Từ những ḥn đá ruby, sapphire, thạch anh… vốn dĩ thô kệch, qua bàn tay tài hoa, khéo léo của những nghệ nhân, chúng đă trở thành những tác phẩm long lanh, giá trị. Ẩn chứa bên trong tác phẩm ấy là sức sống diệu kỳ, tựa h́nh núi sông, linh khí của đất trời...
. Thổi hồn vào đá
Chúng tôi ghé thăm cơ sở chế tác đá quư của anh Tạ Đ́nh Trung (phường Phước Long, TP. Nha Trang) đúng lúc anh đang tập trung chế tác đá. Anh ra dấu cho chúng tôi cứ tự nhiên trong lúc chờ anh. Ngắm dàn đá quư mà anh trưng bày cẩn thận trong chiếc tủ gương, nh́n những viên đá long lanh, sáng bóng, chẳng ai có thể nghĩ chúng từng là những viên đá b́nh thường, xù x́, thô ráp. Để lột xác thành những món trang sức giá trị, chúng phải được những bàn tay nghệ nhân mài giũa, đẽo gọt dưới con mắt thẩm mỹ nhưng vẫn giữ nguyên bản tự nhiên, không pha tạp, chắp nối.
Sau khi hoàn thành công đoạn cần sự tập trung cao độ, anh Trung vui vẻ tiếp chuyện chúng tôi. Anh kể, ở Khánh Ḥa, bây giờ không có mỏ đá quư nào. Nguồn đá mà anh chế tác đều có nguồn gốc ở các tỉnh: Yên Bái, Nghệ An, Gia Lai, Đắk Lắk hoặc nhập khẩu từ Thái Lan, Nam Phi… Nghề chế tác đá quư có sức hấp dẫn bởi cái cảm giác biến đổi một viên đá có giá trị từ mức b́nh thường sang mức đẳng cấp là điều ǵ đó rất đặc biệt. Để thành công với nghề, nghệ nhân chế tác đá phải có hiểu biết sâu về đá và quan trọng phải có mắt thẩm mỹ. Bởi lẽ, không phải viên đá nào khai thác từ trong ḷng đất lên cũng tự nó đă có h́nh, có khối hay mang giá trị nghệ thuật mà phải qua bàn tay, khối óc của người nghệ nhân. “Sau khi được rửa sạch, đá sẽ lộ ra vân tự nhiên. Việc định h́nh và làm nổi những vân đá ấy lên là khâu quan trọng, vân đá càng nổi rơ th́ đá càng đẹp. Điều đó đ̣i hỏi mắt thẩm mỹ của người nghệ nhân, sau đó mới đến tay nghề. Người xưa có câu “ngọc càng mài càng sáng”, các nghệ nhân sẽ mài đá tạo h́nh. Công đoạn này cần sự tinh tế về mỹ thuật, nghệ thuật và sự tỉ mỉ, tập trung. Quá tŕnh này phải căn cứ vào thuyết phong thủy, sở thích, quan niệm của con người, đá sẽ được chế tác thành những sản phẩm phù hợp”, anh Trung chia sẻ.
Sau khi được tạo h́nh, đá sẽ được đánh bóng sao cho phô diễn hết vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong. Khi nào các vân đá nổi lên, màu đá được đậm nét, bề mặt bóng loáng và ánh sáng trải đều toàn bộ th́ đá mới được coi là đẹp, giá trị.
. Thêm vui cho đời
Đá quư ngày nay được các nghệ nhân chế tác với nhiều mẫu mă phong phú, đa dạng, sắc sảo như: Tượng Phật, 12 con giáp… Bên cạnh đó, các nghệ nhân c̣n khéo léo kết hợp đá quư với vàng, bạc để tạo ra những sản phẩm trang sức lộng lẫy, sang trọng, giá trị như: ṿng đeo tay, dây chuyền, mặt dây, hoa tai, nhẫn, lắc… Theo nhiều người, đá quư không chỉ làm đẹp mà c̣n mang tính phong thủy. Do vậy, ngày nay, khá nhiều người luôn nghĩ và cố t́m cho ḿnh những viên đá quư hợp vận mệnh, với niềm tin sẽ đem lại sức khỏe, may mắn, thành đạt. Cũng v́ thế, các sản phẩm đá quư trang sức ra đời với nhiều loại mẫu mă đẹp mắt. Anh Trần Tuấn Anh (TP. Nha Trang) - một người đam mê và đang sở hữu nhiều sản phẩm đá quư chia sẻ: “Với tôi, đá quư không chỉ là đồ trang sức tuyệt đẹp mà nó c̣n mang tinh hoa nhật nguyệt, linh khí của trời đất. V́ vậy, khi đeo đá quư trên người đúng cách nó sẽ giúp cơ thể cân bằng khí huyết, giúp an thần, ngủ ngon và pḥng tránh được nhiều điều xấu”.
Theo bà Tạ Mẫn - Giám đốc Công ty Cổ phần Đá quư Phú Khang (phường Phước Hải, TP. Nha Trang), đá quư là món quà tuyệt vời mà thiên nhiên đă ban tặng cho con người. Đá h́nh thành từ hàng triệu triệu năm trước ở các vùng chịu tác động của núi lửa, chôn chặt trong ḷng đất dưới áp suất và nhiệt độ rất lớn. Do đó, chúng hấp thụ, kết tinh nhiều năng lượng. Sử dụng đá quư đúng cách sẽ đem lại nhiều lợi ích về sức khỏe, may mắn cho con người...
Đối với ông Lê Văn Hùng (xă Vĩnh Trung, TP. Nha Trang), những viên đá quư là đồ trang trí tuyệt vời. Trong pḥng khách và pḥng làm việc của ông trưng bày hàng trăm viên đá quư được chế tác đủ h́nh dáng rất đẹp mắt. Điều này khiến không gian trong nhà ông trở nên cực kỳ đặc biệt. “Tôi chơi đá như một thú vui, một gu văn hóa. Hàng ngày, nh́n những viên đá xinh xinh, long lanh, tôi cảm thấy rất thư giăn, yêu đời”, ông Hùng chia sẻ.
Dù quan niệm thế nào về đá quư th́ nó cũng có những giá trị tích cực đối với đời sống con người. Với tôi, ngắm quá tŕnh các nghệ nhân chế tác viên đá xù x́ thành những sản phẩm lấp lánh quả thật là điều kỳ diệu. Họ đă thực sự khéo léo thổi hồn vào đá để góp phần tôn thêm vẻ đẹp cho đời.
V.G