Mượn Đầu Heo Nấu… Stock

01/29/21

IAN BUI

Thị trường chứng khoán Mỹ tuần này sôi sục vụ GameStop. Giá cổ phần của chuỗi tiệm bán video game sắp đóng cửa này đã nhảy vọt cả 1,900%. Nhiều nhà môi giới bị lỗ bạc tỉ.


Cơ quan quản lý giao dịch nhà nước SEC (Securities Exchange Commission) sáng thứ Sáu 29-1-2021 đã ra thông báo khuyến cáo mọi người nên bình tĩnh và tránh tham gia các sinh hoạt phi pháp nhằm khuynh đảo thị trường. Vài nghị sĩ tại Quốc Hội đã lên tiếng. Phát ngôn nhân của tân Tổng thống Joe Biden nói chính quyền đang theo dõi sát tình hình cùng với tân Bộ trưởng tài chính Janet Yellen, người vừa được Thượng Viện chuẩn thuận mới hai ngày. Wall Street đang rúng động thực sự.

Vụ GameStop, chuỗi cửa hàng bán đĩa game, máy chơi game nổi tiếng ở Mỹ, đang gây chấn động Wall Street. Hãng này thua lỗ suốt nhiều năm qua và đây là cơ hội cho giới đầu cơ nhảy vào kiếm lời bằng cách bán khống (short selling).

Bán khống là hành động mượn cổ phiếu giá cao để bán đi và mua lại khi nó xuống giá thấp. Giá cổ phiếu của một công ty càng xuống thấp người bán khống càng có lời và công ty đó phá sản càng tốt. Cộng đồng Reddit – diễn đàn với hơn 430 triệu thành viên trên toàn cầu – đã phá bĩnh Wall Street khi vào lệnh mua liên tục để khiến giá cổ phiếu của GameStop tăng lên. Bán khống sẽ gặp vấn đề khi cổ phiếu tăng giá liên tục, tạo áp lực khiến nhà đầu tư phải bán non (short squeeze) để cắt lỗ. Nhà đầu tư bị áp lực phải mua lại (cover) rồi phải bán non, cứ thế chuỗi mua lại bán non lặp đi lặp lại. Kết quả, cổ phiếu của GameStop từ mức chạm đáy 3,32 USD hồi tháng 08/2019 hiện đã tăng lên 347,51 USD khi kết thúc phiên giao dịch hôm 27/01.

71,66 triệu cổ phiếu của GameStop hiện có giá trị 4,66 tỷ USD và đã khiến các nhà đầu tư tốn 6,12 tỷ USD mua vào, lỗ ròng 2,79 tỷ USD hôm thứ hai. Từ một công ty ‘ngáp ngáp’, GameStop hiện được định giá 23 tỷ USD trên sàn chứng khoán. Hiện tại, không ai biết khi nào bong bóng này sẽ nổ – theo bài báo của ictnews. Để hiểu thêm, có thể theo dõi bằng những giải đáp trực tiếp dưới đây.

Hỏi: Chuyện gì đã xảy ra?

Một số quỹ bảo phòng trên phố Wall, chuyên bán khống cổ phiếu của các công ty đang trên đà đi xuống, đã bị một nhóm đầu tư lẻ trên Reddit dùng Robinhood để siết tiền và phải chấp nhận lỗ để sống còn.

Hỏi: Quỹ bảo phòng là gì?

Tiếng Anh gọi là “Hedge Funds”. Đây là các công ty đầu tư được thiết kế với mục đích “bảo vệ vốn và đề phòng thua lỗ”. Họ áp dụng nhiều chiến thuật khác nhau để mua bán đủ loại công cụ tài chính, với mục đích giảm thiểu tối đa mức rủi ro. Khái niệm “hedge fund” xuất phát từ Âu Châu vào thế kỷ 16-17. “Hedge” nghĩa đen là giậu rào dùng để bao bọc và phòng vệ mảnh đất; “phòng” là cái đê, dùng để ngăn nước ngập. Hedge fund còn được dịch là “quỹ tự bảo hiểm”, “quỹ đối xung”, “quỹ phòng vệ” v.v. Hai quỹ bảo phòng lớn trong vụ Gamestop — Citron và Melvin Capital, đã bỏ ra ít nhất 3 tỉ đô la để đóng lại (cover) khoản nợ bán khống của mình.

Hỏi: Bán khống là gì?

Tiếng Anh là “short sell” — một phương thức làm tiền bằng cách mua đi bán lại cổ phần hay trái phiếu mà ta không sở hữu (khống). Người bán, gọi là “short seller”, phải mượn trước một số cổ phần từ nhà môi giới (broker) với giá lưu hành để bán ra ngoài thị trường. Sau một thời gian nhất định, họ sẽ phải mua một số cổ phần tương đương để hoàn trả cho nhà cái, cộng với lệ phí cho vay. Nếu lúc đó giá thị trường của cổ phiếu đó thấp hơn khi vay, họ sẽ có lời. Nếu nó cao hơn họ sẽ lỗ. Nói nôm na là mượn đầu heo nấu cháo: bán xong nồi cháo phải mua đầu heo khác trả lại cho khổ chủ (cộng tiền lời). “Mua chịu, bán khống” là một trong những nguyên nhân khiến Wall Street sụp đổ vào cuối thập niên 1920, dẫn đến cuộc Đại Khủng Hoảng. Chỉ nội trong tháng đầu năm 2021, tổng số tiền mà các nhà bán khống đã mất ước lượng khoảng 19 tỉ USD. Cho nên mọi người đang rất lo lắng vì nhóm đầu tư lẻ từ Reddit này.

Hỏi: Đầu tư lẻ là sao? Reddit là gì? Robinhood là ai?

Đầu tư lẻ tiếng Anh gọi là “retail investors” để phân biệt với các nhà đầu tư lớn như các quỹ hưu, quỹ bảo phòng, công ty tài chánh hay các hãng bảo hiểm chuyên giao dịch bạc triệu. Đầu tư lẻ là người bình thường như chúng ta, mua đi bán lại mỗi ngày trung bình vài chục hay vài trăm cổ phần. Reddit là một mạng xã hội khá thông dụng, nhất là với thế hệ Gen X. Reddit được phân chia theo diễn đàn gọi là sub-forum, bắt đầu bằng chữ “r/“. Một trong những diễn đàn đó có tên là r/WallStreetBets (Cá độ trên phố Wall), quy tụ những tay đầu tư nhỏ lẻ. Họ vào đấy để bàn chuyện thị trường chứng khoán. Hiện nay diễn đàn này có trên 3 triệu hội viên; nó đã bị khoá không cho công chúng vào thêm.

Robinhood là một nhu liệu được nhiều nhà đầu tư lẻ sử dụng để mua bán cổ phiếu — từ nhà hoặc từ điện thoại khôn. Khác với các công ty môi giới chuyên nghiệp (brokerage), Robinhood không lấy tiền lệ phí từ người sử dụng. Nhờ vậy Robinhood đã thành công trong việc “bình dân hoá” thị trường tài chính xưa nay nằm dưới quyền sinh sát của các nhà đại tư bản và các đại công ty.

Hỏi: Bằng cách nào nhóm r/WallStreetBets đã hạ gục các quỹ bảo phòng nhiều tiền và nhiều kinh nghiệm?

Giữa năm ngoái, một nhà đầu tư trẻ tuổi biệt danh “Roaring Kitty” đã bỏ ra hơn $50K để mua stock của GameStop [GME] và đăng lên r/WallStreetBets. Lúc đó ai cũng cho GameStop đang trên đường đi xuống nên các tay bán khống lao vào “nấu cháo” GME trước khi nó sập tiệm. Vào tháng 11/2020, CEO của công ty Chewy.com là Ryan Cohen đột nhiên ủng hộ GameStop. Đầu năm 2021 Cohen còn được mời vào hội đồng quản trị. Thế là các thành viên trong nhóm Reddit khởi động một trận chiến mà dân trong nghề gọi là “short squeeze” để siết tiền các tay bán khống sắp phải hoàn trả cổ phần họ đang vay.

Nhóm người khá đông đảo này bắt đầu mua stock của GameStop để đẩy giá nó lên. Càng nhiều người mua thì giá lên càng cao. Có lúc một cổ phần của GameStop đã lên đến $800 (từ $20 hồi đầu năm). Các quỹ bảo phòng đang mắc nợ cái đầu heo, thay vì bỏ tiền ra mua lại cổ phần để san lấp vị trí đoản (short position) của mình, họ tìm cách bán ra thật nhiều cổ phần để hạ giá xuống và dụ dỗ đám người kia bán theo. Nhưng nhóm Redditer này nhất quyết không bán, người này cổ động người kia ráng giữ stock đến cùng. Không mấy chốc một cuộc phiến loạn đã nổi lên, ngoài sự tiên liệu của các “chuyên gia tài chính” trên phố Wall.

Hỏi: Chuyện gì sẽ xảy ra nếu tình trạng này kéo dài?

Không ai biết trước chuyện gì sẽ xảy ra. Thị trường chứng khoán đang tuột dốc; nhiều nhà đầu tư đã phải bán bớt stock khác của mình để lấy tiền trả cái đầu heo GameStop. Trong khi đó thì giá cổ phần GME vẫn tăng chóng mặt mặc dù trị giá thật sự của công ty thì chẳng có bao nhiêu.

Duy vẫn có một số người còn tỉnh táo đủ biết lợi dụng cơ hội này mà làm tiền. Thay vì giữ GameStop bằng mọi giá để “đánh cho Wall Street phải nhào”, họ đã bán ra để lấy tiền trả nợ credit card, mua xe mới v.v. Ở San Antonio có cậu bé 10 tuổi tên Jaydyn Carr, cách đây hai năm cậu được Mẹ cho quà sinh nhật là một mớ cổ phần GameStock với giá $6. Tuần này khi được Mẹ hỏi, cậu đã quyết định bán nó để gầy quỹ đại học.

Hỏi: Thế còn “Roaring Kitty” thì sao?

Anh ta vẫn chưa chịu bán. Từ số vốn $50K lúc ban đầu, cổ phần của Keith Gill (tên thật, 34 tuổi) đã lên đến vài chục triệu. Khi được phóng viên gọi hỏi, Mẹ anh chỉ trả lời ngắn gọn: “Tôi rất hãnh diện về con mình.”

IAN BUI
Saigonnho