Khu vực đi lại tự do Schengen đứng trước rào chắn của thiếu lòng tin

[Romano]

Schengen - khu vực miễn thị thực giúp đi lại giữa các nước EU khá suôn sẻ đang bị đe dọa khi nhiều quốc gia duy trì hoặc tái áp dụng các biện pháp kiểm tra biên giới nội bộ, với lý do lo ngại về di cư hoặc khủng bố.

Rào chắn dựng lên trong Schengen

Năm 1995, châu Âu thành lập khu vực đi lại tự do Schengen. Ủy ban châu Âu hiện tại đã gọi nó là “viên ngọc quý của sự hội nhập châu Âu” và “trái tim không ngừng đập của châu Âu”.
Du lịch miễn thị thực khắp châu Âu đã giống như một điển hình thành công của tiến trình hội nhập trong 20 năm qua. Nhưng câu chuyện thành công này đang đối mặt với thách thức khi nhiều quốc gia đang áp dụng lại các biện pháp kiểm tra biên giới, hầu hết đều bắt đầu từ cuộc khủng hoảng di cư lớn vào năm 2015.

Trước đây, người ta chỉ việc đi một mạch qua các biên giới trong nội bộ Schengen. Nhưng giờ đây, nếu phải đi tàu từ Áo sang Đức, người ta sẽ có cảm giác như Schengen chưa từng tồn tại. Bởi tàu khi tới biên giới, sẽ cảnh sát xuất hiện và kiểm tra. Điều này gây ra sự chậm trễ trên mỗi hành trình và gia tăng chi phí kinh tế do quá trình vận chuyển hàng hóa bị chậm lại.

Nhưng điều có lẽ còn tai hại hơn là mỗi cuộc kiểm tra biên giới càng làm xói mòn một trong những dự án hàng đầu hữu hình nhất của EU. Ngày nay, một du khách qua châu Âu có thể bị dừng lại hơn chục lần do một nhóm quốc gia từ chối duy trì quy định của khu vực Schengen.

Sergio Carrera, thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách châu Âu (CEPS) có trụ sở tại Brussels, cho biết: “Những gì chúng tôi đang trải qua là một nhóm các quốc gia thành viên đơn giản là không tuân thủ luật pháp chung của châu Âu”.

Pháp cũng đã lắp đặt các trạm kiểm soát ở biên giới của mình - dưới danh nghĩa chống khủng bố. Trong khi đó, Đức đang tăng cường kiểm soát biên giới với Áo. CH Séc đang tiến hành kiểm tra ngẫu nhiên tại biên giới với Slovakia. Quyết định của Áo áp dụng các biện pháp kiểm soát với Slovakia được đưa ra ngay sau quyết định của CH Séc.

Và tiếp đó là các nước Bắc Âu. Na Uy, không phải là thành viên EU nhưng là một phần của khu vực Schengen, tiến hành kiểm tra tại các thành phố cảng. Thụy Điển cũng đang tăng cường an ninh ở tất cả các biên giới của mình nhưng không đưa ra thông tin chi tiết.

Bộ trưởng Ngoại giao Áo Alexander Schallenberg cho biết: “Áo là nước ủng hộ mạnh mẽ Schengen với tư cách là một quốc gia nằm giữa châu Âu và là quốc gia hưởng lợi lớn từ quy định đi lại tự do này. Nhưng việc có tới 1/4 các quốc gia Schengen đã ảnh hưởng đến một nửa dân số trong khu vực này”.

Tuy nhiên khi chứng kiến hàng nghìn người di cư chủ yếu là thanh niên đến đảo Lampedusa của Italy, Áo đã nhanh chóng tuyên bố rằng họ sẽ bắt đầu tiến hành siết chặt biên giới của mình với Italy.

Trong khi đó Thủ tướng Đức Olaf Scholz nói rằng việc kiểm tra biên giới nước này là “không thể thiếu”. Bộ trưởng Nội vụ Đức Nancy Faeser bị ảnh hưởng bởi chiến dịch bầu cử đang diễn ra ở bang Hesse, cũng nhanh chóng công bố một số hình thức kiểm tra biên giới ở biên giới Ba Lan và CH Séc.

Để đáp trả, đảng PiS cầm quyền của Ba Lan ngay lập tức tuyên bố tăng cường an ninh ở phía biên giới Ba Lan với Đức và Slovakia. Slovakia cho biết họ sẽ tạm thời khôi phục các biện pháp kiểm soát tại biên giới với Hungary từ 5.10.

Quay trở lại chủ nghĩa biệt lập?

Mở cửa biên giới và chấp nhận đi lại tự do là một bước tiến mang tính bước ngoặt của tiến trình hội nhập khi các quốc gia có sự tin tưởng nhau và cùng phối hợp hành động cho bất kỳ một vấn đề chung nào. Nhưng giờ đây, khi các rào chắn lần lượt được dựng lên, đó là bởi các nước đang thiếu sự tin tưởng lẫn nhau và quay trở về với chủ nghĩa biệt lập.

Leon Züllig, một nhà nghiên cứu về Schengen tại Đại học Gießen cho biết: “Schengen đang bị hủy hoại". Còn Sylvie Guillaume, nghị sĩ EU của Pháp cũng xác nhận rằng bản chất của Schengen “đang mất đi ý nghĩa ban đầu khi các nước áp dụng lại các biện pháp kiểm soát trong thời gian gần đây”.

Nghị sĩ EU Erik Marquardt của Đức bình luận các biện pháp kiểm soát biên giới mới “không gì khác hơn là một phản ứng dân túy đối với một vấn đề hiện có”, nhấn mạnh rằng các biện pháp như cảnh sát được trang bị vũ khí kiểm tra giấy tờ tùy thân trên tàu vào Đức không giúp khắc phục được vấn đề.