Theo như hiện tượng các quan chức nằm thẳng tập thể là quả báo mà ông Tập Cận B́nh đáng phải nhận. “Quản lư đảng nghiêm ngặt toàn diện” là ǵ? Cựu Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trương Cao Lệ (Zhang Gaoli) bị tố tấn công t́nh dục nhà vô địch quần vợt Bành Soái (Peng Shuai), gây ra vụ bê bối chấn động quốc tế, nhưng ông này có bị trừng phạt ǵ không?.

Vào ngày 11/3/2024, một đại biểu Quốc hội Trung Quốc rời khỏi hội trường sau phiên bế mạc Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc khóa 14 tại Bắc Kinh. (WANG ZHAO/AFP via Getty Images)
Ông Tập Cận B́nh, người lănh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, mới đây đă đăng một bài viết trên tạp chí của đảng và nhắc lại rằng phải “quản lư đảng nghiêm ngặt”. Nhiều nhà phân tích cho rằng từ thủ tướng cho đến các quan chức cấp cơ sở đều đang lần lượt ‘nằm thẳng’ hoặc ‘được nằm thẳng’, bộ máy này ngày càng lung lay hơn, Đảng Cộng sản Trung Quốc có thể bất ngờ bước vào thời kỳ ‘hậu Tập Cận B́nh’.
Vào ngày 15/3, ông Tập Cận B́nh đă đăng một bài viết kư tên trên tạp chí Cầu thị (Qiushi) của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Trong đó nhấn mạnh rằng phải “quản lư đảng nghiêm ngặt” nhưng lại đặc biệt chỉ ra rằng mục đích “không phải là kiểm soát chặt tới mức không cho làm ǵ, khiến mọi người cứ phải nh́n trước ngó sau, sợ bóng sợ gió, tinh thần ủ rũ”. Ông Tập nói, muốn chỉ rơ phương hướng và thiết lập các quy định để các quan chức có thể sáng dựng sự nghiệp.
Trong cuộc phỏng vấn với Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), ông Vương Trí Thịnh (Wang Zhin-Sheng), Tổng thư kư Hiệp hội Giao lưu Tinh hoa Châu Á - Thái B́nh Dương (APEIA) của Đài Loan, nói rằng kết quả của việc “quản lư đảng nghiêm ngặt” là mọi người đều thể hiện ḷng trung thành chính trị với ông Tập Cận B́nh, nhưng trên thực tế th́ nhiều quan chức địa phương lại chọn theo chủ nghĩa ‘nằm thẳng’.
Ông Vương cho rằng, giữa quản lư đảng chặt chẽ và sự hủ bại tham nhũng chỉ có một ranh giới mong manh, nếu không cẩn thận sẽ trở thành mục tiêu bị thanh trừng trong các cuộc tranh đấu; v́ vậy, rất nhiều quan chức địa phương cho rằng làm nhiều th́ mắc nhiều sai lầm, làm ít th́ mắc ít sai lầm, vậy nên họ dứt khoát chọn cách ‘nằm thẳng’. Ông Tập đă đặc biệt chỉ ra điều này trong bài viết trên, nó cho thấy bản thân ông ta cũng nhận thức được cuộc khủng hoảng này và hy vọng có thể đảo ngược cũng như kích thích các quan chức địa phương.
Nhà bất đồng chính kiến Trung Quốc - ông Quư Phong (Ji Feng) cho biết trong một cuộc phỏng vấn với VOA rằng, nhiều bạn cùng lớp và bạn bè của ông là cán bộ cấp sở, ban ở Trung Quốc, trước đây thi thoảng họ phải chủ động xin chỉ thị từ cấp trên và báo cáo lên trên, nhưng bây giờ chỉ cần không có yêu cầu của cấp trên, họ sẽ cố gắng không làm ǵ cả, chỉ cần duy tŕ hiện trạng là được. “Rất nhiều người không sẵn sàng làm việc, có thể làm ít bao nhiêu th́ làm ít bấy nhiêu".
Ông Đinh Thụ Phạm (Arthur S.Ding), Giáo sư danh dự tại Đại học Quốc lập Chính trị Đài Loan, nói với The Epoch Times vào ngày 16/3 rằng vấn đề các quan chức nằm thẳng đă bắt đầu từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông Tập, sau khi ông Vương Kỳ Sơn - khi đó là Ủy viên Ban thường vụ Bộ Chính trị, Bí thư Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương đảng - giúp ông ta chống tham nhũng. Kể từ đó đă mấy năm trôi qua, rơ ràng là các quan chức, cán bộ ngày càng nằm thẳng. Ông Tập Cận B́nh có lẽ cũng nhận thức được điều này nên mới một mặt muốn quản lư chặt chẽ, mặt khác lại yêu cầu các cán bộ phải đảm đương trách nhiệm.
Tuy nhiên, Giáo sư Đinh cho rằng những lời ‘đich thân giáo huấn’ của ông Tập cũng sẽ không giúp ích ǵ cho t́nh h́nh và sẽ không ai thực sự để tâm. “Bởi v́ tiêu chuẩn của ông ấy (Tập Cận B́nh) không cụ thể, mà bộ máy quan chức về cơ bản phải có giới hạn cuối, phải có tiêu chuẩn th́ họ mới có thể làm việc được. V́ vậy, tôi nghĩ các cán bộ cũng sẽ chỉ xem xét đại khái, tất nhiên trên bề mặt vẫn phải làm chiếu lệ một chút".
Về bài viết trên của ông Tập, nhà b́nh luận chính trị Trần Phá Không (Chen Pokong) đă đăng một bài báo trên Đài Á châu Tự do (RFA) nói rằng, hiện tượng các quan chức nằm thẳng tập thể là quả báo mà ông Tập Cận B́nh đáng phải nhận. “Quản lư đảng nghiêm ngặt toàn diện” là ǵ? Cựu Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trương Cao Lệ (Zhang Gaoli) bị tố tấn công t́nh dục nhà vô địch quần vợt Bành Soái (Peng Shuai), gây ra vụ bê bối chấn động quốc tế, nhưng ông này có bị trừng phạt ǵ không? Mọi người trong đảng đều biết, cái gọi là “quản lư đảng nghiêm ngặt toàn diện” có nghĩa là bắt giữ có chọn lọc và trả thù chính trị, tất cả đều dựa trên việc họ có đứng về phe Tập hay không.
Bài báo trên RFA cho rằng, các quan chức Trung Quốc ngày càng chán chường, hiện tượng nằm thẳng này là điều tất yếu của thời đại Tập Cận B́nh, cũng là đặc trưng của thời đại Tập Cận B́nh, đặc biệt là sau Đại hội toàn quốc lần thứ 20 của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Rơ ràng, bản thân ông Tập Cận B́nh cũng bất lực trước t́nh trạng b́nh thường mới này trong giới quan chức.
Hồi đầu tháng 3 năm nay, Trung Quốc đă tổ chức hai cuộc họp của Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc (Quốc hội) và Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân (Mặt trận tổ quốc). Hàng loạt thay đổi đă xuất hiện: thời gian họp được rút ngắn, lễ bế mạc được rút ngắn và kết thúc vội vàng; các đại biểu và ủy viên giữ im lặng hoặc đọc theo kịch bản, không khí cuộc họp ngột ngạt nặng nề; hủy cuộc họp báo sau Lưỡng Hội của Thủ tướng, làm suy yếu hoàn toàn Quốc vụ viện (Chính phủ) và làm lu mờ vai tṛ của Thủ tướng bằng việc sửa đổi "Luật Tổ chức Quốc vụ viện".
Ông Trần Phá Không chỉ ra, bài viết của ông Tập Cận B́nh càng làm cho tiếng xấu đồn xa, đồng thời cũng thúc đẩy các quan chức nằm thẳng hơn nữa. Vụ nổ lớn ở tỉnh Hà Bắc xảy ra sau Lưỡng Hội là một bằng chứng cho điều này. Vụ nổ lớn này khiến cả trong và ngoài nước Trung Quốc đều đặc biệt quan tâm nhưng các quan chức từ trên xuống dưới đều nằm thẳng. Ông Tập Cận B́nh và ông Lư Cường không những không đi thị sát hiện trường mà c̣n không đưa ra chỉ thị hay bày tỏ quan ngại ǵ. Ngay cả những người được gọi là quan phụ mẫu của tỉnh Hà Bắc - bí thư tỉnh ủy và tỉnh trưởng - cũng không thấy bóng dáng đâu sau sự cố trên.
Theo một bài b́nh luận đăng ngày 20/3 trên chuyên mục b́nh luận của RFA, việc ông Tập Cận B́nh theo đuổi chế độ toàn trị sẽ đưa Trung Quốc quay trở lại thời Mao Trạch Đông hơn 40 năm trước, sẽ dẫn tới sự sụp đổ toàn diện về chính trị, kinh tế và xă hội; sự đối lập giữa chính quyền và nhân dân Trung Quốc ngày một gia tăng, chiếc nồi áp suất xă hội sẽ nổ bất cứ lúc nào; ông Tập Cận B́nh đă miễn nhiệm hơn 20 đại biểu Quốc hội, gần một nửa trong số đó là quân nhân, cho thấy có sự bất b́nh trong quân đội với ông Tập.
Bài b́nh luận này cho rằng, trên mọi lĩnh vực, từ bắc tới nam ở Trung Quốc, “thiên nga đen” có thể xuất hiện ở bất cứ đâu và khi thời cuộc đột nhiên thay đổi, thời kỳ ‘hậu Tập Cận B́nh’ có thể bất ngờ ập đến.
“Thiên nga đen” là thuật ngữ để chỉ một sự kiện rất khó đoán và bất thường, thường gây ra phản ứng tiêu cực theo dây chuyền và thậm chí gây tác động lật đổ. Nó tồn tại trong nhiều lĩnh vực khác nhau như tài chính, kinh doanh, kinh tế, chính trị, đời sống…