Lý do sức khỏe tưởng 'bình thường' vẫn ngừng tim đột ngột

[june04]

Nhiều người không mắc bệnh nền, khám tầm soát cho kết quả bình thường, vẫn có thể bị ngừng tim đột ngột do một số yếu tố như rối loạn nhịp, cơn thiếu máu tim thoáng qua.

Ngừng tim là tình trạng tim đột ngột ngừng co bóp hiệu quả, dẫn đến mất hoàn toàn khả năng bơm máu đi nuôi các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là não và các cơ quan quan trọng khác. Nếu không được xử trí kịp thời, ngừng tim sẽ nhanh chóng dẫn đến tổn thương não không hồi phục và tử vong.

Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, Hội Bệnh Mạch máu Việt Nam, cho biết dù ở người "tưởng khỏe mạnh", ngừng tim đột ngột vẫn có thể xảy ra, thường do bệnh tiềm ẩn chưa biểu hiện, hoặc rối loạn gene, điện học khó phát hiện, như sau:

Cơn rối loạn nhịp tim thoáng qua

Đây là nguyên nhân hay gặp hàng đầu, đặc biệt là các dạng rung thất hoặc ngoại tâm thu thất đa ổ. Rối loạn này không để lại tổn thương cố định trên tim, vì vậy điện tâm đồ (ECG) và siêu âm tim lúc bình thường sẽ không ghi nhận được bất thường. Các tình trạng này có thể xảy ra đột ngột, không báo trước và gây ngưng tim - ngưng thở ngay tức thì.

Hội chứng điện học bẩm sinh

Một số bệnh lý về kênh ion của tim như hội chứng Brugada, hội chứng QT dài hoặc hội chứng WPW chỉ biểu hiện khi gặp một số tình huống nhất định (sốt cao, uống thuốc, gắng sức...).

Một số tình trạng di truyền, đặc biệt là những tình trạng không được chẩn đoán như hội chứng QT kéo dài gây loạn hệ thống điện của tim, hội chứng Wolff-Parkinson-White gây ra một đường dẫn điện bổ sung có thể khiến tim bơm máu quá nhanh, hội chứng Marfan là một rối loạn mô liên kết có thể dẫn đến rách mạch máu động mạch chủ của tim... đều thể dẫn đến ngừng tim.

Những bất thường này cũng đôi khi khó phát hiện nếu không ghi điện tim đúng lúc hoặc làm các test chuyên sâu.

Cơn thiếu máu tim thoáng qua

Cơn thiếu máu tim thoáng qua (transient ischemic attack of the heart), theo y văn, được hiểu là một tình trạng thiếu máu cục bộ cơ tim tạm thời, không gây tổn thương vĩnh viễn cho cơ tim. Tình trạng này liên quan đến sự gián đoạn tạm thời trong cung cấp máu đến cơ tim, thường do co thắt mạch vành, tắc nghẽn tạm thời hoặc giảm lưu lượng máu qua động mạch vành.

Nguyên nhân do thắt mạch vành - thường gặp trong hội chứng mạch vành cấp hoặc biến thể Prinzmetal; tắc nghẽn tạm thời - do cục máu đông nhỏ hoặc mảng xơ vữa gây cản trở lưu lượng máu tạm thời; tăng nhu cầu oxy cơ tim - trong các tình trạng như gắng sức, stress, hoặc tăng huyết áp đột ngột; giảm cung cấp oxy như hạ huyết áp, thiếu máu, hoặc co bóp mạch máu do lạnh.

Tình trạng này cũng rất khó chẩn đoán vì các triệu chứng thường biến mất nhanh chóng, có thể giống với các bệnh lý khác nhưng là cảnh báo của bệnh lý tim mạch nguy hiểm, như nhồi máu cơ tim, gây ngừng tim đột ngột.

Nguyên nhân ngoại lai

Một số yếu tố như rối loạn điện giải cấp tính (tăng/giảm kali máu, hạ natri máu), phản vệ thuốc, phản ứng sốc dị ứng, đột quỵ do nghẽn mạch nhỏ... cũng có thể gây ngưng tim đột ngột mà không để lại tổn thương sau đó.

Đặc biệt, chất điện giải như canxi, natri, kali... quan trọng để các phản ứng hóa học diễn ra trong cơ thể hoạt động chính xác. Canxi và kali phải cân bằng, nằm ở hai bên của màng tế bào, sẵn sàng đổi chỗ cho nhau, giúp các cơ co lại hoặc các dây thần kinh truyền các xung động. Nếu không có đủ các chất điện giải này, các tế bào cơ tim sẽ không thể di chuyển, điều đó có nghĩa là tim sẽ không bơm được máu.


Ảnh minh họa: Asterhospitals

Ngừng tim đột ngột có thể có hoặc không triệu chứng báo trước. Dấu hiệu gồm đau thắt hoặc khó chịu ở vùng ngực, cảm giác bóp nghẹt, đè ép hoặc nóng rát ở vùng ngực, kéo dài hoặc chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn. Người bệnh có cảm giác hụt hơi, khó thở, hoa mắt, chóng mặt, mất ý thức thoáng qua, tim đập nhanh.

Trong các tình huống này, khoảng thời gian vàng để cấp cứu ngưng tim, còn được gọi là "thời gian vàng hồi sức tim phổi" (Cardiac Arrest Golden Time), là cực kỳ quan trọng quyết định tỷ lệ sống còn và khả năng hồi phục thần kinh.

Theo bác sĩ Mạnh, thời gian tốt nhất để cấp cứu ngưng tim là 4 phút đầu tiên, vì sau đó não của người gặp nạn hoặc bệnh nhân sẽ bị tổn thương nặng nề, rất khó hồi phục. Khả năng cứu sống người bệnh phụ thuộc chủ yếu vào khả năng cũng như kỹ năng cấp cứu tại chỗ.

Nếu được ép tim (CPR) và sốc điện (nếu có chỉ định) trong 3-4 phút đầu, tỷ lệ cứu sống cao nhất, tổn thương thần kinh thấp nhất. Sau 4-6 phút, tổn thương não bắt đầu xuất hiện, càng về sau càng nặng. Sau 10 phút, xác suất hồi phục với chức năng thần kinh nguyên vẹn rất thấp, dù có thể khởi động lại tim.

Khi có người bất tỉnh và không thở, nghi ngờ ngừng tim, sau khi gọi cấp cứu hãy đảm bảo nạn nhân ở nơi an toàn, kiểm tra tình trạng hô hấp. Nếu người bệnh ngưng thở, không mạch, thực hiện CPR bằng cách ép vùng giữa xương ức xuống ít nhất 5 cm với tốc độ 100-120 lần trong một phút để ngực trở lại vị trí ban đầu sau mỗi lần ép. Tiếp tục hồi sức tim phổi cho đến khi người bệnh bắt đầu thở lại hoặc cử động hoặc cho đến khi có nhân viên y tế đến hỗ trợ. Phương pháp ép tim ngoài lồng ngực giúp duy trì bơm máu lên não, hỗ trợ người bệnh cho tới khi nhân viên y tế tới.

Bác sĩ khuyến cáo khi gặp triệu chứng bất thường như đau ngực, đánh trống ngực, khó thở, ngất hoặc mệt mỏi vô cớ, cần đến bệnh viện ngay để kiểm tra. Phát hiện sớm rối loạn nhịp, hẹp mạch vành, phì đại tim có thể giúp ngăn chặn những ca ngừng tim đột ngột đáng tiếc.