Cụ là 1 nhân vật huyền thoại trong làng vơ Việt Nam, từng khiến thực dân Pháp khiếp vía khi có học tṛ bẻ găy cổ và 4 chân hổ ngay trước mặt quần chúng và được mệnh danh là "sư phụ của Vơ Ṭng".

Nhắc đến giới vơ lâm Việt Nam, không thể không kể tên cụ Cử Tốn (1861 – 1949), người được những bậc lăo làng hiện tại tôn sùng. Cụ Cử Tốn có nhiều giai thoại, hệt như Hoàng Phi Hồng của Trung Quốc, tinh thần thượng vơ của cụ luôn song hành với tinh thần ái , thương dân. Ông được xem là “Anh hùng xạ điêu” phiên bản Việt.
Cụ Cử Tốn tên thật là Nguyễn Đ́nh Trọng, người vùng Tây Hồ (Hà Nội) hiện nay. Cụ sinh ra trong gia đ́nh thuộc ḍng họ vơ tướng, sớm bộc lộ tài năng vơ thuật từ nhỏ. 18 tuổi, cụ đă đỗ ḱ thi Hương (cử vơ) sau đó giành luôn ngôi đầu ḱ thi Hội (phó bảng vơ).
Sở dĩ ông được ví như “Anh hùng xạ điêu” phiên bản Việt bởi trong 1 cuộc thi bắn cung do vua Tự Đức tổ chức, dù khi ấy c̣n trẻ và chưa có kinh nghiệm nhưng cụ Cử Tốn đă bắn liền lúc 9 mũi tên vào trúng hồng tâm. Khả năng bắn cung chuẩn xác và cực nhanh của cụ Cử Tốn đă khiến tất cả, trong đó có vua Tự Đức phải nể phục. Sau đó, vua liền phong cho ông danh hiệu Xạ năng quán quốc.
Sau này, khi thực dân Pháp xâm lược Việt Nam, cụ Cử Tốn lúc đó không c̣n làm quan mà đă lui về, mở ḷ vơ từ lâu. Một lần, ông quyết định cùng các học tṛ đánh chiếm lương thực đang trên đường vận chuyển. Trong quá tŕnh đánh nhau ác liệt, cụ Cử Tốn dính thương nặng ở chân rồi sau đó bị thọt.
Thực dân Pháp sau quá tŕnh điều tra, đă nghi ngờ ḷ vơ của cụ Cử Tốn là những người ra tay cướp lương thảo. Nhưng do không có chứng cứ, đây lại là nơi hội tụ những nhân vật kỳ tài, quân Pháp coi ḷ vơ của cụ chẳng khác nào cái gai trong mắt. Chúng t́m cách triệt hạ để Hà Nội không c̣n ‘vườn ươm mầm hoạ’…
Chúng dựng vơ đài náo loạn khắp Đông Dương, chúng bày ra âm mưu vô cùng thâm độc và treo thưởng ai đánh hạ được thầy tṛ Cử Tốn th́ sẽ được trọng thưởng Bắc Đẩu bội tinh và được trọng đăi hậu hĩnh sau này.
Trước âm mưu này của thực dân Pháp, cụ Cử Tốn đă nghĩ ra 1 kế sách vẹn toàn. Theo đó, để thạo thanh thế trước bọn thực dân, cụ đă cho các môn sinh của ḿnh diễn lại tích “Vơ Ṭng đả hổ” ngay trước mặt quần chúng.
Ngày ấy, ở sở thú Hà Nôi (ngày nay) có con hổ cụt đuôi rất hung dữ. Con hổ to lớn, hễ thấy người là lồng lên, bổ nhào lên chuồng thép như muốn ăn tươi nuốt sống. Cụ Tối đă cử đệ tử của ḿnh là vơ sư Mùi Đen lên đài.
Tại hôm đăng đài, trước mặt của quần chúng và đám sĩ quan Pháp, vơ sư Mùi Đen “quần thảo” với con hổ vô cùng ác liệt, sau 1 giờ vơ sư Mùi Đen đă khiến con cọp đực cụt đuôi găy cổ bằng 1 đ̣n chí mạng. Không chỉ “xử” con cọp đực, ông c̣n bẻ găy 4 chân của 1 con cọp cái khác khiến quần hùng không ngớt vỗ tay tán thưởng, c̣n đám thực dân Pháp th́ được phen muối mặt, chuồn thẳng. Có người c̣n gọi vơ sư Mùi Đen là “sư phụ của Vơ Ṭng” v́ cùng lúc khiến 2 con hổ đau đớn.
Ngoài ra, Cụ Cử Tốn cũng là một người có tinh thần thượng vơ và ḷng yêu nước thương dân. Ông thường dùng vơ thuật để bảo vệ dân lành, chống lại áp bức của thực dân Pháp. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, cụ Cử Tốn đă tham gia dạy vơ cho quân dân ta. Ông cũng là người đă truyền dạy vơ thuật cho nhiều thế hệ vơ sư, trong đó có vơ sư Nguyễn Văn Nhân, người sáng lập ra môn phái Thăng Long Vơ Đạo hiện đại.
VietBF@ sưu tập