Căng thẳng Israel – Iran thử thách chính sách của Mỹ

[Romano]

Tổng thống Mỹ Joe Biden vừa đưa ra cảnh báo ngắn gọn nhưng nghiêm khắc với Iran, khi nước này thề sẽ trả đũa Israel vì vụ không kích chết người vào Đại sứ quán Iran ở Damascus: “Đừng”.Bất chấp điều đó, giới phân tích cho rằng Iran sẽ vẫn tấn công, gây lo ngại về một cuộc chiến tranh quy mô khu vực và phơi bày những hạn chế trong sức mạnh răn đe của Mỹ ở Trung Đông.

Chính sách bên miệng hố chiến tranh và những căng thẳng ở khu vực đang gây áp lực lên chính sách đối ngoại của Washington. Hiện tại, Mỹ có vẻ đang kẹt giữa hai ưu tiên dường như mâu thuẫn nhau: Hỗ trợ vô điều kiện cho Israel và ngăn chặn cuộc xung đột ở Dải Gaza mở rộng.

Trita Parsi, phó chủ tịch điều hành Viện Quincy, một tổ chức tư vấn thúc đẩy ngoại giao, nhận xét: “Tổng thống Biden đang tăng gấp đôi một công thức mà đến nay vẫn hoàn toàn là thảm họa”.

Ông Parsi cho rằng, lẽ ra ông Biden nên cảnh báo Israel vì đã tấn công Đại sứ quán Iran ngày 1/4, vi phạm luật pháp quốc tế và gây nguy hiểm cho lực lượng Mỹ ở khu vực.

Tuy nhiên, Parsi cho rằng chính quyền Tổng thống Biden lại đang "thưởng" Israel bằng lời hứa hỗ trợ chính phủ này.

Mỹ không lên án cuộc tấn công của Israel vào cơ quan ngoại giao của Iran ở Syria, khiến 7 thành viên của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), trong đó có 2 vị tướng, thiệt mạng. Nhà Trắng đã tách mình khỏi cuộc tấn công và nhấn mạnh rằng Mỹ không liên quan đến vụ việc.

Các nhà ngoại giao Mỹ được nói là đã thực hiện nhiều cuộc trao đổi qua điện thoại trong tuần này, để thúc giục những quốc gia có ảnh hưởng kêu gọi Iran kiềm chế.

Dù kêu gọi giảm căng thẳng, Mỹ cũng tái khẳng định sự ủng hộ “vững như bàn thạch” dành cho Israel, làm dấy lên lo ngại về một cuộc đối đầu trực tiếp giữa Washington và Tehran.

“Chúng tôi nỗ lực hết sức để bảo vệ Israel. Chúng tôi sẽ hỗ trợ Israel. Chúng tôi sẽ bảo vệ Israel và Iran sẽ không thành công”, ông Biden phát biểu ngày 12/4. Lầu Năm Góc và Bộ Ngoại giao Mỹ đưa ra quan điểm tương tự.

Ông Parsi đánh giá: “Điều này hoàn toàn tước đi mọi động lực của Israel để giảm leo thang”.

Nhà nghiên cứu này cho rằng, việc Tổng thống Biden ủng hộ Israel cho thấy cách tiếp cận kiểu bao bọc đối với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, để nhà lãnh đạo Israel có thể thực hiện chiến dịch tấn công khốc liệt ở Dải Gaza.

“Điều đó định hình chiến lược không có giới hạn của Israel, không quan tâm đến luật pháp quốc tế vì họ biết ông Biden vẫn sẽ hỗ trợ họ dù thế nào đi nữa”, Parsi nói với Al Jazeera.

Sina Toossi, thành viên cấp cao tại Trung tâm nghiên cứu chính sách quốc tế, cho rằng cách tiếp cận của Mỹ đối với cuộc khủng hoảng là “đạo đức giả và mâu thuẫn”.

“Họ đang kêu gọi tất cả các bên khác trong khu vực kiềm chế, liên tục bảo người Iran ‘không leo thang’, trong khi họ khuyến khích Israel hành động mà không bị trừng phạt”, Toossi nói với Al Jazeera.Theo nhà nghiên cứu này, Iran quyết trả đũa một phần để cho Mỹ và Israel thấy rằng họ không thể muốn làm gì cũng được, dù Tehran không muốn để xảy ra chiến tranh khu vực.

“Có thể nói một cách khách quan rằng chính sách của Mỹ đã đẩy chúng ta vào tình huống này”, Toossi nói với Al Jazeera.

Quân đội Israel đã tấn công nhiều mục tiêu liên quan đến Iran ở Syria trong nhiều năm qua, khi Tehran tăng cường hiện diện quân sự tại quốc gia bị chiến tranh tàn phá này.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng Tehran coi việc đánh bom một cơ sở ngoại giao là hành động đặc biệt trắng trợn và không thể không đáp trả.

Giờ đây, khu vực một lần nữa lại phải đối mặt với viễn cảnh xung đột mở rộng.

“Áp lực hiện nay đè nặng lên Israel và Mỹ chứ không phải Iran. Có rất nhiều lời đe dọa nhằm vào Iran để ngăn nước này hành động, nhưng Israel là bên tung viên xúc xắc ra trước tiên. Và bây giờ mọi người đang cố gắng tránh những hậu quả có thể xảy ra”, Vali Nasr, giáo sư về các vấn đề quốc tế tại Đại học John Hopkins, nhận xét.

Tổng thống Biden không muốn Mỹ bị kéo vào cuộc chiến với Iran, đặc biệt trong bối cảnh ông sẽ tái tranh cử vào tháng 11. Nhưng chính sách mặc định của Washington từ lâu đã là hỗ trợ Israel, GS Nasr cho biết.

“Lập trường của Mỹ là họ không muốn chiến tranh mở rộng. Họ không muốn bị kéo vào một cuộc chiến với Iran. Họ không muốn cuộc chiến ở Dải Gaza trở thành cuộc chiến tranh khu vực. Họ có thể đang nói một số điều với Israel ở hậu trường, đồng thời công khai cảnh báo Iran đừng leo thang chiến tranh”, GS Nasr nói với Al Jazeera.

Ryan Costello, giám đốc chính sách tại Hội đồng quốc gia người Mỹ gốc Iran (NIAC), một nhóm có trụ sở tại Washington DC, cảnh báo rằng nếu Mỹ cùng Israel tấn công trả đũa, kết quả có thể rất thảm khốc.

“Điều đó thực sự liều lĩnh và chắc chắn sẽ đẩy toàn bộ khu vực vào một cuộc xung đột thảm khốc và đẫm máu”, Costello nói.