Nhìn lại "di sản đáng gờm" của nhà lãnh đạo kỳ cựu Netanyahu

[Cupcake01]

Ông Netanyahu tuy không còn là thủ tướng Israel nhưng di sản của ông để lại có thể vẫn gây ảnh hưởng không nhỏ tới tương lai của nước này.

Tờ Nikkei Asia ngày 16/6 dẫn bài viết của chuyên gia Lionel Barber, cựu biên tập viên của Financial Times và là tác giả cuốn "The Powerful and the Damned: Private Diaries in Turbulent Times" (tạm dịch Quyền lực và sự đọa đày: Nhật ký thời hỗn loạn), cho rằng, dù đã bị lật đổ, vị thế và ảnh hưởng của cựu Thủ tướng quyền lực Benjamin Netanyahu vẫn phủ bóng u ám lên chính trường Israel.

Sự nghiệp của ông Netanyahu tại Israel đã thật sự kết thúc?

Kỷ lục 12 năm nắm quyền của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu chính thức kết thúc hôm 13/6 sau khi Quốc hội phê chuẩn chính phủ liên minh mới do ông Naftali Bennett - một nhân vật theo chủ nghĩa dân tộc - lãnh đạo. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, chưa thể nói trước được điều gì trên chính trường Israel khi ông Netanyahu vẫn có tầm ảnh hưởng quá lớn.

Mở đầu bài viết, chuyên gia Lionel Barber nhận định, cái tên Benjamin Netanyahu lâu nay vẫn luôn là đối tượng công kích từ mọi phía, nhưng thủ tướng nắm quyền lâu nhất của Israel cuối cùng vẫn luôn "sống sót".

Việc Quốc hội Israel bỏ phiếu vào ngày 13/6 để lật đổ ông Netanyahu, hay còn nổi tiếng với biệt danh "Bibi"cũng không thể nói trước được điều gì xảy ra tiếp theo trên chính trường Israel và càng không thể nói rằng, sự nghiệp của ông Netanyahu đã thật sự kết thúc. Vị chính trị gia 71 tuổi dày dặn chính trường này đã đánh mất quyền lực chỉ bằng một cuộc bỏ phiếu nhưng cái tên Netanyahu vẫn tiếp tục định hình nền chính trị của Israel.



Chính phủ liên minh của tân Thủ tướng Naftali Bennett hiện nay gồm đến 8 đảng phái đến từ "mọi miền chính trị", gồm phe cánh tả, trung dung, cánh hữu và cả các đảng có nguồn gốc Arab. Điều này rõ ràng cho thấy sự mong manh của chính phủ mới. Nhưng với sự kỳ quặc vốn có của Israel, chính phủ mới của quốc gia Do Thái lần này cho thấy một số điểm đáng chú ý, trong đó về mặt hình thức thì không hề giống với bất kỳ chính phủ nào từng tồn tại trong lịch sử 73 năm nước này.

Chính phủ mới gồm các đảng phái theo đuổi những ý thức hệ khác biệt. Lần đầu tiên, phái Sabbath của Do Thái nắm quyền điều hành đất nước, cũng là lần đầu tiên chính phủ chia sẻ quyền lực với một đảng có nguồn gốc Hồi giáo Arab và cũng lần đầu tiên một cựu lính biệt kích thuộc Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) trở thành thủ tướng.

Điều duy nhất gắn kết liên minh đặc biệt này là mong muốn lật đổ ông Netanyahu, nhà lãnh đạo giữ chức thủ tướng trong 15 năm và với 12 năm qua không bị gián đoạn. Chuyên gia Lionel Barber cho rằng, đây là một bằng chứng cho quyền lực và ảnh hưởng chính trị của người đàn ông này cùng với một di sản chính trị đáng gờm.

Tranh cãi công - tội trong di sản của "Bibi"

Nhưng đối với những người chỉ trích, cựu Thủ tướng Netanyahu là một nhà lãnh đạo độc đoán, sẵn sàng chà đạp lên các thể chế dân chủ và báo chí tự do để nắm quyền lực, sau đó áp dụng mọi mưu mẹo để trốn tránh các cáo buộc hối lộ và tham nhũng. Cuối cùng, họ cáo buộc ông thiếu bản lĩnh khi đối đầu với những người định cư Israel đang muốn chiếm lãnh thổ tranh chấp từ người Palestine. Do đó, ông phải chịu trách nhiệm khi không thể đảm bảo nền hòa bình lâu dài ở Trung Đông giữa người Arab và người Do Thái.

Tuy nhiên, có một phiên bản lịch sử khác về ông Netanyahu. Theo đó, nhiều người xem ông là động lực thúc đẩy nhà nước Israel phát triển như hiện nay. Dưới sự lãnh đạo của ông, Israel đã trở thành một cường quốc hàng đầu trong khu vực, có mối quan hệ tốt đẹp với cãnh đạo các nước lớn, từ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho đến Tổng thống Vladimir Putin của Nga.

Ngoài ra, ông Netanyahu cũng là một nhà lãnh đạo rất cứng rắn giúp bảo đảm an ninh cho Israel trong một khu vực chưa bao giờ yên ả như Trung Đông. Ông cũng đã đứng vững trong khi nội chiến hoành hành ở Syria lan khắp vùng biên giới giáp với Israel. Ông cũng mạnh mẽ trấn áp lực lượng dân quân Hezbollah do Iran hậu thuẫn ở Lebanon và đối đầu với chính Iran, được xem là cường quốc mới trong khu vực sau khi Iraq thời hùng mạnh của cố Tổng thống Saddam Hussein sụp đổ.

Ở trong nước, sau cuộc nổi dậy lần thứ hai của người Palestine, khi người dân Israel hàng ngày đều lo bị đánh bom liều chết, ông Netanyahu đã giám sát việc xây dựng hàng rào an ninh gần "giới tuyến xanh" vốn ngăn cách Israel và Bờ Tây. Họ cũng dựng hàng rào tương tự xung quanh với biên giới Gaza. Dù gây tranh cãi, nó đã giúp "vô hiệu hóa" mối đe dọa khủng bố trong nước.

Và còn một điều ít ai biết là Netanyahu, khi còn giữ chức bộ trưởng tài chính và sau đó là thủ tướng, đã giúp hiện đại hóa nền kinh tế Israel, dẫn đầu thế giới trong nỗ lực thành lập các công ty công nghệ đẳng cấp thế giới. Trong số này có nhiều công ty không thuộc quân đội Israel.

Lĩnh vực công nghệ năng động của Israel đã thu hút sự quan tâm của ông Tập và Putin trong khi giới tình báo Mỹ lo ngại về rủi ro chuyển giao công nghệ. Chính nó cũng là lời cảnh tỉnh đối với các quốc gia Arab giàu có khác, khi những nước này vẫn là "di tích một màu" của những năm giữa thế kỷ 20.

Cuộc cách mạng kỹ thuật số, cùng với sự thất vọng với giới lãnh đạo Palestine và sự báo động về sự lớn mạnh của Iran trong khu vực, là nguyên nhân khiến ông Netanyahu nỗ lực bình thường hóa quan hệ ngoại giao với các quốc gia Arab theo dòng Sunni, dẫn đầu là Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Saudi Arabia. Theo chuyên gia Lionel Barber, có thể còn quá sớm để nói về vị thế của Israel trong khu vực, nhưng nó báo hiệu một sự thay đổi từ phe của các nước Arab sang nhà nước Israel.

Sự bùng nổ bạo lực gần đây ở Bờ Tây, cùng với nhiều cuộc tấn công bằng tên lửa từ Gaza vào Jerusalem, về cơ bản không làm thay đổi phương trình chiến lược này. Tuy nhiên, đó là một lời cảnh báo mạnh mẽ về tình thế cực kỳ "tiến thoái lưỡng nan" trong vấn đề an ninh của Israel.

Nhưng đối với người dân Israel, những cuộc tấn công tên lửa từ Gaza không gây chấn động bằng các cuộc đụng độ bạo lực giữa người Arab-Israel và người Do Thái. Bởi hầu hết các vụ tấn công tên lửa từ Gaza đã bị ngăn chặn bởi hệ thống phòng không "Iron Dome". Nhưng thực tế thì mối đe dọa tên lửa vẫn còn đó, và không chỉ từ các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng mà còn từ cả các nước láng giềng Lebanon, Syria và ở hơn nữa là Iran.

Đánh giá của quân đội Israel về cuộc tấn công ở Gaza vẫn tích cực: phá hủy 100km đường hầm dưới lòng đất mà Hamas sử dụng, nhắm mục tiêu tiêu diệt một số chỉ hủy cấp cao của Hamas, gồm cả những chuyên gia an ninh mạng, chế tạo bom và sản xuất tên lửa. Tổng thiệt hại về người của phe nắm quyền ở Gaza cũng lớn hơn rất nhiều: 250 thành viên Hamas đổi với mạng sống của một binh sĩ Lực lượng Phòng vệ Israel.

Tuy nhiên, những số liệu thống kê nghiệt ngã này không tính đến các xu hướng dài hạn vốn không có lợi cho Israel: đó là chỉ số nhân khẩu học thua kém của Israel so với dân số Arab đang ngày càng tăng. Sự tàn nhẫn của Netanyahu nằm ở chỗ ông luôn có thể khẳng định rằng người Palestine không phải là những người đối thoại đáng tin cậy. Và vì vậy, kể từ thời Tổng thống Yassir Arafat, mối quan hệ Palestine – Israel liên tục xung đột gay gắt.

Chuyên gia Lionel Barber cho rằng, thế hệ lãnh đạo Palestine tiếp theo có thể nhanh nhạy hơn. Ngoài ra, còn yếu tố thay đổi cuộc chơi tiềm năng khác là các đảng Do Thái cực hữu của Israel đã đồng ý liên minh với một đảng có nguồn gốc Arab. Khi điều cấm kỵ này đã bị phá vỡ, người Do Thái ở Israel đứng trước cơ hội vàng để cải thiện mối quan hệ với người Arab và có thể là cả với chính người Palestine.

Do đó, việc ông Netanyahu rời đi mở ra cánh cửa hẹp cho ngoại giao. Nhưng câu hỏi đặt ra là liệu người Israel, người Arab hay một nước Mỹ vẫn còn cảnh giác có nắm bắt cơ hội này hay không lại một chuyện khác.

VietBF @ Sưu tầm