Có những chế độ không sợ kẻ thù bên ngoài, mà chỉ sợ ánh sáng từ bên trong. Và ánh sáng đó, không ǵ khác hơn là trí thức, những con người mang trong ḿnh khả năng độc lập tư duy, đọc vị bản chất quyền lực và dám nói điều người khác né tránh.
Lịch sử từng ghi nhận một thời kỳ đen tối khi Mao Trạch Đông, nhân danh cách mạng, đă ra tay tiêu diệt toàn bộ giới trí thức Trung Hoa. Ông ta tuyên bố: Trí thức là “lăo cửu thối tha”, không bằng cục phân. Dưới khẩu hiệu “bạo lực cách mạng”, hàng triệu giáo sư, bác sĩ, kỹ sư, nhà văn, nhà sử học bị nhục mạ, đưa đi cải tạo hoặc chết trong các trại lao động. Đại học đóng cửa. Thư viện bị thiêu hủy.
Cả một nền văn minh bị bẻ găy, bởi người đứng đầu sợ rằng những người hiểu biết sẽ lật mặt lớp sơn hào nhoáng của lư tưởng cộng sản và chỉ ra sự thật đắng ngắt phía sau: Một chế độ chuyên quyền vận hành bằng nỗi sợ và sự mê tín chính trị.
Nửa thế kỷ sau, ở một nơi tưởng như là đỉnh cao của dân chủ phương Tây, lịch sử ấy đang trở lại – trong một h́nh thức mới, tinh vi hơn, nhưng bản chất vẫn giống hệt: Donald Trump, với chiến dịch bài trí thức được ngụy trang bằng ngôn ngữ mị dân, đang từng bước biến tầng lớp tinh hoa trí tuệ của nước Mỹ thành đối tượng bị khinh miệt, bị tấn công, bị loại trừ khỏi đời sống chính trị và văn hóa.
Không dùng đến trại cải tạo hay bạo lực vật lư, Trump tấn công bằng truyền thông, bằng những khẩu hiệu giễu nhại như “elite”, “deep state”, “fake news”, gọi giới học thuật là kẻ sống xa rời thực tế, truyền thông độc lập là “kẻ thù của nhân dân”, các chuyên gia y tế là “kẻ hù dọa v́ quyền lợi cá nhân”. Ông ta châm ng̣i cho tâm lư khinh rẻ tri thức, cổ vũ cho thứ văn hóa “ghét người thông minh”, biến sự vô tri thành biểu tượng của chân thành, và dối trá thành một kỹ năng chính trị.
Mục tiêu không hề khác Mao. Chỉ có cách làm khác. Mao đánh trực diện, c̣n Trump thao túng cảm xúc đại chúng. Cả hai đều hiểu rơ một điều: Chỉ khi nào dân chúng nghi ngờ trí thức, thù địch với tri thức, và quay lưng lại với sự thật, th́ quyền lực độc đoán mới an toàn.
Bài học từ Trung Quốc vẫn c̣n nguyên vẹn tính thời sự. Khi một chế độ tiêu diệt giới trí thức, nó không chỉ diệt một giai tầng xă hội, mà c̣n phá hủy luôn khả năng phản tỉnh của cả một dân tộc. Đó là sự chặt đứt giữa quá khứ và tương lai. Là khi người dân mất đi người dẫn đường, phải ṃ mẫm trong bóng tối bằng cảm tính, bằng bản năng đám đông, và bằng những lời hứa rỗng của một kẻ lănh đạo chuyên sống bằng giận dữ.
Tổng thống Trump không cần viết lại hiến pháp. Ông ta chỉ cần viết lại định nghĩa của từ “thật”. Và ông ta làm điều đó thành công không phải v́ ông ta giỏi, mà v́ có một tầng lớp dân chúng đă được dưỡng nuôi quá lâu trong sự lười biếng tư duy, ngại phản biện, và thèm khát những lời đơn giản hóa đến mức vô lư.
Đến khi người ta vỗ tay v́ ai đó dám “nói thẳng”, dù lời đó là dối trá. Khi người ta tôn thờ bản năng thay v́ lư trí. Khi người ta tin một tỷ phú chống lại “giới tinh hoa”, trong khi chính ông ta là hiện thân của đặc quyền. Khi đó, sự diệt vong của nền văn minh không đến bằng chiến tranh, mà bằng tiếng reo ḥ.
Cái chết của tri thức không ồn ào. Nó đến như một cơn ngạt thở chậm răi. Khi trường đại học bị cắt ngân sách v́ “giảng viên quá cấp tiến”. Khi giáo sư bị đe dọa v́ dạy lịch sử nô lệ. Khi nhà khoa học bị nghi ngờ chỉ v́ nói lên sự thật về khí hậu. Và khi người dân bắt đầu tin rằng “nghe theo chuyên gia là dại”, th́ đó chính là lúc bóng tối đă thắng một nửa trận chiến.
Từ Mao đến Trump, từ Hồng vệ binh đến đội quân MAGA, từ đốt sách đến chặn sách, lịch sử chỉ thay áo, chưa hề đổi màu. Trong ḷng những chế độ thù ghét sự thật, trí thức luôn là kẻ thù nguy hiểm nhất bởi trí thức không cầm súng, nhưng cầm lẽ phải.
Và đó mới là điều khiến bạo quyền run rẩy.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
