Nhạc sĩ Anh Bằng - tâm sự người viết ca khúc

[Romano]

Chúng tôi đến thăm nhạc sĩ Anh Bằng trong lúc ông đang ngủ, nhưng người nhà cứ bảo lay thức ông và quả nhiên người nhạc sĩ mở mắt tỉnh táo, nở nụ cười tươi khi thấy có người quen. Ông bảo sức khỏe vẫn tốt chỉ có tuổi già đi đứng không vững và đôi tai đã kém từ ngày sang Mỹ đến giờ, nên ít giao tiếp với ai. Chúng tôi mở đầu câu chuyện âm nhạc và nói với nhạc sĩ Anh Bằng rằng mặc dù ông đã sáng tác hơn 700 trăm ca khúc kể ra không hết; nhưng nếu phải chọn một bài hát tiêu biểu của ông thì tôi sẽ lựa bản Nỗi Lòng Người Đi. Tôi bắt đầu hát lên "Tôi xa Hà Nội năm lên mười tám khi vừa biết yêu...". Nhạc sĩ Anh Bằng mỉm cười và chúng tôi đi vô câu chuyện.





SBTN: Xin ông kể về cảm hứng sáng tác nên bản Nỗi Lòng Người Đi?
Nhạc sĩ Anh Bằng: Khi lên tàu di cư vào miền Nam năm 1954, tôi đã có cảm hứng viết nhạc phẩm này. Nhưng đâu phải viết một lần là xong mà phải mất tới mười năm, sửa chữa nhiều lần và đến năm 1965 mới cho phổ biến bản này. Khi bản Nếu Vắng Anh phát hành được công chúng yêu chuộng thì tôi hứng khởi hoàn tất bản Nỗi Lòng Người Đi để tiếp tục cái đà sáng tác đang đi tới. Thực ra bản này được thai nghén đầu tiên trong sự nghiệp âm nhạc của mình khi từ giã miền Bắc vào Sài Gòn. Hồi còn trẻ cũng có viết mấy bản nhạc đầu tay nhưng không được phổ biến, cho nên bây giờ cũng không còn nhớ rõ, và coi như là Nỗi Lòng Người Đi là đứa con đầu lòng mặc dù nó ra mắt chậm hơn bản Nếu Vắng Anh.
SBTN: Tác giả thích cái gì nhất trong bản này về lời ca, về câu nhạc?
Ns Anh Bằng: Thật ra lúc đó tôi 28 tuổi, nhưng không lẽ câu hát viết " Tôi xa Hà Nội năm lên hăm tám " thì nốt nhạc không xuôi tai, cho nên phải đổi lại thành " năm lên mười tám" vừa xuôi tai, vừa nghe lãng mạn hơn. Có thể nói tôi thích cả bài này từ lời ca cho đến nét nhạc.
SBTN: Bản Nếu Vắng Anh có phải phổ từ bài thơ Cần Thiết của Nguyên Sa không thưa ông?
Ns Anh Bằng: Bạn bè đọc cho tôi nghe bài thơ Cần Thiết của Nguyên Sa, tôi cảm ý bài thơ này và viết nên ca khúc Nếu Vắng Anh. Lời ca hoàn toàn khác với lời thơ và đoạn giữa tôi đặt thêm ý nghĩa về người con gái có người yêu là lính chiến vắng xa. Sau đó thi sĩ Nguyên Sa yêu cầu tôi ghi là phổ thơ của ông và tôi cũng chìu theo.
SBTN: Ngày trước ở Sài Gòn, nhạc sĩ có hãng đĩa Asia phải không?
Ns Anh Bằng: Tôi có người anh họ chủ hãng đĩa Asia là Nguyễn Tất Oanh, nhờ nhóm Lê Minh Bằng gồm Lê Dinh, Minh Kỳ, Anh Bằng quản lý; cho nên hầu hết những nhạc phẩm của nhóm này đều được phổ biến. Chúng tôi có mở thêm nhà xuất bản lấy tên Lê Minh Bằng rất thành công. Khi qua Hoa Kỳ tôi mở lại trung tâm Lê Minh Bằng. Có người bảo rằng chỉ có một mình Anh Bằng mà thôi cho nên tôi đổi lại thành trung tâm Dạ Lan rồi cuối cùng là trung tâm Asia.
SBTN: Khi sang Mỹ năm 1975, sáng tác đầu tiên trên xứ người là gì?
Ns Anh Bằng: Bản Hạnh Phúc Lang Thang (Ngày ấy em như hoa xuân...) do tôi và đứa con trai là Trần Ngọc Sơn cùng viết chung, có lúc băng Cassette ghi tác già là Trần Ngọc Sơn, có lúc DVD ghi là Anh Bằng; cả hai đều đúng cả. Bài này do ca sĩ Ngọc Lan ca đầu tiên rồi tới Lệ Thu và nhiều ca sĩ khác, cũng là một ca khúc được nhiều người thích.
SBTN: Nhạc phổ thơ chiếm tỉ lệ bao nhiêu trong sự nghiệp viết ca khúc của nhạc sĩ Anh Bằng?
Ns Anh Bằng: Tỉ lệ là gần một nữa. Lý do là khi qua Mỹ thì mình đã lớn tuổi, cứ viết lời ca tình tứ anh yêu em thì cũng hơi mắc cở với con cái. Cho nên chọn thơ tình mà phổ nhạc; hơn nữa đặt lời ca cũng khó khăn nên chọn thơ của các thi sĩ rồi cảm hứng đặt thêm ca từ mà thành bài hát.
SBTN: Chúng tôi thấy các bài thơ phổ nhạc của Anh Bằng rất được ưa chuộng và nhiều người hát?
Ns Anh Bằng: Đúng vậy. Bản Chuyện Hoa Sim do Như Quỳnh hát, Chuyện Giàn Thiên Lý do Mạnh Đình hát bán băng nhạc rất nhiều. Riêng bản Khúc Thụy Du được coi là nhiều người hát nhất từ ca sĩ tới khán giả. Đây là một bài thơ của Du Tử Lê nói về chiến tranh, tôi lấy mấy câu thơ rồi phổ nhạc. " Hãy nói về cuộc đời, khi tôi không còn nữa.... Vì sao thân anh rung. Vì sao chân không vững..." Việt Dzũng hát bài này đầu tiên, anh ấy bảo là rất thích. Có lẽ cái câu " vì sao chân không vững" đúng với trường hợp của anh.
SBTN: Nét đặc biệt trong ca khúc phổ thơ của Anh Bằng là gì?
Ns Anh Bằng: Tôi thường lấy ý thơ mà cảm hứng đặt lời ca, hoặc dùng vài câu thơ rồi đặt thêm lời ca của mình vào. Cho nên đa số những bài nhạc phổ thơ của tôi nếu không ghi rõ là phổ thơ thì người ta cứ tưởng là nhạc và lời là của Anh Bằng.
SBTN: Cho chúng tôi được trở lại một chút về bản Nỗi Lòng Người Đi, người em trong bản này là ai?
Ns Anh Bằng: Đó là một cô gái mười sáu tuổi như câu hát " Tôi xa Hà Nội năm em mười sáu xuân tròn đắm say". Tình yêu của tôi và nàng thật thánh thiện, chưa hề chạm vào nhau nói chi đến cầm tay hay hôn nhau. Khi tôi rời Hà Nội vào Nam năm 1954, nàng phải ở lại cùng bố mẹ. Một năm sau nàng qua đời vì bệnh; mãi sau này hỏi thăm tin tức tôi mới biết chuyện này.
SBTN: Kể ra chuyện này, bác gái (vợ của nhạc sĩ Anh Bằng) có buồn không?
Ns Anh Bằng: Nhà tôi rất thoải mái về chuyện tôi có bay bướm một chút tình cảm bên ngoài. Thời còn ở Sài Gòn, có những cô thích tôi, đến nhà thăm và xin phép nhà tôi cho đi chơi cùng với tôi. Có lẽ bà ấy hiểu rằng một người nhạc sĩ muốn viết nhạc tình truyền cảm thì phải có cảm xúc thật sự, chứ mà không có tình yêu thì nhạc nó nhạt nhẽo lắm.
Câu chuyện ca nhạc còn dài và đầy hứng thú. Ở cái tuổi 87, sức khỏe dù tốt cỡ nào, cũng phải cần nghỉ ngơi , không thể nói nhiều.
Chiều đang xuống, nắng nhạt dần, chúng tôi xin kiếu từ và hẹn lần khác tới thăm ông và sẽ mang tặng một ít trà rừng đặc biệt ở Thái Nguyên do người bạn gởi cho. Qua câu chuyện văn nghệ này, tôi học được một điều quan trọng về cách đem thơ vào nhạc của Anh Bằng, đó là lấy thơ phổ thành nhạc mà người nghe không biết đó là ca khúc phổ từ một bài thơ.
tm