện nhiều nỗ lực nhằm tìm hiểu chi tiết về rãnh Mariana, nhưng việc này không hề dễ. Do sự rộng lớn và độ sâu kỷ lục của vùng đáy đại dương, họ phải dựa vào công nghệ sóng âm để cố gắng đưa ra một bức tranh đầy đủ về những cấu trúc bên dưới.

Chuyến lặn có người lái đầu tiên vào năm 1960 ước tính vực thẳm Challenger sâu 10.911 m, theo Sách Kỷ lục Guinness Thế giới. Với thiết bị đo đạc và công nghệ không ngừng cải tiến, độ sâu ước tính của vực thẳm Challenger theo cập nhật gần đây nhất vào năm 2021 là khoảng 10.935 m.