11/04/19
Tại sao những người Cộng ḥa tiến hành chiến tranh chống lại California, kiệt tác lớn nhất của đảng này?
Ông Ronald Reagan, lúc đó là thống đốc của Califoria, đang nói chuyện với báo chí trong lúc dự Hội Nghị Đảng Cộng Ḥa tại Miami Beach, Florida, tháng Támt 1972. (Hulton Archive/ Getty Images)
Đó là thắc mắc do được ông Joe Mathews nêu ra, được đăng trên báo USA Today hồi cuối tháng 10 vừa qua.
Ư của tác giả Mathews là như sau.
Đối với tất cả những ai chỉ trích California là một pháo đài Dân chủ, sự thật lịch sử hoàn toàn ngược lại: California hiện nay gần như hoàn toàn là một “tác phẩm” từ sự sáng tạo của đảng Cộng ḥa. Ngay cả bây giờ, khi đảng Dân chủ nắm giữ vai tṛ lănh đạo của nhiều cơ quan, các cấu trúc của chính quyền và chính sách này về căn bản vẫn phát nguồn từ Đảng Cộng ḥa.
California và Đảng Cộng ḥa được sinh ra cùng một lúc và lớn lên cùng nhau. Cả hai đều mang do công của ông John C. Fremont, một sĩ quan trong quân đội Hoa Kỳ, người vào năm 1846 tuyên bố California là một cộng ḥa tách ra khỏi Mexico. Sau đó, ông trở thành nghị sĩ Hoa Kỳ đầu tiên của California, và vào năm 1856, ông là ứng cử viên tổng thống đầu tiên của đảng Cộng Ḥa. Cá tính bốc đồng của ông Fremont, kể cả tật thích gây tranh căi và không chịu phục tùng ai - cũng chính là cá tính của tiểu bang và của đảng của ông tại đây.
Nhưng ảnh hưởng của Fremont c̣n mờ nhạt so với ông Leland Stanford, vị thống đốc đầu tiên của đảng Cộng Ḥa, được bầu vào năm 1861.
Trong những vụ thương lượng kinh doanh mang lại tư lợi, ông Stanford đă nối liền California với phần c̣n lại của đất nước bằng hệ thống hỏa xa, xây dựng nên trường đại học tư thục vĩ đại nhất. Trong quá tŕnh phát triển tiểu bang, ông Stanford đă thiết lập một khuôn mẫu đột phá, gây rối, và có lúc tham nhũng mà ngày nay được thể hiện bởi ông Mark Zuckerberg với Facebook và Elon Musk với Tesla.
Công bằng mà nói, đảng Cộng Ḥa ở California không chỉ gây tham nhũng, nhưng cũng luôn t́m cách đối lại sự việc đó để mang lại sự quân b́nh cho tiểu bang. Vào đầu thế kỷ 20, những viên chức Cộng Ḥa - nhất là vị thống đốc nổi tiếng kiêm nghị sĩ Hiram Johnson - đă ủng hộ quyền b́nh đẳng cho phụ nữ, quyền bầu cử và thiết lập cách thức bầu dự luật, và quy tŕnh trưng cầu dân ư c̣n duy tŕ trong hệ thống chính quyền California ngày nay. Dưới thời Cộng Ḥa cấp tiến, chính quyền đă thực thiện các biện pháp bảo tồn môi trường và kiểm soát t́nh trạng quan liêu của chính phủ bằng cách thiết lại các ủy ban độc lập, chẳng hạn như Ủy Ban Tiện Ích Công Cộng.
Từ năm 1899 đến 1958, California chỉ có một thống đốc Dân Chủ - ông Culbert Olson, người chỉ giữ chức này được một nhiệm kỳ, và làm việc không mấy hiệu quả cho lắm. V́ vậy, ngay cả trong thời Đại Khủng Hoảng và Đệ Nhị Thế Chiến, khi chính sách an sinh xă hội được thành lập trên toàn quốc, California vẫn là nơi không rộng lượng và rộng mở. Khi đảng Cộng Ḥa chi tiền, họ dành tiền cho các tổ chức, các định chế.
Thống Đốc Earl Warren, có lẽ là đảng viên Cộng Ḥa nổi tiếng nhất mọi thời đại tại California, đă theo đuổi kế hoạch dùng tiền tiết kiệm để mở rộng các trường đại học, xây đường xá và hệ thống dẫn nước.
Ông Warren, trong vai tṛ Thống Đốc và Thẩm Phán Ṭa Thượng Thẩm Hoa Kỳ, đă kết hợp chính sách hỗ trợ người dân với sự bảo vệ các cơ quan và công ty quốc pḥng, đă xây dựng ngành kỹ nghệ hàng không và không gian tại California, tạo ra nền tảng cho Thung Lũng Điện Toán Silicon.
Di sản chính của Nixon và Reagan
Hai đảng viên Cộng ḥa quan trọng nhất trong thế kỷ 20 của Hoa Kỳ là ông Richard Nixon sinh ra ở California và ông Ronald Reagan. Ông Nixon đă làm nên lịch sử bằng cách thành lập Cơ Quan Bảo vệ Môi Trường Liên Bang. Ông Reagan đă thành lập Ủy Ban Tài Nguyên Không Khí Chống Khói Bụi California và hợp pháp hóa việc phá thai khi c̣n là thống đốc, và khi làm tổng thống th́ ông vẫn ảnh hưởng đến nền kinh tế và văn hóa California, qua chính sách tự do thương mại tự do và hỗ trợ di dân.
Các thống đốc Cộng Ḥa gần đây cũng để lại dấu ấn của họ. Arnold Schwarzenegger, chẳng hạn, đă thiết lập chính sách đối phó biến đổi khí hậu dựa trên ư tưởng của đảng Cộng Ḥa về một hệ thống trao đổi quyền lợi cho các công ty (cap and trade),và chính sách này vẫn là trọng tâm của California ngày nay.
Mặc dù đúng là đảng Dân chủ đă nắm quyền tại Sacramento trong gần một thập niên qua. Nhưng họ vẫn sẵn sàng chấp nhận những lập trường của Đảng Cộng Ḥa tại California.
Chẳng hạn trong các vấn đề tài chính, ông Jerry Brown rất ghét chi tiêu tiền c̣n hơn cả những người tiền nhiệm bảo thủ của ông. Và trong khi Gavin Newsom tuyên bố sẽ biến đổi tiểu bang theo xu hướng tiến bộ, th́ đến nay, ông vẫn quản lư tài chính chặt chẽ, chẳng khác một thống đốc Cộng Ḥa.
Trước một lịch sử Cộng Ḥa và thực tế Cộng Ḥa này, Tổng Thống Donald Trump của Đảng Cộng Ḥa của ông lại nh́n California như một kẻ thù. Họ gây chiến với tất cả những tính chất Cộng Ḥa của California, như chính sách bảo vệ môi trường và sức khỏe, ưu tiên nâng đỡ các kỹ nghệ, đón nhận di dân cho nhu cầu lao động, tự do thương mại, độc lập trong sự quản trị tiểu bang.
Cả hai ông Nixon và Reagan là người chống cộng sản bậc nhất từ California, và giờ đây có lẽ hai ông phải đội mồ khi thấy Tổng Thống Trump t́m kiếm sự giúp đỡ trong cuộc bầu cử qua sự tiếp tay của Trung Cộng và bày tỏ t́nh cảm với lănh tụ độc tài cộng sản Bắc Hàn.
Viễn Đông