Nhiệm vụ bất khả thi của bộ trưởng Tài Chính Mỹ

[vuitoichat]

Theo như bộ trưởng Tài Chính Mỹ Janet Yellen, nhân danh mục tiêu «bảo vệ lợi ích và an ninh quốc gia», bộ Thương Mại Trung Quốc thông báo hạn chế xuất khẩu một số kim loại hiếm để sản xuất linh kiện bán dẫn và phục vụ công nghệ cao. Đây là đòn mới nhất trong cuộc chiến giữa hai siêu cường kinh tế hàng đầu thế giới.

Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen đến Sân bay Quốc tế Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 06/07/2023. via REUTERS - POOL

Bộ trưởng Tài Chính Hoa Kỳ Janet Yellen bắt đầu chuyến công du Trung Quốc trong 4 ngày, kể từ hôm nay, 06/07/2023, với mục đích « khởi động lại quan hệ song phương », tránh để hai nền kinh tế lớn nhất thế giới lâm vào thế « đối đầu ». Nhưng cả Bắc Kinh lẫn Washington không kỳ vọng nhiều về chuyến đi này, do đôi bên đều đặt mục tiêu bảo vệ an ninh quốc gia lên trên thương mại và kinh tế.

Ba ngày trước khi tiếp bộ trưởng Tài Chính Mỹ, nhân danh mục tiêu « bảo vệ lợi ích và an ninh quốc gia », bộ Thương Mại Trung Quốc thông báo hạn chế xuất khẩu một số kim loại hiếm để sản xuất linh kiện bán dẫn và phục vụ công nghệ cao. Đây là đòn mới nhất trong cuộc chiến giữa hai siêu cường kinh tế hàng đầu thế giới. Một số nhà phân tích thậm chí còn xem đây là màn « đánh phủ đầu » trước khi bà Janet Yellen đặt chân đến Bắc Kinh. Trong bối cảnh đó, lời kêu gọi của đại sứ Trung Quốc tại Washington « thu hẹp bất đồng » Mỹ Trung, hay những tuyên bố của bộ trưởng Tài Chính Mỹ về thiện chí cùng với Bắc Kinh hành động vì khí hậu, môi trường, cùng đề phòng nguy cơ một đại dịch mới … có đáng tin cậy hay không ?

Căn cứ vào những phát biểu mạnh mẽ của bộ trưởng Tài Chính Mỹ hôm 20/04/2023, giáo sư Châu Phong (Zhu Feng), chuyên về quan hệ quốc tế đại học Nam Kinh, trên tờ Hoàn Cầu Thời Báo, nhận định : Chừng nào còn đặt an ninh quốc gia lên hàng đầu, ít có khả năng Hoa Kỳ ngừng « uy hiếp Trung Quốc về kinh tế hay công nghệ ».

Một chuyên gia khác thuộc trung tâm nghiên cứu Center for China and Globalization thậm chí cho rằng Trung Quốc không thể « nuốt nổi những viên thuốc có tẩm chất độc mà vẫn ngậm cười ». Chuyên gia này trực tiếp nhắm vào những tuyên bố của bà Janet Yellen hồi mùa xuân vừa qua: Lần đầu tiên từ 40 năm nay, một thành viên trong chính quyền Mỹ đặt vế an ninh lên trên những lợi ích kinh tế. Washington khẳng định muốn thiết lập « quan hệ kinh tế lành mạnh » với Trung Quốc , song chính quyền Mỹ « trước hết tìm cách bảo vệ lợi ích về an ninh của quốc gia và của các nước đồng minh » và vẫn « toàn quyền ban hành lệnh trừng phạt đối với những thực thể vi phạm nhân quyền ». Nhìn từ phía Bắc Kinh, đó là điều không thể chấp nhận được.

Hơn nữa, bộ trưởng Tài Chính Mỹ đến Bắc Kinh lần này vào lúc luật mới về chính sách đối ngoại của Trung Quốc và luật mới chống gián điệp, vừa có hiệu lực ngày 01/07/2023, đều mở rộng quyền hạn của chính quyền Trung Quốc đối với các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Hoa Lục, nhân danh « an ninh quốc gia ». Tổng thống Biden, theo tiết lộ của báo tài chính The Wall Street Journal, đang chuẩn bị ban hành luật mới giới hạn đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Mỹ vào « các lĩnh vực nhậy cảm tại Hoa Lục »

Lindsy Gorman, thuộc trung tâm nghiên cứu German Marsaill Fund of the United States, được AFP trích dẫn, nhìn nhận : « Không thiếu những bất đồng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ». Làm thế nào hạ nhiệt căng thẳng khi mà Washington và Bắc Kinh cùng « lao vào một cuộc cạnh tranh chiến lược » ? Chắc chắn là bộ trưởng Tài Chính Mỹ sẽ yêu cầu phía Trung Quốc giải thích về quyết định giới hạn xuất khẩu gallium và germanium, hai kim loại hiếm cần thiết để sản xuất linh kiện bán dẫn. Các nhà quan sát không loại trừ khả năng, đây là đòn để Bắc Kinh, đòi Washington nới lỏng các biện pháp kềm tỏa các doanh nghiệp của Trung Quốc.

Có điều là vài tuần trước đây, ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken cũng vừa công du Trung Quốc, dù ông đã được chủ tịch Tập Cận Bình tiếp đón, nhưng dường như « kết quả cũng không nhiều ». Trung Quốc không đưa ra cam kết cụ thể nào thể hiện thiện chí làm hạ nhiệt căng thẳng với Mỹ. Thế rồi, giữa hai chuyến đi Bắc Kinh của hai thành viên nặng ký trong chính quyền, tổng thống Mỹ Joe Biden, không hiểu cố ý hay vô tình, đã xếp ông Tập Cận Bình vào danh sách các nhà « độc tài ».

Ngần ấy dấu hiệu báo trước mục tiêu sưởi ấm quan hệ kinh tế và thương mại Mỹ -Trung của bà Yellen không dễ thực hiện. Vả lại ai cũng biết rằng khúc mắc trong bang giao hiện nay giữa Washington và Bắc Kinh không chỉ thu hẹp ở vế kinh tế, mà đã lan sang ngoại giao và chiến lược. Dường như cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ đều có nhu cầu trấn an công luận trong nước rằng họ không yếu mềm trước đối phương, nên trước ngày bà Yellen công du Bắc Kinh, chính quyền hai nước cùng báo trước là « không kỳ vọng nhiều » vào kết quả chuyến đi này. Đây là đánh giá từng được đưa ra vài tuần trước khi ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken lên đường sang Trung Quốc.