Những đồn đoán thanh trừng ở Nga sau vụ nổi loạn của Wagner

[vuitoichat]

Theo như trên mạng xã hội Nga, tên tuổi của hai nhân vật được nhắc đến nhiều và được cho là « vật tế thần », đó là ông Mikhail Mizintsev, cựu thứ trưởng Quốc Phòng, từng chỉ huy trận bao vây Mariupol và ông Roman Gavrilov, cựu lãnh đạo hiến binh. Một tuần sau khi chấm dứt cuộc binh biến do lãnh đạo tập đoàn lính đánh thuê Wagner tiến hành, cuộc săn lùng « những kẻ đồng lõa » phải chăng đang bắt đầu ở Nga?

Ảnh minh họa: Tổng thống Nga Vladimir Putin (giữa) thảo luận với tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov (trái) và bộ trưởng Quốc Phòng Sergei Shoigu tại Matxcơva, Nga, 21/12/2022. AP - Mikhail Klimentyev

Hậu Wagner nổi loạn : Thanh trừng hay thanh toán nội bộ ?

Giới blogger quân sự Nga – những thành phần cực kỳ bảo thủ và hoạt động rất tích cực trên mạng Telegram – nói đến một cuộc thanh trừng đang bắt đầu, hay chí ít một dịp « để loại bỏ những nhân vật ít trung thành nhất », theo như quan sát của kênh truyền hình Mỹ CNN.

Trên mạng xã hội Nga, tên tuổi của hai nhân vật được nhắc đến nhiều và được cho là « vật tế thần », đó là ông Mikhail Mizintsev, cựu thứ trưởng Quốc Phòng, từng chỉ huy trận bao vây Mariupol và ông Roman Gavrilov, cựu lãnh đạo hiến binh. Theo Jeff Hawn, chuyên gia về quân sự Nga và là cố vấn cho New Lines Institute, một trung tâm nghiên cứu địa chính trị của Mỹ, được kênh truyền hình Pháp France 24 dẫn lại, cả hai nhân vật này bị nghi ngờ đã gia nhập Wagner, và đã « nằm trong danh sách đen của Vladimir Putin ».

Một tên tuổi khác đang làm hao tổn nhiều giấy mực là tướng Serguei Sourovikine, cựu chỉ huy chiến dịch quân sự Ukraina giai đoạn từ tháng 10/2022 đến tháng Giêng năm 2023, nhưng có nhiều thành tích nổi bật trên chiến trường Syria. Tờ Moscow Times hôm thứ Tư 28/6 và một blogger quân sự Nga cho rằng nhân vật này dường như đã bị bắt, ngay từ hôm Chủ Nhật.

Thông tin này càng mang tính xác thực hơn vào lúc ông Serguei Sourovikine xuất hiện trong một đoạn video kêu gọi Viktorovich Prigozhin ngưng chiến dịch, trong bộ quân phục nhưng không đeo cầu vai. Chuyên gia về Nga, ông Stephen Hall, trường đại học Bath, xem đây như là « một điều bất thường đối với một sĩ quan cấp cao như ông. Đối với nhiều người, đây là dấu hiệu ông ấy đã bị bắt vào thời điểm đó ». Truyền thông Mỹ dẫn các nguồn tin tình báo cho rằng ông Serguei Sourovikine bị nghi ngờ gián tiếp ủng hộ Viktorovich Prigozhin, vì đã biết kế hoạch cuộc nổi loạn nhưng không có hành động gì để ngăn chặn.

Tuy nhiên, một số chuyên gia Mỹ lưu ý, nếu vị tướng Nga này có những rắc rối với chính quyền, đó không là vì bài viết của báo Mỹ New York Times hay mối quan hệ mật thiết của ông với Prigozhin, mà « có nhiều khả năng là vì những hiềm khích tồn tại giữa ông với bộ trưởng Quốc Phòng Nga hiện nay, Serguei Shoigu ».

Ông Jeff Hawn giải thích : « Khi còn chỉ huy chiến dịch quân sự ở Ukraina, vị tướng có biệt danh "Armaggedon – Chiến đấu đến cùng" đã ra lệnh rút quân Nga về Kherson và bắt đầu lập tuyến phòng thủ. Chính ông là người đã ra lệnh cho quân Nga chuyển từ thế tấn công sang phòng thủ. Đây có thể là một chiến lược quân sự tốt, nhưng nhìn từ góc độ chính trị, đó lại là một thất bại cho Serguei Shoigu ».

Serguei Sourovikine : Vật tế thần hoàn hảo ?

Từ phân tích này, Stephen Hall, cho rằng việc bắt giữ một vị tướng có ảnh hưởng như thế vào lúc này chỉ là một giả thuyết. « Tinh thần quân đội Nga đã xuống rất thấp, nếu ông Vladimir Putin tấn công vào một trong số hiếm hoi tướng cao cấp rất được các binh sĩ tôn trọng, thì điều đó sẽ còn làm cho tinh thần họ thêm bất ổn. Đây là một quyết định cần tránh vào thời điểm Ukraina mở chiến dịch phản công. »

Trái với những tuyên truyền trên mạng xã hội Nga, giới chuyên gia Mỹ tỏ ra cẩn trọng khi cho rằng « không có cuộc thanh trừng nào đang diễn ra ». Theo quan điểm của Stephen Hall, có nhiều khả năng « chúng ta đang chứng kiến các cuộc thanh toán lẫn nhau lấy cớ vụ nổi loạn của Prigozhin ». Đây sẽ là dịp để cho nhiều người trong hàng ngũ lãnh đạo quân đội Nga tận dụng, từ cấp thấp đến cao, để đánh bật một đối thủ hay kẻ thù.

Cũng theo nhà nghiên cứu Jeff Hawn, tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ phải chỉ định một hoặc nhiều vật tế thần. Jeff Hawn nhận định : « Việc Viktorovich Prigozhin có thể tiếp cận Matxcơva một cách dễ dàng làm lộ rõ những yếu kém của bộ Quốc phòng. Họ cần có một người có thể bị buộc tội thay cho Serguei Shoigu ».

Valery Guerassimov đang ở đâu ?

Một nhân vật khác cũng thu hút sự quan tâm của giới quan sát : Valery Guerassimov, tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, vắng mặt bí ẩn từ một tuần qua. Nhà sử học Françoise Thom, trả lời L’Express, cho rằng giả thuyết về một cuộc mất tích cưỡng bức không phải là điều không thể. Tác giả tập sách « Tìm hiểu chủ nghĩa Putin », nhận định, « tổng thống Nga không thể công khai gạt bỏ họ, vì đó sẽ là một sự nhìn nhận cho sự thất bại của cuộc chiến, ông ấy chỉ có thể làm cho họ biến mất ».