Ai cũng biết tổng thống Mỹ ngài Lincoln, là người dẫn đầu quân đội Bắc Hoa Kỳ thảo phạt Nam Hoa Kỳ và thống nhất Mỹ. Ngài là một người tiêu biểu trong cách dùng kỹ năng đắc nhân tâm.
"Muốn Lấy Mật Th́ Đừng Phá Tổ Ong"
Vào buổi sáng ngày 15 tháng 4 năm 1865, Tổng thống Abraham Lincoln bị John Wilkes Booth ám sát trong căn pḥng của một nhà trọ b́nh dân đối diện với con đường đi từ nhà hát Ford. Nh́n Lincoln bằng ánh mắt kính trọng lẫn tiếc thương sâu sắc, Bộ trưởng Quốc pḥng Stanton thốt lên: “Đây là nhà lănh đạo tuyệt vời nhất của thế giới từ cổ chí kim”.
Bí quyết nào đă tạo nên những thành công của Lincoln trong vai tṛ lănh đạo như thế? Theo tôi, chính cách ông đối xử với mọi người đă giúp ông nhận được những t́nh cảm đặc biệt và ḷng tin yêu hết ḿnh của họ. Tuy nhiên, tính cách đó không phải do trời phú mà chính là do ông rèn luyện mà có.
Ít ai biết rằng trước đây, anh chàng Lincoln khi c̣n ở thung lũng Pigeon Creek bang Indiana không chỉ thích chỉ trích cay nghiệt mà c̣n thường viết những bức thư và bài thơ chế nhạo người khác rồi rải ra đường cho mọi người cùng đọc. Cũng ít ai biết rằng, luật sư xuất sắc Lincoln ở Springfield, bang Illinois, rất hay phê phán công khai đối thủ của ḿnh bằng các bài viết đăng trên những tạp chí địa phương. Sự kiêu ngạo và ngông cuồng đó có thể sẽ c̣n kéo dài hơn nữa, nếu như không có một ngày…
Đó là một ngày mùa thu năm 1842, chàng trai trẻ hiếu thắng đă chế giếu một chính khách kiêu ngạo tên là James Shields bằng một bài viết không kư tên đăng trên tạp chí Springfield. Cả thành phố cười nhạo James. Thế là, James sục sôi căm phẫn. Bằng mọi giá, ông ta phải t́m cho ra kẻ viết bài báo nọ. Ông phi ngựa đuổi theo Lincoln và ném găng thách Lincoln đấu kiếm v́ danh dự. Lincoln không thích đấu kiếm, thậm chí ông đă từng đấu tranh chống lại thủ tục này, nhưng trong hoàn cảnh đó, ông không thể tránh né nếu muốn bảo toàn danh dự. Lincoln được phép chọn vũ khí. V́ có cánh tay rất dài nên ông chọn thanh trường kiếm của kỵ binh và học đấu kiếm cấp tốc từ một người bạn tốt nghiệp trường West Point. Đến hẹn, ông và James ra một băi cát bên sông Mississippi. May mắn thay, vào phút cuối, những người giúp việc của họ đă giúp cả hai cái đầu đang hừng hực sát khí hiểu ra mọi việc và chấm dứt được cuộc đọ kiếm một mất một c̣n.
Chỉ đến khi đối diện với ranh giới giữa sự sống và cái chết của chính ḿnh và người khác, Lincoln mới thấy trải nghiệm đó khủng khiếp như thế nào. Cuộc đấu kiếm chết người bất thành đó đă dạy ông một bài học vô giá về cách cư xử với người khác. Từ đó trở đi, Lincoln không bao giờ viết thư lăng mạ bất kỳ ai, không bao giờ chế nhạo ai và gần như không bao giờ chỉ trích ai về bất cứ điều ǵ nữa.
Trong suốt cuộc nội chiến ở Mỹ, Lincoln đă từng đề cử các viên tướng McClellan, Pope, Burnside, Hooker, Meade cầm đầu đạo quân Potomac. Mỗi vị tướng đều từng phạm những sai lầm khủng khiếp khiến cho Lincoln nhiều lần rơi vào t́nh thế tuyệt vọng. Một nửa đất nước kịch liệt lên án những viên tướng bất tài này. Chỉ riêng Lincoln luôn tỏ thiện chí và không hề chỉ trích bất kỳ ai trong số họ. Một trong những câu ông thường hay nói là: “Chúng ta không nên kết án người khác để chính ḿnh không bị kết án”.
Khi bà Lincoln và nội các của ông lên án gay gắt người dân miền Nam, Lincoln đă khuyên rằng: “Đừng chỉ trích họ. V́ có thể, chúng ta cũng sẽ hành xử như thế trong những hoàn cảnh tương tự”.
Có đôi lần, suưt chút nữa chính Lincoln cũng lên tiếng chỉ trích người khác. Nhưng ông đă không chỉ trích mặc dù ông hoàn toàn có lư do chính đáng để làm điều đó.
Trận Gettysburg diễn ra trong ba ngày đầu tháng 7 năm 1863. Đêm 4 tháng 7, tướng Lee, thuộc quân đội miền Nam, bắt đầu rút quân về phía Nam trong khi mưa băo mang đến những trận mưa như trút nước. Phía trước ông và đoàn quân bại trận là ḍng sông Potomac đang thét gào, nước cuồn cuộn sủi bọt trắng xoá. Phía sau là một đạo quân liên minh chiến thắng đang rượt đuổi. Lee bị kẹt ở giữa và hầu như không c̣n đường thoát. Từ bộ chỉ huy, Lincoln lập tức nhận ra đây là cơ hội vàng để bắt gọn đạo quân của tướng Lee và chấm dứt chiến tranh. Thế là Lincoln ra lệnh cho tướng Meade ngừng triệu tập hội đồng chiến tranh mà lập tức lên đường tấn công Lee. Lincoln đă chuyển lệnh bằng điện tín và sau đó c̣n cử một đặc phái viên đến gặp Meade yêu cầu phải hành động ngay lập tức.
Nhưng tướng Meade đă làm ǵ? Ông ta làm ngược lại lệnh của Tổng thống: triệu tập cuộc hộp hội đồng chiến tranh. Không chỉ có vậy, ông ta c̣n do dự kéo dài thời gian, rồi đánh điện tín từ chối mệnh lệnh của Lincoln. Sáng hôm sau nước rút, tướng Lee vượt sông Potomac với lực lượng toàn vẹn.
Lincoln tức giận điên người, ông gào lên với Robert - con trai ḿnh: “Trời ơi! Cha không thể hiểu nổi! Chúng ta chỉ cần ch́a tay ra là tóm gọn tất cả. Vậy mà tất cả những ǵ cha nói và làm đều không thể khiến cho quân đội tấn công ngay vào kẻ địch. Trong hoàn cảnh thuận lợi đó, bất kỳ viên tướng nào cũng có thể đánh bại Lee. Nếu cha có ở đó, có lẽ cha đă đánh tướng Meade ngay một trận”.
Trong nỗi cay đắng và thất vọng tột cùng, Lincoln viết thư cho Meade. Thời kỳ này, Lincoln cực kỳ bảo thủ và rất khó thay đổi suy nghĩ của ḿnh. Chính v́ thế bức thư Lincoln viết cho Meade vào năm 1863 chứa đầy những lời lẽ trách móc nặng nề nhất:
"Tướng quân thân mến!
Tôi không tin là ông không nhận ra hiểm hoạ trong việc để Lee chạy thoát vừa rồi. Ông ta gần như đă nằm trọn trong tay chúng ta. Và nếu bắt được Lee, cuộc nội chiến này có thể đă kết thúc. Thế mà ông đă để vượt mất cơ hội ngàn vàng và cuộc chiến này sẽ không biết c̣n kéo dài đến bao giờ. Nếu như thứ Hai tuần trước, ông không thể chiến thắng Lee trong những điều kiện thuận lợi như thế, th́ bây giờ và về sau, ông có thể làm ǵ để tấn công được Lee ở phía Nam con sông trong khi ông chỉ c̣n 2/3 lực lượng mà ông đă từng có? Chẳng có lư do ǵ tôi có thể hy vọng ông xoay chuyển được t́nh h́nh. Ông đă hoàn toàn đánh mất cơ hội ngàn năm có một. Tôi không thể diễn tả được nỗi thất vọng và tức giận của tôi lúc này đối với ông!."
Các bạn nghĩ Meade đă làm ǵ khi đọc bức thư này?
Meade đă không làm ǵ cả v́ ông ta không bao giờ đọc được bức thư đó! Đơn giản bởi v́ Lincoln đă không gửi nó đi. Người ta t́m thấy nó trong những tập hồ sơ của ông sau khi Lincoln qua đời.
Theo phỏng đoán của tôi – chỉ là phỏng đoán thôi – sau khi viết bức thư này, Lincoln đă nh́n ra ngoài cửa sổ và nhẹ nhàng tự nhủ: “Khoan đă! Có thể ḿnh không nên vội vă như vậy. Chẳng khó ǵ khi ta ngồi ở đây trong cảnh b́nh yên của Nhà Trắng để ra lệnh cho Meade tấn công. Nhưng giả sử ta đang ở Gettysburg tuần vừa rồi, tận mắt nh́n thấy cảnh máu đỗ kinh hoàng như Meade đă nh́n thấy, tai nghe tiếng la hét kêu gào của những đồng đội đang hấp hối như Meade đă nghe, th́ có lẽ ta cũng sẽ không c̣n muốn tấn công nữa. Và hơn nữa, nếu như ta có tính nhút nhát, do dự của Meade, có lẽ ta cũng sẽ làm đúng như điều ông ta đă làm. Dẫu sao, sự việc đă rồi, nước đă chảy qua cầu. Nếu bức thư này được gửi đi, ta sẽ hả giận phần nào nhưng Meade có thể t́m cách tự bào chữa hoặc quay lại kết án ta. Điều đó sẽ gây ra những phản ứng tiêu cực, cản trở năng lực của Meade sau này với tư cách là Tổng tư lệnh và biết đâu, tai hại hơn nữa là v́ thế mà ông ta có thể bị buộc phải rời khỏi quân đội. Đây là một sai lầm rơ ràng và chắc chắn Meade sẽ tự nhận ra sau này”.
Có lẽ chính v́ những suy nghĩ như vậy mà Lincoln gạt bức thư qua một bên. Ông đă học từ kinh nghiêm cay đắng rằng những lời phê phán và chỉ trích gay gắt hầu như bao giờ cũng mang đến kết quả tiêu cực.
Theodore Roosevelt kể lại rằng, khi phải đối diện với những vấn đề rắc rối, ông thường ngả người vào ghế và ngước nh́n bức chân dung khổ lớn của Lincoln treo trên bàn làm việc của ḿnh ở Nhà Trắng rồi tự hỏi: " Lincoln sẽ làm ǵ nếu ở trong hoàn cảnh này ? Ông sẽ giải quyết vấn đề như thế nào ?".
Đại văn hào Mark Twain từng có lần viết thư cho một người làm ông tức điên rằng: “Điều mà anh cần làm lúc này là một giấy phép để tự mai táng. Anh chỉ cần thông báo, tôi sẽ lo được ngay”. Một lần khác, ông viết thư cho một nhà xuất bản về việc người sửa bản in muốn chỉnh sửa lỗi chính tả và cách chấm câu của ông: “Sau này đừng có mà sửa ǵ trên những tác phẩm của tôi và bảo tay sửa bản thảo ấy hăy giữ lại những ư tưởng điên rồ trong cái đầu tệ hại của hắn cho đến chết đi”. Việc viết những bức thư nặng tính chỉ trích, mỉa mai thậm tệ như thế làm cho Mark Twain cảm thấy dễ chịu hơn. Những lời lẽ cay nghiệt đó giúp ông giải toả được cơn giận. Nhưng may mắn là chúng không gây thiệt hại ǵ bởi một điều đơn giản là phu nhân của Mark Twain đă kín đáo giữ tất cả chúng lại. Những lá thư đó không bao giờ đến tay người nhận.
Có người nào bạn đang muốn họ thay đổi và sửa ḿnh để tiến bộ hơn không? Tôi hoàn toàn ủng hộ việc này. Nhưng tại sao lại không bắt đầu từ bản thân ḿnh? Thay đổi chính ḿnh là một việc có ích và thực tế hơn nhiều so với việc thay đổi người khác và khả năng thành công cũng cao hơn rất nhiều. Khổng Tử từng nói: “Đừng chỉ trích mái nhà hàng xóm nhiều tuyết trong khi cửa nhà ḿnh lại không sạch”.
Nếu như bạn muốn bị ai đó oán hờn dai đẳng hàng chục năm trời và thậm chí có khi đến lúc chết bạn vẫn c̣n bị thù hận th́ hăy tặng cho người ấy những lời phê phán, chỉ trích cay độc, cho dù bạn biết chắc chắn những lời chỉ trích đó là đúng.
Thực ra, con người rất hiếm khi suy xét đúng sai rơ ràng bằng lư trí. Con người thường hay hành xử theo cảm xúc, thành kiến và nhất là cộng thêm ḷng kiêu hănh vốn có của ḿnh nữa.
Lối chỉ trích gay gắt đă khiến cho Thomas Hardy, một trong những tiểu thuyết gia lừng lẫy của văn học Anh phải vĩnh viễn từ bỏ việc viết tiểu thuyết. Cách phê b́nh cực đoan cũng từng đẩy Thomas Chatterton, nhà thơ Anh, đến chỗ tự sát.
Benjamin Franklin, một người thô lỗ khi c̣n trẻ, đă trở thành một nhà ngoại giao tài năng đến mức được chọn làm đại sứ Mỹ ở Pháp. Khi được hỏi về bí quyết thành công, ông đáp: “Tôi không nói xấu ai mà chỉ nói những điều tốt đẹp mà tôi được biết về họ”.
Bất cứ người thiếu suy nghĩ nào cũng có thể chỉ trích, oán trách và than phiền người khác. Và hầu hết những người thiếu suy nghĩ đều làm thế. Nhưng phải là người biết tự chủ và có một tâm hồn bao dung, rộng lượng mới có thể hiểu và biết tha thứ cho người khác.
Vĩ nhân thường biểu lộ sự vĩ đại của ḿnh trong cách đối xử với những con người nhỏ bé. Câu chuyện dưới đây là một minh chứng cụ thể.
Bob Hoover là phi công lái máy bay tŕnh diễn nổi tiếng ở Mỹ. Trong một lần bay thử, khi ông vừa cất cánh và lấy được độ cao th́ cả hai động cơ của chiếc máy bay đột ngột ngừng hoạt động. Nhờ kinh nghiệm và tài năng khéo léo, ông đă đưa được máy bay đáp xuống đất. Mặc dù không có thiệt hại về nhân mạng nhưng chiếc máy bay gần như hư hỏng hoàn toàn. Hành động đầu tiên của Hoover sau khi đáp khẩn cấp là kiểm tra b́nh nhiên liệu của máy bay. Đúng như điều ông đă phỏng đoán, b́nh xăng của chiếc máy bay cánh quạt thời Thế chiến Thứ hai đó không hề chứa xăng - mà thay vào đó là đầy dầu phản lực. Sở dĩ máy bay khởi động lúc đầu được là nhờ phần xăng c̣n sót lại trước đó. Khi trở về sân bay, ngay lập tức ông đi t́m người thợ máy đă phục vụ máy bay của ông. Anh chàng thợ máy trẻ tuổi đang lo sợ và hối hận đến mức gần như cuồng trí. Khi Hoover đến gần, gương mặt thất thần và hoảng sợ của anh ta ràn rụa nước mắt. Anh ta biết ḿnh vừa gây nên một lỗi lầm không thể tha thứ: làm hỏng một chiếc máy bay rất đắt tiền và suưt chút nữa đă giết chết ba mạng người.
Người ta có thể tưởng tượng một cơn nổi giận lôi đ́nh và những lời mắng nhiếc thậm tệ từ người phi công tài ba đầy ḷng kiêu hănh sắp sửa trút xuống người thợ máy đó. Nhưng không, Hoover đă dùng đôi tay to lớn của ḿnh ôm choàng vai người thợ máy ấy và nói: “Tôi tin chắc rằng anh sẽ không bao giờ lặp lại sai sót này nữa. Để minh chứng cho ḷng tin của tôi đối với anh, tôi muốn rằng sáng mai anh tiếp tục chuẩn bị cho chiếc F-51 của tôi”. Tôi tin rằng bạn có thể h́nh dung sự xúc động và cảm kích vô bờ bến của người thợ máy đối với Hoover sau nghĩa cử bao dung đó.
* Những người bạn gặp trên đường đời sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. Dù tốt hay xấu, họ cũng tặng cho bạn những kinh nghiệm sống hết sức tuyệt vời. Chính v́ vậy, đừng nên lên án, chỉ trích hay than phiền ai cả. Thậm chí, nếu có ai đó làm tổn thương bạn, phản bội bạn, hay lợi dụng ḷng tốt của bạn th́ xin hăy cứ tha thứ cho họ bởi v́ có thể chính nhờ họ mà bạn học được cách khoan dung.
* Chỉ trích một người là việc không khó, vượt lên trên sự phán xét đó để cư xử rộng lượng, vị tha mới là điều đáng tự hào.
Không chỉ trích, oán trách hay than phiền.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
