Đạo đức xã hội xuống cấp: Văn học nghệ thuật buông xuôi?

[Hanna]

“Cái đẹp cứu chuộc thế giới” - lời của nhà văn Nga nổi tiếng nay liệu có còn xác tín, khi bản thân cái đẹp cũng đang bị hủy hoại? Văn chương đang làm gì trước sự tha hóa của con người? Tìm lại chuẩn đạo đức trong xã hội hiện đại, sau quá trình “lệch chuẩn” đã lâu là nhu cầu cũng như mục đích đặt ra trong Hội thảo khoa học “Vấn đề đạo đức xã hội trong văn học nghệ thuật hiện nay” (11 - 12.11) tại TPHCM, do Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật trung ương tổ chức.
Ca sĩ, người mẫu thích khoe thân, ăn mặc phản cảm.

Văn học nghệ thuật chỉ để… giải trí

GS-TS Đinh Xuân Dũng, trong lời dẫn cho hội thảo, đã đặt thẳng vấn đề: “Xu hướng vận động của đạo đức xã hội ở Việt Nam hiện nay đã và đang xuất hiện nhiều vấn đề lớn và phức tạp chưa từng có so với giai đoạn trước 1975, 1980. Sự tha hóa về đạo đức trên hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội không còn là điều bất thường, mà là điều rất đáng lo ngại”. Đề dẫn đưa ra các khái niệm như sự đảo lộn của giá trị đạo đức, loạn chuẩn đạo đức, sự tìm kiếm giá trị đích thực về đạo đức chưa kết thúc, cần thiết đưa ra giá trị mới. Cùng với những khái niệm đó, là yêu cầu đối với văn học, đã có một thời lên án cái xấu, cái ác, thức tỉnh con người đấu tranh đòi xã hội tốt đẹp hơn vào những năm đầu đổi mới, thì nay lại “tịt ngòi”, không xuất hiện những tác phẩm lớn.

Hội thảo cũng đặt ra vấn đề được xới lên nhiều chiều, như có phải trong đời sống văn nghệ ở nước ta, chức năng giải trí bắt đầu lấn át các chức năng cơ bản khác, trong đó có chức năng giáo dục, đặc biệt là các loại hình như sân khấu, điện ảnh, ca nhạc? Phải chăng, những người làm nghệ thuật hiện nay đang “lảng tránh” việc phản ánh vấn đề đạo đức xã hội, biến văn học, nghệ thuật trở thành trò giải trí đơn thuần, đôi khi rẻ tiền, do vậy làm giảm vai trò của văn học nghệ thuật trong việc bồi đắp trí tuệ, tâm hồn, nhân cách con người hiện nay?

Chuẩn đạo đức trong văn học bị hiểu sai

Tuy nhiên, đây là lĩnh vực quá rộng, nên càng nói, càng mông lung. Chính vì thế, nhà giáo Phan Tuấn Anh mổ xẻ: “Đạo đức trong văn học là thứ đạo đức đã được thẩm mỹ hóa, hình tượng hóa, chứ không phải thứ đạo đức khô cứng, giáo điều rút ra máy móc từ đạo đức hay tôn giáo. Văn học cũng có quyền dự báo và cảnh tỉnh người đọc, viết về cái xấu, cái phi đạo đức, chứ không chỉ tô hồng và ngợi ca hiện thực. Lịch sử đã chứng minh các tác phẩm văn học vĩ đại đều là những tác phẩm có sự thách thức, khiêu khích với những quan niệm đạo đức đương thời và mọi thời. Cùng với quá trình mở cửa, sự tiếp thu các nền tảng triết-mỹ phương Tây cùng sự giao lưu văn hóa, những giới hạn và cấm kỵ về đạo đức trong văn học đang dần được mở rộng. Các tác phẩm từng bị cấm, bị phê phán, như “Rừng Na Uy”, “Tình yêu thời thổ tả”, hay ở mức thấp hơn là “Cánh đồng bất tận” trong quá khứ, hiện nay đều là best-seller, được nhận giải thưởng, không còn bị đánh giá như những tác phẩm suy đồi về đạo đức.”

Điều mà không ít người băn khoăn, chính là chuẩn mực về luân lý đạo đức bị lung lay. NSND Đình Quang đặt vấn đề tránh việc du nhập một số chuẩn mực luân lý đạo đức không tương thích hoặc chưa phù hợp với thực trạng xã hội. Bởi theo ông, nói tới đạo đức phải đi liền với luật pháp, và theo Honore de Balzac thì “luật pháp không thể chỉ là cái mạng nhện mà những con ruồi to thì chui lọt, còn những con bé thì bị chặn lại”.

Với quan điểm giáo dục là cây cầu nối liền văn học và đạo đức, GS-TS Huỳnh Như Phương cho rằng: “Một xã hội khủng hoảng về lý tưởng sẽ dẫn đến khủng hoảng về giáo dục; mà một nền giáo dục khủng hoảng thường biểu hiện rõ nhất ở việc khủng hoảng dạy và học môn văn”. Vì vậy, theo ông, những nhà giáo dục có trách nhiệm luôn quan tâm đến việc cải tiến chương trình, nội dung, sách giáo khoa và phương pháp dạy văn.

Hội thảo cũng đặt ra vấn đề xây dựng con người - đối tượng cốt lõi trong xây dựng văn hóa hiện nay, bên cạnh việc xây dựng những giá trị đạo đức mới trên cơ sở những giá trị cũ cần được phát huy. Muốn vậy, nhiều ý kiến cho rằng phải có sự nhận diện chính xác về xã hội và con người Việt Nam sau một chặng đường dài gần 40 năm qua. Xã hội cũng cần có cái nhìn tỉnh táo, khoa học hơn về con người Việt Nam với đủ ưu-khuyết điểm, tốt và xấu, cùng những hạn chế lịch sử của nó.

LD

Ca sĩ, người mẫu thích khoe hàng , ăn mặc phản cảm , MR đâu rồi ? vụ này fải để MR .