Nhật Bản đau đầu về tình trạng làm việc tới chết

[goodidea]

Sau hơn một năm đảm nhiệm khối lượng công việc tương đương với ba người trong một công ty Nhật Bản, tâm trí và cơ thể của Sei Kato cuối cùng đã nổi loạn.

"Tôi còn nhớ rất rõ", Kei Sato nói ngày 3/11. "Tôi vừa thuyết trình xong và bất ngờ cảm thấy kiệt sức. Tôi từng bị sỏi thận nên ban đầu nghĩ là bệnh tái phát, nhưng tình hình xấu đi rất nhanh nên tôi đã gọi xe cứu thương".

Khi được nâng lên cáng xe cứu thương, Sato cảm thấy nhẹ nhõm. Anh phải phẫu thuật thận ngay lập tức và nằm viện ít nhất 10 ngày.

"Không còn nghi ngờ gì nữa, tình trạng của tôi do công việc quá căng thẳng", Sato nói. "Tôi được cấp trên giao quá nhiều trách nhiệm và không có nhân viên nào hỗ trợ. Thực sự là cơn ác mộng".


Một người đàn ông ngủ gật ở ga tàu điện ngầm Tokyo năm 2015. Ảnh: AFP

Anh thường xuyên đi làm trước 8h và ở lại tới 23h. Trải nghiệm của Sato rất phổ biến ở Nhật Bản, nơi Bộ Y tế ngày 13/10 công bố sách trắng về tình trạng làm việc nhiều giờ ở Nhật Bản cùng mối liên hệ với trầm cảm và karoshi, thuật ngữ chỉ "làm việc tới chết".

Có 2.968 vụ tự tử do karoshi năm ngoái ở Nhật Bản, tăng hơn 1.000 vụ so với con số 1.935 năm 2021. Sách trắng cho hay karoshi liên quan tới số giờ làm việc, với 10,1% đàn ông làm việc ít nhất 60 tiếng một tuần và 4,2% phụ nữ làm việc trên 60 tiếng một tuần.

Karoshi có thể xảy ra do sức khỏe kém. 803 người nộp đơn xin chính phủ bồi thường năm ngoái vì các bệnh về não và tim do làm việc căng thẳng. Năm 2021, con số này là 753 và số cao nhất là 938 năm 2000.

Tuy nhiên, các nhà phê bình cho rằng những trường hợp được cơ quan y tế thống kê chỉ là một phần nhỏ so với con số thực. Họ e ngại về số vụ tự tử năm ngoái gia tăng, đảo ngược một thập niên ghi nhận số người tự tử do áp lực công việc giảm dần.

Nam giới ngoài 40 và phụ nữ ngoài 20 chịu khối lượng công việc nhiều nhất. Khoảng 13,2% đàn ông trong độ tuổi 40 và 4,9% phụ nữ trong độ tuổi 20 làm việc ít nhất 60 tiếng một tuần. Con số này cao hơn ở người tự kinh doanh, với 15,4% đàn ông và 7,8% phụ nữ.

Nghiên cứu cũng phát hiện mối tương quan giữa số giờ làm việc và bệnh trầm cảm. 26,8% đàn ông và phụ nữ làm việc trên 60 tiếng một tuần cho rằng bản thân đang mắc bệnh trầm cảm hoặc rối loạn lo âu.

Bill Cleary, giám đốc của tổ chức tư vấn TELL Lifeline có trụ sở tại Tokyo, nói rằng các chính trị gia, công ty và cá nhân đều nhận thức được vấn đề nghiêm trọng này từ những năm 1980 nhưng tới giờ vẫn không thực hiện được các giải pháp hiệu quả.

"Tôi có cảm giác tình trạng này gia tăng do đại dịch, khi mọi người bị cô lập về mặt xã hội và các mối quan hệ, tình bạn ít gắn kết hơn", ông nói.

"Có rất nhiều nghiên cứu cho thấy tương tác xã hội giúp cải thiện các bệnh cao huyết áp và tim mạch. Nếu chúng ta bị cô lập vào thời điểm khối lượng công việc tăng lên, có thể hiểu được tại sao số lượng các vụ karoshi gia tăng", ông nhận xét.

Một yếu tố khác là thái độ quyết liệt của người Nhật với công việc. Rất nhiều khách hàng nói với Cleary rằng lòng trung thành của họ chủ yếu dành cho công ty, gia đình chỉ xếp thứ hai.

Makoto Watanabe, giáo sư truyền thông Đại học Hokkaido Bunkyo ở Eniwa, cho hay môi trường công sở Nhật Bản thay đổi quá ít, nhiều công ty mắc kẹt trong ký ức "bong bóng kinh tế" những năm 1980, khi giá bất động sản và thị trường chứng khoán bị thổi phồng lên rất nhiều.

"Tôi thuộc thế hệ bắt đầu đi tìm việc vào đầu những năm 1980, ngay sau khi bong bóng kinh tế vỡ và mọi thứ trở nên ảm đạm", ông nói.

"Cấp trên của chúng tôi từng tận hưởng sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng trong những năm 1970 và 1980 và không muốn thay đổi bất kỳ điều gì", Watanabe nhận định. "Nhưng lương bổng ngày càng trì trệ. Có ít người làm việc hơn nên mọi người phải làm việc nhiều hơn, thời gian lâu hơn".

Hơn 30 năm từ khi bong bóng kinh tế Nhật Bản vỡ vào đầu những năm 1930, Cleary cho rằng người lao động Nhật Bản cần tìm lại sự cân bằng và giữ gìn sức khỏe tâm thần cho bản thân.

"Lời khuyên của tôi là hãy nhìn vào bên trong mình, để ra quyết định thứ gì nằm trong tầm kiểm soát của mình", ông nói, đồng thời đề nghị mọi người hãy tránh xa tin xấu trên mạng xã hội, tập thể dục thường xuyên, ngủ ngon và tăng trò chuyện với bạn bè, gia đình.

"Chúng ta phải thay đổi mọi thứ để có hy vọng, bởi nếu không, tình trạng sẽ ngày càng tuyệt vọng", Cleary nhấn mạnh.

VietBF@sưu tập

Đàn ông Nhật gặp khủng hoảng danh tính
- Cù Tuấn biên dịch phóng sự của The Economist.
Tóm tắt: Ở Nhật Bản, phụ nữ được tạo điều kiện để trở nên mạnh mẽ hơn. Đàn ông Nhật không biết bản thân sẽ ra sao.
Fukushima Michihito muốn cưới bạn gái của mình. Nhưng mười năm trước, anh lâm bệnh, phải nghỉ làm và chia tay cô. “Tôi nghĩ: nếu không nuôi nổi gia đình thì tôi không nên kết hôn,” anh nhớ lại. Sau đó, anh nhận ra rằng nhiều đàn ông Nhật Bản cũng bị đè nặng bởi áp lực phải đảm nhận vai trò nam giới truyền thống. Hiện anh đang điều hành một “đường dây nóng dành cho nam giới” ở thành phố Osaka, nơi khuyến khích nam giới thảo luận về những lo lắng của họ.
Tại Nhật Bản, mối quan hệ giữa nam và nữ đang thay đổi khi tỷ lệ kết hôn giảm đi và ngày càng nhiều phụ nữ tham gia lực lượng lao động. Nhưng ý tưởng cho rằng đàn ông là trụ cột gia đình vẫn còn ăn sâu. Vào năm 2022, chỉ có 17% nam giới đủ điều kiện được nghỉ phép chăm con, so với 80% phụ nữ. Phụ nữ Nhật Bản dành thời gian làm việc nhà lâu hơn nam giới gấp 5 lần. Một cuộc khảo sát vào năm 2022 của Lean In Tokyo, một nhóm hoạt động, cho thấy hơn 60% đàn ông Nhật Bản cảm thấy lúng túng tại nơi làm việc vì áp lực phải cư xử một cách nam tính. Tại Nhật Bản, quốc gia có tỷ lệ tự tử cao nhất trong G7, tỷ lệ nam giới tự tử cao gấp đôi so với phụ nữ.
Đường dây nóng mà Fukushima giúp điều hành được thành lập vào năm 1995. Đường dây này được thành lập chủ yếu với nỗ lực giảm thiểu bạo lực gia đình bằng cách tạo cơ hội cho những người đàn ông hay lo lắng bày tỏ nỗi bất bình của mình với một người lạ một cách kín đáo. Kể từ đó, đường dây nóng đã nhận được nhiều cuộc gọi về nhiều mối quan tâm khác nhau, bao gồm các mối quan hệ, tình dục và công việc. Fukushima nói: “Ngày càng có nhiều đàn ông cảm thấy mệt mỏi với việc cư xử theo phong cách nam tính và muốn được tự do”. Chính phủ Nhật cũng đã quan tâm đến vấn đề này. Năm 2010, chính phủ đã đưa mục tiêu thúc đẩy “tư vấn cho nam giới” vào kế hoạch bình đẳng giới. Hiện nay có hơn 80 trung tâm tư vấn cung cấp dịch vụ này.
Vai trò giới tính nguyên mẫu của Nhật Bản – người chồng đi làm công ăn lương và người mẹ nội trợ ở nhà – đã được củng cố trong thời kỳ bùng nổ kéo dài sau chiến tranh của đất nước này. Sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ đầu những năm 1970, những vai trò cứng nhắc đó bắt đầu bị phá bỏ ở nhiều nước phương Tây, khi ngày càng có nhiều phụ nữ tham gia làm việc để ứng phó với tình trạng kinh tế trì trệ và thiếu hụt lao động. Ngược lại, Nhật Bản cố gắng vượt qua cuộc khủng hoảng bằng cách kéo dài thời gian làm việc của nam giới – sau đó bằng cách thổi phồng “nền kinh tế bong bóng” vĩ đại của những năm 1980. Tanaka Toshiyuki, nhà xã hội học cho biết, trong khi các nước phương Tây trải qua “điểm chuyển tiếp” trong quan hệ giới tính thì “Nhật Bản đã bỏ lỡ cơ hội để thay đổi”.
Kể từ những năm 1990, khi lo ngại về tỷ lệ sinh sụt giảm gia tăng và ngày càng nhiều phụ nữ Nhật Bản tham gia lực lượng lao động, lời kêu gọi nam giới tham gia công việc nội trợ ngày càng tăng. Vào năm 2010, chính phủ đã cố gắng thúc đẩy khái niệm ikumen—kết hợp ikuji (nuôi dạy con cái) và ikemen (người đàn ông tuyệt vời). Nhưng văn hóa ở nhiều công ty chậm thay đổi, một phần là do sự quản lý nam giới theo kiểu cổ điển.
Mức độ lớn mà đàn ông Nhật Bản được khuyến khích cam kết làm việc cũng là một rào cản khác đối với sự thay đổi. Những người đàn ông tham công tiếc việc đã nghỉ hưu được miêu tả là nureochibazoku, hay “chiếc lá ướt”, bởi vì do quá thiếu sở thích hoặc bạn bè, họ đi theo vợ mình như chiếc lá ướt dính vào giày. Một bài báo trên tạp chí nổi tiếng đưa ra lời khuyên cho những người vợ đang mắc phải “Hội chứng chồng về hưu” nghiêm trọng. Đối với đàn ông, nỗi đau bị người bạn đời coi là mối phiền toái có thể là vô cùng lớn. Fukushima than thở rằng “rất nhiều người đàn ông hy sinh bản thân vì công việc để chu cấp cho gia đình – để rồi sau này nhận ra rằng họ không thuộc về gia đình”.
Fukushima, người mô tả xu hướng khẳng định sự thống trị của nam giới là “áo giáp của nam tính”, hy vọng sẽ có nhiều đàn ông cảm thấy có thể bộc lộ sự yếu đuối. Điều này vẫn không hề dễ dàng. Ông cho biết một số người đàn ông gọi tới đường dây nóng nhanh chóng trở nên hung hãn, có lẽ để che giấu cảm giác bị sỉ nhục. Về phần Fukushima, khi được hỏi ông sẽ làm gì nếu được lựa chọn cầu hôn hay chia tay bạn gái một lần nữa, ông nói rằng có lẽ ông vẫn sẽ chọn phương án thứ hai. “Ngay cả khi tôi đồng ý với ý tưởng [trở thành một người chồng không có quyền lực], thì câu hỏi đặt ra là: cô ấy sẽ nghĩ gì? Những người xung quanh chúng ta sẽ nghĩ gì?” ông Fukushima nói.