�t Bạch Lan : Tiếng ca nức nở tự đ�y l�ng

Hanna · **Release:** 03-23-2014 Reputation: 58282

Trong lịch sử cải lương gần 100 năm nay, người mộ điệu đ� nhiều giọng ca nữ m�i mẫn, đi�u luyện. Thế nhưng, nếu phải xếp thứ hạn, th� đứng h�ng số một phải l� nữ nghệ sỹ �t Bạch Lan, một giọng ca đ� th�nh danh hơn 60 năm, một giọng ca đi�u luyện v� như tiếng nức nở tự đ�y l�ng, một giọng ca được mệnh danh l� �Nữ vương sầu nữ�.

Sầu nữ �t Bạch Lan v� Vua viết lời vọng cổ Viễn Ch�u ảnh/ DR
L� Phước

Đời sương gi�
�t Bạch Lan t�n thật l� Đặng Thị Hai, sanh năm 1935, tại Đức H�a-Long An. Tuổi mới l�n mười, b� Hai đ� phải theo mẹ rời qu� hương l�n S�i G�n sống cảnh tha phương cầu thực. Số phận đưa đẩy cho những người khốn khổ gặp nhau để đ�m bọc lẫn nhau. Số l�, trong cuộc sống lang thang ở đất S�i Th�nh, mẹ b� Hai đ� kết nghĩa chị em với một người phụ nữ c�ng cảnh ngộ. Người phụ nữ n�y c� một đứa con trai lớn hơn b� Hai v�i tuổi. Cậu con trai đờn ghi ta ph�m l�m rất giỏi, v� cũng chẳng ai kh�c m� ch�nh l� danh cầm Văn Vĩ sau n�y. Bốn con người, hai gi� hai trẻ, chia sẻ cuộc sống �ngủ thớt thịt� giữa đất S�i G�n đ� hội.

Nếu Văn Vĩ giữ vị tr� thống trị đến hiện tại trong tiếng đờn ghi ta ph�m l�m, th� b� Hai cũng thống trị l�ng cổ nhạc với giọng ca đi�u luyện thần sầu được mệnh danh l� �Nữ ho�ng vọng cổ�. Văn Vĩ đ� dạy cho b� Hai ca cổ nhạc. V� giữa giọng ca b� Hai v� tiếng đờn Văn Vĩ c� một sự tương đồng đặc biệt. Nếu tiếng đờn của Văn Vĩ thuộc loại nỉ non, m�i mẫn v� đi�u luyện nhất trong l�ng đờn cổ nhạc, th� giọng ca b� Hai cũng thuộc h�ng số một trong độ m�i mẫn, nỉ non v� đi�u luyện.

Hai anh em, một đờn một ca, đ� bắt chước những người h�t rong để đi h�t dạo ở c�c khu chợ sầm uất ở S�i G�n để kiếm tiền nu�i mẹ. Một ng�y kia, v�o cuối những năm 1940, giọng ca �t Bạch Lan v� tiếng đờn Văn Vĩ đ� được nghệ sỹ Th�nh C�ng, trưởng ban cổ nhạc của Đ�i ph�t thanh Ph�p-� l�c bấy giờ ph�t hiện v� mời về đ�i thu thanh. Khi ấy, giọng ca nh� đang ăn kh�ch tr�n Đ�i ph�t thanh S�i G�n l� Bạch Huệ, n�n nghệ sỹ Th�nh C�ng mới t�nh đối lại m� đặt cho b� Hai nghệ danh l� Bạch Lan. Nhưng do b� Hai thường được mẹ gọi l� ��t�, n�n mới xin giữ lại chữ ��t�.

Mở đường cho nửa đời hương phấn

Từ sau khi được ph�t hiện, �t Bạch Lan đi ca cho đ�i ph�t thanh v� cho qu�n Họa Mi của nữ danh ca C� Năm Cần Thơ. Đến đầu những năm 1950, �t Bạch Lan mới ch�nh thức đi theo đo�n h�t chuy�n nghiệp v� bắt đầu cuộc đời gạo chợ nước s�ng.

Người đ�ng cặp ăn kh�ch nhất hồi thời trẻ của �t Bạch Lan l� nam nghệ sỹ Th�nh Được. Cả hai đều vừa c� sắc vừa c� giọng ca. Th�nh Được ca ch�n phương v� sang trọng. Đ�i đ�o k�p ch�nh n�y từng một thời �l�m mưa l�m gi� trong l�ng s�n khấu cải lương. Đến đầu năm 1962, hai người th�nh lập đo�n h�t ri�ng mang t�n Th�nh Được-�t Bạch Lan. Ngay cả sau n�y khi về đầu qu�n cho đo�n Thanh Minh-Thanh Nga, th� cặp đ�o k�p ch�nh Th�nh Được-�t Bạch Lan vẫn lu�n ăn kh�ch.

Hai người đ� để lại nhiều vai diễn ấn tượng. Tuy nhi�n, nhắc đến Th�nh Được-�t Bạch Lan, th� người mộ điệu trước ti�n nhớ đến vở tuồng t�nh cảm x� hội "Nửa đời hương phấn" của li�n danh soạn giả H� Triều-Hoa Phượng. B�n ri�ng về �t Bạch Lan, khi tr�nh diễn vở tuồng n�y v�o giữa những năm 1960, t�n tuổi �t Bạch Lan mới thật sự trở n�n lừng lẫy. V� vai Hương trong Nửa đời hương phấn của �t Bạch Lan đ� tạo một c�i b�ng qu� lớn cho thế hệ sau.

Quả thật như vậy, v� trong vai c� đ�o ch�nh t�n Hương, �t Bạch Lan đ� thật sự đạt được tr�nh độ �bước ra s�n khấu th� phải diễn, nhưng đừng diễn�. Tức l�, ở vai tuồng n�y, s�n khấu cuộc đời v� cuộc đời s�n khấu ở �t Bạch Lan đ� quyện v�o nhau. �t Bạch Lan diễn rất tự nhi�n, rất nhập vai v� rất m�i mẫn.

Vở tuồng xoay quanh số phận của c� g�i qu� ở L�i Thi�u t�n Hương, phải l�n S�i G�n l�m ăn để kiếm tiền phụ gi�p cho cha mẹ. Thế nhưng, cạm bẫy cuộc đời đ� x� đẩy Hương v�o con đường bu�n hương b�n phấn. Bị gia đ�nh người y�u kh�ng chấp nhận v� ch� Hương th�n phận g�i l�ng chơi. Rồi khi về qu�, Hương bị cha đuổi ra khỏi nh� sau khi ph�t hiện việc c� l�m ở S�i G�n. Khi người y�u đi cưới vợ, th� người vợ đ� lại ch�nh l� em g�i ruột của Hương. Nỗi đau chồng chất nỗi đau như vậy, nh�n lại nửa cuộc đời hương phấn của m�nh thấy qu� ư l� bất hạnh, cuối c�ng Hương đ� v�o ch�a quy y th� ph�t.

M�n ca diễn m�i mẫn nhất của �t Bạch Lan trong tuồng n�y l� m�n ch�t, cảnh mẹ, em g�i v� chồng của em g�i (tức người y�u cũ của Hương) c�ng gặp Hương tại cổng ch�a. Mọi chuyện được phơi b�y, Hương quyết l�ng theo tiếng m� chu�ng.

�t Bạch Lan đ� để đời khi ca ba c�u vọng cổ từ biệt mẹ v� dặn d� vợ chồng em g�i qu�n đi chuyện cũ m� sống cho hạnh ph�c. L�c n�y, Hương phải ra sức dằn n�n đau khổ trước mặt mẹ v� em g�i để cho mọi người an t�m về m�nh. Thế nhưng, trong tận c�ng s�u thẳm t�m hồn, nỗi đau cuộc đời vẫn đang dằn x�. �t Bạch Lan đ� xử l� giọng ca một c�ch tinh vi khi m� trong từng lời n�i, lời ca, người nghe cảm nhận được những tiếng nấc, nhưng tiếng nức nở tự đ�y l�ng.

V� khi n�i lối tới đoạn: �M� ơi! m�i t�c d�i �ng ả, con đ� từng ve vuốt ấp y�u. Rồi nơi phồn hoa trong một buổi chiều, người ta đ� cắt đi của con ph�n nửa. Rồi trong một đ�m vừa đau vừa tủi, con lại cắt đi m�i t�c sau c�ng. Con đau l�ng ngất lịm. Khi tỉnh dậy, sờ l�n đầu th� t�c đ�u kh�ng c�n nữa, con hoảng hốt la l�n, trời ơi, ai đ� cắt t�c của t�i rồi! M� ơi, chừng nhớ ra ch�nh tay con đ� cắt t�c của con rồi...�. �t Bạch Lan đang n�i chợt th�t l�n �trời ơi, ai đ� cắt t�c của t�i rồi �, khiến cho người nghe chợt thấy con tim sao m� nh�i đau đến thế. C�ch diễn n�y cho thấy sự nhập vai phi thường của �t Bạch Lan. Ba c�u vọng cổ đ�, đến hiện tại d� đ� nhiều ng�i sao cải lương diễn lại vai Hương, nhưng chưa c� ai thể hiện đạt được tr�nh độ bi thiết như vậy.

Bất tử trong Tuyệt t�nh ca

Một vai để đời nữa trong nhiều vai để đời của �t Bạch Lan l� vai c� gi�o L� Thị Lan trong vở Tuyệt T�nh Ca (�ng c� quận 9) cũng của li�n danh soạn giả H� Triều-Hoa Phượng.

Cốt truyện xoay quanh cuộc t�nh dang dở của �ng gi�o Hương v� c� gi�o Lan. Số l� �ng gi�o Hương từ Mỹ Tho được đổi về dạy học tại Vĩnh Long. D� đ� c� vợ con ở tại nguy�n qu�n, �ng vẫn sống c�ng với một bạn đồng nghiệp l� c� gi�o L� Thị Lan v� c� hai con: L� Thị Trường An v� L� Long Hồ. Sau đ� v� việc nh� �ng phải trở lại Mỹ Tho. Chiến tranh đ� l�m �ng mất li�n lạc với gia đ�nh người vợ thứ. Hai mươi năm sau, �ng Hương trở th�nh cảnh s�t trưởng quận 9 tại S�i G�n. Một h�m �ng C� bắt được một c� g�i mại d�m t�n l� Trường An, m� trớ tr�u thay c� g�i đ� lại ch�nh l� đứa con g�i của �ng với c� gi�o Lan ng�y trước.

Thủ vai �ng C� l� nghệ sỹ �t Tr� �n. M�n hay nhất l� cảnh hai người gặp lại trong ng�i nh� ngh�o t�ng của ba mẹ con. �t Tr� �n-�t Bạch Lan đ� ca diễn xuất thần đoạn hội ngộ đầy thống thiết n�y. Chỉ với ba c�u vọng cổ 4, 5, 6, �t Tr� �n v� �t Bạch Lan đ� đủ l�m bất tử hai vai diễn. Hai người ca đi�u luyện, trữ t�nh, l�m quặn thắt con tim người mộ điệu.

�t Tr� �n l� bậc tiền bối của �t Bạch Lan. Khi �t Bạch Lan bước ch�n v�o nghề, th� c�i t�n Đệ nhất danh ca �t Tr� �n đ� vang dội. Nhưng c� lẽ tổ nghiệp cố t�nh sắp đặt cho đ�i nghệ sỹ c� nghệ danh bắt đầu bằng chữ ��t�, n�n mới tạo ra cặp li�n danh �t Tr� �n-�t Bạch Lan cho s�n khấu cải lương. V� đến hiện tại, đối với người mộ điệu cải lương, hễ nhắc đến �t Tr� �n l� nhắc đến �t Bạch Lan v� ngược lại. C� thể n�i, đ�y l� hai nghệ sỹ tương xứng về c�ch diễn v� sự đi�u luyện, m�i mẫn trong giọng ca.

Ngo�i hai vai kể tr�n, �t Bạch Lan c�n để đời trong Sơn nữ Ph� Ca, Con g�i chị Hằng, v� rất nhiều vở tuồng kh�c nữa, như: Chưa tắt lửa l�ng, B�n đồi trăng cũ, Thuyền ra cửa biển, Nửa bản t�nh ca, Khi rừng mới sang thu, Khi hoa Anh Đ�o nở, Trăng sương cầu Tr�c, Thần nữ d�ng ngũ linh kỳ, Thanh X� Bạch X�.�

Tiếng ca nức nở tự đ�y l�ng

Nh�n lại sự nghiệp ca diễn của �t Bạch Lan, ta thấy �t Bạch Lan chuy�n trị c�c vai đ�o thương c� số phận đau khổ. Thế nhưng, hai chữ �Sầu nữ� c� một phần lớn xuất ph�t từ giọng ca của �t Bạch Lan.

Nổi danh c�ng thời với �t Bạch Lan l� nữ danh ca Thanh Hương. Đ�y l� hai giọng ca nữ � oanh liệt� của những năm 1960 v� vẫn c�n ngự trị đến hiện tại. Mỗi người c� một n�t ri�ng. Giọng của Thanh Hương l� giọng đồng pha thổ nhưng thổ nhiều hơn đồng n�n ca hơi trầm. Giọng �t Bạch Lan cũng l� đồng pha thổ nhưng thổ �t hơn đồng n�n ca trong trẻo hơn v� lảnh l�t hơn. Thanh Hương th� ca thuần t�y mộc mạc ch�n phương, v� mạnh mẽ. C�n �t Bạch Lan th� ca c� ch�t hoa l� c�nh, giọng ca mềm hơn, lả lướt hơn, nữ t�nh hơn. Hai giọng ca, một nhu một cương, đ� chinh phục kh�ng biết bao nhi�u con tim người mộ điệu. Tuy nhi�n giữa hai người lại c� một điểm chung, đ� l� c� bộ nhịp thượng thừa. C�ch sắp chữ của hai người c�ng v� c�ng tinh diệu.

B�n ri�ng về giọng ca �t Bạch Lan, đ�y l� một giọng ca chưa c� người thay thế t�nh đến hiện tại. �t Bạch Lan c� c�ch nhấn dấu sắc lửng rất hay, v�t l�n rồi nhẹ nh�ng rơi xuống như chiếc l� m�a thu bay trong cơn gi� nhẹ. Giọng ca �t Bạch Lan nghe �ngọt như m�a l�i�. Bộ nhịp của �t Bạch Lan th� khỏi ch�. C�ch h�nh văn sắp chữ rất đi�u luyện. �t Bạch Lan ca luyến l�y một c�ch thần t�nh: luyến l�y đ�ng nơi đ�ng chỗ v� vừa đủ, kh�ng bị th�, luyến l�y theo kiểu � đứt d�y đờn �. C�ch điều hơi của �t Bạch Lan cũng đ�ng nể : Nghe �t Bạch Lan ca, người nghe kh�ng thấy c� phải r�ng hơi, c� ca như n�i, ca rất tự nhi�n.

Tuy nhi�n, hai n�t đặc trưng lớn nhất trong giọng ca �t Bạch Lan l� c�ch xuống xề v� độ sầu trong tiếng ca. �t Bạch Lan xuống xề ở c�u 5 v� c�u 6 rất thấp, rất trầm, c� ph�t huy hết chất đồng trong giọng ca của m�nh v� c� đ� tạo ra c�ch xuống xề hay đến mức m� người nghe chữ c� xuống xề như h�a tan v�o tiếng đ�n. N�i chung l� nghe l� biết ngay đ� l� c�ch xuống xề thần sầu của �t Bạch Lan. Đến hiện tại, trong l�ng cải lương, đ�y vẫn l� một c�ch xuống xề độc nhất v� nhị.

C�n về độ sầu, chất giọng của �t Bạch Lan c� một độ sầu kh�ng thể tưởng. �t Bạch Lan ca nghe giống như tiếng đờn ghi ta ph�m l�m của danh cầm Văn Vĩ: nỉ non như tiếng l�ng thổn thức, mang đến một cảm gi�c man m�c chơi vơi. Giọng ca đ� kh�ng ồn �o, m� n� rỉ rả, rồi dần len l�i v�o mọi ng�c ng�ch của t�m hồn, l�m quặn thắt con tim người mộ điệu. Từ đ�, giọng ca �t Bạch Lan c� độ thẩm thấu rất cao. Đến hiện tại, chưa thấy c� giọng ca nữ n�o trong l�ng s�n khấu cải lương c� độ �sầu� đến như vậy.

�t Bạch Lan đ� th�nh c�ng với rất nhiều b�i vọng cổ. �t Bạch Lan được xem l� người đ� c�ng với �t Tr� �n mở đường đưa bản vọng cổ nhịp 32 l�n tới đỉnh cao trong hệ thống b�i bản cải lương. Trong v� số c�c b�i ca cổ do �t Bạch Lan thể hiện th�nh c�ng, c� thể kể đến một số b�i ti�u biểu: Lan v� Điệp, Liễu rũ hoa sầu (Ph�n L� Hu�), Xu�n đất kh�ch, Tiếng ve sầu, Đ�o Tam Xu�n, Hoa Lan Trắng, Mẹ dạy con, Nước mắt n�ng d�u, Đ�n khuya, Tr�i tim c� trắng, T�nh người cung nữ, T�m sự Mai Đ�nh�

Trong đ�, nổi tiếng nhất c� lẽ l� b�i Lan V� Điệp. B�i ca n�y đ� gắn liền với t�n tuổi �t Bạch Lan. V� đến hiện tại, c� nhiều giọng ca nổi tiếng thể hiện, nhưng chưa ai qua được b�. Tuy nhi�n, để thưởng thức được sự đi�u luyện v� c�i chất �Sầu nữ� trong giọng ca �t Bạch Lan th� kh�ng thể n�o bỏ qua hai b�i Tiếng Ve Sầu v� Đ�o Tam Xu�n.

Thường khi dứt vọng cổ c�u hai, từ nhịp Tư, nghệ sỹ canh chừa đủ 4 chữ để ca v� khu�n cho ngọt, nếu tr�n bốn chữ th� phải ca dồn chữ. Trong b�i Đ�o Tam Xu�n, �t Bạch Lan canh xuống chữ dấu huyền ở nhịp Tư c�u Hai một c�ch rất tự nhi�n, người nghe kh�ng thấy c� phải dừng lại để canh nhịp. Tức l� �t Bạch Lan h�nh văn li�n tục tr�n d�y đờn một c�ch rất đi�u luyện v� rất tự nhi�n, nghe m� ��đ� c�i lỗ tai�. C�ch sắp nhịp n�y n�i th� dễ chứ chưa thấy ai ca theo kiểu đ� được tự nhi�n v� hay như �t Bạch Lan. C�ch ca n�y được thể hiện rất r� trong b�i Đ�o Tam Xu�n của soạn giả Viễn Ch�u.

Hay như trong b�i Tiếng Ve Sầu, khi dứt vọng cổ c�u Bốn, �t Bạch Lan ca chồng chữ ở năm chữ cuối một c�ch rất hay, rất ngọt, rất đi�u luyện, thể hiện một tr�nh độ ca thượng thừa chỉ c� ở �t Bạch Lan. C�n b�i Hoa Lan Trắng, đ�y l� một b�i h�t đặc biệt với �t Bạch Lan. Đầu những năm 1960, soạn giả Viễn Ch�u đ� viết b�i n�y theo kiểu đo ni đ�ng gi�y, kể về ch�nh cuộc đời ba ch�m bảy nổi về t�nh duy�n của �t Bạch Lan. �t Bạch Lan ca rất hay Hoa Lan trắng. Trong những năm gần đ�y, khi ở c�i tuổi b�t tuần, �t Bạch Lan vẫn ru hồn kh�n giả bằng b�i Hoa Lan trắng.

Một điều đ�ng qu� nữa l�, d� đ� l� bậc thầy trong ca diễn, nhưng mỗi khi xuất hiện tr�n s�n khấu ca mấy c�u vọng cổ, m� l� những b�i vọng cổ � ruột �, th� người xem vẫn thấy �t Bạch Lan ca rất tập trung, rất nghi�m t�c, chứ kh�ng bao giờ uốn �o hay chạy nhảy qu� đ� như một số nghệ sỹ th�nh danh kh�c. Đ�y l� một điều đ�ng qu� ở một nghệ sỹ cải lương l�o l�ng, thể hiện sự t�n trọng nghề v� t�n trọng kh�n giả của người nghệ sỹ.

Hơn 60 năm đ� tr�i qua kể từ ng�y �t Bạch Lan bước ch�n v�o nghề, đến hiện tại, c�i vương hiệu �Sầu nữ� vẫn thuộc về c�. Nếu như Thanh Hương được mệnh danh l� �Đệ nhất danh ca�, th� �t Bạch Lan vẫn xứng đ�ng với danh hiệu �Nữ ho�ng vọng cổ�. C�i b�ng Sơn nữ Ph� ca, Nửa đời hương phấn, C� gi�o Lan, Lan v� Điệp của �t Bạch Lan hiện vẫn c�n rất lớn.

Ở c�i tuổi 80, �t Bạch Lan vẫn c�n tham gia ca h�t, giọng ca c� vẫn nỉ non, vẫn l� tiếng ca nức nở tự đ�y l�ng, c� thể l�m tan chảy bất k� con tim sắt đ� n�o. Giọng ca �t Bạch Lan l� một chuẩn mực, một đỉnh cao chưa c� người thay thế. T�n tuổi �t Bạch Lan gắn với nhiều mỹ danh nhất trong số c�c nữ nghệ sỹ cải lương: Vương nữ Sương chiều, Nữ ho�ng Vọng cổ, Nữ vương Sầu nữ, Sầu nữ li�u trai, Đệ nhất đ�o thương�Đ� l� phần thưởng lớn nhất v� qu� gi� nhất m� tổ nghiệp v� người mộ điệu d�nh tặng cho một người nghệ sỹ.

RFI

Tin n�ng nhất 24h qua	Tin n�ng nhất 3 ng�y qua	Tin n�ng nhất 7 ng�y qua
Tin n�ng nhất 30 ng�y qua	Albums	Total Videos Online

Tranh luận s�i nổi nhất 7 ng�y qua	Tranh luận s�i nổi nhất 14 ng�y qua	Tranh luận s�i nổi nhất 30 ng�y qua
10.000 Tin mới nhất	Tin tức Hoa Kỳ	Tin tức C�ng nghệ

Super News	School Cooking Traveling Portal	Enter Portal
Series Shows and Movies Online	SERIES ONLINE 1	SERIES ONLINE 2

HOME	Breaking News	VN News	VietOversea	World News	Business News	Other News	History
Car News	Computer News	Game News	USA News	Mobile News	Music News	Movies News	Sport News
DEM	GOP	Phim Bộ	Phim Lẻ	Ca Nhạc	Thơ Ca	Help Me	Sport Live
Stranger Stories	Comedy Stories	Cooking Chat	Nice Pictures	Fashion	School	Travelling	Funny Videos
NEWS 24h	HOT 3 Days	NEWS 3 Days	HOT 7 Days	NEWS 7 Days	HOT 30 Days	NEWS 30 Days	Member News