Lý do hen suyễn dễ tái phát vào mùa lạnh

[sunshine1104]

Không khí lạnh làm suy giảm hệ miễn dịch, kích ứng đường thở, gây viêm và co thắt đường hô hấp, khiến cơn hen tái phát.

Hen suyễn là tình trạng viêm niêm mạc phế quản mạn tính. Người bệnh tắc nghẽn đường thở do niêm mạc phế quản phù nề, dễ dẫn đến kích ứng, tăng tiết chất nhầy, co thắt cơ trơn, khiến đường dẫn khí bị thu hẹp.

Thạc sĩ, bác sĩ Đặng Thành Đô, khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết hen suyễn dễ tái phát khi gặp các tác nhân kích thích trực tiếp hoặc gián tiếp như lông thú cưng, đồ ăn, phấn hoa, mạt bụi, khói thuốc lá, nước hoa... Người bệnh có thể có biểu hiện ngứa mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, ho, nặng ngực, khó thở, thở khò khè, nhất là về đêm và gần sáng. Nếu tình trạng phù nề, co thắt đường thở xảy ra nghiêm trọng, người bệnh bị suy hô hấp, nguy hiểm đến tính mạng.

Thời tiết chuyển mùa, khí hậu và độ ẩm không khí thay đổi đột ngột là mối nguy hiểm tiềm ẩn đối với người mắc bệnh này, theo bác sĩ Đô. Nhiệt độ lạnh khiến mạch máu dưới da co lại, giảm lưu thông máu đến các cơ quan, giảm sức đề kháng.

Nhiệt độ xuống thấp, nồm ẩm là điều kiện cho nấm, virus, vi khuẩn phát triển mạnh, dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua đường mũi, miệng và gây bệnh. Người có tiền sử hen suyễn nếu mắc bệnh đường hô hấp như cúm, cảm lạnh, viêm mũi họng, viêm phế quản, viêm phổi... dễ tái phát cơn hen.

Khi tiếp xúc với không khí lạnh và ẩm, chất nhầy trong đường thở thường tiết nhiều để tăng cường bảo vệ hệ hô hấp. Lớp chất nhầy dày và đặc dính cản trở hoạt động hô hấp. Trong điều kiện thời tiết này, đường hô hấp sản sinh ra histamin - một chất tham gia vào phản ứng viêm của cơ thể, khiến các triệu chứng hen suyễn tăng nặng.

Ngược lại, nếu không khí khô, lớp màng nhầy bảo vệ niêm mạc đường hô hấp nhanh chóng bay hơi, ống phế quản bị kích thích, sưng tấy, không khí khó lưu thông, các triệu chứng hen suyễn trở nên trầm trọng. Người bệnh thường cảm thấy mũi khô rát và khó thở.

Ngoài ra, mùa lạnh nhiều người có xu hướng ngại vận động, ít vệ sinh nhà cửa, đóng kín cửa để tránh khí lạnh xâm nhập, làm không khí kém lưu thông. Đây là yếu tố thuận lợi cho các dị nguyên gây dị ứng tồn tại lâu trong nhà, tăng cơ hội kích thích cơn hen tái diễn.

Thời tiết giá lạnh cũng là yếu tố khiến lượng người bệnh hen suyễn gia tăng. Bác sĩ Đô dẫn ra nghiên cứu của các nhà khoa học Phần Lan năm 2023 dựa trên 315 trường hợp mắc bệnh hen từ sơ sinh đến 27 tuổi. Kết quả cho thấy nhiệt độ trung bình vào mùa đông giảm quá sâu làm tăng nguy cơ phát triển bệnh hen suyễn một đến hai năm sau đó. Cụ thể, nhiệt độ trung bình vào mùa đông giảm 1 độ C, nguy cơ mắc bệnh tăng 7%. Nguy cơ này tăng lên 41% trong năm tiếp theo khi nhiệt độ mùa đông lạnh dưới mức bình thường.

Theo bác sĩ Đô, hen suyễn tuy không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng các triệu chứng được kiểm soát khi sử dụng thuốc điều trị, tái khám định kỳ. Thay đổi lối sống giúp bớt các triệu chứng và đề phòng tái phát cơn hen cấp.

Bác sĩ khuyến cáo người bệnh nên giữ gìn không gian sống sạch sẽ như hút bụi nhà thường xuyên; giặt rèm cửa, chăn ga, thảm, loại bỏ nệm, gối cũ bẩn; vệ sinh hoặc thay mới bộ lọc khí ở điều hòa, thiết bị sưởi ấm, quạt làm mát định kỳ; thường xuyên mở cửa sổ để không khí lưu thông. Tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng như phấn hoa, bụi nhà, lông vật nuôi, khói nhang, chất khử mùi và tẩy rửa gia dụng, nến thơm, nước xả vải, khói thuốc lá.

Chế độ ăn hạn chế thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ, tăng cường rau xanh, trái cây tươi để bổ sung vitamin và chất xơ. Ưu tiên các loại rau củ nhiều màu sắc, giàu chất chống oxy hóa như beta carotene (tiền chất của vitamin A) và vitamin C, vitamin E. Uống đủ nước (khoảng 2-2,5 lít nước mỗi ngày). Người bệnh ưu tiên sử dụng nước lọc, nước canh rau củ, trà xanh... thay vì sử dụng đồ uống chứa đường, rượu bia, cà phê, nước ngọt có ga.

Trời lạnh nên dùng đồ uống nóng. Hít hơi nước ấm làm ẩm đường hô hấp, loãng dịch nhầy, giảm các triệu chứng nghẹt mũi, ngứa mũi, ho. Hơi ấm giúp tăng lưu thông máu đến các phế nang, giãn các cơ xung quanh phế quản và phế nang, giảm sưng phù và phản ứng dị ứng, cải thiện khả năng thở. Cách này cũng ức chế khả năng nhân lên của virus trên các tế bào biểu mô đường hô hấp. Đồng thời, kích thích hệ miễn dịch tăng sản xuất bạch cầu, protein interferon có tác dụng chống virus.

Tập thể dục hỗ trợ tăng lưu thông máu, đẩy nhanh hoạt động của túi khí, tăng trao đổi khí. Tuy nhiên, khi tập thể dục, cơ thể cần nhiều oxy, nhịp thở tăng lên, nhiều người có xu hướng hít thở bằng miệng để hấp thụ nhiều không khí. Lúc này, không khí lạnh, khô có thể đi trực tiếp qua phế quản vào phổi, tăng khả năng kích thích cơn hen tái phát.

Người bệnh nên tập thể dục vừa sức khoảng 20-30 phút mỗi ngày, kết hợp bài tập thở như thở chúm môi hoặc thở bằng cơ hoành để giảm căng thẳng. Nếu thời tiết lạnh, tốt nhất tập luyện trong nhà để đảm bảo an toàn.