Prigozhin - Putin: Danh tiếng của "kẻ phản bội" là thách thức đối với "bạo chúa"

[vuitoichat]

Theo như hiện giờ, chính quyền Matxcơva phải đối mặt với nhiệm vụ khá nhạy cảm, khi coi Prigozhin là « kẻ phản bội » nhưng đối với những người ủng hộ, ông trùm Wagner mới là « người yêu nước » thực thụ, là một « anh hùng » xông pha trong bom đạn, dám công kích những thối nát, quan liêu trong quân đội, tiết lộ bí mật Nhà nước khi cho thấy những tổn thất quân sự của Nga.

Mặt nạ tổng thống Nga Vladimir Putin (P) và chủ nhân công ty Wagner Yevgeny Prigozhin (T) trong một cửa hàng bán đồ lưu niệm tại thành phố St. Petersburg, ngày 27/08/2023. AP - Dmitri Lovetsky

Yevgeny Prigozhin, ông chủ tập đoàn lính đánh thuê Wagner, là người hùng trong mắt nhiều người dân Nga. Chính quyền Matxcơva bất đắc dĩ để người dân đặt hoa và nến tưởng nhớ « con người tài năng đã phạm nhiều sai lầm » ở khoảng 15 thành phố, thậm chí ngay sát điện Kremlin, tranh luận về tang lễ trang trọng của một « Anh hùng nước Nga ». Bởi vì tổng thống Putin hiểu rằng dập tắt sự ngưỡng mộ Prigozhin lúc này có nguy cơ gây náo loạn ngay trong lòng nước Nga.

Kể cả khi xuống mồ, nhân vật được mệnh danh là « đồ tể », « nhạc trưởng » vẫn khiến ông chủ điện Kremin đứng ngồi không yên. Theo nhật báo Washington Post ngày 27/08, sự kính nể, cũng như mức độ nổi tiếng của Prigozhin được thể hiện qua làn sóng thương tiếc hiện nay lại là một thách thức tiềm tàng đối với tổng thống Putin vào lúc nội bộ lãnh đạo và quân đội Nga bị chia rẽ về cách tiếp tục cuộc chiến ở Ukraina.

« Kẻ phản bội » điện Kremlin được coi là « anh hùng »

Điện Kremlin có thể coi Prigozhin là « kẻ phản bội » nhưng đối với những người ủng hộ, ông trùm Wagner mới là « người yêu nước » thực thụ, là một « anh hùng » xông pha trong bom đạn, dám công kích những thối nát, quan liêu trong quân đội, tiết lộ bí mật Nhà nước khi cho thấy những tổn thất quân sự của Nga. Chính thái độ này đã giúp Prigozhin nhận được lòng trung thành của lính Wagner, thậm chí là gia đình của họ, dù lính Wagner cũng « chết như ngả rạ » trên chiến trường.

Hiện giờ, chính quyền Matxcơva phải đối mặt với nhiệm vụ khá nhạy cảm. Trước tiên là phải khéo léo nỗi tức giận của những người ủng hộ Prigozhin và một số thành phần lãnh đạo cho rằng ông chủ Wagner bị ám sát theo lệnh của điện Kremlin. Tiếp theo, phải khống chế được nguy cơ những thành phần đó, có thể do quá hận, trở thành những đối thủ của ông Putin hoặc có những hành động cực đoan khi tưởng nhớ Prigozhin.

Có lẽ vì vậy, như để tránh gây kích động, ông Putin ca ngợi công lao của Prigozhin, không nhắc đến vụ nổi loạn. Điện Kremlin phủ nhận liên quan đến vụ rơi máy bay, để mặc tin đồn phương Tây và tình báo Ukraina đứng sau vụ việc.

Tuy nhiên, mọi hành động « phản bội » sẽ không bao giờ được ông Putin tha thứ. Dmitry Kolezev, nhà phân tích kiêm nhà báo độc lập, rời Nga ngay khi Matxcơva đưa quân tấn công Ukraina, cho rằng « Prigozhin không tránh được trừng phạt, dù từng tuyên bố trung thành với Putin » vì « đã đẩy chế độ vào nguy hiểm ».

Đòn trả thù dã man có thể là con dao hai lưỡi

Chắc chắn hình ảnh máy bay bị nổ gãy cánh, quay vòng vòng trên trời rồi rơi tan xác sẽ còn ám ảnh tâm trí và « dù phạm sai lầm, những nhân vật như Prigozhin, không đáng phải chết tang thương như vậy », theo nhận định trên trang The Atlantic của giáo sư chính trị Brian Klaas, Đại học Luân Đôn. Để Prigozhin chết tan xác có thể còn là « lời cảnh cáo » cho những kẻ phản bội. Tuy nhiên, chọn biện pháp tàn bạo có thể lại là con dao hai lưỡi về lâu dài.

Thứ nhất, cách trừ khử Prigozhin có thể đã được tổng thống Nga cân nhắc kỹ để tái khẳng định quyền lực. Nếu đúng vậy, theo giáo sư Brian Klaas, ông Putin đã « phạm sai lầm kinh điển » của các nhà độc tài : tưởng dùng bạo lực để củng cố quyền lực nhưng lại làm suy yếu nhà độc tài. Tâm lý nghi ngờ, lo sợ sẽ ngày càng gia tăng trong đội ngũ thân cận của tổng thống với câu hỏi : Liệu sắp tới sẽ đến lượt họ ? Để bảo toàn tính mạng, không loại trừ khả năng một số người nghĩ đến một nước Nga không có Putin. Trừ khử Prigozhin có lẽ chỉ làm tạm hoãn mối đe dọa vì theo ông Klaas, mọi nhà độc tài đều có cái kết.

Thứ hai, cách loại bỏ dã man khiến những người thân cận dè chừng, tránh làm phật lòng nhà lãnh đạo. Như vậy, tổng thống Nga sẽ chỉ nhận được những thông tin đã được chắt lọc. Điều này càng khiến ông Putin xa rời « thực tế », như sai lầm khi ông tự tin thâu tóm Ukraina chỉ trong vài ngày. Giáo sư Brian Klaas kết luận « theo thời gian, những tín toán sai lầm khủng khiếp ngày càng có thể xảy ra và cuối cùng một trong những tính toán đó sẽ dẫn đến hồi kết của chế độ ».