Kỹ nghệ xe hơi Đức: Tại sao những thương hiệu khổng lồ lại thất bại với loại xe điện?

[trungthuc]

Khó có thể tưởng tượng ra, một ngành kỹ nghệ khổng lồ với kinh nghiệm đầy mình như ngành xe hơi Đức lại gặp đại bại trước những dự án xe điện có tính cách quy mô. Tờ báo Đức DER SPIEGEL ngày 27/3/2024 thậm chí có viết rằng, "Phải chăng đây là hồi chuông báo tử cho ngành kỹ nghệ xe hơi huyền thoại của nước Đức?"

Chưa đủ sức chinh phục được thị hiếu và kỳ vọng của người tiêu dùng

Dự án nhằm hiện đại hóa ngành xe hơi điện của chính phủ Cộng hòa Liên bang Đức có nguy cơ bị thất bại. Người dân Đức không những không hưởng ứng mà các hãng sản xuất cũng chưa đưa ra được những sản phẩm hấp dẫn, trong khi những điều kiện thuận lợi trong khuôn khổ chính trị vẫn chưa được tối ưu hóa. Mua xe hơi điện vẫn là chọn lựa của những người có mức lương khá giả.

Hiện tại, không có hãng sản xuất nào ở Đức cung cấp loại xe hơi điện trên thị trường có giá dưới 25,000 euro và hầu hết các mức giá đều trên 30,000 euro. E-up!, một loại xe điện nhỏ gọn bán chạy nhất trong nhiều năm, đã bị Volkswagen rút ra khỏi thị trường vào năm 2023, bởi vì đơn giản nó đã không sinh lời như mong đợi. VW hiện nay không có kế hoạch đưa các loại xe điện rẻ hơn trở lại thị trường cho đến năm 2026. Trong khi đó, Mercedes và đối tác TQ Geely tiếp tục bổ sung thêm các chức năng mới cho E-Smart, khiến cho dòng xe này càng trở nên bán đắt hơn.

Trong hầu hết các trường hợp, mua một chiếc xe hơi điện sẽ đắt hơn vài ngàn euro so với một chiếc động cơ chạy xăng dầu. Thêm vào đó là môi trường kinh tế khiến cho sự thay đổi này có vẻ kém hấp dẫn hơn: Suy thoái kinh tế, nạn lạm phát và giá điện bị biến động mạnh (thuộc hàng cao nhất ở châu Âu vào năm 2023). Hiệp hội Kỹ nghệ Xe hơi Đức (VDA) dự kiến mức doanh số bán xe điện sẽ giảm 14% trong năm nay.

Chính phủ Cộng hòa Liên bang Đức đã hủy bỏ khoản tiền trợ cấp 4,500 euro cho việc mua xe hơi điện vào giữa tháng 12/2023, một quyết định thật bất ngờ khiến cho người tiêu dùng cảm thấy bất an và khiến cho các hãng xe hơi bị choáng váng. Đồng thời, một chương trình trợ cấp trị giá 200 triệu euro được công bố vào tháng Sáu 2023, nhằm thúc đẩy việc xây dựng các điểm sạc tư nhân được gọi là hộp treo tường, bên cạnh các hệ thống năng lượng Mặt trời và bộ lưu trữ điện có liên quan, cũng đã bị hủy bỏ.

Những dự án xe điện của Đức đang bị nhiều yếu tố chính trị hóa gây cản trở lớn (Ảnh: Sean Gallup/Getty Images)

Yếu tố chính trị hóa trong ngành xe điện
Ngoài việc mất đi sức hấp dẫn, các ý kiến trái ngược trong chính phủ Đức hiện tại cũng gây ra nhiều ảnh hưởng đến kế hoạch mở rộng sản xuất của xe hơi điện. Bộ trưởng Giao thông Đức Volker Wissing thuộc Đảng Dân chủ Tự do (FDP), có chủ trương thân thiện với ngành xe hơi, vẫn đang cân nhắc đến việc sử dụng nhiên liệu tổng hợp (hybrid) như một giải pháp thay thế cho xe hơi điện. Chính phủ Đức ngày càng khiến cho người mua xe hơi bị bối rối. Hậu quả là mục tiêu đạt được 15 triệu xe hơi điện trên đường phố ở Đức vào năm 2030 đã trở nên bất khả thi. Cho đến nay, con số này chỉ bằng một phần mười của kế hoạch nói trên.

Với việc các hãng sản xuất như VW đang vật lộn để giải tỏa hết số xe hơi điện còn tồn kho và các công ty sản xuất mới vừa gia nhập thị trường cùng lúc, một cuộc chiến giảm giá chưa từng có đã nổ ra vào hồi đầu năm 2024. Trong quý đầu tiên, các đại lý xe đã đưa ra các đợt giảm giá 15%, 20% và đôi khi còn cao hơn. Những người làm chủ xe hơi điện đang chứng kiến giá trị chiếc xe của họ bị sụt giảm nhiều. Việc cho thuê trở nên kém hấp dẫn do lãi suất khá cao và xe điện đang mất giá trị nhanh hơn dự kiến. Các công ty cho thuê xe hơi như Sixt cũng đang loại bỏ hàng loạt xe điện ra khỏi danh sách cung cấp của họ trước những rủi ro tài chính dường như là quá cao.

Đảng Thay thế cho nước Đức (Alternative for Germany–AfD) đang tiến hành một cuộc chiến tuyên truyền văn hóa chống lại xe hơi điện. Trong khi đó, những kẻ cực đoan cánh tả đã cho đốt một tháp truyền tải ngay bên ngoài Berlin vào ngày 5/3/24 khiến cho nhà máy Tesla ở đó phải tạm đóng cửa trong vài ngày do mất điện. Trong bản tuyên bố, giới hoạt động bảo vệ môi trường cho rằng hành động này là nhằm phản đối những "kẻ phát-xít kỹ nghệ" như ông Elon Musk.

Điều thật là mỉa mai là tất cả sự kiện trên đang xảy ra trong bối cảnh hầu hết các chuyên gia hoạch định về chính sách giao thông vận tải và giới điều hành ngành xe hơi trên thế giới đều thấy rõ rằng, nay chính là thời kỳ phát triển của xe hơi điện đang đến và đến rất nhanh. Câu hỏi đặt ra là liệu nước Đức và các hãng sản xuất xe hơi của nước này có đồng ý tham gia vào quá trình chuyển đổi này và giúp định hình lại ngành xe điện hay không. Có vẻ như nước Đức không còn nắm quyền quyết định trong ngành xe hơi toàn cầu nữa.

Tốc độ và kỹ thuật mới mẻ bây giờ được xác định bởi những nhân tố nằm bên ngoài nước Đức và không nằm trong tay giới trùm ngành xe hơi ở đây. Tại TQ, thị trường xe hơi lớn nhất thế giới, với gần 1/4 tổng số xe hơi mới được bán là xe chạy hoàn toàn bằng điện. Để có thể tồn tại trong nước, nước Đức cần có loại xe điện đủ khả năng để tranh, trong khi đó, cuộc cạnh tranh này không còn bị thống trị bởi các hãng nổi tiếng như VW, BMW hay Mercedes mà là công ty Tesla từ Hoa Kỳ và BYD từ TQ.

EU đang chia năm xẻ bảy về chính sách xe điện

Ông chủ của Mercedes-Benz, Ola Källenius, từng nhấn mạnh đến xu hướng của xe hơi chạy hoàn toàn bằng điện, bây giờ có vẻ không đồng tình với quyết định của EU về việc loại bỏ dần loại xe chạy xăng dầu vào năm 2035. Ola Källenius lấp lửng nói rằng, Mercedes-Benz vẫn tiếp tục sản xuất loại xe xăng và chưa biết lúc nào sẽ hoàn toàn chấm dứt. Tại Brussels, việc chuyển sang sử dụng xe điện không còn là sự ưu tiên hàng đầu. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu bà Ursula von der Leyen, từng ủng hộ việc loại bỏ dần loại xe chạy xăng dầu, hiện coi việc xem xét lại vấn đề này vào năm 2026 là "rất quan trọng".

Trong khi đó, Manfred Weber, lãnh đạo Đảng Nhân dân Châu Âu (EPP–nhóm nghị viện đại diện cho các đảng Dân chủ Thiên chúa giáo cánh hữu trong Nghị viện châu Âu), mong muốn làm "đảo ngược lại lệnh cấm xe hơi chạy xăng dầu". Đảng Liên minh Dân chủ Thiên chúa giáo (CDU) của Đức và đồng minh của họ, Liên minh Xã hội Thiên chúa giáo (CSU), cũng muốn đưa yêu cầu này trở thành một phần trong cương lĩnh cho cuộc bầu cử vào Nghị viện châu Âu vào mùa xuân này. Cùng lúc, đảng cực hữu AfD kêu gọi "bãi bỏ tất cả các đạo luật bảo vệ khí hậu" sau cuộc bầu cử châu Âu vào ngày 9/6 tới đây. AfD đang vận động chống lại cái mà họ gọi là "con đường sai lầm hướng đến phương tiện di chuyển bằng điện".

Sự bát nháo về chính trị có liên quan đến xe điện còn thể hiện ra ở chỗ, trong khi CDU và CSU ở Đức lớn tiếng tiếng chống đối xe điện thì các đảng "chị em" của CDU và CSU từ một số nước châu Âu, trong đó có Thụy Điển, đang tuân thủ lệnh cấm loại xe chạy xăng dầu. Thủ tướng theo chủ nghĩa dân túy cánh hữu của Ý Giorgia Meloni thậm chí còn muốn lôi kéo cả BYD của TQ và Tesla của Mỹ đến Ý, quê hương của xe Fiat và Ferrari.

Ngành kỹ nghệ xe hơi ở Đức tạo ra 780,000 việc làm và đầu tư hàng năm hơn 45 tỷ euro cho việc nghiên cứu và sản xuất. Cú sốc về xe điện đã tấn công toàn bộ nước Đức. Trong vài năm sắp tới, Volkswagen phải tiết kiệm đến 10 tỷ euro. Nơi cung cấp linh kiện phụ tùng xe hơi Bosch đã công bố kế hoạch cho cắt giảm 3,500 việc làm, Continental 7,000 và tại ZF Friedrichshafen, người ta đồn đoán về việc cắt giảm ít nhất 12,000 việc làm. BMW vẫn nhìn trước ngó sau và không vội nhào vào chế tạo xe điện. Hãng này cho đến nay vẫn chưa cho vận hành bất cứ nhà máy sản xuất xe hơi nào chạy hoàn toàn bằng điện và thậm chí có khả năng tăng cường thêm việc sản xuất xe chạy bằng xăng dầu.

Phần mình, người tiêu dùng ở Đức đang muốn gì? Theo một khảo sát với hơn 1,000 người tiêu dùng được thực hiện bởi Carwow, một thị trường trực tuyến dành cho xe hơi mới, phần lớn ý kiến cho biết họ sẵn sàng thực hiện chuyển đổi (từ xe xăng sang xe điện). Tuy nhiên, những người mua tiềm tàng không hài lòng với nhiều loại xe hơi điện đang có ngoài thị trường, đặc biệt là vấn đề về giá cả.

Philipp Sayler von Amende, người sáng lập Carwow, cho biết: "Khách hàng đang đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan. Nhiều người muốn chuyển sang sử dụng xe điện, nhưng họ muốn đợi cho đến khi kỹ thuật này phát triển hòan chỉnh và giá xe rẻ hơn".

Một diễn biến đặc biệt đáng báo động đối với các hãng sản xuất xe hơi Đức:
Những người quan tâm đến xe hơi điện bắt đầu có xu hướng mua xe có nhản hiệu nước ngoài. Một nửa số người được khảo sát cho biết họ đang xem xét một nhản hiệu của TQ. Hãng BYD của TQ đang tấn công rất mạnh vào châu Âu nói chung. Mới đây, BYD đã thành công trong việc loại bỏ Volkswagen khỏi vai trò nơi đứng ra tài trợ cho Giải vô địch bóng đá châu Âu 2024 tại Đức (UEFA Euro 2024, từ ngày 14 tháng Sáu đến 14 tháng Bảy 2024).

BYD là công ty sản xuất xe hơi lớn nhất TQ và là nơi cung cấp xe hơi điện lớn thứ hai thế giới. Từ năm 2023, BYD bắt đầu qua mặt VW,công ty từng dẫn đầu thị trường TQ trong nhiều thập niên. Trong quý IV-2023, BYD lần đầu tiên vượt qua Tesla để trở thành nơi sản xuất xe điện lớn nhất thế giới. Cả BYD và Tesla đều bắt đầu cho ra đời xe điện vào năm 2003 nhưng BYD có nhiều lợi thế về cạnh tranh: bắt đầu khởi nghiệp từ nơi sản xuất pin vào năm 1995 và hiện vẫn đang sản xuất pin cho xe hơi điện tốt hơn và rẻ hơn so với các đối thủ phương Tây.

Bài phân tích khá dài dòng nhưng không thực tiển, hợp lý. Đơn giản là các tay trùm tài phiệt ngành xe hơi không thể từ bỏ, xóa dẹp hàng trăm, hàng ngàn tỷ giá trị các nhà máy, cơ cấu máy móc đang sản xuất ra xe chạy bằng xăng dầu để bỏ tiền đầu tư cho việc chế tạo mới các xe điện. Trong đó, đám Ả Rập đang nắm giử nguồn tài nguyên to lớn và không giới hạn về nguồn dầu thô cũng không thể để cho ngành xe hơi chạy xăng bị dẹp bỏ thẳng thừng như vậy được. Thế thì ai dám chông lại đây, nếu không muốn bị trừng trị thẳng tay??