Kết hôn khi đă 44 tuổi, không dám giữ lại đứa con đầu ḷng v́ sợ phải chia sẻ thời gian với ca trù, ly hôn cũng v́ ca trù, cuộc đời bà là những chuỗi ngày cô độc kéo dài.
Năm 2012, ca nương Bạch Vân được phong Nghệ sĩ ưu tú, đó là danh hiệu cao quư mà nhà nước phong tặng cho chị với những nỗ lực ǵn giữ ca trù. Nhưng để ca trù được công chúng biết nhiều như bây giờ là cả một chặng đường gian nan. Bạch Vân gần như độc hành trên con đường chông gai thử thách này mà mỗi lần nhắc tới, chị bảo như có 'ma nhập vào người', buộc chị phải làm nghề này để 'trả nợ kiếp trước'.
Gặp NSƯT Bạch Vân, không ai nghĩ chị là một ca nương nức tiếng Hà Thành bởi vẻ ngoài giản dị. Chỉ có đôi mắt là ánh lên niềm say mê mỗi khi nhắc tới ca trù. Khuôn mặt tươi rói chị kể những lần xuôi ngược đi t́m những nghệ nhân ca trù đă ẩn khuất và cả những lần nhịn đói chầu chực, nghe chửi rát tai chỉ để nghệ nhân hát vài câu về ca trù.
Với Bạch Vân kể cả có 2 người ngồi nghe, chị cũng say sưa hát
Đi buôn lấy tiền 'nuôi' ca trù
Sinh ra và lớn lên trong một gia đ́nh có truyền thống học văn, đọc sách. Bố chị ngâm thơ và có thể đọc Truyện Kiều xuôi ngược. Mẹ chị là người có giọng hát rất hay. V́ vậy Bạch Vân cũng yêu sách, văn chương từ nhỏ. 5 tuổi, khác với chúng bạn chỉ biết rong chơi, Bạch Vân thường ngồi ĺ vài giờ đồng hồ trong nhà chỉ để đọc sách.
Lớn lên, Bạch Vân học Nhạc viện Hà Nội, Trường ĐH Văn hóa. Thế nhưng, chỉ sau một lần nghe ca trù, cô gái mới ngoài hai mươi ấy đă quyết gắn cuộc đời ḿnh với ca trù, bỏ mặc ngoài tai lời khuyên can của gia đ́nh. Chị nói biết lúc đó theo ca trù là khổ, là cô độc nhưng chị không nghĩ nó lại khổ đến vậy. Càng khó khăn, chị lại càng quyết tâm đưa phận mỏng ca trù đến gần hơn với công chúng.
Hầu hết những nghệ nhân ca trù đều bị quên lăng và tản đi làm những công việc khác nhau. Danh cầm Chu Văn Du là thợ giặt và thợ sơn vôi, bà Quách Thị Hồ đi gánh nước thuê, cụ Nguyễn Thị Chúc đi bán hàng xén và làm ruộng, bà Kim Đức chuyển sang hát chèo, cụ Phó Đ́nh Kỳ đàn hay như thế nhưng về làm ở hợp tác xă sơn mài... Mỗi người một cuộc sống, một nơi chốn khác nhau nhưng Bạch Vân cất công đi và t́m thấy họ.
Để có tiền trang trải cho những chặng đường kiếm t́m nghệ nhân gian nan như vậy, Bạch Vân từng có thời gian đạp xe đạp mấy chục cây số đi buôn hoa quả. Chị bảo, đường xa thăm thẳm, nhiều lúc nửa đêm vẫn một ḿnh một bóng lạch cạch giữa đường nhưng chị vẫn không nề hà ǵ, miễn sao buôn bán có tiền để có kinh phí t́m được người hát ca trù c̣n đang sống. Lăn lộn hàng chục năm như thế, Bạch Vân mới phục sinh được ca trù trước nguy cơ tàn lụi.
Khán giả những buổi biểu diễn của Bạch Vân hầu hết là khách nước ngoài
Từng tự tử, bỏ chồng con v́ ca trù
Năm 1991, khi đă được công nhận là ca nương, Bạch Vân thành lập CLB Ca trù Hà Nội trên phố Bích Câu. Thời gian đầu, chị tự bỏ tiền túi ra để tổ chức các buổi biểu diễn miễn phí, đích thân đến mời và đưa đón các nghệ nhân tới biểu diễn. Các cụ ở xa chị phải lo đưa rước, ăn ở, tiền tàu xe cho các cụ. Có thời điểm khó khăn, chị định nhảy từ tầng 3 xuống tự vẫn, may có đồng nghiệp kéo áo lại. Chính những lần sống chết với ca trù ấy mà CLB của chị được giữ lại cho tới ngày nay.
Mải mê theo đuổi ca trù, 44 tuổi chị mới lấy chồng. Chồng chị, anh Nguyễn Bá Hải khi đó đang tu ở chùa Một Cột. Con mắt tinh đời và tâm hồn nhạy cảm khiến cho chị ngay từ ánh mắt đầu tiên khi nh́n thấy anh Hải, chị biết anh không thể tu hành. Chị nhận ra anh là người có năng khiếu đàn và đưa anh đến nhà các nghệ nhân, t́m thầy dạy đàn cho anh để hai người có thể ngồi chung một chiếu hát.
Khi công việc ổn định, chị mở thêm quán cơm chay mang tên ḿnh. Nhưng đam mê ca trù vẫn níu chân chị. Bạch Vân đi nhiều đến độ có con chị cũng không dám giữ lại bởi lúc đó chị sợ sẽ không có nhiều thời gian dành cho ca trù. C̣n anh Hải v́ mải mê kinh doanh nên không c̣n yêu ca trù nữa. Hai lư do đó khiến Bạch Vân quyết định viết đơn ly dị dù hai người cưới nhau chẳng được bao lâu. "Nếu yêu Bạch Vân là phải yêu ca trù, c̣n không th́ chia tay", Bạch Vân tâm sự về quyết định chia tay.
Làm bạn với chó, mèo
Bước lên chiếu hát, dù ḷng nặng trĩu nỗi lo làm sao đủ tiền để trả cho tay đàn, tay trống, dù viêm họng đến độ tưởng chừng như không hát nổi nhưng khi tiếng phách vang lên, chị lại đắm ḿnh vào bài hát.
Nhưng khi bước xuống chiếu hát, chị lại quay về với thực tại cơm áo gạo tiền. Trở về nhà lúc nửa đêm là chuyện thường ngày, nhưng cũng chỉ ngủ được vài tiếng, khoảng 3h sáng, chị lại h́ hục xô chậu để hứng nước sinh hoạt. Chị giặt quần áo ngay trong đêm v́ nếu đợi đến sáng mai, nước không chảy mà chị th́ không có dụng cụ để dự trữ.
Dành hết thời gian cho ca trù, Bạch Vân tranh thủ nấu nồi cơm ăn 3 ngày, kho nồi trám ăn dần cả tuần. Cuộc sống của chị nơi căn gác nhỏ cô đơn chỉ có chó, mèo làm bạn. Chị sống t́nh cảm nên chó mèo chị nuôi cũng rất t́nh cảm với chị. Chúng thường được chị cưng nựng nên rất hay làm nũng, đồ ăn thức uống nếu bỏ ra đĩa không nỉ non chúng ăn, chúng cũng chả thèm ăn. Có thời điểm, chó mèo cùng đẻ lên tới gần 40 con, chị không có thời gian chăm hết nên đem cho. Nhưng cho ai chị cũng bắt làm giấy cam kết phải chăm sóc cẩn thận và không được thịt. Cứ nuôi vậy bao giờ chúng già quá mà chết đi th́ thôi.
Nhận ḿnh là người quá thẳng tính nên thiệt tḥi cả trong công việc với t́nh duyên. Nhưng chị nói tính ḿnh thế rồi không thể bỏ được, mà nhờ tính thẳng thắn vậy mới có ca trù như ngày hôm nay.
Bạch Vân là mây trắng, mây trắng th́ chẳng có ǵ, chỉ một cơn gió là tan vào không trung - chị bảo thế. Nhưng chị quả quyết rằng, dù số phận có nghiệt ngă, dù chị cô độc không chồng không con nhưng chẳng có cơn gió nào làm tan được tinh yêu ca trù của chị. Dù cuộc sống hiện tại có cô độc, công việc bảo tồn ca trù vẫn c̣n nhiều thách thức nhưng chị tạm hài ḷng với những ǵ ḿnh đă làm được bởi 'ông Trời không cho ai toàn diện hết'.
T́nh Lê
Theo vietnamnet.vn
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
