Nhân dân tệ lần đầu tiên vượt đô la Mỹ trong cán cân thanh toán của Trung Quốc

[Romano]

Các khoản thanh toán quốc tế bằng đồng nhân dân tệ trong quí 2-2023 đạt giá trị tương đương 1.510 tỉ đô la Mỹ trong các giao dịch xuyên biên giới trong khi các khoản thanh toán bằng đô la giảm còn 1.400 tỉ đô la Mỹ. Phân tích của Nikkei nhấn mạnh, đây là lần đầu tiên đồng tiền Trung Quốc vượt qua đồng bạc xanh trong dữ liệu phân tích kể từ năm 2010.Nguyên nhân nhân dân tệ vượt đô la Mỹ chủ yếu là do thị trường vốn cởi mở hơn và nhiều giao dịch dựa trên đồng nhân dân tệ hơn trong giao thương với Nga. Nikkei đã xem xét dữ liệu thương mại của các công ty, cá nhân và nhà đầu tư theo dữ liệu thống kê từ Cục Quản lý ngoại hối nhà nước Trung Quốc. Bản tổng hợp của Nikkei không bao gồm các khoản thanh toán bằng nhân dân tệ và các giao dịch vốn không liên quan đến Trung Quốc với tư cách là một đối tác.

Vẫn xếp thứ năm trong rổ tiền tệ chính toàn cầu

Hiệp hội viễn thông liên ngân hàng và tài chính quốc tế, hay SWIFT, nói rằng tỷ trọng đồng đô la là lớn nhất trên toàn cầu ở mức 42,02% tính đến cuối tháng 6 vừa rồi, bao gồm giao dịch giữa các quốc gia khác ngoài Trung Quốc. Đồng nhân dân tệ chiếm tỷ trọng 2,77%, xếp thứ năm sau đồng đô la Mỹ, euro, bảng Anh và yen Nhật.

Tỷ trọng thanh toán toàn cầu của đồng nhân dân tệ vẫn còn nhỏ so với quy mô của nền kinh tế Trung Quốc, nhưng đã tăng từ 1,81% so với năm năm trước. Thanh toán song phương, được hỗ trợ bởi ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc, đã dần dần mở rộng chỗ đứng của đồng tiền Trung Quốc.

Ngân hàng Nhân dân Trung Hoa (PboC – ngân hàng trung ương Trung Quốc) báo cáo rằng các khoản thanh toán xuyên biên giới bằng đồng tiền Trung Quốc đạt tổng cộng 42.100 tỉ nhân dân tệ (5.850 tỉ đô la) trong năm 2022. Các giao dịch vốn chiếm 31.600 tỉ nhân dân tệ, tương đương khoảng 75%, với các giao dịch tài khoản vãng lai như thương mại chiếm phần còn lại.

Trong quí 2-2023, các khoản thanh toán quốc tế bằng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc đạt giá trị tương đương 1.510 tỉ đô la Mỹ, tăng 11 điểm phần trăm lên 49% trong các giao dịch xuyên biên giới. Trong khi đó, các khoản thanh toán bằng đô la giảm 14% xuống còn 1.400 tỉ đô la Mỹ.

Trung Quốc lần đầu tiên cho phép thanh toán thương mại bằng đồng nhân dân tệ vào năm 2009. Các khoản thanh toán được cho phép gồm vận chuyển hàng hóa, dịch vụ và chuyển khoản vãng lai, cũng như các khoản thanh toán giao dịch vốn, bao gồm cả cổ phiếu và trái phiếu.

Việc Trung Quốc mở cửa thị trường vốn và tách dần khỏi đồng đô la trong thương mại là những yếu tố chính dẫn đến sự chuyển hướng sang đồng nhân dân tệ.

Chính phủ Trung Quốc đã mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài giao dịch trái phiếu và cổ phiếu bằng nhân dân tệ thông qua Hồng Kông, với chương trình Stock Connect cho cổ phiếu ra mắt vào năm 2014, tiếp theo là Bond Connect cho trái phiếu vào năm 2017. Các liên kết tương tự dành cho quỹ hoán đổi danh mục và hoán đổi lãi suất lần lượt ra mắt trong hai năm 2022-2023

Về mặt thương mại, Nga đã sử dụng đồng nhân dân tệ nhiều hơn – bao gồm cả việc Trung Quốc mua dầu mỏ, kể từ khi các biện pháp trừng phạt phương Tây đã cắt đứt các kênh thanh toán bằng euro và đô la của Nga từ tháng 2 năm ngoái. Ngân hàng Trung ương Nga cho biết đồng tiền Trung Quốc chiếm kỷ lục 39% tổng khối lượng trên thị trường ngoại hối của Nga trong tháng 3-2023.

Trung Quốc nỗ lực quốc tế hóa đồng nhân dân tệ

Bắc Kinh đã báo hiệu rằng họ sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của nhân dân tệ trong các khoản thanh toán xuyên biên giới.

Những nỗ lực khuyến khích sử dụng đồng tiền Trung Quốc trong giao dịch quốc tế bị đình hoãn sau đợt phá giá của đồng tiền năm 2015. Tháng 10-2022, Chủ tịch Tập Cận Bình một lần nữa đã nhắc lại về quá trình quốc tế hóa đồng nhân dân tệ tại Đại hội Đảng Cộng sản. Ông nói rằng quá trình này sẽ được thúc đẩy “một cách có trật tự” và Trung Quốc sẽ tiếp cận một cách chủ động hơn so với cụm từ “ổn định và thận trọng” trước đây.

Bắc Kinh đang ký kết các thỏa thuận song phương để đạt được mục tiêu này. Trung Quốc và Brazil đã đạt được thỏa thuận vào tháng 3 vừa rồi, cho phép trao đổi trực tiếp giữa đồng nhân dân tệ và đồng real của Brazil mà không cần sử dụng đồng đô la Mỹ làm trung gian.

Thỏa thuận này được xem sẽ giúp nông sản Brazil xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc thuận lợi hơn, đặc biệt khi Trung Quốc nhập khối lượng lớn đậu nành từ Brazil. Tháng 4, Argentina cho biết họ sẽ chuyển từ đô la sang nhân dân tệ để thanh toán hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Nhiều nền kinh tế mới nổi tìm cách giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la, và việc Washington tận dụng ưu thế của đồng bạc xanh để trừng phạt Nga đã tạo thêm động lực. Đồng nhân dân tệ sẽ được hưởng lợi từ sự thay đổi này.

Điều này có thể thúc đẩy chính sách “tách rời” tiền tệ hoặc hình thành các khối tiền tệ. Đó là khi các nền kinh tế lớn của phương Tây sẽ tiếp tục sử dụng đồng đô la, trong khi Trung Quốc và các quốc gia có quan hệ chính trị hoặc kinh tế chặt chẽ với Bắc Kinh chuyển sang sử dụng đồng nhân dân tệ.

Trung Quốc cũng tìm cách sử dụng sức mua to lớn của mình để giảm bớt sự kềm kẹp của đồng đô la trên thị trường hàng hóa. Tập đoàn dầu khí ngoài khơi quốc gia Trung Quốc (CNOOC) thuộc sở hữu nhà nước và TotalEnergies của Pháp vào tháng 3 đã hoàn thành giao dịch mua khí tự nhiên hóa lỏng bằng đồng nhân dân tệ đầu tiên của Trung Quốc.

Việc sử dụng rộng rãi hơn đồng nhân dân tệ trên phạm vi quốc tế đã bị cản trở bởi các biện pháp kiểm soát chặt chẽ của Bắc Kinh trên thị trường hối đoái và chuyển đổi vốn trong và ngoài nước. Một số nhà quan sát kỳ vọng Bắc Kinh sẽ dần dần nới lỏng những hạn chế này để đạt được sự cân bằng giữa tính ổn định và quy mô sử dụng trong giao dịch quốc tế của đồng tiền Trung Quốc.