Phó giáo sư, tiến sĩ Hoàng Thị Lâm, Trưởng bộ môn Dị ứng Miễn dịch lâm sàng, Đại học Y Hà Nội, cho biết không phải ai cũng bị dị ứng vaccine, chỉ những người cơ địa dị ứng mới có nguy cơ dị ứng vaccine.
Ví dụ, bản thân hoặc thành viên trong gia đ́nh mắc các bệnh dị ứng như dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn, dị ứng vaccine, hen phế quản, viêm mũi dị ứng...
Hiện, tỷ lệ dị ứng vaccine và phản vệ do vaccine rất thấp. Tuy nhiên, khi nước ta đang trong chiến dịch tiêm chủng đại trà vaccine Covid-19, mối quan tâm đến các phản ứng sau tiêm, đặc biệt là dị ứng, nhiều hơn.
Vaccine cũng giống như các thuốc khác, đều có khả năng gây dị ứng và bất kỳ thành phần nào của vacine cũng có thể đóng vai tṛ là một dị nguyên (gây dị ứng). Dị ứng vaccine có thể là dị ứng type nhanh xảy ra trong ṿng vài phút hoặc vài giờ với các biểu hiện như mày đay, phù quincke (sưng nề đột ngột), khó thở, phản vệ...
Dị ứng hoặc dị ứng type chậm (qua trung gian IgE hoặc không) xảy ra sau vài giờ đến vài ngày, thậm chí là vài tuần sau khi dùng vaccine. Trong đó cấp tính và nguy hiểm nhất vẫn là phản ứng phản vệ, đặc biệt là sốc phản vệ, có nguy cơ đe dọa tính mạng.
Khoảng 80% trường hợp phản vệ do vaccine xảy ra trong ṿng 30 phút đầu sau tiêm. Các triệu chứng có thể có là mày đay mẩn ngứa, ban đỏ, hoa mắt chóng mặt, mệt mỏi, xuất hiện nhanh sau tiêm vaccine. Sau đó các triệu chứng tiếp tục tiến triển như khó thở, choáng váng, ngất suy hô hấp, trụy tim mạch... Nếu không cấp cứu kịp thời người bệnh có thể tử vong.
Thành phần gây dị ứng trong vaccine rất đa dạng, tùy từng loại vaccine. Đó có thể là do gelatin (có trong vaccine sởi, rubela, thủy đậu...), protein trứng (vaccine sốt vàng, sởi, rubella, vaccine dại ...), protein sữa (bạch hầu, ho gà, uốn ván....).
Một số chất bảo quản trong vaccine như thimerosal, aluminum, và phenoxyethanol cũng có thể gây dị ứng. PEG và Polysorbate là hai thành phần có trong vaccine Covid-19 cũng được liệt kê là các dị nguyên tiềm năng.
Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh:Giang Huy.
Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh:Giang Huy.
Hiện nay, có nhiều hướng dẫn cách tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine ở những người cơ địa dị ứng. Điều quan trọng nhất vẫn là thăm khám lâm sàng. Một số hướng dẫn đề nghị test để nhận biết nguy cơ dị ứng vaccine, tuy nhiên cách này đang gây nhiều ư kiến trái chiều. Bộ Y tế cũng không khuyến cáo test dị ứng trước khi tiêm vaccine.
Theo quan điểm của tiến sĩ Lâm: "Người cơ địa dị ứng có thể test, c̣n trường hợp không thuộc cơ địa dị ứng không khuyến cáo test dị ứng vaccine Covid-19".
Một số pḥng xét nghiệm có thể xác định được mức kháng thể dị ứng với vaccine, thông thường là kháng thể IgE đặc hiệu với vaccine hoặc thành phần vaccine. Test da cũng là phương pháp được sử dụng. Tuy nhiên test da cũng có thể gây phản ứng phản vệ, nên chỉ được thực hiện tại các đơn vị có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa hoặc có chứng chỉ về việc thực hiện test này.
Ngoài ra, c̣n có xét nghiệm IgE đặc hiệu với dị nguyên (vaccine) như protein trứng, protein sữa, gelatin, latex và nấm mốc hoặc kháng sinh (thành phần của vaccine).
Trong một số trường hợp đặc biệt, các bác sĩ sẽ sử dụng test kích thích để chẩn đoán người bệnh có dị ứng với vaccine hay không. Tuy nhiên, đây là thủ thuật có tính nguy hiểm cao, chỉ nên tiến hành tại các cơ sở y tế có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa dị ứng.
Tiến sĩ Lâm đánh giá, với các phương pháp tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine, người có cơ địa dị ứng có thể thêm cơ hội yên tâm tiêm vaccine, giúp tăng thêm số lượng cá nhân tiêm vaccine, góp phần nhanh chóng tạo nên miễn dịch cộng đồng, đẩy lùi đại dịch.
Chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 toàn dân tại Việt Nam bắt đầu hôm 10/7, kéo dài đến tháng 4/2022. Mục tiêu là tiêm miễn phí hàng năm cho nhân dân để đạt được sự miễn dịch cộng đồng trên toàn quốc. Chiến lược tiêm chủng là "tiêm đến đâu an toàn đến đấy", đảm bảo an toàn cho người được tiêm, hạn chế đến mức thấp nhất trường hợp phản vệ.
Lễ Lộc Đầu Năm Ăn Uống Cẩn Thận
25/12/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
blank
STAY AT HOME PLEASE
blank
Cổ nhân thường nói: “bệnh ṭng khẩu nhập, họa ṭng khẩu xuất”. Thật vậy, ăn uống bừa băi, không hạp vệ sinh sẽ dẫn đến đủ thứ bệnh tật, đôi khi cũng bỏ mạng như chơi. C̣n ăn nói cẩu thả, điêu ngoa, thêu dệt, chê bai người nầy, kích bác người khác th́ cũng có thể, một ngày nào đó sẽ chuốc lấy họa vào thân mà thôi!
Ngộ độc thực phẩm (Food poisoning) thường hay xảy ra khi có sự chểnh mảng trong vấn đề vệ sinh lúc sản xuất, lúc biến chế, lúc bảo quản hoặc lúc chúng ta sử dụng thức ăn.
Thực phẩm có thể bị nhiễm tại ḷ sát sinh, tại nhà máy biến chế, tại chợ hoặc cả chính ngay tại nhà bếp của chúng ta nữa.
Ngộ độc thực phẩm đôi khi cũng có thể xảy ra sau buổi tiệc.
Nhẹ th́ ói mửa, đau bụng, bị tào tháo rượt chạy có cờ, c̣n nặng th́ tiêu chảy có máu, có thể kéo theo suy thận sau đó và nếu trị không kịp và không đúng cách th́ sẽ đi luôn.
***
Ngộ độc thực phẩm xảy ra khi chúng ta dùng thức ăn thức uống dơ bẩn, không được bảo quản đúng cách, hư thối, đă bị nhiễm trùng, virus, kư sinh trùng, nấm mốc hoặc hóa chất độc hại. Từ trước tới nay người ta thường nghĩ rằng nhiễm khuẩn là nguyên nhân chính, nhưng các khảo cứu của Hoa kỳ gần đây cho biết là các loại virus thực phẩm (virus alimentaire) mới thường là thủ phạm của các trường hợp ngộ độc thức ăn xảy ra tại Hoa Kỳ và Canada. Triệu chứng chung là rối loạn tiêu hóa, như đau bụng, tiêu chảy, có thể có máu, nôn mửa, nhức đầu và sốt nóng chút ít. Các biểu hiệu này có thể xảy ra mau chóng, vài giờ sau khi ăn uống, hoặc chậm răi hơn sau đôi ba ngày hay sau 1-2 tuần lễ. B́nh thường, bệnh sẽ dứt sau một vài ngày hoặc nó cũng có thể dây dưa cả tuần. Bệnh có thể rất nặng ở trẻ em nhỏ tuổi, ở các người già cả và những người nào có sức miễn dịch đă bị suy yếu sẵn v́ bệnh tật. Không ít người thường nhầm lẫn tiêu chảy do ngộ độc thực phẩm với bệnh cảm cúm do virus gây nên
Các nguyên nhân ngộ độc thực phẩm theo thứ tự quan trọng
- Phương pháp trữ lạnh không đúng cách, không đủ độ lạnh cần thiết.
- Nhiệt độ không đúng lúc cần giữ nóng thức ăn.
- Vệ sinh cá nhân thiếu sót như không chịu rửa tay kỹ để gây nhiễm trùng từ người biến chế món ăn hoặc do chính chúng ta lúc ăn uống.
- Dụng cụ nhà bếp và dụng cụ tồn trữ dơ bẩn không sạch sẽ.
- Thức ăn mới nấu, hoặc dư bữa, không được tồn trữ và bảo quản đúng cách, đúng lúc.
- Thức ăn bị hâm đi hâm lại quá nhiều lần ở nhiệt độ không thích hợp.
- Do nhiễm trùng chéo (Contamination croisée, cross contamination), như sử dụng lại dao, thớt, thau, nồi, chảo, chén dĩa đă bị nhiễm trùng sẵn từ trước đó rồi.
- Sử dụng thực phẩm tươi sống đă bị nhiễm trùng sẵn từ trước.
- Nguồn cung cấp thực phẩm không tốt, đáng nghi ngờ.
Để tránh những trường hợp ngộ độc thực phẩm có thể xảy ra, chúng ta cần phải đặc biệt quan tâm đến 4 điểm then chốt sau đây:
1)Rửa Kỹ: Rửa tay kỹ lưỡng với savon, tối thiểu 20 giây mỗi lần, trước và sau khi làm bếp, hoặc trước khi sờ mó vào thức ăn. Dụng cụ nhà bếp cần được rửa kỹ với savon và nước nóng. Có thể pha 1 muổng café (5ml) nước javel trong 3 tách nước (750 ml) để rửa dao và thớt. Luôn luôn rửa kỹ rau cải và trái cây với nước lạnh trước khi sử dụng. Chùi rửa kỹ kệ bếp, bàn ăn khi xong việc.
2)Tách Riêng: Để tránh nhiễm trùng lẫn nhau, không nên giữ thịt cá tươi sống cùng chung một ngăn tủ lạnh với thức ăn đă được nấu chín rồi. Thịt cá tươi cần được gói kỹ và cất giữ ở ngăn cuối cùng bên dưới của tủ lạnh để tránh nước thịt có thể lây nhiễm vào những thực phẩm khác. Gói và đậy kỹ lưỡng những thức ăn nào ḿnh chưa dùng đến. Sử dụng một thớt riêng biệt cho thịt cá, và một thớt khác cho rau cải tươi. (đây là trên lư thuyết mà thôi!)
3)Nấu Kỹ: Nấu nướng kỹ là điều cần thiết để ngừa ngộ độc thực phẩm. Thời gian và nhiệt độ nấu nướng khác biệt nhau cho mỗi loại thức ăn. Nhiệt độ ḷ nướng không được thấp hơn 160o C ( 320o F ) cho thịt gà và thấp hơn 121o C ( 250o F ) cho thịt ḅ, thịt heo. Đa số vi khuẩn đều bị diệt khi thực phẩm đạt tới nhiệt độ 71o C ( 160o F )... Muốn biết thịt đă thật sự chín hay chưa, th́ hăy dùng một nhiệt kế đặc biệt của nhà bếp và đâm thẳng vào khối thịt để đo. Thịt rôti: chín vừa ở 70oC ( 167o F ). Gà vịt nguyên con: 82 - 85o C ( 180 - 185o F ).
4)Trữ Lạnh: Trữ lạnh và đông lạnh không diệt được vi khuẩn, nhưng chỉ ngăn chận sự phát triển của chúng mà thôi. Điều chỉnh tủ lạnh ở + 4o C (39.2o F ) và tủ đông lạnh ở mức -18oC ( O độ F ). Trữ lạnh hoặc đông lạnh tất cả thực phẩm tươi, thịt cá, sữa, thức ăn vừa mới được nấu chín và thức ăn dư bữa càng sớm càng tốt. Không nên để các loại thực phẩm đă nấu chín ở nhiệt độ bên ngoài tủ lạnh, lâu hơn 2 giờ đồng hồ.
Thịt mua về, nên phân ra thành từng gói nhỏ, cho vô bọc và đem cất vào ngăn đông lạnh ngay lập tức. Ăn tới đâu mới đem ra xài tới đó.
blank
Ướp thịt gà xong không nên để bên ngoài cả buổi, quá lâu - nên cất trong tủ lạnh nếu chưa nướng kịp. Ăn vô biết liền… (Photo NTC 2014)
blank
Làm bếp không kỹ lưỡng- …ăn vô biết liền (Photo NTC 2013)
Sau khi mua các thực phẩm tươi sống về, chúng ta nên cất giữ tối đa trong thời gian: Tủ lạnh - Tủ đông lạnh :
- Thịt bằm, thịt xay, thịt hamburger : 1 ngày đến 3 tháng .
- Đồ ḷng (tim, gan, thận) : 2 ngày đến 4 tháng .
- Gà vịt nguyên con : 3 ngày đến 12 tháng .
- Gà vịt đă được cắt xẻ : 3 ngày đến 6 tháng .
- Thịt tươi : 3 ngày đến 6 hoặc 9 tháng .
- Thịt đă được nấu chín : 3 ngày đến 12 tháng .
blank
Có thể nguy hiểm, món Steak tartare (thịt ḅ sống bằm nhỏ) ăn ở nhà hàng - Coi chừng bi nhiễm E coli 0157H7 rất nguy hiểm…ăn vô biết liền (photo NTC 2014)
Steak tartare: món Âu Châu và Bắc Mỹ- Làm từ thịt ḅ xay hay bằm nhỏ và hoàn toàn c̣n sống.
Yukhoe (Korean Style Steak Tartare)- món Đại Hàn làm từ thịt ḅ sống filet mignon, xắt nhỏ trộn tỏi, gia vị vv…
Nên cẩn thận v́ nguy cơ (risk) thịt bị nhiễm E coli độc hại vẫn có.Đă xảy ra một vụ ngộ đôc thực phẩm do E.coli 0111 tại nhà hàng Nhật Bản Yakiniku Zakaya Ebisu chuyên bán Yukhoe. Có 90 người bệnh và 4 tử vong. (April 2011).
Những điều cần nên để ư
- Đi chợ, chúng ta nên lựa thịt nào c̣n thật lạnh, bao b́ c̣n nguyên vẹn không bị rách, và nhớ xem kỹ ngày vô bao (date d’emballage, packaged on), và ngày giới hạn sử dụng (date meilleure avant, best before). Phẩm chất sản phẩm có thể bị giảm đi sau ngày giới hạn. .(vụ cái date best before cũng tương đối thôi. Mới đây tại Montreal, siêu thị IGA bị một nhân viên x́ ra chuyện mỗi sáng anh ta được lệnh “cấp trên” biểu phải check coi gói thịt nào có date quá gần ngày best before th́ phải thay nhăn mới vớt date best before mới.)
One butcher, who works at an IGA store, told the network CBC that every morning before the store opens, meats are taken from the cooler and repackaged with a new date.
- Mua thịt, cá, sữa, crème, fromage chót nhứt trước khi ra quầy trả tiền .
- Nếu trên gói thịt bằm có ghi câu: làm từ thịt đă được đông lạnh (produit déjà congelé, made from frozen meat) hoặc có thể chứa những thành phần đă được làm đông lạnh (peut contenir des produits déjà congelés), th́ chúng ta không nên làm đông lạnh lại ở nhà nữa mà phải sử dụng liền, ngoại trừ sau khi ta đă nấu chín rồi. Luật Canada và Hoa Kỳ bắt buộc các siêu thị phải ghi thêm trên gói thịt xay (ground meat, viande hachée) hai câu trên nếu nó được làm từ thịt đă được đông lạnh sẵn từ trước đó. Xin nói rơ thêm là thịt đă tan đá thường có nhiều nguy cơ nhiễm trùng và cũng thường bị mất đi ít nhiều dưỡng chất chảy theo nước thịt.
- Chỉ hâm nóng một phần thức ăn vừa đủ dùng ngay mà thôi. Tránh hâm nóng đi hâm nóng lại và để nguội lại nhiều lần. Sự kiện nầy sẽ tạo điều kiện thích hợp cho vi khuẩn dễ phát triển và sản xuất ra độc tố. Nên nhớ là độc tố của vi khuẩn Staphilococcus aureus có thể tồn tại ở nhiệt độ rất cao.
- Thịt bằm, thịt xay, nem nướng, hamburger phải ăn thật chín (cắt ra chính giữa không có màu hồng hồng!). Thịt hamburger dễ bị nhiễm trùng nhất, v́ lúc xay thịt vi khuẩn từ bên ngoài đă bị đem trộn lẫn vào bên trong.
- Tại Mỹ hay Canada, steak có thể ăn hơi sống bên trong (saignant, rare, medium). Vi khuẩn nếu có cũng chỉ nhiễm ở ngoài mặt của miếng thịt và chúng đă bị diệt lúc chiên rồi.
blank
Tiệc “pot luck” mỗi gia đ́nh đem lại 1 món- Tôn trọng nguyên tắc 2 giờ…ăn vô biết liền (photo NTC )
- Khi ướp thịt xong, chớ để ở bên ngoài bếp, nên đem cất trong tủ lạnh chờ cho nó thấm.
- Không dùng lại mâm dĩa trước đó đă được sử dụng để chứa thịt tươi sống để đựng thịt vừa được nướng chín.
- Không bao giờ làm tan đông (defrost, décongeler) thịt trên kệ bếp. Nên để thịt trong tủ lạnh chờ cho đá từ từ tan đi. Cũng có thể làm tan đá trong ḷ vi ba (microwave oven), hoặc dưới ṿi robinet, trường hợp nầy thịt cần phải được nấu ngay liền sau đó. Thịt đông lạnh để trên kệ bếp qua đêm cho tan đá sẽ tạo điều kiện thích hợp cho vi khuẩn phát triển và sản xuất ra độc tố lúc thịt trở nên ấm dần từ ngoài vào bên trong.
- Trường hợp bị cúp điện, hay tủ lạnh bị hỏng: Nếu thịt c̣n lạnh, c̣n dính đá th́ có thể làm đông lạnh lại được. Nếu đá đă tan hết, nhưng thịt vẫn c̣n lạnh, th́ nên nấu chín thịt, sau đó có thể làm đông lạnh trở lại nếu muốn. Nếu thịt hết c̣n lạnh, th́ nên bỏ đi.
- Trên nguyên tắc vùng nhiệt độ nguy hiểm, tức là vùng nhiệt độ thích hợp cho vi khuẩn sinh sôi nẩy nở và phát triển là khoảng từ + 4o C ( 39.2o F ) đến + 60o C ( 140o F ). Vậy, muốn giữ lạnh một thức ăn th́ phải giữ ở nhiệt độ từ + 4o C trở xuống, c̣n muốn giữ nóng th́ phải giữ từ + 60o C trở lên. Đây là nhiệt độ chính thức đă được các giới y tế Canada, Hoa Kỳ, cũng như Cơ Quan Kiểm Tra Thực Phẩm Canada (CFIA) chính thức quy định trong vấn đề vệ sinh và bảo quản thức ăn.
Nguyên tắc hai giờ:
+ Nên chuẩn bị nhanh chóng và dùng càng sớm càng tốt sau khi làm xong.
+ Không nên để thức ăn nguội lạnh trên bàn, hoặc trên bàn thờ quá lâu trên hai giờ đồng hồ rồi mới ăn.
+ Trong lúc chờ đợi nhập tiệc, tốt hơn hết là nên giữ thức ăn nóng trên bếp, vặn lửa nhỏ… c̣n thức ăn lạnh như mấy món gỏi, thịt nguội và fromage th́ nên giữ trong tủ lạnh.
+ Trong trường hợp phải mang đi xa, th́ đối với rau cải trái cây, thịt nguội, bơ, sữa, fromage phải ướm nước đá để trong thùng.
+ Chúng ta không nên đem thức ăn mới nấu từ bếp châm thêm vào dĩa thức ăn nguội lạnh đă để quá lâu hơn hai giờ trên bàn tiệc.
*- Chuyên chở thức ăn đi xa
+ Thức ăn nóng: nên gói trong giấy nhôm, quấn vải dầy để giữ cho nóng và cất giữ trong thùng cách nhiệt 60 độ C (140oF).
+ Thức ăn lạnh: để trong thùng nước đá (có thêm nước đá!) để giữ lạnh ở 4 độ C (40oF). Khỏi phải nói, chắc chắn các bạn cũng nhớ để mấy lon beer và coke trong thùng nầy rồi.
blank
Pic Nic ngoài Trời, tôn trọng nguyên tắc đem thức ăn đi xa, ăn vô biêt liền… (Photo NTC)
Thùng nước đá, cần thiết cho sữa, fromage, thịt và vài lon…ăn vô biết liền liền….
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
B́nh thường, tiêu chảy một hay hai ngày rồi cũng dần dần khỏi mà thôi. Tuy nhiên chúng ta cần đi khám bác sĩ ngay nếu thấy có các triệu chứng như:
- Sốt nóng trên 38.6o C ( 101.5o F ). Nhiệt độ lấy từ miệng.
- Phân có máu.
- Ói mửa nhiều và kéo dài có thể dẫn đến t́nh trạng cơ thể mất nước.
- Có dấu hiệu mất nước như, ít đi tiểu, khô miệng khô cổ, chóng mặt mỗi khi đứng lên .
- Tiêu chảy kéo dài trên 3 ngày.
Nhớ rửa tay kỹ lưỡng
Trong cuộc sống hằng ngày đôi khi chúng ta quên tuốt luốt là vô số vi khuẩn và virus đang ŕnh rập quanh ta chờ có dịp để lây nhiễm và tấn công...Bàn tay thường là trung gian đem mầm bệnh vào người.
Cho dù có áp dụng cách rửa nào đi nữa th́ bàn tay cũng không bao giờ được tiệt trùng (stérile) hết. Bất quá chúng ta chỉ giúp làm giảm bớt số vi khuẩn trên tay mà thôi! Rửa tay có mục đích là loại các chất bẩn mà ta thấy được cũng như các chất bẩn không thể thấy được. Vậy cần nên rửa tay:
- trước và sau khi ăn.
- trước khi rửa mắt rửa mũi.
- trước khi chuẩn bị thức ăn.
- trước và sau khi săn sóc cho các cháu bé, thí dụ như thay tă, v.v…
- trước và sau khi săn sóc vết thương.
- sau khi tiếp xúc với người bệnh.
- sau khi làm một công việc dơ bẩn, thí dụ như làm vườn, v.v…
- sau khi đi toilette.
- sau khi tay đă có đụng chạm tiếp xúc với súc vật hoặc các đồ vật dơ bẩn, chẳng hạn như tiền bạc, robinets, nắm khóa cửa, lan can, v.v…
Kết luận
Bệnh tật vào từ ngơ miệng. Tuy biết vậy, nhưng đôi khi chúng ta cũng quên đi những điểm vệ sinh căn bản lúc làm bếp hay trước khi ăn uống.
Rửa tay sạch sẽ với savon tối thiểu 20 giây, là một thí dụ điển h́nh. Tránh dùng những thức ăn, thức uống đă bị biến chất, đổi màu, mốc meo, có mùi vị khác thường, hơi chua, hôi ê, thiu, nhớt (rờ vào dính các đầu ngón tay)... Không nên v́ tiếc uổng, v́ bỏ…sợ tội mà ăn vô biết liền…
Vấn đề bảo vệ sức khỏe và vệ sinh an toàn thực phẩm là bổn phận và trách nhiệm chung của tất cả mọi người chớ không phải chỉ riêng của một ai./.
Bớt Ăn Thịt Là Tốt Nhứt - Sức Khỏe - Việt Báo Văn Học Nghệ Thuật
Tài liệu tham khảo:
-Gouvernemaet du Canada-Salubrité des aliments pendant les fêtes
Châm Cứu Và Các Vấn Đề Rắc Rối
25/12/2020
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
BS Nguyen Y Duc
Bác Sĩ Nguyễn Ư Đức
Vào cuối năm 1960, nước Cộng Ḥa Nhân DânTrung Quốc lập bang giao với Hoa Kỳ sau hơn hai mươi năm không nh́n mặt nhau. Số là sau một thời gian giá lạnh th́ cuộc thăm viếng của Tổng Thống Hoa Kỳ Richard Nixon vào năm 1972 đă làm thay đổi t́nh h́nh giữa hai nước và trên thế giới. Điểm này đă tạo ra những chú tâm của phía Tây phương tới tất cả những ǵ Trung Quốc làm kể cả các kỹ thuật về Châm Cứu mà trong thời Chủ Tịch Mao có đến gần một triệu người đang hành nghề.
Những phái đoàn tiếp sau cuộc viếng thăm của Tổng Thống Nixon cho hay các cuộc giải phẫu và chữa bệnh với những kim làm bằng bạc, hoặc thép không rỉ của các châm cứu gia đưa vào hơn ba trăm “huyệt” của bệnh nhân.Theo các vị này th́ mũi kim có mục đích đưa vào hoặc lấy ra khỏi cơ thể những cảm giác đau khiến con người dễ chịu hơn.
Châm cứu và kỹ thuật Nhật Bản dùng ngón tay thay v́ với kim đă từ lâu xa lạ với y khoa và dân chúng Tây phương. Nhưng kể từ nay châm cứu và các kỹ thuật chữa bệnh Đông phương đều được nghiên cứu rộng răi hơn.
Xem xét kỹ những điều đă nêu ra.
Những điều kỳ lạ nhất do châm cứu nêu ra vào thập niên 1970 đều bị gạt bỏ hết. Chẳng hạn như những trường hợp nhiễm trùng nặng: gẫy xương; ung thư; các bệnh tim; bệnh cử động thần kinh và teo thịt. Họ cũng thừa nhận rằng một số bệnh nhân như các em c̣n nhỏ hoặc những người thật già hoặc suy yếu đều không chữa bằng kim được nhưng có thể dùng sức ép của ngón tay hoặc bằng những cách khác.
Tuy nhiên vẫn có một danh sách thật dài về tâm lư hoặc thể chất mà những người ủng hộ châm cứu nêu ra như lo sợ và trầm cảm hoặc đau khớp hoặc trĩ hậu môn. Vào năm 1973, cơ quan Royal Society of Medicine ở Anh quốc công bố một danh sách gồm 642 trường hợp chữa bằng châm cứu.Nghiên cứu này cho hay có 37 phần trăm bệnh nhân đều cho là có kết quả tốt hoặc trung b́nh c̣n các trường hợp khác lại nói rằng châm cứu chẳng giúp ǵ cả.
Tỷ lệ cao nhất nói là chữa khỏi đều là thiên đầu thống, suyễn và đau bụng khi có kinh. Những người nói là kết quả không ra ǵ gồm có đau bụng khi có kinh nguyệt, lở cuống bao tử và ăn khó tiêu, các trường hợp tâm trí, liệt dương hoặc lạnh cảm. Chín phần mười những người bị đau bắp thịt, bốn trên năm người bị sốt và ba trong bốn người bị viêm khớp xương đủ loại đều nói là chỉ có vài công hiệu mà thôi.
Kết quả của các nghiên cứu này hoặc tương tự chứng minh rất ít kết quả theo y học tây phương. Tuy vậy, số các bác sĩ coi châm cứu là phụ cho y khoa chính thống ngày một gia tăng, đến nỗi bên Mỹ năm 1980 có khoảng vài trăm bác sĩ và ở các nước Tây phương có đến mấy ngàn người làm thêm châm cứu. Tại các nước như Ấn Độ, Tích Lan và Nga Sô Viết số châm cứu gia đóng vai tṛ quan trọng trong y học theo lối Tây phương .
Các nghiên cứu Tây phương về châm cứu tập trung nhiều vào khả năng giảm đau và vào một số các khả năng khác. Thí dụ kẹp vào rái tai để chữa ghiền chất nicotine và những loại ghiền khác.
Châm cứu công hiệu như thế nào?
Người Trung Hoa khi xưa tin tưởng châm cứu dựa trên nguyên tắc là năng lượng “khí” được luân lưu khắp cơ thể, giữa các bộ phận sinh tử, dọc theo một số đường mà họ gọi là “kinh”. Ở những điểm châm cứu, nơi mà đường kinh gần mặt da hơn cả , nhà châm cứu khéo tay có thể duy tŕ hoặc tái lập đường kinh đi để lấy lại sự thăng bằng. Nhưng cho đến ngày nay chưa có bằng chứng nào về đường “kinh” là có thật.
Theo các nhà khoa học tây phương, châm cứu chỉ là một sự ru ngủ hoặc gợi ư và một số yếu tố h́nh như đă chứng minh điều đó.Một phần ba các nhà châm cứu cũng thừa nhận điều này là đúng. Hơn nữa sự thành công của châm cứu ở Trung Quốc cao hơn là ở các quốc gia Tây phương là v́ người Trung Quốc tin tưởng vào châm cứu.
Để chống lại các luận cứ kể trên, những người ủng hộ châm cứu thường nói rằng môn chữa bệnh này được dùng thành công ở súc vật. Họ cũng nói thêm rằng ở Trung Quốc, châm cứu là một phần của dinh dưỡng, vận động cơ thể và các hoạt động khác, tất cả đều có mục đích là làm thăng bằng sự âm và dương, là những điều không đúng đối với Tây phương.
Một lư thuyết đặc biệt kết nối giữa châm cứu với sự giảm đau đă xuất hiện giữa năm 1960, mấy năm sau khi nổi lên phong trào ưa thích đến vấn đề này. Trong lư thuyết “gate control” của các nhà nghiên cứu Ronald Melzack và Patrick Wall, kích thích bằng châm cứu có thể chặn cảm giác đau nơi tủy sống. Nhưng lại không giải thích được trường hợp đau lâu năm như trong bệnh viêm khớp kinh niên.
Ngoài ra, quan sát kỹ các điểm châm cứu cho hay nhiều điểm nằm ở chỗ mà dây thần kinh ló ra ngoài da hoặc một sợi dây thần kinh chạy vào bắp thịt đó. Cuối cùng , 71% các điểm châm cứu tương ứng với các điểm gây bệnh trên da mà một số bệnh trở nên mềm hơn là trong nhiều bệnh khác, chẳng hạn thấy đau ở vai v́ đau ở gan.
Vào thập niên 1970, trong khi nghiên cứu về hệ thần kinh trung ương, các khoa học gia đă đưa ra một giả thuyết về châm cứu. Họ t́m thấy rằng các loại dược phẩm như morphine và heroin đă tác dụng lên các “điểm nhận” của năo bộ hoặc tủy sống. Họ lư luận rằng các điểm tiếp nhận sẽ không có ngoại trừ cơ thể sản xuất ra các chất tương tự, giảm đau ở người bệnh và tăng những cảm giác dễ chịu đối với người khỏe mạnh. Năm 1973, chất này gọi là endorphins đă được các nhà khoa học phân tích.
Chất endorphins được coi như có trách nhiệm về tŕ hoăn cơn đau ở những ai bị chấn thương nặng, kể cả người bị đau v́ thể thao. Một số tác giả gợi ư rằng châm cứu và những kỹ thuật tương tự hoàn thành công dụng của ḿnh bằng cách nhả ra chất endorphins và các chất hóa học khác. Sự liên hệ có thể chưa chứng minh hết nhưng các nghiên cứu vẫn tiếp tục bởi v́ nó an toàn và không gây nghiền khi muốn bớt đau.
Ngày Nào Cũng Giống Ngày Nào
17/12/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh dvm và Ds Nguyễn Ngọc Lan
Nguyen thuong chanh 01
Trong đời sống của mọi người, đến một lúc nào đó chúng ta cũng phải ngưng làm việc để nghỉ hưu.
Ai cũng vậy, làm việc đến một tuổi nào đó th́ cần nên nghỉ. Tuy luật không bắt buộc ḿnh phải nghỉ nhưng thông thường th́ thiên hạ nghỉ khi họ được 65 tuổi. Đây là tuổi được xem là già, và được luật pháp cho lănh tiền cao niên pension du Canada hay old age pension. Tuy không nhiều nhưng có vẫn c̣n hơn không.
Đây là một giai đoạn mới vô cùng quan trọng trong cuộc đời của mỗi người.
Hai vợ chồng người gơ cũng đă gác kiếm từ quan từ 7-8 năm nay rồi.
“Sang đến cái xứ tư bản bị bóc lột hết mức, lê cái thân làm cu ly tới tuổi 65, cái tuổi được cấp carte d’or: nó chính thức được luật pháp xác nhận được quyền nghỉ ngơi, được nhà nước cung cấp một khoản tiền để đủ sống cho có tư cách, không ai dám lên án là ḿnh ăn bám xă hội nữa.
Ai th́ không biết chứ kẻ viết bài này, từ khi về hưu sao mà nó sung sướng thế. Này nhé muốn ngủ lúc nào th́ ngủ, muốn thức lúc nào th́ thức. Đêm bỗng nhiên giật ḿnh thức dậy không ngủ tiếp được nữa, th́ giở quyển sách ra xem, thích đọc ǵ xem nấy, đọc đến khi nào nhíp mắt lại th́ kḥ, chả lo mai đi làm trễ, ông chủ nhăn mặt, chú cai phàn nàn. Đời không ǵ sướng hơn có hai chữ tự do: không bị ai sai bảo, không đụng chạm với các bạn đồng nghiệp, không phải làm những việc ḿnh không thích mà v́ miếng cơm manh áo vẫn buộc phải cày. Không thích th́ không làm, đừng nể v́ do bạn bè lôi kéo mà vô các tổ chức chính trị, tôn giáo hay vô vị lợi... vô th́ dễ ra th́ khó, ra th́ mất hết t́nh nghĩa, mất hết bạn bè, mà có bạn lúc già là vô cùng quan trọng, không có nó cuộc đời vô vị lắm.” (Ngưng trích Thái Việt-Hưởng tuổi già)
Ai cũng vậy, làm việc đến một tuổi nào đó th́ cần phải nghỉ hưu.
luật không bắt buộc ḿnh phải nghỉ nhưng thông thường th́ thiên hạ nghỉ khi họ được 65 tuổi để nghỉ ngơi và để lănh tiền già (pension du Canada hay old age pension).
Đây là nói trường hợp những người làm việc cho các công ty hay xí nghiệp lớn, làm việc cho chánh phủ hay công chức v.v.
C̣n trường hợp tự ḿnh làm chủ th́ muốn nghỉ lúc nào th́ tự do ḿnh quyết định.
Trước ngày nghỉ hưu 5-6 năm, cơ quan ḿnh làm việc có gởi ḿnh đi học một khóa gọi là chuẩn bị hưu trí préretraite.
Khóa học kéo dài trong 3 ngày hết sức chán phèo và buồn ngủ. Họ dạy ḿnh làm sao tổ chức cuộc sống cho thích hợp, kế hoạch chi thu tiền bạc ra sao, giữ ǵn sức khoẻ như thế nào và đặc biệt nhất là vấn đề 24/24 phải ở bên cạnh...bà xếp th́ hăy liệu hồn!
Điện cao thế có thể xẹt bất tử không cần báo trước. Ai sao ḿnh không biết chớ riêng ḿnh thấy cũng hơi lo lo...Xin các bạn đừng cười tui. Vă lại đă sống với nhau hơn ba bốn chục năm, ḿnh cũng đă trở nên..ít nhiều miễn nhiễm rồi.
Mặc dù đă có chuẩn bị tư tưởng từ nhiều năm trước nhưng khi bắt đầu ngưng làm việc thật sự, bỏ lại sau lưng tất cả các thói quen cũ để bước vào một nề nếp sinh hoạt hoàn toàn mới, th́ mấy tháng đầu vợ chồng người gơ cũng phải chịu nhiều xáo trộn về tinh thần lẫn vật chất.
Phải cần một thời gian đôi ba tháng mới quen và thích ứng được vào với hoàn cảnh mới!
Nhiều thay đổi trong cuộc sống
Thời gian nghỉ hưu thường tạo ra nhiều sự thay đổi trong đời sống.
Đó có thể là sự thay đổi chỗ ở và phải ḥa ḿnh vào một khung cảnh mới, bởi lư do nầy nên hưu viên phải chịu mất đi một số bạn bè và những mối giao tiếp xă hội của ḿnh từ xưa nay…Và họ cần phải có một thời gian để t́m hiểu và thích ứng vào nếp sinh hoạt mới.
Không ít người nghỉ hưu bán nhà để dọn đến những nơi gần con cái.
Có người chọn giải pháp mua condo để ở cho đỡ phải dọn dẹp, và khỏi lo săn sóc nhà cửa cũng như để tiện bề đi du lịch trong thời gian dài.
Có người nhảy ra làm từ thiện hay làm thiện nguyện.
Đi du lịch
Đi du lịch xa là cái mode thường thấy nhất trong mấy năm đầu khi vừa mới nghỉ hưu.
Theo nhiều cụ kinh nghiệm, th́ mấy năm đầu lúc vừa mới nghỉ th́ thiên hạ có khuynh hướng đi du lịch ào ào.
Từ 75 tuổi trở đi th́ họ bắt đầu thấm đ̣n, sức khỏe yếu đi, thường hay mệt mỏi bất tử, nên sự hăng say du lịch của buổi đầu cũng dần dần giảm theo năm tháng.
Các tours du lịch xa có guide hướng dẫn rất được giới cao niên ưa chuộng v́ tiện lợi và khỏe trí.
Bạn bè chí thân hay tâm đầu ư hợp thường hay rủ nhau đi chung cho vui.
Hầu như không ít bà con ḿnh, đặt ưu tiên chuyện về Việt Nam trong chương tŕnh du lịch của họ, cũng có người có ư định quay về chốn xưa ở cho đến ngày cuối đời…
Kế đó là qua Mỹ hoặc qua các nước Âu Châu, trước là đi chơi và sau là ghé thăm bà con hay bạn bè luôn thể.
Có người th́ đi tours Trung Quốc, đi hành hương Ấn Độ, v.v.
Người th́ đi tours nghỉ mát tại các resort ở Mexico, Cuba, Dominican Republic hay các đảo thuộc vùng Caribbean, v.v… Thường băi biển ở những vùng nầy rất là lư tưởng, sạch sẽ và có một màu trong như sữa xanh ngút ngàn giống như một bức tranh vĩ đại rất ư là đẹp…
Giá cả có khác nhau và cũng tùy theo mùa. Trung b́nh, nguyên trọn gói, bao vé máy bay khứ hồi từ Montréal, ăn ở một tuần trong hotel 4 sao của resort lối 1300- 1500$.
Mùa low season, giá có thể c̣n rẻ đi hơn nhiều.
Có người đi theo tours du thuyền cruise trong một tuần lễ tại vùng biển Caribbean. Ghé qua các đảo như Saint Martin, Sainte Croix, Saint Kitts, Virgin Islands, Grenada…
Có người đi tours vùng Nam Mỹ, Panama hoặc tours vùng Hawaii, tours Alaska xem gấu trắng...
Các tours du thuyền vùng Caribbean, tàu chạy ban đêm cho tới sáng th́ cập bến vào một đảo và du khách có thể lên bờ dạo chơi hay đi đây đó và trở lại tàu trước hoàng hôn.
Mấy lúc gần đây du lịch Dubai nằm về phía đông nam của United Arab Emirates (UAE) vùng Trung Đông cũng được một số hưu viên chiếu cố.
Tours du thuyền: lối 80% du khách là người cao tuổi
Có người đi theo các tours du thuyền lâu nhiều tuần bên Âu Châu, Á Châu hay Trung Đông. Mục đích để thăm viếng được nhiều xứ.
Du thuyền Princess Cruises ghé qua nhiều nước như Thái Lan, Singapore, Sài-g̣n Nam Việt Nam, Hong Kong hay Pusan Nam Hàn, v.v.
Tours du thuyền có thể được xem là sang trọng và thích hợp cho lớp tuổi già.
Nhưng có một sự thật là đi đâu lâu ngày lâu tháng, khi trở về tới nhà ḿnh th́ vẫn cảm thấy khỏe cách ǵ đâu…Được nằm ngủ trên cái giường của ḿnh th́ không có ǵ sung sướng và hạnh phúc cho bằng!
Nguyen thuong chanh 06
Giây phút tuyệt vời…quên hết phiền muộn
Dân nghỉ hưu thường hay đi đâu?
Sáng sáng, dân nghỉ hưu thường hay đến mấy cái thương xá hay mấy tiệm cà phê b́nh dân ngồi chùm nhum với nhau đấu láo và ngó ông đi qua bà đi lại.
Các bà th́ thích đi ngắm nghía vẻ đẹp như xem thời trang, xem nghệ thuật, cây cảnh, vân vân.
Có bà lại thích đi tà tà hoặc đi ṿng ṿng trong thương xá để...rửa con mắt và cũng là một cách để thư giăn (relaxation).
Ông nào có muốn chở vợ th́ nên chọn giải pháp ngồi chờ ở phía ngoài cho nó khỏe và cũng tiện để ngó cô đi qua bà đi lại luôn thể, tiện mọi bề cho cả bà lẫn ông!
Some studies have led to a conclusion that shopping is one of the ways to combat depression. A woman tends to get so engrossed in shopping, that she can shop for hours together without eating or getting tired.
Thankfully most of the shopping malls have a coffee shop, where men can enjoy sipping their espresso while women enjoy a stress free experience! Happy shopping ladies!!!
Hẹn nhau ra quán cà phê tâm sự là giải pháp hay nhứt, thích hợp của đám đàn ông. Tha hồ tán dóc, ăn tục nói phét, tha hồ ḍm ngó mà khỏi sợ mấy bà bắt lỗi sửa lưng cụt hứng.
Tại Quận Cam/Westminster, thương xá Phước Lộc Thọ được xem là nơi hẹn ḥ, tụ họp của các đồng hương cao niên.
Nguyen thuong chanh 07
N T CHÁNH CALI 2007
Các bà thường có thú đi la cà, đi tà tà, đi ṿng ṿng trong thưong xá. Hết tiệm nầy, đến tiệm khác, để rửa mắt windowshopping mà thôi. Vô tiệm, lấy cái nầy, rờ cái kia, ướm lên người, đeo vào cổ, lại xem kiếng, ẹo qua ẹo lại, rồi bỏ món hàng trở lại chỗ cũ cũng thấy sướng rồi.
Rửa mắt là một cá thú của phụ nữ bất luận tuổi tác nhưng không phải là kiểu của bọn ńnh ông.
Khoa học nói rằng shopping là một cái thú của đàn bà để giúp họ giảm đi stress. Vậy chúng ta nên thông cảm cho mấy bà.
Các ông th́ lại ưa thích hẹn ḥ nhau để tán gẫu ở những quán cà-phê, quán phở, v.v.
Có ông bạo hơn cũng như văn minh hơn, muốn tự thưởng ḿnh sau bao năm dài đăng đẳng làm việc vất vả, bằng những chuyến du lịch về Việt Nam trước thăm mồ mả ông bà, sau là nếu có thể giúp người-em-gái-nhỏ nào đó thoát cảnh nghèo đói để đổi đời mà cả hai đều có lợi, vân vân và vân vân. Nội cái được người-em-gái-nhỏ gọi ḿnh bằng anh xưng em ngọt xớt như mía lùi, thấy sướng tê cả người, được trẻ ra ít nhất cũng 30 tuổi rồi.
Ai mà hổng ham th́ thề đi!
Nghe nói với số tiền trợ cấp hưu pension hay tiền già 1000$ một tháng bên nầy, nhưng về bển th́ tha hồ mà ăn chơi phè phỡn, dư sức…qua cầu gió bay!
Dân nghỉ hưu thường hay…làm ǵ?
Nguyen thuong chanh 08
Nguyen thuong chanh 09
Phần đông đa số người già nghỉ hưu rất rảnh rỗi.
Tập thể dục thể thao như chạy bộ jogging, đi bộ; tập tài chi dưỡng sinh, khí công, aerobic; đánh cờ tướng hay chơi golf, đánh tennis, đánh ping-pong, vân vân.
Việc giữ hộ cháu nhỏ trong ṿng đôi ba ngày cũng là một niềm vui cho các bậc ông bà.
Một số cụ lo xa, quan tâm đến việc tu hành cũng như việc thiền định để t́m sự an lạc cho tinh thần cũng như để chuẩn bị cho kiếp sau, vân vân.
Cũng có người th́ cảm thấy quá nhàn rỗi...Không biết làm ǵ trong ngày, hết đứng th́ ngồi, ra vô, đi tới đi lui, ngó trước ngó sau, hết ngồi rồi nằm.
Vào pḥng nghiền ngẫm internet, chốc chốc lại check email.
Xong ra salon mở ti-vi.
Đọc báo th́ đọc hết tờ nọ tới tờ kia, lướt qua tin xe cán chó, đến các mục quảng cáo bán nhà, sang nhà hàng, sang tiệm nails…Kế đến là mục gỡ rối tơ ḷng, riêng mục t́m bạn bốn phương thấy nhiều phụ nữ đầy đủ công dung ngôn hạnh mà sao số lại cô đơn hẫm hiu vậy cà, thấy tội quá!
Rồi làm luôn tất cả các tin vui lẫn tin buồn, cáo phó lẫn phân ưu, rồi không biết chừng nào tới phiên…ḿnh đây?
Đôi khi lấy phone gọi đầu nầy đầu nọ, nói toàn chuyện tầm xàm bá láp, chuyện tào lao cho đỡ buồn. Đôi khi đem chuyện người khác, người vắng mặt ra nói, ra hỏi khiến thêm mích ḷng, dễ mất t́nh bè bạn như chơi.
T́nh trạng nầy mà kéo dài dám sẽ khiến nhiều cụ dễ bị rơi vào sự buồn chán hay trầm cảm lắm!
Gặp lại bạn bè
Bạn bè lâu ngày gặp lại vợ chồng tác giả th́ thường hay hỏi những câu đại loại như sau:
- Lúc rày nghỉ có khỏe không? Khỏe chớ!
- Lúc này nghỉ rồi làm ǵ? Không có làm ǵ hết, nghỉ mà!
- Có đi đâu chơi không? Có khi đi, có khi không!
- Có đi về Việt Nam chưa? Dzà, chưa có tính lúc nầy!
- Có đi làm thiện nguyện không? Dạ có, làm từ lâu rồi, giữ cháu đó!
- Có làm công việc ǵ khác không? Có chớ, nhiều việc không tên, nhớ hổng hết!
- Nghỉ ở nhà có chán không? Đâu c̣n th́ giờ dư đâu mà chán!
- Nghỉ ở nhà có thường bị bả đ́ không? Anh sao tui vậy mà!
- Nghỉ ở nhà, ổng thường làm cái ǵ? Dzà thưa lúc nào? sáng hay tối? cũng giống như mấy ông khác thôi!
- Sao cũng c̣n trẻ (?) hoặc job thơm (?) mà nghỉ chi cho uổng vậy! Thôi đi, bộ xỏ ngọt người ta hả!
Bao nhiêu câu hỏi trên cũng đủ nói lên tâm trạng lo lắng chung của mọi người trước viễn tượng về hưu.
Mỗi người mỗi hoàn cảnh khác nhau, không ai giống ai hết.
Có người phải nghỉ hưu v́ hăng đóng cửa, v́ bị mất việc, v́ vấn đề sức khoẻ hay cũng v́ hoàn cảnh bắt buộc, vân vân và vân vân.
Tóm lại, những điểm lo lắng chung của mọi người mà tác giả nhận thấy quan trọng chính là ở ba điểm như sau:
1/ quan hệ giữa vợ chồng
2/ sức khỏe
3/ tiền bạc
Giai đoạn “tang chế” sau khi nghỉ làm
Ai cũng phải trải qua một giai đoạn buồn chán v́ phải thay đổi nếp sinh hoạt thường ngày từ mấy chục năm nay lúc c̣n đi làm. Thời gian nầy dài hay ngắn tùy theo người.
Các nhà tâm-lư-học gọi đây là giai đoạn “tang chế” (période de deuil), nghĩa là hưu-viên cảm thấy mất mát một cái-ǵ-đó mà ḿnh hằng quen thuộc trong đời sống.
Trong thời gian nầy, họ rất dễ bị rơi vào t́nh trạng trầm cảm.
Nếu t́nh trạng nầy kéo dài th́ cần phải đi tham khảo ư kiến của bác sĩ.
Tại sao có người sợ nghỉ hưu?
- Có người đă đủ tuổi về hưu nhưng không muốn nghỉ v́ c̣n quá yêu...công việc hay ghiền việc (workaholic)!
- Có người muốn nghỉ hưu nhưng phải ráng cày v́ họ c̣n phải nuôi con ăn học thêm một vài năm nữa!
- Có người vẫn c̣n duy tŕ sự làm việc, nhưng chỉ làm bán thời gian (part time) hoặc chỉ làm một hay hai ngày trong tuần!
- Có người đă nghỉ hưu, nhưng sau đó trở vô xin làm việc lại!
Ngoài ra, cũng c̣n nhiều lư do phức tạp khác…
“Tui sợ ở nhà hoài sanh bệnh” hoặc
“Tui cũng muốn nghỉ lắm nhưng sợ ở nhà không có ǵ làm, chán lắm”
Đây là những câu tâm t́nh mà người gơ thường hay nghe các bạn đàn ông nói.
Phải chăng đó là những lư do thật sự?
Nhưng cũng không hiểu tại sao dân chúng lại phản đối dữ dội khi chính phủ sở tại muốn kéo dài tuổi làm việc ra thêm nữa, thí dụ như bên Pháp?
C̣n ở Canada, chấp nhận cho nghỉ hưu hiện nay là 65 tuổi, nhưng sẽ tăng lên 67 tuổi trong vài năm tới.
Báo Tây có nêu những lư do tại sao một số người vẫn c̣n muốn tiếp tục đi làm mặc dù họ đă tới tuổi cần hưu trí rồi, trong đó có hai lư do chính là:
- ông anh sợ phải ở nhà thường xuyên với bà chị (?)
- kinh tế, tài chánh khó khăn nên cần phải đi làm thêm để kiếm thêm chút đỉnh cho bả vui (?).
Có bạn th́ thành thật hơn: “tui ngại ở nhà v́ phải chạm mặt thường xuyên với bà xă quá. Sợ gây lộn tối ngày, sợ chiến tranh lạnh quá”.
Vấn đề nầy là một sự thật mà ai cũng phải đành chịu thôi. Chạy đâu cho khỏi!
Nhưng gần đây báo chí Mỹ có nêu một…tin mừng. Không biết có nên tin hay không?
Tin mừng cho những cặp vợ chồng khắc khẩu: “Căi nhau sống lâu”
Căi nhau thường xuyên để xả bớt xú bắp rất tốt cho sức khỏe tâm thần và sẽ sống rất lâu để mà căi với nhau cho tới ngày xuống lỗ (?) Hi hi hi!
Spouses who fight live longer!
In the current study, the authors suggest a combination of factors to explain the higher mortality for couples who don't express their anger. These include "mutual anger suppression, poor communication (of feelings and issues) and poor problem-solving with medical consequences," they write in the January issue of the Journal of Family Communication.
Trong các khóa học coaching “chuẩn bị nghỉ hưu” (pre-retirement courses) cho nhân viên nhà nước hoặc cho các công ty, các thuyết tŕnh viên là các nhà tâm-lư-học thường nêu cái vấn nạn nầy lên để chúng ta đừng ngạc nhiên lúc phải ở nhà thường trực với người hôn-phối của ḿnh.
Ai cũng vậy cả! Chạy đâu cho thoát!
Nhưng nếu suy nghĩ cho tận cùng, th́ c̣n đôi bạn cũng vẫn c̣n thấy ḿnh may mắn và hạnh phúc hơn rất nhiều, đúng không các lăo ông lăo bà?
Cái ǵ cũng cần phải có sự chuẩn bị hết (rất quang trọng!)
Theo ư riêng của tác giả, th́ cần phải chuẩn bị tư tưởng trước khi nghỉ hưu:
+ cái ǵ cũng phải có ngày chấm dứt, để bước sang một giai đoạn khác trong cuộc đời;
+ phải ư thức là ḿnh già rồi, cần phải nghỉ ngơi để đi đây đi đó khi c̣n đầy đủ sức khỏe;
+ bệnh hoạn có thể đến với ḿnh bất cứ lúc nào;
+ nghỉ hưu để vui sống với chồng, với vợ ḿnh mà h́nh như từ mấy chục năm nay ḿnh không có thể sống cho nhau một cách trọn vẹn được v́ sự ràng buộc về sinh kế, về con cái, vân vân;
+ nghỉ hưu để có thể có nhiều thời gian hơn bên cạnh các cháu nội ngoại và để nh́n thấy chúng lớn lên;
+ nghỉ hưu để có thể mỗi sáng tĩnh lặng, bên cạnh tách cà phê nóng, cùng nhau thảnh thơi nghe tiếng chim hót líu lo sau nhà hay cùng ngắm b́nh minh ló dạng hay nh́n những giọt sương đêm c̣n lấp lánh đọng trên các tàn cây ngoài mái hiên nhà, hoặc cùng thưởng thức mặt trời toả đủ màu sắc trước khi lặn vào mỗi chiều hoàng hôn, vân vân và vân vân;
+ muốn cho sự nghỉ hưu được tốt đẹp, không nhiều sóng gió th́ chúng ta cần phải tạo cho ḿnh một lịch tŕnh sinh hoạt đều đặn, để nó trở thành một nếp quen thuộc (routine) trong cuộc sống và ḿnh phải tuân hành theo bằng mọi giá;
+ đừng bao giờ để bị rơi vào t́nh trạng quá rảnh rỗi v́ sẽ dễ bị đưa đến sự buồn chán;
+ cuối cùng là phải tạo cho ḿnh có một thời khóa biểu...bận rộn (busy).
Nghỉ hưu lúc ḿnh c̣n sức khoẻ để đi đây đi đó chớ chần chờ đến lúc ngồi xe lăn hay hui nhị t́ th́ có hối tiếc cũng không c̣n kịp nữa.
Nghỉ hưu khi con cái đă trưởng thành, nhà chỉ c̣n có đôi ta mặc sức mà… “ấy” hoặc lớn tiếng...căi qua căi lại mà không cần phải đóng cửa v́ sợ con cái buồn phiền.
Nghỉ hưu, một giai đoạn mới trong cuộc đời bắt đầu với không đồng hồ, không ngày, không tháng, không stress, muốn ngủ lúc nào, muốn thức lúc nào, ăn lúc nào, ăn ở đâu, ăn cái ǵ, ăn làm sao…th́ cho dù ngoài kia có mưa to gió lớn bảo bùng hay tuyết rơi trắng xoá mịt mù cũng chẳng làm cho ta lo lắng nao ḷng.
Nghỉ hưu quư nhứt là tự do. Nhà văn Thái Việt , trong bài Vui Hưởng Tuổi Già có đưa ra một ư kiến ngẫm nghĩ cũng chí lư lắm:
“Không thích th́ không làm, đừng nể v́ do bạn bè lôi kéo mà vô các tổ chức chính trị, tôn giáo hay vô vị lợi... vô th́ dễ ra th́ khó, ra th́ mất hết t́nh nghĩa, mất hết bạn bè”(Ngưng trích Thái Việt)
Nghỉ hưu, đối với tôi, là một sự khám phá ra cái đẹp. Từ trước đến nay, tôi chưa từng bao giờ có thời giờ để nhận thấy hết những nét đẹp của các cháu tôi, của vợ tôi cũng như của cây cỏ ngoài ngơ. Và, lẫn cả cái đẹp của thời gian nữa.
“Retirement has been a discovery of beauty for me. I never had the time before to notice the beauty of my grand kids, my wife, the tree outside my very own front door. And, the beauty of time itself.” Harman Jule.
Ôi, tự do ơi, một lần nữa, ta xin chào mi bằng hai tay và cả…hai chân!
Tuổi Già Tha Hương Trên Miền Đất Lạnh
28/11/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
Nói đến tuổi già th́ ai mà không băn khuăn, lo nghĩ.
Già có nghĩa là ốm yếu, bệnh hoạn, xấu xí, mất năng lực, không c̣n hữu dụng, mất khả năng, phải trong cậy vào người khác, nghèo khó, buồn năn, cô đơn trong căn pḥng hiu quạnh ngày nầy qua ngày nọ để chờ đến lúc ra đi theo ông theo bà...
Hăy cho tôi sống trọn vẹn từng ngày một
blank
Phút suy tư, 78 năm cuộc đời – Lac Ouimet , Laurentides Quebec( Photo NTC 2020)
Hầu như mọi quốc gia trên thế giới đều có đề ra những chánh sách để giúp đỡ, tôn trọng và trân quư người già, nhưng đây cũng chỉ là trên lư thuyết mà thôi. Thực tế phải c̣n tùy thuộc vào t́nh trạng kinh tế và quyết tâm chánh trị của từng xứ mà thôi.
Thôi th́ xin các cụ ông và cụ bà hăy tạm hài ḷng với danh dự được xă hội đề tặng sự trân quư và biết ơn bằng những danh xưng rất kêu như: Lăo ông, Lăo bà, Cao niên, Cao tuổi,Tuổi vàng, Tuổi Hạc, Senior citizen, Golden age, Âge d’or, les Ainés , 3e Âge v,v...
Chánh phủ c̣n nhiều khó khăn về ngân sách, phải dành ưu tiên cho thế hệ tiếp nối, cho tuổi trẻ, cho tương lai của quốc gia, của dân tộc...
Các cụ cũng đă sống nhiều rồi, xin hăy ráng hy sinh thêm chút xíu nữa cho con cháu nhờ. Chỉ c̣n vài năm nữa thôi cụ nhé!
Nói chung th́ cuộc sống và thân phận của người già tương đối cũng đỡ hơn ở những quốc gia Tây phương, nhưng ngược lại tại quê nhà cũng như tại những xứ nghèo khó, độc tài th́ t́nh trạng người già c̣n lắm xót xa và cay đắng hơn nhiều.
Người già không c̣n có giá trị nào cả.
Họ là một gánh nặng cho gia đ́nh, cho xă hội và cho quốc gia. Họ phải chịu đựng thành kiến từ những lớp người trẻ tuổi, và than ôi, trong đó có cả những người hằng ngày có nhiệm vụ chăm sóc họ như bác sĩ, y tá, y công, nhân viên xă hội và cả con cháu, hoặc thân nhân ruột thịt trong gia đ́nh.
Trong y khoa, lăo y (gériatrie) chỉ mới được nh́n nhận như một chuyên ngành tại Quebec từ gần đây mà thôi, nghĩa là từ giữa những năm 80. Tuy nhiên, giới sinh viên trẻ tuổi không mấy mặn mà với lănh vực quá phức tạp nầy v́ nó đ̣i hỏi ở người thầy thuốc phải có một tinh thần vững chắc, một thể lực cao và nhứt là một tấm ḷng biết thương người vô bờ bến.
Ông Phó thủ tướng, đồng thời là Tổng trưởng tài chánh Nhật Bản Taro Aso (72 t), tuyên bố một câu xanh dờn: “Mấy cụ già mau mau chết đi, sống thọ làm chi tốn tiền vô ích quá”!
Top Japanese Official Urges Elderly to ‘Hurry Up and Die’(Tokyo, Dec 27, 2012)
Taro Aso has never been one to hold his tongue. But Japan’s 72 year-old deputy prime minister may have outdone himself with his latest gaffe.
At a government panel to discuss social security reforms, the former prime minister called the elderly who are unable to feed themselves “tube people,” then proceeded to say the elderly should be allowed to “hurry up and die” to reduce the burden on a country tasked to pay for their medical expenses.
Adding his personal experience, Aso said he had already written a will, directing his family to let him “hurry up and die,” refusing end-of-life care.
“Even if (doctors) said they could keep me alive, it would be unbearable,” he said. “I would feel guilty, knowing that (treatment) was being paid for by the government.”
Không làm ǵ hết là niềm hạnh phúc của trẻ con nhưng là điều bất hạnh cho tuổi già (Photo Internet)
Ne rien faire est le bonheur des enfants et le malheur des vieux (Victor Hugo-Extrait du Tas de pierre)
Ở đâu cũng vậy, muốn sống như ư, sống dễ chịu th́ phải có tiền để mướn người săn sóc đặc biệt.Tóm lại là phải có tiền. C̣n không th́ ai cũng như ai mà thôi.
Tại Québec,Canada, t́nh trạng lăo hóa là nột hiện thực của xă hội. Hiên nay, số người trên 65 tuổi chiếm 14% dân số. Tuổi 65 là tuổi chánh thức để được xếp vào nhóm người già tại Canada và đuợc hưởng tiền già và các phúc lợi về y tế và xă hội.
Nhà già và nhà nuôi dưỡng dài hạn là những nơi an cư cuối cùng của người cao tuổi. Công có, tư có.
Chăm sóc và services tùy theo điều kiện cũng như khả năng tài chánh của mỗi cụ.
Có những nơi b́nh dân nhưng cũng có nhữg nhà già thuộc loại de luxe 4-5 sao.Tiền nào của nấy.
Đây là một ngành kỹ nghệ đang bùng phát lên rất nhanh.
Săn sóc người già trở thành một dịch vụ hái ra tiền.
Tại Montreal hay Toronto, các báo Việt Nam thỉnh thoảng cũng có đăng tin cung cấp dịch vụ thăm viếng, săn sóc người già tại nhà thương hoặc tại nhà. Cũng có gia đ́nh cần người chăm sóc cha hoặc mẹ già. Thường là họ t́m phụ nữ trung niên hay sồn sồn để giúp vào công việc trên. Trả tiền mặt khỏi thuế. Có nơi họ c̣n bao luôn cả ăn và ở.
Có thể gọi đây là nghề săn sóc người dưng.
Công việc săn sóc người cao tuổi, bệnh hoạn, tánh t́nh có khi hơi đặc biệt, là một công việc không đ̣i hỏi tŕnh độ học vấn cao, nhưng cực nhọc, cần sự nhẫn nại, chịu khó, không phải ai cũng làm được hết đâu.
Tại thành phố Sài G̣n hiện nay cũng thấy xuất hiện ra những dịch vụ tương tợ.
Tại Quebec, cơ quan Centre local de services communautaires hay CLSC của nhà nước, nếu có yêu cầu cần sự giúp đỡ, mỗi tuần một ngày họ sẽ gởi người đến để tắm rửa và dọn dẹp căn pḥng cho cụ già neo đơn.
Muốn được đầy đủ, chu đáo và như ư hơn th́ nên nhờ đến các công ty tư.
Denise Dubé là một nhà tâm lư học đồng thời bà ta cũng là một giáo sư về lăo học tại Quebec. Bà có cho xuất bản một quyển sách khảo cứu nhằm mục đích tô điểm lại thân phận người già tại Canada.
Tựa đề tác phẩm là : Humaniser la vieillesse, nouvelle édition Multimonde (2006).
Psychologue clinicienne auprès des adultes et des personnes âgées, DENISE DUBÉ est professeur de psychologie au Collège François-Xavier-Garneau. Elle a enseigné la psychologie gérontologique au Campus Notre-Dame-de-Foy, au Collège François-Xavier-Garneau et à l’Université Laval
Đây là một tác phẩm khảo cứu về thực trạng của vấn đề lăo hóa tại Canada. Tác giả muốn nhân tính hóa hiện tượng cao tuổi. Tuổi già cũng có cái hay của nó.
Sách có kèm theo rất nhiều tham khảo chuyên môn rất giá trị. Chủ yếu nhắm vào những người có nhiệm vụ săn sóc người già.
Sau đây là một số đúc kết từ quyển Humaniser la Vieillesse.
Các bạn có biết rơ tuổi già là thế nào hay không? Page 5 à 15
(Nên nhớ đây là khảo cứu về lăo học tại Canada, một xứ giàu có và có khá đầy đủ cơ chế xă hội để giúp đỡ và bảo vệ người già từ 65 tuổi trở lên (tiền già, trợ cấp y tế miễn phí, chung cư giá hạ, nhà già v,v…)
Đa số người già đều có dấu hiệu lăo suy (sénile) và sa sút trí tuệ (démence)
Đây là một xét đoán không có cơ sở. Ngược lại, đa số các cụ không có bị xáo trộn tinh thần. Nhận xét tiêu cực trên đây có thể do sự lẫn lộn giữa t́nh trạng sa sút trí tuệ và t́nh trạng lăo hóa của nhận thức b́nh thường (vieillissement cognitif normal).
Tại Canada 8% dân số trên 65 tuổi có dấu hiệu sa sút trí tuệ và lối 5% mắc bệnh lú lẫn Alzheimer.
Ngũ quan có khuynh hướng giảm theo tuổi
Các khảo cứu cho thấy ngũ quan có giảm đi khi về già. Bắt đầu là các chức năng cảm giác (thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác) có vấn đề vào lứa tuổi 60.
Đa số người cao tuổi không c̣n sự ham muốn t́nh dục (libido) cũng như không có khả năng làm t́nh.
Nếu bạn cho rằng sự kiện trên là đúng th́ chắc bạn nh́n nhận rằng đối với các cụ già, sex chỉ c̣n là những kỷ niệm êm đềm trong quá khứ (meilleur souvenir) mà thôi.
Nhưng các nhà t́nh dục học nổi tiếng như Masters et Johnson th́ cho rằng sự ham muốn vẫn có thể c̣n được duy tŕ một cách satisfaisant (không quá tệ) ở những cập vợ chồng thuộc lứa tuổi 70 và 80.
Không thấy tác giả Masters et Johnson so sánh việc ăn cơm với ăn phở.
Riêng về phía các cụ bà, Masters et Johnson cho rằng họ không có bị giới hạn v́ tuổi tác nhưng tiếc thay về phía cụ ông, sex bị chi phối bởi điều kiện thể xác và tinh thần.
Đa số các ông đều chết sớm nên các bà đành chịu thôi.
Masters, W.H Johnson. Human sexual responses. Boston Littlt; Brownand company (1966)- Human sexual Inadequacy (1970) và Human sexuality(1992) NewYork, Harper Collins.
Khả năng hô hấp giảm khi về già.
Thật ra hô hấp giảm dần từ tuổi 30 trở đi. Đây là dung tích volume không khí hít vào 2 lá phổi và thở ra trong 15 giây.
Đa số người già đều cảm thấy khổ sở
Khảo cứu cho thấy ngược lại. Tại các sứ phương Tây, người già rất thỏa măn trong cuộc sống rất cao của họ.
Thể lực có khuynh hướng giảm thiểu khi về già
Thể lực giảm đi từ 10-20% đến tuổi 70. Tuy nhiên sự suy giảm thể lực có thể bị đẩy lùi lại nhờ vào những chương tŕnh luyện tập thích nghi.
Tại Canada, ít nhất 15%người già sống trong các nhà già (résidence) và các nhà săn sóc dài hạn (centre de soins de longue durée, CSLD, Long term care facility)
Sai- Theo thống kê Canada, 17% dân số trên 65 tuổi nhận được sự trợ giúp tại gia. Ngoài ra 6% được chăm sóc tại các trung tâm săn sóc dài hạn.
Người già c̣n làm việc thường cho năng suất kém hơn người trẻ tuổi
Mặc dù có những suy giảm về một vài chức năng và tốc độ phản ứng có chậm đi nhưng người già cũng có thể làm việc có hiệu quả không thua ǵ người trẻ. Bù lại người già có tỉ lệ vắng mặt ít hơn người trẻ, ít bị tai nạn hơn và cho năng suất đều đặn hơn.
Lối 80% người già có sức khỏe tương đối tốt và tự lập để có thể sinh hoạt b́nh thường mà không cần đến sự trợ giúp của người khác
Người già hay giữ y thói quen của họ, rất bảo thủ và không chịu mọi sự thay đổi
Người già thường có thái độ rất ổn định, nhưng đa số vẫn chấp nhận sự thay đổi và thích nghi vào điều kiện mới: nghỉ hưu, con cái ra riêng, gáo bụa, thay đổi chổ ở, bệnh tật...
Họ vẫn có khả năng thích nghi vào mọi t́nh huống như giới trẻ.
Người già học hành chậm, đ̣i hỏi nhiều thời gian để thu nhận được một vấn đề mới mẻ
Trong thực tế, người già không thể nào có khả năng học hỏi để tiếp thu được một kiến thức mới
Sai-Khả năng thụ đắc một kiến thức mới đều có ở mọi lứa tuổi. Đối với người già họ cần phải có thời gian và điều kiện thuận tiện.
Càng ngày càng có nhiều đại học và trường cao đẳng mở những chương tŕnh bổ túc formation continue thích nghi vào nhu cầu của lớp người già.
Tóc độ phản ứng ở người già thường chậm hơn so với người trẻ
Nói chung tất cả người già đều giống nhau
Không- Họ không giống nhau hết đâu. Khả năng trí tuệ, nhân cách, thái độ, cũng như các biến số về thể xác và xă hội đều khác biệt nhau ở người nầy so với người kia.
Sự kiện khác biệt về cá thể nêu trên đă đánh đổ ư niệm khuôn đúc cho rằng tất cả các cụ đều giống nhau hết.
Đa số người già ít khi buồn chán
Có khảo cứu cho thấy chỉ có 17% người già rơi vào t́nh trạng khó t́m được một sinh hoạt như họ mong muốn, c̣n lại 2/3 th́ cho rằng họ không bao giở buồn chán.
Đa số người già đều bị tách biệt ra và họ cảm thấy rất cô đơn
Khảo cứu 1981 cho biết 13% người già thú nhận họ rất cô đơn trong cuộc sống, nhất là những người gáo bụa, những người sống trong các viện dưỡng lăo. Sự cô đơn gắn liền với bênh tật ở một số các cụ, nhất là bệnh tâm thần. Sư cô đơn có một tác dụng tiêu cực đối với hệ miễn dịch và từ đó kéo theo nhiều bệnh tật.
Đa số các nhà chuyên môn (bác sĩ, y tá, y công, chuyên viên xă hội...) trong phạm vi nghề nghiệp thường có ư tưởng không tốt đối với người già.
Họ tin vào những khuôn đúc stéréotypes tiêu cực. Bởi lẽ nầy, họ vẫn thích làm việc, săn sóc bệnh nhân nhỏ tuổn hơn là người già cả.
Những người già nào c̣n duy tŕ được sinh hoạt của ḿnh thường cảm thấy hạnh phúc hơn những ai ít c̣n họat động.
Khảo cứu cho biết hạnh phúc của tuổi già không dính liền với nếp sinh hoạt hay sự thiếu hoạt động, nhưng thật sự ra là nhờ tiến tŕnh thích nghi (processus d’adaptation) của họ trong đó nhân cách (personnalité) đóng một vai tṛ quan trọng.
Tóm lại, có cụ cần phải hoạt động, có cụ khác th́ cần sự yên tịnh và sự riêng tư để có được hạnh phúc.
Đa số người già vẫn c̣n sinh hoạt hay có ư muốn làm một công việc ǵ đó, chẳng hạn như làm thiện nguyện.
Đa số người già ít khi nổi giận bất tử.
Rất ít khảo cứu cho biết vấn đề nầy, nhưng phần đông các cụ cho biết là đôi khi họ cũng cảm thấy khó chịu (irrité)
Nhân cách không thay đổi lúc về già
Khảo cứu cho biết nhân cách rất ổn định trong suốt cuộc đời, nhưng cũng có khảo cứu khác cho biết cá tánh có thể thay đổi theo tuổi tác. Đó là sự gia tăng khuynh hướng nh́n vào nội tâm (augmentation de l’intériorité) nhằm t́m ra ư nghĩa của cuộc sống.
Tuy có rất nhiều khảo cứu đă giúp chúng ta hiểu được phần nào thực chất của tuổi già nhưng than ôi, trong xă hội ngày nay người già vẫn c̣n phải chịu lắm đắng cay, bạc đăi...
Hiện tượng lăo hóa vẫn c̣n phải chịu đựng áp lực từ những huyền thoại (mythes) và từ những khuôn đúc tiêu cực.
Khuôn đúc tiêu cực và huyền thoại về lăo hóa có thể khiến chúng ta có thái độ tiêu cực mỗi khi có dịp tiếp xúc với người già. Những thái độ tiêu cực có thể là nỗi lo sợ người già, lo sợ tuổi già (gérontophobie), đánh giá người già qua tuổi tác (âgisme) và thái độ xem nguời già như con nít (infantilisation ou bébéisme). Đây là nguyên nhân đưa đến sự kỳ th́ để khước từ một dịch vụ nào đó. Thí dụ “thôi đi pa ơi, pa già quá rồi, hổng được đâu”. Sợ già cũng thường hay thấy xảy ra ở phía các bà. Đây là một cách chối từ lăo hóa (page 14-15).
Khuôn đúc tiêu cực quá phổ biến trong xă hội đă khiến cho không ít cụ tin theo những ư tưởng sai lầm trên và họ dễ dàng xuôi tay chấp nhận.(page 17)
Một số huyền thoại về người già
Huyền thoại là sự sáng tạo ra một h́nh ảnh trong trí năo mà không dựa vào một thực tế nào hết. Sau đây là một số thí dụ:
*Phần lớn người già đều bị lăo suy(sénile) hay bị sa sút trí tuệ hay thác loạn tinh thần (démence)
*Đa số người già đều rất khổ sở
*Về mặt làm việc, người già không có năng suất bằng người trẻ tuổi
*Đa số người già hay bệnh hoạn và cần đến sư giúp đỡ trong đời sống hằng ngày.
*Người già thường hay giữ thói quen, rất bảo thủ khó bắt họ thay đổi được.
*Bất luận người già nào họ đều giống nhau hết
*Phần đông người già đều sống cách biệt và họ thường cảm thấy cô đơn
Các nghiên cứu về lăo học (gérontologie) đă giúp sửa sai lại rất nhiều quyền thoại về người già nhờ đó mà chúng ta có thể hiểu và cảm thông với hoàn cảnh đáng thương của họ.
Sự thiếu hiểu biết về hiện tượng lăo hóa không những được thể hiện qua các huyền thoại mà c̣n xuyên qua các khuôn đúc (stéréotypes) tiêu cực
Một số khuôn đúc về người già
Khuôn đúc là một tổng hợp những ư tưởng đă có từ trước, những sự tin tưởng hay ư kiến sai lầm, gán đại cho tất cả cá nhân của một tập thể.
Chẳng hạn như:
1)Thích giao tế, họp hành với bạn bè
2)Thích đùa giỡn, vui cười
3)Lo sợ cho tương lai
4)Thích đánh bài và các tṛ chơi khác
5)Thích đấu láo, kể lại chuyện đời ḿnh ngày xửa ngày xưa
6)Thích nhờ cậy, tùy thuộc vào con cháu (nhờ cậy tiền bạc, ư kiến) , không dám tự ḿnh quyết định lấy vấn đề.
7) Hay bị bệnh hoạn, cần uống nhiều thuốc
8)Có tật hay lải nhải, nói đi nói lại toàn chuyện cũ rích.(radoter)
9) Ít săn sóc (râu ria, tóc tai bù xù), không lo nghĩ đến bề ngoài của ḿnh như ăn bận lôi thôi chẳng hạn.
10)Rất sùng đạo, hay cầu nguyện
11)Rất nhạy cảm, hay âu lo.
12)Không c̣n biết ham muốn hay quan tâm đến sex, hết xí quách
13)Quá yếu để luyện tập thể dục
14)Lợi tức kém hay nghèo quá
Tác giả Denise Dubé cho biết trong số trên có thể nhận diện thật sự được khuôn đúc trong 7 trường hợp:3,5,6,7,8,10 và11. Đây là những khuôn đúc tiêu cực nói lên h́nh ảnh bất an,yếu đuối, suy xụp, giảm chức năng, sự lệ thuộc và cảnh cách biệt, cô đơn của người già.
Những diều kiện để có được một sức khoẻ tâm thần tốt ở tuổi già
Theo Conseil consultatif national sur le troisième âge(1991), nhân cách của một cá nhân, hành động của họ và những cách để vượt ra khỏi t́nh trạng căng thẳng stress, tất cả đều là những yếu tố giúp ích vào sự duy tŕ một sức khỏe tâm thần tốt ở người già.
Bên cạnh đó cũng phải kể thêm vào các yếu tố khác như có sức khỏe, có an ninh, mối giao tiếp xă hội và gia đ́nh, có thể tham gia vào những sinh hoạt hữu ích và có một điều kiện sinh sống ổn thỏa.
Ḷng tự trọng (estime de soi), nghĩa là ḿnh sao th́ chịu như vậy cũng được xem là quan trọng để duy tŕ một sức khỏe tâm thần tốt.Người biết tự trọng không hạ ḿnh xuống thái quá cũng như không phách lối, khoác lác.
Một ḷng tự trọng yếu kém sẽ dẫn đến sự lo âu, nghi ngờ về khả năng của ḿnh, do dự trong hành động và cuối cùng là rơi vào trạng thái trầm cảm.
Trầm Cảm (dépression): thựng hay xảy ra ở người già, nhất là các cụ sống trong các viện dưỡng lăo. Có nhiều khảo cứu cho rằng trầm cảm là một diển tiến b́nh thường của tuổi già. (Page 154).
Dưới đây là các dấu hiệu của t́nh trạng trầm cảm:
-Thay đổi hành vi (comportements): có vẻ chậm lại, không màn tham gia vào những sinh hoạt mà cụ thích lúc trước. Không tham gia vào các mối giao tiếp xă hội, sống ẩn dật, rút vào bóng tối.
-Thay đổi cảm xúc (émotionnels): Buồn chán cực độ, tâm hồn trống rỗng, thất vọng, mất moral, bức rức, lo âu.
-Thay đổi nhận thức(changements cognitifs): khó tập trung tư tưởng và trí nhớ, tự phê b́nh, tự hạ giá ḿnh xuống, có ư tưởng quyên sinh.
-Thay đổi liên quan đến chức năng của cơ thể (physiques): mất ngủ, thức sớm, đau nhức mệt mỏi triền miên, mất năng lực énergie, mất hứng làm t́nh, táo bón, nhức đầu...
Theo một khảo cứu Hoa Kỳ, người tỵ nạn VN trên 55 tuổi có tỉ lệ mắc bênh tâm thần cao so với các White non hispanic tứcMỹ trắng (không phải Latino). Đối với người Việt Nam đây là một vấn đề cấm kỵ tabou, ít người muốn nói đến kể cả bệnh trầm cảm (depression).
“Many Vietnamese refugees who immigrated to the U.S. in the 1970s,’80s and ’90s suffered from depression and post-traumatic stress disorder, and they continue to have mental health issues today,” said Ngo-Metzger, medicine assistant professor according to a UC Irvine Center for Health Care Policy analysis of state data.“Despite this, little is still known about the health status of these older Vietnamese Americans.”Mental health issues rarely are talked about in the Vietnamese community, added Ngo-Metzger, who studies health disparities facing Vietnamese Americans.”
Căng thẳng tinh thần (stress) trong cuộc sống là nguyên nhân của sự suy xụp tinh thần.
Sau đây là một số khuyến cáo trích từ tài liệu quảng bá của Association canadienne pour la santé mentale và Humaniser la vieillesse của Denise Dubé.
Làm sao tránh stress?
Đối mặt với nỗi lo sợ già và bệnh tật: Chấp nhận sự thật, giữ một thái độ tích cực, đi khám bác sĩ thường xuyên, cẩn thận vớc các loại thuốc đang sử dụng, nắm vững sức khỏe trong tay ḿnh, ăn uống quân b́nh, uống ít rượu, bớt thuốc lá.
Đối mặt sự ra đi của người thân, của bạn bè: Hăy sống với t́nh cảm mất mát đó, đứng trước cái tang hăy nhớ lại quảng đời của người quá văng, nên nhắc lại thường xuyên, kêu gọi đến gia đ́nh và bạn bè người quá cố để hồi tưởng lại những kỷ niệm.Sẵn sàng giúp đỡ người khác nếu họ cần.
Đối mặt với nỗi niềm cô đơn: Nên giữ nếp sinh hoạt b́nh thường và cố t́m thêm bạn bè bất luận tuổi tác, dùng thời gian bên cạnh cháu chắt, làm thiện nguyện.
Đối mặt với việc nghỉ hưu: Lập danh sách những năng khiếu của ḿnh, tái liên lạc lại với bạn bè, làm những ǵ ḿnh ưa thích.
T́m cho cuộc đời một ư nghĩa: Tổng kết, làm bilan những ǵ ḿnh đă thực hiện được trong đời, dấn thân engagement, hăy có thái độ lạc quan, có niềm tin vào một tôn giáo.
Để có một tuổi già xứng đáng cần phải xác định ư nghĩa của cuộc đời ḿnh. (page 174)
Ư nghĩa cuộc đời (sens de la vie) và sức khỏe tâm thần thường có liên hệ mật thiết với nhau.
Sự t́m ra ư nghĩa cuộc đời giúp cho người cao tuổi có một sức khỏe tâm thần tốt, một tinh thần ổn định trong lúc bị dằn vặt v́ bệnh tật.
Ư nghĩa cuộc đời bắt nguồn từ lănh vực tâm linh và tôn giáo. Các người già thường quay về quá khứ để t́m ư nghĩa cuộc sống, suy nghiệm về những giá trị mà họ đă tiêm nhiễm cũng như t́m nguồn an ủi vào đức tin và ḷng tín ngưỡng.
Ngược với tuổi già, giới trẻ thường hướng về tương lai để phát họa một mục đích mới hầu cho cuộc sống của họ có được thêm phần ư nghĩa hơn.
Người già quay vào nội tâm để suy tư về cuộc đời. Họ cũng có thể t́m hiểu ư nghĩa cuộc sống qua những thành tựu của họ trong hiện tại, từ những sinh họat, từ những mối liên hệ gia đ́nh và bạn bè. Tất cả đều có thể giúp cho họ đạt được sự măn nguyện cá nhân.
Tuổi già chỉ là một giai đoạn trong cuộc đời mà thôi
Suy nghiệm lại ư nghĩa của đời ḿnh trong một viễn ảnh rộng lớn, căn cứ trên những thành tựu cũng như trên những thất bại, đớn đau và hạnh phúc. Nhờ đó mà người già sẽ nhận thức được đến một mức độ nào đó về sự khôn ngoan (sagesse) của ḿnh.
Qua việc xác định lại bản sắc identité mới của ḿnh, người già sẽ tạo ra những mối dây liên lạc mới với mọi người đồng thời điều chỉnh lại những thang giá trị cá nhân mà họ đă có từ trước.
Tại hải ngoại, phần lớn người Việt tị nạn thuộc thế hệ thứ nhứt, trong đó có vợ chồng nhà gơ, nay cũng tṛm trèm trên dưới 70 tuổi hết rồi.
Đối mặt với một xă hội và một nền văn hóa Tây phương tôn trọng chủ nghĩa cá nhân, hoàn toàn khác biệt với nền văn hóa Việt Nam coi trọng chữ hiếu, nhưng một số không ít bậc cha mẹ VN vẫn c̣n mang nếp suy nghĩ cũ, độc đoán trong cách dạy dỗ, bắt buộc con cái phải thế nầy thế nọ.
Cách suy nghĩ của lớp cha mẹ thường là nguyên nhân đưa đến những sự va chạm với lớp con cháu trưởng thành bên nầy. Sau đây là những điều thường thấy ở một số ít cha mẹ Việt Nam tại hải ngoại.
-Kiểm soát, ṭ ṃ, soi mói đời tư của con, chen vào cuộc sống t́nh cảm của tụi nó, kiểm soát thơ từ, bạn bè của con cái, ép buộc con cái phải học những ngành nghề mà cha mẹ muốn, quyết định thay tụi nó mà không hỏi ư kiến trước, ỷ tao đẻ mầy ra tao muốn làm ǵ th́ làm, áo mặc sao qua khỏi đầu, muốn vô pḥng con cái th́ cứ tự nhiên xô cửa vô, muốn ghé nhà của chúng th́ ghé đại không thèm báo trước, trách con cái sao không ghé thăm ḿnh, không thèm gọi phone cho má, hoặc than phiền con cái sao không biết mua sắm cho pa má cái nầy cái nọ như con của người khác, có ư kiến linh tinh làm tụi nó bực ḿnh.
Đối với các gia đ́nh Việt Nam sống tại hải ngoại cũng c̣n cần phải nói đến vấn đề thiếu sự đồng cảm do khoảng cách thế hệ generation gap gây ra.
Chênh lệch về tuổi tác cộng thêm sự dị biệt giữa hai nền văn hóa Đông và Tây cũng thường là những nguyên nhân dẫn tới sự va chạm giữa cha mẹ và con cái.
Cha mẹ th́ khư khư muốn ôm giữ những giá trị đạo đức của nền văn hóa Khổng Mạnh lấy chữ hiếu làm đầu. Con cái lớn lên, học hành và trưởng thành tại xứ người, hấp thụ nền văn hóa Tây phương, rất thực tiễn và coi trọng chủ nghĩa cá nhân, nên sự thông cảm giữa cha mẹ và con cái đôi lúc không thể như sự mong muốn của mọi người được.
Rồi c̣n phải nghĩ đến cơn khủng hoảng tuổi vị thành niên (teenage crisis) nữa. Trong giai đoạn nầy cô chiêu hay cậu ấm có thể nổi chứng lên bất tử khiến cha mẹ không biết đâu mà rờ và cũng đôi khi muốn khùng luôn theo tụi nó.
Có người đổ thừa rằng con hư là tại cha mẹ không biết dạy dỗ, cưng chiều quá mức. Đúng, nhưng vấn đề nhân sinh nầy không đơn giản như vậy mà nó c̣n vượt xa hơn ra ngoài phạm vi tôn giáo, và giáo dục gia đ́nh nhiều lắm.
Gia đ́nh nào may mắn hay “có phước” th́ con cái c̣n nghe lời đôi chút, ngược lại th́ đành cắn răng mà chịu đựng. Làm quá, th́ dám mất luôn con. Bye bye...
Nghĩ cho cùng, không phải lỗi của ai hết. Chỉ do hoàn cảnh mà thôi.
Con cái không thể hiểu cha mẹ được cũng như cha mẹ không thể hiểu nổi con cái.
Cha mẹ cần nên biết con cái cũng có những nhọc nhằn, khổ tâm của chúng trong cuộc sống riêng tư.
Xă hội ngày nay nói chung đă thay đổi nhiều rồi.
Tại hải ngoại, không có cảnh nhiều gia đ́nh thuộc nhiều thế hệ khác nhau cùng sống chung trong một nhà như chúng ta thường thấy tại Việt Nam 40-50 năm về trước.
Trong xă hội Tây phương, cha mẹ có bổn phận phải nuôi con khôn lớn nhưng ngược lại con cái không bị ràng buộc phải nuôi cha mẹ lúc về già. Đă có nhà nước và các cơ quan xă hội lo rồi.
Vậy th́ cha mẹ già phải ư thức và chuẩn bị tinh thần về những ǵ có thể chờ đón ḿnh trong buổi hoàng hôn của cuộc đời.
“Nếu tuổi già không có giá trong gia đ́nh Tây phương cận đại là chuyện thường t́nh, hiện tượng tuổi già bị mất uy quyền, mất sự kính trọng trong gia đ́nh Việt Nam là một xúc phạm lớn, là điều mà các bậc cha mẹ VN chưa dễ dàng chấp nhận. Đây là một góc cạnh khác của thảm trạng gia đ́nh VN” (Trích GS Lâm Văn Bé).
Già ở với ai?
“Trong đầu óc chúng tôi - những hội viên của hội lăo này - cụ nào cũng có một vài ba cái kinh nghiệm của bà con , của bạn bè về những vụ ở chung với con cái . Chuyện nào cũng chẳng có happy ending ǵ hết , mà đều là bẽ bàng , dại dột . Bố hay mẹ goá , nghe lời ngon ngọt của con - trai hay gái - bán nhà , đem tiền về gửi con , rồi ở với con với cháu cho chúng nó có th́ giờ trả hiếu . Nhưng chỉ chừng vài ba tháng trăng mật , khi chúng rút hết tiền trong két nhỏ cũng như « công » lớn , chúng bèn nhắc nhở , khách ở trong nhà giống y hệt như cá như tôm , chỉ đến ngày thứ ba là ươn , là thối śnh lên rồi . Thế là ông bà già tức tưởi , khăn gói quả mướp ra đi với hai bàn tay trắng theo đúng nghĩa đen cũng như nghĩa trắng . Hỏi đến tiền chúng cứ tảng lờ như không hiểu bố mẹ nói ǵ . Cụ nào cũng tắc lưỡi nói , vẫn biết đây là chuyện hàng xóm , con ḿnh chả đến nỗi thế , nhưng nó ở nhà ḿnh th́ ḿnh là chủ những nó vẫn coi là nhà của nó , nhưng ḿnh ở nhà nó là không được , v́ nhà nó là nhà nó , không phải là nhà ḿnh , nó là chủ mà ḿnh là người ở nhờ” (Ngưng trích Bà Ba Phải-Ở với ai?) .
Nhà già là giải pháp tất yếu của hầu hết chúng ta
Kẻ trước người sau vô đó để chờ ngày ra đi. Chạy đâu cũng không khỏi.
Tác giả Trịnh Thanh Thủy có viết bài Cơn ác mộng của người già trong viện dưỡng lăo (tại Cali) nói lên một sự thật mà nhiều người cố t́nh không dám nghĩ tới.
“Thật vậy, “Viện dưỡng lăo” hay “Nursing Home” từ lâu đă là cơn ác mộng của người già, người bệnh cũng như những người mất năng lực tự vệ. Hai chữ “Nursing Home” là hai từ đánh thốc vào tim tạo nên các cơn kinh hăi của các cụ cao niên…” (Ngưng trích Trịnh Thanh Thủy)
blank
Tương lai của chúng ta, sao mà thê thảm quá (photo internet)
Nói đến tuổi già là một vấn đề quá phức tạp và vô cùng rộng lớn.
Dù muốn dù không, trước sau ǵ ai cũng đều phải trải qua giai đoạn đó hết.
Tùy theo theo hoàn cảnh, tùy theo cá tánh và tùy vào đức tin tôn giáo mà mỗi người sống tuổi già của ḿnh một cách khác nhau, b́nh an thanh tịnh hay không.
Cái chết không làm cho người già lo sợ, họ đă chấp nhận rồi v́ không thể nào làm khác hơn được.
Họ chỉ sợ thời gian trước khi chết mà thôi. Sợ bịnh tật làm hao ṃn thể xác và đau đớn tâm hồn. Sợ ỉa trây đái dầm làm mất phẩm cách. Sợ bị bạc đăi. Sợ phải trong cậy vào con vào cháu hoặc người khác trong sinh hoạt hằng ngày...
Denise Dubé, qua tác phẩm Humaniser la vieillesse có thiện ư nói lên một sự thật mà nhiều người cố t́nh không muốn biết. Đây có phải là một ảo tưởng, một tham vọng quá to tát chăng?
Nhưng than ôi! một cánh én không thể làm nổi một mùa xuân.
Cho dù sống ở đâu đi nữa, sự thật là người già Việt Nam vẫn c̣n phải chịu khổ mọi bề, nhứt là về mặt tinh thần. Vấn đề không ít người già bị con cháu ngược đăi, không kính trọng, tước mất uy quyền là những sự thật trong xă hội ngày nay mà ít người muốn bàn đến.
Thịt Gà, Một Món Ăn Rẻ Tiền Tại Canada
25/11/2020
BS Thú Y-Nguyễn Thượng Chánh DVM
TIN THỜI SỰ BBC- 2020-NOV 06- DỊCH CÚM GÀ H5N8- Bird flu: Culls in Dutch and German farms over outbreaks
The Dutch authorities are racing to contain a bird flu outbreak at two poultry farms and the same strain - H5N8 - has also infected chickens and wild birds in north Germany.
Nguyen Thuong Chanh 01
***
Tại Bắc Mỹ, thịt gà là loại thịt b́nh dân và rẻ tiền nhất.
Mỗi người dân Canada tiêu thụ trung b́nh lối 30kg thịt gà trong một năm.
American Meat Institute cho biết dân Hoa Kỳ tiêu thụ một số lượng nhiều hơn đôi chút, lối trên 40kg/ người/năm.
Tại hải ngoại, bà con ḿnh cũng vậy, chúng ta thường hay dùng thịt gà trong các bữa ăn hằng ngày.
Xin nói rỏ: tác giả làm việc trong ngành khám thịt của Canada từ 1985 đến 2008 hưu trí –Tất cả những điều dưới đây chỉ đúng trong thời gian đó mà thôi-
NHÀ MÁY LÀM THỊT GÀ TẠI MỸ VÀ CANADA -Chanh Nguyen
Nguyen Thuong Chanh 03Thịt gà thường mua trong siêu thị là gà broiler hay Poulet à griller (gà để nướng)-10$ 2 con (giá ngày 02 mars 2020)
Thịt gà làm ǵ ăn?
Thịt gà được sử dụng để biến chế nấu nướng thành vô số món, chẳng hạn như chiên, xào, nấu cà ri, ướp nướng, đút ḷ; gà xôi mỡ; gà hấp rau râm, hấp chao, hấp bia, hấp x́ dầu, hấp tỏi; gà quay, rôti, BBQ; gà kho sả ớt, kho gừng; gà nướng lá chanh; gà nướng tỏi, gà nướng lu, gà trộn gỏi, nấu cháo xé phai; gà nấu phở, nấu bún măng; v.v... Muốn cầu kỳ, th́ có gà rút xương galantine, cơm tay cầm gà hoặc gà nấu canh chua Thái, v.v… Làm biếng, muốn lẹ và giản tiện th́ có gà luộc chấm muối ớt hay nước mắm tỏi ớt...Một số món vừa nêu trên chỉ thấy bên Việt Nam mà thôi.
Tại Canada, tiệm bán gà nướng nhiều vô số kể.
Bỏ ra ngoài các tiệm Tàu với những món cổ điển như gà quay, gà hấp x́ dầu, gà chiên da ḍn, các tiệm Tây thường bán gà BBQ, gà rán KFC, Rôtisserie St Hubert, Poulet Portuguais (nướng lữa theo kiểu Bồ Đào Nha).
Ngoài ra, thịt gà cũng xâm chiếm trong các tiệm fast food , như Mc Do, King Burger...
Bánh ḿ gà cũng là món khá phổ biến trong các tiệm bánh ḿ Việt Nam. Các bạn già c̣n nhớ bánh ḿ gà nổi tiếng bán trước Bưu điện Sài G̣n 40 năm về trước không?
Giải thích: Dây chuyền di động, trung b́nh 4000-5000 con gà chạy qua trước mắt trong 1 giờ. Thú y sĩ chỉ có vài ba giây để nh́n 1 con và quyết định. Làm việc bằng kư hiệu chẳng hạn như: xoay ngược con gà bụng hướng về ḿnh, hay gở 1 cẳng ra khỏi móc, hoặc nhét hết đồ ḷng trở vào xoang bụng (ca gà bị condemned, loại bỏ) v,v... Một công nhân đứng bên cạnh và phía bên mặt Bs hiểu ư mà làm tùy trường hợp.( gở gà ra và móc vào cái giá rack bất động phía sau chờ Bs xem lại cho kỷ hoặc hoặc cho gà rớt ngay xuống tấm thảm di động chạy về khu phế thải trong trường hợp gà bị hủy bỏ condemned…). Trường hợp không thể kiểm soát t́nh h́nh perte contrôle hay có vấn đề quan trọng như vận tốc dây chuyền quá nhanh (thường là mánh của nhà máy) hay lô có quá nhiều gà bệnh… Bs thú y- bắt buộc buộc phải nhấn nút STOP màu đơ ngay phía trên cạnh ḿnh và chờ anh cai lại nói chuyện phải quấy. Trường hợp nầy tất că hệ thống dây chuyền từ phía sau ra đến phía trước nhà máy đều đồng loạt ngưng lại hết. Công nhân th́ thích, các anh cai th́ méo mặt. Số gà condemned và lư do được ghi thẳng vô computer bên cạnh.
Tại một số nhà máy gà như nhà máy Flamingo ở Quebec, tất cả các khâu sản xuất từ khâu cắt cổ, đánh lông, mổ bụng, móc đồ ḷng ra ngoài, cắt bỏ đầu, bỏ cẳng đến khi processing ra thành phẩm cuối cùng đều được làm bằng máy.
Vận tốc của dây chuyền chuyển vận gà rất nhanh thấy mà phát chóng mặt. Thường là có hai ca làm việc, từ 7 giờ sáng đến 12 giờ khuya.
Nguyen Thuong Chanh 04Tu nghiệp tại JAPAN 1974- Nguyễn Thượng Chánh Gifu Poultry Farm Japan 1974
Tại sao gà nguyên con mua trong siêu thị lại chứa quá nhiều nước?
Cuối dây chuyền hạ thịt, gà tự động rớt xuống một bể nước đá (chiller) dài lối 10 mét, có bộ phận trộn xoắn ốc. Sau một thời gian, nhiệt đô thịt được hạ xuống c̣n +4 độ C. Xong, gà chạy ra ngoài và rớt xuống vĩ cho ráo nước, tuy vậy một số ít nước vẫn c̣n đọng lại dưới da gà.
Luật kiểm tra thực phẩm Canada cho phép khi bán ra cho người tiêu thụ, lượng nước c̣n xót lại thường là 8% nhưng không được vượt quá mức tối đa là 12% của trọng lượng con gà.
Khi đi chợ, chúng ta thường thấy trong vĩ xốp styrofoam đựng thịt gà có lót một miếng giấy thấm rút bớt nước.
Một phần thịt gà được tiêu thụ ngay tại Canada, một phần khác được xuất cảng đi khắp thế giới. Đặc biệt cẳng gà, ngày xưa th́ bị vứt bỏ trong thùng rác nhưng từ khoảng 20 năm nay nó đă trở thành một mặt hàng xuất cảng bán cho Trung Quốc với giá rẻ mạt để họ biến chế lại thành món đặc biệt và bán ngược lại cho thế giới.
Có bao nhiêu loại thịt gà bán trong các chợ Canada?
Trên thị trường Bắc Mỹ, chúng ta thấy thịt gà có rất nhiều loại và nhiều coupes với nhiều danh xưng khác nhau.
*Gà để nướng (fryer, poulet à griller, broiler)
Đây là loại gà được thấy bán thường xuyên trong các chợ. Gà được làm thịt lúc 5-6 tuần tuổi và khi làm xong gà cân nặng 1.5kg-1.8kg. Gà nuôi theo lối công nghiệp, tăng truởng quá nhanh trong một thời gian quá ngắn nên thịt gà loại nầy ăn bở rẹt và nhạt nhẽo v́ chứa quá nhiều nước lúc được sản xuất tại nhà máy...
C̣n nhớ hồi cuối những năm 60, tại miền Nam có phong trào nuôi gà Mỹ và gà Nhật. Những loại gà nầy rất mau lớn nhưng thịt th́ ăn không ra cái ǵ hết, nên có ăn th́ người ta ăn gà ta, v́ gà ta tuy tăng trưởng chậm nhưng cho một loại thịt vừa dai vừa chắc nịch và rất thơm tho nữa, đem rôti hay kho sả ớt, bảo đảm là ngon hết chỗ chê.
C̣n muốn nấu cháo xé phai trộn gỏi bắp chuối hột và rau râm th́ làm bậy một con gà mái dầu ăn một bữa nhớ đời...,nhưng phải có bạn nhậu tham dự mới tuyệt cú mèo.Khi viết tới đây, tác giả đă sống lại với kỷ niệm và h́nh ảnh của xạp bán cháo gà b́nh dân ở đầu cầu đúc Tham tướng Cầnthơ, không mấy xa Trại Nhập Ngủ Số 4 vào khoảng những năm 68-70. Đây là một chút t́nh quê hương mà tác giả vẫn c̣n mang theo ḿnh cho đến hôm nay.
Lúc người gơ mới định cư tại Canada năm 80, cánh gà mua rẻ mạt, thiếu điều họ muốn cho không. Ngày nay, dân Ca Na Điên có lẽ bắt chước dân tị nạn nên họ đă biết giá trị của cánh gà có thể được sử dụng để chế biến ra thành rất nhiều món ăn khoái khẩu như: cánh gà chiên bơ, nướng BBQ, ướp mật rôti, v.v…Bởi lẽ này, ngày nay cánh gà đă trở nên khá đắt, giá lối 5.50$ cho 1kg.
Người ḿnh thường hay nói, nhất phao câu, nh́ chéo cánh, v́ đó là những phần ngon béo mà rất nhiều người ưa thích.
Tại các nhà máy gà Canada, tuyến chất nhờn oil glands nằm phía trên phao câu đều bị cắt bỏ theo luật khám thịt.
*Thịt gà Kosher và thịt gà Halal
Các cửa hàng thịt của người Do Thái có bán thịt gà Kosher. Đây là thịt gà thường nhưng phải do chính tay các ông cố đạo (Rabbin) cắt cổ làm thịt theo nghi thức Do Thái giáo. Tại nhà máy, theo phương pháp thông thường th́ gà bị nhúng vào bể nước cho điện giật làm bất tỉnh rồi được máy tự động cắt cổ, kế đó th́ dây chuyền kéo gà chạy qua bể nước nóng rồi sau đó qua máy đánh rớt hết lông. C̣n đối với phương pháp Kosher nầy th́ khác hẳn, không được dùng điện để làm cho gà bất tỉnh, mà gà phải được chính tay các ông cố đạo Rabbin cắt cổ từng con một và chỉ được sử dụng nước lạnh để làm lông. Kế đến, gà được ướp thật nhiều muối hột trong 1 giờ đồng hồ rồi sau đó được xả trở lại bằng nước lạnh. Đó là thịt gà Kosher của người Do Thái. Tại Montreal, mấy năm trước đây nhà máy Marvid Poultry chuyên làm gà loại nầy. Mỗi ngày họ sản xuất lối 13-14 ngàn con để bán cho người Do Thái và một phần được xuất cảng sang New York...
Cũng như người Do Thái ăn thịt gà Kosher, người Hồi giáo Musulman chỉ ăn thịt gà Halal. Đây là thịt gà b́nh thường nhưng phải được chính tay ông Imam cắt cổ từng con theo nghi thức Hồi giáo.
Thịt Halal thường thấy bán trong các tiệm thịt của người Á Rạp, nhưng lúc gần đây, tác giả cũng thấy chợ Maxi, gần nhà có bán rất nhiều thịt gà Halal.
Tại Quebec, một số nhà máy cũng có hợp đồng cung cấp gà cho cty gà rán KFC (Kentucky Fried Chicken). Trọng lượng của loại gà nầy sau khi làm xong nặng từ 1.1kg đến 1.4kg và mỗi con phải được phân cắt ra thành 9 miếng ngay tại nhà máy. Đối với loại gà bán cho nhà hàng St Hubert BBQ ở Québec, chúng được cột 2 đùi lại vào thân và mỗi con phải nặng 3.5lbs hay 1.6kg.
*Gà được làm lạnh khô (Poulet refroidi à l’air, Air chilled chicken)
Theo lối b́nh thường tại nhà máy, sau khi cắt bỏ đầu bỏ 2 gị và đồ ḷng được móc hết ra ngoài, gà được thả vào một bể nước đá thật to có trộn khá nhiều chlore (tối đa 50ppm) để diệt trùng, gọi là chiller, refroidisseur để làm lạnh. Lúc nhiệt độ của thịt đạt lạnh 4 độ C, gà được đem ra ngoài cho ráo nước, sau đó bỏ vô thùng và đem giữ ở pḥng lạnh để chờ được phân phối đi khắp nơi. Với phương pháp nầy chắc chắn là thịt gà phải có chứa rất nhiều nước rồi. Đây là gà chúng ta thường hay mua mỗi tuần để dùng. Mua con gà 1.5kg bỏ vô ḷ nướng đến khi chín chỉ c̣n 900gr hoặc 1kg.
Để tránh hiện tượng trên, các nhà máy cũng có áp dụng một lối sản xuất theo một phương pháp đặc biệt, gọi là làm lạnh khô. Gà không bị ngâm nước đá nhưng lại được đưa thẳng vào pḥng lạnh lúc vừa mới được làm xong. Tại đây, những cánh quạt gió cực mạnh thổi hơi lạnh đem nhiệt độ trong thịt gà xuống thấp hơn 4 độ C trong một thời gian rất ngắn ngủi. Nhờ không bị ngâm nước, thịt gà loại nầy có chất lượng khá và ăn có vẻ ngon hơn, dai hơn các loại gà sản xuất theo lối thông thường có chứa nhiều nước nên thịt bở rẹt.
Giá cả thịt gà lạnh khô đương nhiên cũng mắc hơn chút đỉnh
Nguyen Thuong Chanh 05
*Gà nuôi hạt (Poulet de grain, Poulet O Grain, Grain fed chicken)
Đây là từ mà giới chăn nuôi đă đặt ra nhằm mục đích quảng cáo và khuyến măi. Gà nuôi bằng hạt thật sự và đúng nghĩa của nó phải là gà nuôi thả lỏng ngoài sân, thức ăn chỉ toàn là hạt như bắp, đậu nành, lúa ḿ, v.v… Điểm quan trọng khác là không được sử dụng các chất kháng sinh và các loại hóa chất để pḥng và trị bệnh.
Có thể nói là ngày xưa, hầu hết gà ở nông thôn Việt Nam đều là gà nuôi bằng hạt, cho ăn thóc lúa, gà tự do bươi móc, ăn trùng ăn dế ngoài vườn ngoài sân, cộng với yếu tố tăng trưởng chậm, nhờ vậy mà gà ta cho thịt rất dai và rất ngon.
Canada và Hoa Kỳ v́ áp dụng lề lối chăn nuôi công nghiệp, nên rất khó thực hiện cách nuôi gà kiểu nầy. Tuy nhiên, cũng có một số trại chăn nuôi nhỏ quảng cáo là họ chuyên sản xuất loại gà nuôi bằng hạt, mà đôi khi c̣n được gọi là Poulet Fermier nữa.
Theo người gơ, th́ bất cứ gà nào cũng đều là gà nuôi bằng hạt hết, v́ thành phần thực phẩm hỗn hợp trên 85% là từ hạt và ngũ cốc mà ra.
Tại Canada, v́ thời tiết khắc nghiệt nên gà được nuôi giam trong chuồng thường gồm có hai tầng và mỗi tầng chứa 7-8 ngàn con, lẽ đương nhiên là không có sân thả rồi. Có tin nói rằng, năm ba ngày trước khi gởi đi hạ thịt, gà được nuôi thúc bằng bắp để da có được màu vàng hơn.
Tại Hoa Kỳ, một số đồng hương Việt Nam cũng rất thành công trong ngành chăn nuôi gà công nghiệp.
Một cách khác cũng thường được áp dụng tại nhà máy, đó là nếu đem nhiệt độ nước làm lông từ nhiệt độ b́nh thường ở mức 60 độ C xuống vài độ, th́ da gà sẽ có màu vàng hơn b́nh thường, nhờ đó sẽ dễ hấp dẫn người mua hơn.
Các loại gà nuôi bằng hạt đều được làm lạnh khô, thịt gà hầu như chứa rất ít nước hơn gà thường và phẩm chất thịt cũng khá hơn.
Gà nuôi hạt giá bán lối 7.5$/kg.
*Gà mái và gà Cornish (poule, hen)
Thỉnh thoảng trong các siêu thị có bán một loại gà mái (hen, poule) rất mập, nhiều mỡ và nặng trên 3.5kg. Thịt gà loại nầy rất dai, nên người ta khuyên nên dùng nó để hầm hay để nấu mà thôi. Đây là loại gà phế thải bị loại ra sau thời gian cho trứng và tuổi từ một năm rưởi trở lên.
Ngược lại, cũng có một loại gà nhỏ con có tên là Rock Cornish hay Cornouaille. Thật sự ra gà Rock Cornish chính cống phải là loại gà có được qua sự lai ḍng giữa giống Cornish và giống White Rock. Tại Canada, Cơ Quan Kiểm Tra Thực Phẩm (CFIA) cho phép nhà chăn nuôi được sử dụng tên Cornish để chỉ những gà loại thường nhưng được làm thịt lúc dưới bốn tuần tuổi và trọng lượng từ 600 đến 900gram mà thôi.
Gà Cornish đông lạnh thường được thấy bán trong các chợ Tàu.
Ngoài ra, có một loại gà nhỏ con khác cũng khá đặc biệt, thấy có bán tại các chợ Á đông. Đây là gà ác (Silky chicken, la Soyeuse), c̣n được gọi là gà đen v́ da có màu đen. Gà ác được bán dưới dạng đông lạnh cứng ngắt và thấy ghi xuất xứ từ một nhà máy gà tại British Columbia, Canada. Loại gà nầy được dùng để tiềm thuốc Bắc. Theo Đông y, món nầy rất bổ và rất tốt cho các cụ hoặc cho những ai cần hồi phục lại sức khỏe. Tại một vài nhà hàng Tàu thấy có bán món gà ác tiềm thuốc Bắc. Gia vị để nấu món gà ác thường được vô bao sẵn có bán tại chợ, c̣n không bạn cũng có thể mua trong tiệm thuốc Bắc và nhớ nói với họ là mua gia vị để tiềm gà ác.
Gà ác tuy nhỏ con, nhưng giá khá đắt, lối 12.50$ một con, nặng 1kg. (chợ T&T Edmonton,Alberta)
Nguyen Thuong Chanh 06Gà ác- Silky chicken
Poulet Bio - Gà thả lỏng - Poulet Végétarien - Poulet tout végétal et sans antibiotiques
Cùng với những hỉ nộ ái ố mà thịt nói chung thường bị kết tội, nào là thịt có chứa thuốc kháng sinh, hóa chất, hormone, liên cầu khuẩn heo, ḅ điên, cúm gà, cholesterol, cancer, v.v…tất cả lư do trên đă làm cho một số người phải phân vân e ngại mỗi khi ăn thịt. Kỹ nghệ thực phẩm nhận biết tâm lư nầy của người tiêu thụ nên đă tung ra nhiều mặt hàng mới với mục đích duy nhất là quảng cáo và khuyến măi mà thôi...
*Gà Bio (Organic) c̣n gọi là gà hữu cơ, được nuôi dưỡng theo lối thiên nhiên, có sân chơi, không được sử dụng thuốc kháng sinh và hóa chất để pḥng và để trị bệnh.
Thực phẩm (bắp, đậu nành…) dùng để nuôi gà cũng phải có nguồn gốc Bio nữa, có nghĩa là lúc gieo, trồng không được sử dụng phân bón hóa học cùng các loại thuốc trừ sâu làm từ hóa chất, không phải là sản phẩm GMO chuyển đổi gene.
*Gà thả lỏng có sân chơi có thể chạy tới chạy lui làm exercise suốt ngày nên thịt chắc nịch ăn rất ngon. Có người gọi đây là gà đi bộ (walking chicken) hay gà chạy bộ ǵ đó. Danh từ gà nuôi thả lỏng (free range chicken, cage free chickens) gần đây được các nhà sản xuất khai thác triệt để và quảng cáo như một lối chăn nuôi nhân đạo hợp với thiên nhiên?
*Poulet végétarien được nuôi dưỡng hoàn toàn bằng thức ăn hỗn hợp thực vật, không được dùng các phế phẩm động vật (no animal by products) chẳng hạn như bột thịt, bột lông, bột xương hoặc mỡ của súc vật…Lư do chính là sợ thịt gà bị lây nhiễm bệnh ḅ điên.
*Poulet tout végétal et sans antibiotiques, cũng tương tợ trường hợp trên và không sử dụng bất cứ một thứ thuốc kháng sinh nào để nuôi gà. Trong công việc khám thịt hằng ngày, tác giả nhận thấy hôm nào nhà máy làm những loại gà nầy, th́ hôm đó ḿnh rất mệt v́ gà có rất nhiều bệnh mà thường nhất là Ascitis (nước trong bụng), Cellulitis (một loại bệnh viêm da) và chronic respiratory syndrome (hội chứng bệnh hô hấp mạn tính).
Trong một lô 7.000 con gà th́ lúc khám thịt có thể phải loại bỏ condemn ít nhất 500-600 con là chuyện rất b́nh thường.
Đứng về mặt pháp lư, chưa có một văn bản chánh thức nào của chánh phủ Canada nh́n nhận các sản phẩm kể trên. Đây chỉ là vấn đề quảng cáo của kỹ nghệ thực phẩm mà thôi. Một số tổ chức của tư nhân chuyên trách theo dơi và cấp giấy chứng sản phẩm Bio theo yêu cầu của nhà sản xuất. Có thể nêu ra đây một vài tổ chức tại Quebec như Crop Improvement Association (OCIA), Québec Vrai, Quality Assurance International.
Trong thực tế khó có ai kiểm soát nổi việc làm hư thật của các nhà sản xuất cũng như của các cơ sở chăn nuôi gà. Giá bán của sản phẩm Bio có thể đắt hơn sản phẩm b́nh thường từ 20% đến 100%. Sự cách biệt về giá cả thúc đẩy con buôn dễ gian lận, chỉ tội nghiệp người tiêu thụ ngây ngô bị lắc túi mà không hay.
Ngày nay, nói về quảng cáo khuyến măi th́ rất là tinh vi và khoa học. Khuynh hướng người tiêu thụ thích ǵ, mong đợi những ǵ th́ con buôn hay nhà sản xuất liền đánh vào điểm đó.
Đọc báo Việt Nam thấy bên nhà có nói đến Gà Sạch có nghĩa không phải là gà bệnh, gà cúm H5N1 hay gà chết toi chết dịch ǵ đâu, có giấy chứng nhận đàng hoàng của cơ quan thú y mà. Dù cho là gà sạch hay gà lậu đi nữa nhưng cách làm không sạch th́ cũng…lănh đủ như thường.
Vài năm gần đây, thấy xuất hiện mộtt loại gà lạ, đó là gà Đông Tảo (Đông Cảo, Gà Hồ…), với đăt điểm là cẳng rất to và giá bán rất đắt
Sau hết, cũng c̣n một vài loại gà khá đặc biệt như gà chọi, gà ướt, gà chết, gà nuốt dây thung, gà móng đỏ, gà nhà…th́ ở xứ nào mà chả có.
Thịt gà có chứa tồn dư hóa chất độc hại không?
Nguyen Thuong Chanh 07 Một trại gà bên Mỹ thấy hết hồn luôn (Photo Internet)
“Muốn giàu nuôi gà, muốn khá làm nail”.
Gần đây trên Internet có nói đến vấn đề mấy cô không nên ăn cánh gà v́ có thể có chứa hormon steroid (?) có thể gây ung thư ovarian tumor. Đây là tin VỊT, urban legend chain letters.
Tiến sĩ Mai Thanh Truyết trong bài viết Thịt gà nuôi công nghiệp đă cho chúng ta biết kỹ nghệ chăn nuôi gà tại Hoa Kỳ đă sử dụng Roxarsone (có chứa thạch tín hay arsenic). Mục đích để giúp gà tăng trọng nhanh, diệt mầm bệnh và kư sinh trùng đường ruột, giúp các sớ thịt và da gà được sậm màu hơn. Canada th́ cũng chẳng hơn ǵ đàn Anh Hoa Kỳ đâu!
« Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ, việc tiếp nhiễm dài hạn dưới dạng arsenic vô cơ sẽ ảnh hưởng đến gan, phổi, thận, bàng quang, da và ruột. Có thể đưa đến ung thư ở các bộ phận kể trên. Ngoài ra, c̣n có ảnh hưởng lên hệ miễn nhiễm, hệ thần kinh, và làm thay đổi cung cách vận hành của các tuyến nội tiết. C̣n việc tiếp nhiễm trong ngắn hạn, hay không tiếp xúc (ăn) thường xuyên, cơ thể có thể bị liệt từng phần, và bịnh tiểu đường. »(Ngưng trích Ts Mai Thanh Truyết)
Tác giả đi chợ Canada (giá cả có thể thay đổi)
Gà nguyên con trọn vẹn (không đầu, không cổ, không gị và không có kèm theo đồ ḷng) được xem là tốt nhất và được xếp vào hạng A.
Nếu bị cắt xẻo bớt một cái cánh, một cái đùi hoặc một phần da…th́ gà bị tuột xuống hạng thấp hơn hay c̣n gọi là hạng Utility. Lẽ đương nhiên giá cả cũng theo đó mà rẻ xuống chút đỉnh.
Tại Canada, gà nguyên con hạng A giá lối 6$/kg.
Các phần thịt gà bán riêng rẽ, như đùi, cánh, lưng và cổ, giá tương đối nới hơn. Đồ ḷng như tim, gan và mề gà đều được bán riêng.
Đắt tiền nhất là phần thịt ức c̣n tươi được lóc ra, không xương không da, bán lối 16$/kg. Các người ăn kiêng sợ mỡ, sợ cholestérol th́ nên dùng loại thịt nầy.
Đôi khi thịt ức loại vừa kể được làm đông lạnh cứng ngắt, bán với giá rẻ hơn khoảng 8.50$/kg, nhưng đây là loại thịt đă được ướp với nhiều loại hóa chất bảo quản, như protéine de soya và phosphate de sodium…ăn thường xuyên không mấy tốt cho sức khỏe!.
Các siêu thị chẳng hạn như siêu thi. Super C gần nhà thựng bán hạ giá gọi là bán sale hay bán vente thịt gà. Thay ǵ được đựng trên các vỉ mốp styrofoam, họ dồn riêng rẽ các phần như lưng, đùi, cánh, ức hoặc vài ba con gà vào một bịch plastique và bán với giá khoảng 2.7$/kg. Đây là những phần được vớt vát lại, được cắt xẻo ra từ những con gà không c̣n được nguyên vẹn hoặc bị bầm dập chút đỉnh, v.v…khi sản xuất. Đúng là tiền nào của nấy!.
Tại các chợ Tây, cũng có bán những miếng thịt gà được lụi qua ghim xen kẽ với ớt xanh, zucchini, củ hành và nấm rơm, v.v…Gà nguyên con được ướp sẵn gia vị cũng được thấy bán, mua về là có thể nướng ăn liền ngay.
Riêng các chợ Á Đông, c̣n có bán xương gà (sau khi đă họ lóc hết phần thịt) để các bà mua về làm một nồi nước lèo ngon ngọt và trổ tài nấu soupe măng cua hoặc phở đăi khách. Mua 2 kg xương tốn 2$ là đủ nấu một nồi soupe thật lớn rồi. C̣n các bà đầm Ca Na Điên dám tưởng ḿnh mua ba cái món nầy về cho con kiki lắm.
Tây họ kỵ món chân gà và món đầu gà. Đây cũng chẳng qua là tập quán ăn uống của mỗi dân tộc mỗi khác mà thôi.
Chân gà rút xương, thường thấy bán dưới dạng đông lạnh, có thể mua tại các chợ Tàu. Món nầy gồm có da, sụn và gân có thể được dùng để trộn gỏi cũ hành rau thơm ăn cũng được lắm. Đây là một món nhậu b́nh dân của dân Thái Lan mà họ thường gơi là “khả cày dâm” (phiên âm tiếng Thái)-Từ 1970- 73, tác giả du học thú y tại Chulalongkorn Univ Bangkok Thailand nên cũng biết ít nhiều về ẩm thực bên xứ Thái- Vượt biên 1980, khi định cư tại Canada phải học lại 4 năm(1981 85) thú y tại Université de Montreal-
Ngoài ra vào dịp Tết, tại một số chợ Tàu hay Việt Nam, chúng ta lại thấy có bày bán gà làm sẵn c̣n nguyên đầu nguyên cẳng để mua về cúng mùng ba. Ngày thường th́ cũng có thể mua loại gà nầy tại các chợ Tàu, nhưng là loại đông lạnh, c̣n đủ đầu đủ cẳng. Gà được sản xuất tại một số nhà máy bên British Columbia, Canada.
Nguyen Thuong Chanh 08 GÀ NƯỚNG BBQ, THÈM KHÔNG?
Nguyen Thuong Chanh 09-Tác giả Ăn Dim Sum tại RESTAURANT - Edmonton Canada- Không phải cẳng gà Đông Tảo đâu. (Photo NTC)
Chuyện gà Đông Tảo cẳng to bên nhà( tài liệu lượm trên net)
Người gơ chưa từng thấy giống gà lạ nầy bao giờ.
Nói thêm về gà Đông Tảo hay giống gà cẳng to bên Việt Nam, rất đắt tiền.
Hồ chicken - Wikipedia, the free encyclopedia
en.wikipedia.org/wiki/Hồ_chicken
Gà Đông Tảo quư ở 2 cẳng(?)-Ngày xưa dành để tiển vua- Nghe nói tại VN 1 cặp gà Đông Tảo giá tới 2500$??
“Gà Đông Tảo hay gà Đông Cảo là một giống gà quư hiếm chỉ có ở Việt Nam. Và đây là loài gà nuôi cổ truyền của xă Đông Tảo thuộc huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên, người dân trước đây thường dùng để cúng tế trong các dịp hội hè, hay tiến Vua…
…Gà Đông Tảo thuộc giống gà to con, dáng h́nh bệ vệ, với thân h́nh to, da đỏ, đầu oai vệ, cặp chân vững chăi, khi trưởng thành có thể nặng trên 4,5kg (gà trống) và trên 3,5 kg (gà mái). Gà Đông Tảo trống có hai mă lông cơ bản gồm mă mận (màu tím pha đen) và màu của trái mận. Gà cũng có cặp chân sù ś, cặp chân gà trống to và bao quanh chân ở phía trước là một lớp vảy da sắp xếp không theo hàng, phần c̣n lại (3/4 diện tích) da sùi giống bề mặt trái dâu tằm ăn, bốn ngón chân x̣e ra, chia ngón rơ nét, bàn chân dày, cân đối nên gà bước đi vững chắc...”(Ngưng trích Gà Đông Tảo – món gà quư tiến vua- Trang mạng www.Anywhere.com.vn) http://www.anywhere.com.vn/vn/news/d...ou-the-king/92
“Loại gà một thời chỉ dành cúng tế, hội hè hoặc tiến Vua giờ trở thành món ăn ưa chuộng của những thực khách có điều kiện. Càng gần 30 Tết, giá càng tăng, lên tới hơn nửa triệu đồng mỗi kg, người mua chủ yếu để biếu”.(Ngưng trích kinhoanh.vnexpress…)
Các bạn hăy vào xem link trên (kể cả phản hồi) th́ sẽ rơ hơn.
Nếu đă từng ăn loại gà ĐT rồi th́ xin phản hồi cho biết ư kiến…Nói rơ là gà Đông Tảo chớ không phải là gà MĐ (Red claw chicken).
Kết luận
Không ai có thể chối căi được giá trị dinh dưỡng do thịt mang đến cho sức khỏe chúng ta.
Những thành quả vượt bực trong chăn nuôi ngày nay là nhờ vào các tiến bộ khoa học, cùng với việc áp dụng phương pháp chăn nuôi công nghiệp thật táo bạo, trong đó vai tṛ của các thuốc kháng sinh và hóa chất không phải là nhỏ.
Một số bà con ḿnh bên Texas cũng rất thành công trong ngành chăn nuôi gà công nghiệp. Có anh th́ trở thành triệu phú nhờ gặp thời (xem bài Hột Vịt Lộn Long An…)
Tuy nhiên, khoa học cũng có mặt trái của nó. Hiện tượng đề kháng kháng sinh (antibio resistance) ở người một phần lớn đă bắt nguồn từ việc sử dụng bừa băi loại thuốc nầy trong chăn nuôi. Cũng bởi nỗi lo sợ nầy, cũng như sợ bị cancer cho nên không ít người rất e dè mỗi khi dùng thịt.
Tuy vậy, cũng có một số người sẵn sàng chịu chi để mua những loại thịt Bio hay thịt gà végétarien (grain fed vegetable chicken) mà họ tin tưởng là không có hại cho sức khỏe.
Riêng người gơ, cũng bán tin bán nghi về các loại thực phẩm quá đặc biệt nầy lắm, ḿnh tự hỏi có phải có thật như lời quảng cáo hay không, hay đây cũng chỉ là một trong muôn ngàn mánh khóe của kỹ thuật khuyến măi?
C̣n bên Việt Nam th́ sao, tác giả không biết.
Nguyen Thuong Chanh 10
CANADIAN FOOD INSPECTION AGENCY-QUEBEC OPERATION BRANCH
Dr. Nguyen has done a considerable amount of work with the Vietnamese community in Quebec to increase the community's awareness of food safety and consumer protection issues. Dr. Nguyen has written a number of articles directed at the Vietnamese community, which have appeared in Quebec publications and pertain to issues such as hamburger disease and other food-borne illnesses and the important of respecting federal laws to protect Canada's natural resources and agri-food industry.
He has received letters of congratulation from his superiors for his role in educating this community and increasing its awareness of the role the CFIA plays in protecting consumers.
Dr. Nguyen's work has enabled the CFIA to reach out and educate the Vietnamese people of Quebec, increasing their awareness of important health issues.
Nguyen Thuong Chanh 11THE QUEEN ELIZABETH II GOLDEN JUBILEE MEDAL 2002
Chanh Nguyen Thuong se fait communicateur auprès de la communauté vietnamienne (CFIA)
BÁC SĨ THÚ Y NGUYỄN THƯỢNG CHÁNH PHỤC VỤ CỘNG ĐỒNG VIÊT NAM TẠI HẢI NGOẠI
Tuổi Già Tha Hương Trên Miền Đất Lạnh
28/11/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
Nói đến tuổi già th́ ai mà không băn khuăn, lo nghĩ.
Già có nghĩa là ốm yếu, bệnh hoạn, xấu xí, mất năng lực, không c̣n hữu dụng, mất khả năng, phải trong cậy vào người khác, nghèo khó, buồn năn, cô đơn trong căn pḥng hiu quạnh ngày nầy qua ngày nọ để chờ đến lúc ra đi theo ông theo bà...
Hăy cho tôi sống trọn vẹn từng ngày một
blank
Phút suy tư, 78 năm cuộc đời – Lac Ouimet , Laurentides Quebec( Photo NTC 2020)
Hầu như mọi quốc gia trên thế giới đều có đề ra những chánh sách để giúp đỡ, tôn trọng và trân quư người già, nhưng đây cũng chỉ là trên lư thuyết mà thôi. Thực tế phải c̣n tùy thuộc vào t́nh trạng kinh tế và quyết tâm chánh trị của từng xứ mà thôi.
Thôi th́ xin các cụ ông và cụ bà hăy tạm hài ḷng với danh dự được xă hội đề tặng sự trân quư và biết ơn bằng những danh xưng rất kêu như: Lăo ông, Lăo bà, Cao niên, Cao tuổi,Tuổi vàng, Tuổi Hạc, Senior citizen, Golden age, Âge d’or, les Ainés , 3e Âge v,v...
Chánh phủ c̣n nhiều khó khăn về ngân sách, phải dành ưu tiên cho thế hệ tiếp nối, cho tuổi trẻ, cho tương lai của quốc gia, của dân tộc...
Các cụ cũng đă sống nhiều rồi, xin hăy ráng hy sinh thêm chút xíu nữa cho con cháu nhờ. Chỉ c̣n vài năm nữa thôi cụ nhé!
Nói chung th́ cuộc sống và thân phận của người già tương đối cũng đỡ hơn ở những quốc gia Tây phương, nhưng ngược lại tại quê nhà cũng như tại những xứ nghèo khó, độc tài th́ t́nh trạng người già c̣n lắm xót xa và cay đắng hơn nhiều.
Người già không c̣n có giá trị nào cả.
Họ là một gánh nặng cho gia đ́nh, cho xă hội và cho quốc gia. Họ phải chịu đựng thành kiến từ những lớp người trẻ tuổi, và than ôi, trong đó có cả những người hằng ngày có nhiệm vụ chăm sóc họ như bác sĩ, y tá, y công, nhân viên xă hội và cả con cháu, hoặc thân nhân ruột thịt trong gia đ́nh.
Trong y khoa, lăo y (gériatrie) chỉ mới được nh́n nhận như một chuyên ngành tại Quebec từ gần đây mà thôi, nghĩa là từ giữa những năm 80. Tuy nhiên, giới sinh viên trẻ tuổi không mấy mặn mà với lănh vực quá phức tạp nầy v́ nó đ̣i hỏi ở người thầy thuốc phải có một tinh thần vững chắc, một thể lực cao và nhứt là một tấm ḷng biết thương người vô bờ bến.
Ông Phó thủ tướng, đồng thời là Tổng trưởng tài chánh Nhật Bản Taro Aso (72 t), tuyên bố một câu xanh dờn: “Mấy cụ già mau mau chết đi, sống thọ làm chi tốn tiền vô ích quá”!
Top Japanese Official Urges Elderly to ‘Hurry Up and Die’(Tokyo, Dec 27, 2012)
Taro Aso has never been one to hold his tongue. But Japan’s 72 year-old deputy prime minister may have outdone himself with his latest gaffe.
At a government panel to discuss social security reforms, the former prime minister called the elderly who are unable to feed themselves “tube people,” then proceeded to say the elderly should be allowed to “hurry up and die” to reduce the burden on a country tasked to pay for their medical expenses.
Adding his personal experience, Aso said he had already written a will, directing his family to let him “hurry up and die,” refusing end-of-life care.
“Even if (doctors) said they could keep me alive, it would be unbearable,” he said. “I would feel guilty, knowing that (treatment) was being paid for by the government.”
Không làm ǵ hết là niềm hạnh phúc của trẻ con nhưng là điều bất hạnh cho tuổi già (Photo Internet)
Ne rien faire est le bonheur des enfants et le malheur des vieux (Victor Hugo-Extrait du Tas de pierre)
Ở đâu cũng vậy, muốn sống như ư, sống dễ chịu th́ phải có tiền để mướn người săn sóc đặc biệt.Tóm lại là phải có tiền. C̣n không th́ ai cũng như ai mà thôi.
Tại Québec,Canada, t́nh trạng lăo hóa là nột hiện thực của xă hội. Hiên nay, số người trên 65 tuổi chiếm 14% dân số. Tuổi 65 là tuổi chánh thức để được xếp vào nhóm người già tại Canada và đuợc hưởng tiền già và các phúc lợi về y tế và xă hội.
Nhà già và nhà nuôi dưỡng dài hạn là những nơi an cư cuối cùng của người cao tuổi. Công có, tư có.
Chăm sóc và services tùy theo điều kiện cũng như khả năng tài chánh của mỗi cụ.
Có những nơi b́nh dân nhưng cũng có nhữg nhà già thuộc loại de luxe 4-5 sao.Tiền nào của nấy.
Đây là một ngành kỹ nghệ đang bùng phát lên rất nhanh.
Săn sóc người già trở thành một dịch vụ hái ra tiền.
Tại Montreal hay Toronto, các báo Việt Nam thỉnh thoảng cũng có đăng tin cung cấp dịch vụ thăm viếng, săn sóc người già tại nhà thương hoặc tại nhà. Cũng có gia đ́nh cần người chăm sóc cha hoặc mẹ già. Thường là họ t́m phụ nữ trung niên hay sồn sồn để giúp vào công việc trên. Trả tiền mặt khỏi thuế. Có nơi họ c̣n bao luôn cả ăn và ở.
Có thể gọi đây là nghề săn sóc người dưng.
Công việc săn sóc người cao tuổi, bệnh hoạn, tánh t́nh có khi hơi đặc biệt, là một công việc không đ̣i hỏi tŕnh độ học vấn cao, nhưng cực nhọc, cần sự nhẫn nại, chịu khó, không phải ai cũng làm được hết đâu.
Tại thành phố Sài G̣n hiện nay cũng thấy xuất hiện ra những dịch vụ tương tợ.
Tại Quebec, cơ quan Centre local de services communautaires hay CLSC của nhà nước, nếu có yêu cầu cần sự giúp đỡ, mỗi tuần một ngày họ sẽ gởi người đến để tắm rửa và dọn dẹp căn pḥng cho cụ già neo đơn.
Muốn được đầy đủ, chu đáo và như ư hơn th́ nên nhờ đến các công ty tư.
Denise Dubé là một nhà tâm lư học đồng thời bà ta cũng là một giáo sư về lăo học tại Quebec. Bà có cho xuất bản một quyển sách khảo cứu nhằm mục đích tô điểm lại thân phận người già tại Canada.
Tựa đề tác phẩm là : Humaniser la vieillesse, nouvelle édition Multimonde (2006).
Psychologue clinicienne auprès des adultes et des personnes âgées, DENISE DUBÉ est professeur de psychologie au Collège François-Xavier-Garneau. Elle a enseigné la psychologie gérontologique au Campus Notre-Dame-de-Foy, au Collège François-Xavier-Garneau et à l’Université Laval
Đây là một tác phẩm khảo cứu về thực trạng của vấn đề lăo hóa tại Canada. Tác giả muốn nhân tính hóa hiện tượng cao tuổi. Tuổi già cũng có cái hay của nó.
Sách có kèm theo rất nhiều tham khảo chuyên môn rất giá trị. Chủ yếu nhắm vào những người có nhiệm vụ săn sóc người già.
Sau đây là một số đúc kết từ quyển Humaniser la Vieillesse.
Các bạn có biết rơ tuổi già là thế nào hay không? Page 5 à 15
(Nên nhớ đây là khảo cứu về lăo học tại Canada, một xứ giàu có và có khá đầy đủ cơ chế xă hội để giúp đỡ và bảo vệ người già từ 65 tuổi trở lên (tiền già, trợ cấp y tế miễn phí, chung cư giá hạ, nhà già v,v…)
Đa số người già đều có dấu hiệu lăo suy (sénile) và sa sút trí tuệ (démence)
Đây là một xét đoán không có cơ sở. Ngược lại, đa số các cụ không có bị xáo trộn tinh thần. Nhận xét tiêu cực trên đây có thể do sự lẫn lộn giữa t́nh trạng sa sút trí tuệ và t́nh trạng lăo hóa của nhận thức b́nh thường (vieillissement cognitif normal).
Tại Canada 8% dân số trên 65 tuổi có dấu hiệu sa sút trí tuệ và lối 5% mắc bệnh lú lẫn Alzheimer.
Ngũ quan có khuynh hướng giảm theo tuổi
Các khảo cứu cho thấy ngũ quan có giảm đi khi về già. Bắt đầu là các chức năng cảm giác (thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác) có vấn đề vào lứa tuổi 60.
Đa số người cao tuổi không c̣n sự ham muốn t́nh dục (libido) cũng như không có khả năng làm t́nh.
Nếu bạn cho rằng sự kiện trên là đúng th́ chắc bạn nh́n nhận rằng đối với các cụ già, sex chỉ c̣n là những kỷ niệm êm đềm trong quá khứ (meilleur souvenir) mà thôi.
Nhưng các nhà t́nh dục học nổi tiếng như Masters et Johnson th́ cho rằng sự ham muốn vẫn có thể c̣n được duy tŕ một cách satisfaisant (không quá tệ) ở những cập vợ chồng thuộc lứa tuổi 70 và 80.
Không thấy tác giả Masters et Johnson so sánh việc ăn cơm với ăn phở.
Riêng về phía các cụ bà, Masters et Johnson cho rằng họ không có bị giới hạn v́ tuổi tác nhưng tiếc thay về phía cụ ông, sex bị chi phối bởi điều kiện thể xác và tinh thần.
Đa số các ông đều chết sớm nên các bà đành chịu thôi.
Masters, W.H Johnson. Human sexual responses. Boston Littlt; Brownand company (1966)- Human sexual Inadequacy (1970) và Human sexuality(1992) NewYork, Harper Collins.
Khả năng hô hấp giảm khi về già.
Thật ra hô hấp giảm dần từ tuổi 30 trở đi. Đây là dung tích volume không khí hít vào 2 lá phổi và thở ra trong 15 giây.
Đa số người già đều cảm thấy khổ sở
Khảo cứu cho thấy ngược lại. Tại các sứ phương Tây, người già rất thỏa măn trong cuộc sống rất cao của họ.
Thể lực có khuynh hướng giảm thiểu khi về già
Thể lực giảm đi từ 10-20% đến tuổi 70. Tuy nhiên sự suy giảm thể lực có thể bị đẩy lùi lại nhờ vào những chương tŕnh luyện tập thích nghi.
Tại Canada, ít nhất 15%người già sống trong các nhà già (résidence) và các nhà săn sóc dài hạn (centre de soins de longue durée, CSLD, Long term care facility)
Sai- Theo thống kê Canada, 17% dân số trên 65 tuổi nhận được sự trợ giúp tại gia. Ngoài ra 6% được chăm sóc tại các trung tâm săn sóc dài hạn.
Người già c̣n làm việc thường cho năng suất kém hơn người trẻ tuổi
Mặc dù có những suy giảm về một vài chức năng và tốc độ phản ứng có chậm đi nhưng người già cũng có thể làm việc có hiệu quả không thua ǵ người trẻ. Bù lại người già có tỉ lệ vắng mặt ít hơn người trẻ, ít bị tai nạn hơn và cho năng suất đều đặn hơn.
Lối 80% người già có sức khỏe tương đối tốt và tự lập để có thể sinh hoạt b́nh thường mà không cần đến sự trợ giúp của người khác
Người già hay giữ y thói quen của họ, rất bảo thủ và không chịu mọi sự thay đổi
Người già thường có thái độ rất ổn định, nhưng đa số vẫn chấp nhận sự thay đổi và thích nghi vào điều kiện mới: nghỉ hưu, con cái ra riêng, gáo bụa, thay đổi chổ ở, bệnh tật...
Họ vẫn có khả năng thích nghi vào mọi t́nh huống như giới trẻ.
Người già học hành chậm, đ̣i hỏi nhiều thời gian để thu nhận được một vấn đề mới mẻ
Trong thực tế, người già không thể nào có khả năng học hỏi để tiếp thu được một kiến thức mới
Sai-Khả năng thụ đắc một kiến thức mới đều có ở mọi lứa tuổi. Đối với người già họ cần phải có thời gian và điều kiện thuận tiện.
Càng ngày càng có nhiều đại học và trường cao đẳng mở những chương tŕnh bổ túc formation continue thích nghi vào nhu cầu của lớp người già.
Tóc độ phản ứng ở người già thường chậm hơn so với người trẻ
Nói chung tất cả người già đều giống nhau
Không- Họ không giống nhau hết đâu. Khả năng trí tuệ, nhân cách, thái độ, cũng như các biến số về thể xác và xă hội đều khác biệt nhau ở người nầy so với người kia.
Sự kiện khác biệt về cá thể nêu trên đă đánh đổ ư niệm khuôn đúc cho rằng tất cả các cụ đều giống nhau hết.
Đa số người già ít khi buồn chán
Có khảo cứu cho thấy chỉ có 17% người già rơi vào t́nh trạng khó t́m được một sinh hoạt như họ mong muốn, c̣n lại 2/3 th́ cho rằng họ không bao giở buồn chán.
Đa số người già đều bị tách biệt ra và họ cảm thấy rất cô đơn
Khảo cứu 1981 cho biết 13% người già thú nhận họ rất cô đơn trong cuộc sống, nhất là những người gáo bụa, những người sống trong các viện dưỡng lăo. Sự cô đơn gắn liền với bênh tật ở một số các cụ, nhất là bệnh tâm thần. Sư cô đơn có một tác dụng tiêu cực đối với hệ miễn dịch và từ đó kéo theo nhiều bệnh tật.
Đa số các nhà chuyên môn (bác sĩ, y tá, y công, chuyên viên xă hội...) trong phạm vi nghề nghiệp thường có ư tưởng không tốt đối với người già.
Họ tin vào những khuôn đúc stéréotypes tiêu cực. Bởi lẽ nầy, họ vẫn thích làm việc, săn sóc bệnh nhân nhỏ tuổn hơn là người già cả.
Những người già nào c̣n duy tŕ được sinh hoạt của ḿnh thường cảm thấy hạnh phúc hơn những ai ít c̣n họat động.
Khảo cứu cho biết hạnh phúc của tuổi già không dính liền với nếp sinh hoạt hay sự thiếu hoạt động, nhưng thật sự ra là nhờ tiến tŕnh thích nghi (processus d’adaptation) của họ trong đó nhân cách (personnalité) đóng một vai tṛ quan trọng.
Tóm lại, có cụ cần phải hoạt động, có cụ khác th́ cần sự yên tịnh và sự riêng tư để có được hạnh phúc.
Đa số người già vẫn c̣n sinh hoạt hay có ư muốn làm một công việc ǵ đó, chẳng hạn như làm thiện nguyện.
Đa số người già ít khi nổi giận bất tử.
Rất ít khảo cứu cho biết vấn đề nầy, nhưng phần đông các cụ cho biết là đôi khi họ cũng cảm thấy khó chịu (irrité)
Nhân cách không thay đổi lúc về già
Khảo cứu cho biết nhân cách rất ổn định trong suốt cuộc đời, nhưng cũng có khảo cứu khác cho biết cá tánh có thể thay đổi theo tuổi tác. Đó là sự gia tăng khuynh hướng nh́n vào nội tâm (augmentation de l’intériorité) nhằm t́m ra ư nghĩa của cuộc sống.
Tuy có rất nhiều khảo cứu đă giúp chúng ta hiểu được phần nào thực chất của tuổi già nhưng than ôi, trong xă hội ngày nay người già vẫn c̣n phải chịu lắm đắng cay, bạc đăi...
Hiện tượng lăo hóa vẫn c̣n phải chịu đựng áp lực từ những huyền thoại (mythes) và từ những khuôn đúc tiêu cực.
Khuôn đúc tiêu cực và huyền thoại về lăo hóa có thể khiến chúng ta có thái độ tiêu cực mỗi khi có dịp tiếp xúc với người già. Những thái độ tiêu cực có thể là nỗi lo sợ người già, lo sợ tuổi già (gérontophobie), đánh giá người già qua tuổi tác (âgisme) và thái độ xem nguời già như con nít (infantilisation ou bébéisme). Đây là nguyên nhân đưa đến sự kỳ th́ để khước từ một dịch vụ nào đó. Thí dụ “thôi đi pa ơi, pa già quá rồi, hổng được đâu”. Sợ già cũng thường hay thấy xảy ra ở phía các bà. Đây là một cách chối từ lăo hóa (page 14-15).
Khuôn đúc tiêu cực quá phổ biến trong xă hội đă khiến cho không ít cụ tin theo những ư tưởng sai lầm trên và họ dễ dàng xuôi tay chấp nhận.(page 17)
Một số huyền thoại về người già
Huyền thoại là sự sáng tạo ra một h́nh ảnh trong trí năo mà không dựa vào một thực tế nào hết. Sau đây là một số thí dụ:
*Phần lớn người già đều bị lăo suy(sénile) hay bị sa sút trí tuệ hay thác loạn tinh thần (démence)
*Đa số người già đều rất khổ sở
*Về mặt làm việc, người già không có năng suất bằng người trẻ tuổi
*Đa số người già hay bệnh hoạn và cần đến sư giúp đỡ trong đời sống hằng ngày.
*Người già thường hay giữ thói quen, rất bảo thủ khó bắt họ thay đổi được.
*Bất luận người già nào họ đều giống nhau hết
*Phần đông người già đều sống cách biệt và họ thường cảm thấy cô đơn
Các nghiên cứu về lăo học (gérontologie) đă giúp sửa sai lại rất nhiều quyền thoại về người già nhờ đó mà chúng ta có thể hiểu và cảm thông với hoàn cảnh đáng thương của họ.
Sự thiếu hiểu biết về hiện tượng lăo hóa không những được thể hiện qua các huyền thoại mà c̣n xuyên qua các khuôn đúc (stéréotypes) tiêu cực
Một số khuôn đúc về người già
Khuôn đúc là một tổng hợp những ư tưởng đă có từ trước, những sự tin tưởng hay ư kiến sai lầm, gán đại cho tất cả cá nhân của một tập thể.
Chẳng hạn như:
1)Thích giao tế, họp hành với bạn bè
2)Thích đùa giỡn, vui cười
3)Lo sợ cho tương lai
4)Thích đánh bài và các tṛ chơi khác
5)Thích đấu láo, kể lại chuyện đời ḿnh ngày xửa ngày xưa
6)Thích nhờ cậy, tùy thuộc vào con cháu (nhờ cậy tiền bạc, ư kiến) , không dám tự ḿnh quyết định lấy vấn đề.
7) Hay bị bệnh hoạn, cần uống nhiều thuốc
8)Có tật hay lải nhải, nói đi nói lại toàn chuyện cũ rích.(radoter)
9) Ít săn sóc (râu ria, tóc tai bù xù), không lo nghĩ đến bề ngoài của ḿnh như ăn bận lôi thôi chẳng hạn.
10)Rất sùng đạo, hay cầu nguyện
11)Rất nhạy cảm, hay âu lo.
12)Không c̣n biết ham muốn hay quan tâm đến sex, hết xí quách
13)Quá yếu để luyện tập thể dục
14)Lợi tức kém hay nghèo quá
Tác giả Denise Dubé cho biết trong số trên có thể nhận diện thật sự được khuôn đúc trong 7 trường hợp:3,5,6,7,8,10 và11. Đây là những khuôn đúc tiêu cực nói lên h́nh ảnh bất an,yếu đuối, suy xụp, giảm chức năng, sự lệ thuộc và cảnh cách biệt, cô đơn của người già.
Những diều kiện để có được một sức khoẻ tâm thần tốt ở tuổi già
Theo Conseil consultatif national sur le troisième âge(1991), nhân cách của một cá nhân, hành động của họ và những cách để vượt ra khỏi t́nh trạng căng thẳng stress, tất cả đều là những yếu tố giúp ích vào sự duy tŕ một sức khỏe tâm thần tốt ở người già.
Bên cạnh đó cũng phải kể thêm vào các yếu tố khác như có sức khỏe, có an ninh, mối giao tiếp xă hội và gia đ́nh, có thể tham gia vào những sinh hoạt hữu ích và có một điều kiện sinh sống ổn thỏa.
Ḷng tự trọng (estime de soi), nghĩa là ḿnh sao th́ chịu như vậy cũng được xem là quan trọng để duy tŕ một sức khỏe tâm thần tốt.Người biết tự trọng không hạ ḿnh xuống thái quá cũng như không phách lối, khoác lác.
Một ḷng tự trọng yếu kém sẽ dẫn đến sự lo âu, nghi ngờ về khả năng của ḿnh, do dự trong hành động và cuối cùng là rơi vào trạng thái trầm cảm.
Trầm Cảm (dépression): thựng hay xảy ra ở người già, nhất là các cụ sống trong các viện dưỡng lăo. Có nhiều khảo cứu cho rằng trầm cảm là một diển tiến b́nh thường của tuổi già. (Page 154).
Dưới đây là các dấu hiệu của t́nh trạng trầm cảm:
-Thay đổi hành vi (comportements): có vẻ chậm lại, không màn tham gia vào những sinh hoạt mà cụ thích lúc trước. Không tham gia vào các mối giao tiếp xă hội, sống ẩn dật, rút vào bóng tối.
-Thay đổi cảm xúc (émotionnels): Buồn chán cực độ, tâm hồn trống rỗng, thất vọng, mất moral, bức rức, lo âu.
-Thay đổi nhận thức(changements cognitifs): khó tập trung tư tưởng và trí nhớ, tự phê b́nh, tự hạ giá ḿnh xuống, có ư tưởng quyên sinh.
-Thay đổi liên quan đến chức năng của cơ thể (physiques): mất ngủ, thức sớm, đau nhức mệt mỏi triền miên, mất năng lực énergie, mất hứng làm t́nh, táo bón, nhức đầu...
Theo một khảo cứu Hoa Kỳ, người tỵ nạn VN trên 55 tuổi có tỉ lệ mắc bênh tâm thần cao so với các White non hispanic tứcMỹ trắng (không phải Latino). Đối với người Việt Nam đây là một vấn đề cấm kỵ tabou, ít người muốn nói đến kể cả bệnh trầm cảm (depression).
“Many Vietnamese refugees who immigrated to the U.S. in the 1970s,’80s and ’90s suffered from depression and post-traumatic stress disorder, and they continue to have mental health issues today,” said Ngo-Metzger, medicine assistant professor according to a UC Irvine Center for Health Care Policy analysis of state data.“Despite this, little is still known about the health status of these older Vietnamese Americans.”Mental health issues rarely are talked about in the Vietnamese community, added Ngo-Metzger, who studies health disparities facing Vietnamese Americans.”
Căng thẳng tinh thần (stress) trong cuộc sống là nguyên nhân của sự suy xụp tinh thần.
Sau đây là một số khuyến cáo trích từ tài liệu quảng bá của Association canadienne pour la santé mentale và Humaniser la vieillesse của Denise Dubé.
Làm sao tránh stress?
Đối mặt với nỗi lo sợ già và bệnh tật: Chấp nhận sự thật, giữ một thái độ tích cực, đi khám bác sĩ thường xuyên, cẩn thận vớc các loại thuốc đang sử dụng, nắm vững sức khỏe trong tay ḿnh, ăn uống quân b́nh, uống ít rượu, bớt thuốc lá.
Đối mặt sự ra đi của người thân, của bạn bè: Hăy sống với t́nh cảm mất mát đó, đứng trước cái tang hăy nhớ lại quảng đời của người quá văng, nên nhắc lại thường xuyên, kêu gọi đến gia đ́nh và bạn bè người quá cố để hồi tưởng lại những kỷ niệm.Sẵn sàng giúp đỡ người khác nếu họ cần.
Đối mặt với nỗi niềm cô đơn: Nên giữ nếp sinh hoạt b́nh thường và cố t́m thêm bạn bè bất luận tuổi tác, dùng thời gian bên cạnh cháu chắt, làm thiện nguyện.
Đối mặt với việc nghỉ hưu: Lập danh sách những năng khiếu của ḿnh, tái liên lạc lại với bạn bè, làm những ǵ ḿnh ưa thích.
T́m cho cuộc đời một ư nghĩa: Tổng kết, làm bilan những ǵ ḿnh đă thực hiện được trong đời, dấn thân engagement, hăy có thái độ lạc quan, có niềm tin vào một tôn giáo.
Để có một tuổi già xứng đáng cần phải xác định ư nghĩa của cuộc đời ḿnh. (page 174)
Ư nghĩa cuộc đời (sens de la vie) và sức khỏe tâm thần thường có liên hệ mật thiết với nhau.
Sự t́m ra ư nghĩa cuộc đời giúp cho người cao tuổi có một sức khỏe tâm thần tốt, một tinh thần ổn định trong lúc bị dằn vặt v́ bệnh tật.
Ư nghĩa cuộc đời bắt nguồn từ lănh vực tâm linh và tôn giáo. Các người già thường quay về quá khứ để t́m ư nghĩa cuộc sống, suy nghiệm về những giá trị mà họ đă tiêm nhiễm cũng như t́m nguồn an ủi vào đức tin và ḷng tín ngưỡng.
Ngược với tuổi già, giới trẻ thường hướng về tương lai để phát họa một mục đích mới hầu cho cuộc sống của họ có được thêm phần ư nghĩa hơn.
Người già quay vào nội tâm để suy tư về cuộc đời. Họ cũng có thể t́m hiểu ư nghĩa cuộc sống qua những thành tựu của họ trong hiện tại, từ những sinh họat, từ những mối liên hệ gia đ́nh và bạn bè. Tất cả đều có thể giúp cho họ đạt được sự măn nguyện cá nhân.
Tuổi già chỉ là một giai đoạn trong cuộc đời mà thôi
Suy nghiệm lại ư nghĩa của đời ḿnh trong một viễn ảnh rộng lớn, căn cứ trên những thành tựu cũng như trên những thất bại, đớn đau và hạnh phúc. Nhờ đó mà người già sẽ nhận thức được đến một mức độ nào đó về sự khôn ngoan (sagesse) của ḿnh.
Qua việc xác định lại bản sắc identité mới của ḿnh, người già sẽ tạo ra những mối dây liên lạc mới với mọi người đồng thời điều chỉnh lại những thang giá trị cá nhân mà họ đă có từ trước.
Tại hải ngoại, phần lớn người Việt tị nạn thuộc thế hệ thứ nhứt, trong đó có vợ chồng nhà gơ, nay cũng tṛm trèm trên dưới 70 tuổi hết rồi.
Đối mặt với một xă hội và một nền văn hóa Tây phương tôn trọng chủ nghĩa cá nhân, hoàn toàn khác biệt với nền văn hóa Việt Nam coi trọng chữ hiếu, nhưng một số không ít bậc cha mẹ VN vẫn c̣n mang nếp suy nghĩ cũ, độc đoán trong cách dạy dỗ, bắt buộc con cái phải thế nầy thế nọ.
Cách suy nghĩ của lớp cha mẹ thường là nguyên nhân đưa đến những sự va chạm với lớp con cháu trưởng thành bên nầy. Sau đây là những điều thường thấy ở một số ít cha mẹ Việt Nam tại hải ngoại.
-Kiểm soát, ṭ ṃ, soi mói đời tư của con, chen vào cuộc sống t́nh cảm của tụi nó, kiểm soát thơ từ, bạn bè của con cái, ép buộc con cái phải học những ngành nghề mà cha mẹ muốn, quyết định thay tụi nó mà không hỏi ư kiến trước, ỷ tao đẻ mầy ra tao muốn làm ǵ th́ làm, áo mặc sao qua khỏi đầu, muốn vô pḥng con cái th́ cứ tự nhiên xô cửa vô, muốn ghé nhà của chúng th́ ghé đại không thèm báo trước, trách con cái sao không ghé thăm ḿnh, không thèm gọi phone cho má, hoặc than phiền con cái sao không biết mua sắm cho pa má cái nầy cái nọ như con của người khác, có ư kiến linh tinh làm tụi nó bực ḿnh.
Đối với các gia đ́nh Việt Nam sống tại hải ngoại cũng c̣n cần phải nói đến vấn đề thiếu sự đồng cảm do khoảng cách thế hệ generation gap gây ra.
Chênh lệch về tuổi tác cộng thêm sự dị biệt giữa hai nền văn hóa Đông và Tây cũng thường là những nguyên nhân dẫn tới sự va chạm giữa cha mẹ và con cái.
Cha mẹ th́ khư khư muốn ôm giữ những giá trị đạo đức của nền văn hóa Khổng Mạnh lấy chữ hiếu làm đầu. Con cái lớn lên, học hành và trưởng thành tại xứ người, hấp thụ nền văn hóa Tây phương, rất thực tiễn và coi trọng chủ nghĩa cá nhân, nên sự thông cảm giữa cha mẹ và con cái đôi lúc không thể như sự mong muốn của mọi người được.
Rồi c̣n phải nghĩ đến cơn khủng hoảng tuổi vị thành niên (teenage crisis) nữa. Trong giai đoạn nầy cô chiêu hay cậu ấm có thể nổi chứng lên bất tử khiến cha mẹ không biết đâu mà rờ và cũng đôi khi muốn khùng luôn theo tụi nó.
Có người đổ thừa rằng con hư là tại cha mẹ không biết dạy dỗ, cưng chiều quá mức. Đúng, nhưng vấn đề nhân sinh nầy không đơn giản như vậy mà nó c̣n vượt xa hơn ra ngoài phạm vi tôn giáo, và giáo dục gia đ́nh nhiều lắm.
Gia đ́nh nào may mắn hay “có phước” th́ con cái c̣n nghe lời đôi chút, ngược lại th́ đành cắn răng mà chịu đựng. Làm quá, th́ dám mất luôn con. Bye bye...
Nghĩ cho cùng, không phải lỗi của ai hết. Chỉ do hoàn cảnh mà thôi.
Con cái không thể hiểu cha mẹ được cũng như cha mẹ không thể hiểu nổi con cái.
Cha mẹ cần nên biết con cái cũng có những nhọc nhằn, khổ tâm của chúng trong cuộc sống riêng tư.
Xă hội ngày nay nói chung đă thay đổi nhiều rồi.
Tại hải ngoại, không có cảnh nhiều gia đ́nh thuộc nhiều thế hệ khác nhau cùng sống chung trong một nhà như chúng ta thường thấy tại Việt Nam 40-50 năm về trước.
Trong xă hội Tây phương, cha mẹ có bổn phận phải nuôi con khôn lớn nhưng ngược lại con cái không bị ràng buộc phải nuôi cha mẹ lúc về già. Đă có nhà nước và các cơ quan xă hội lo rồi.
Vậy th́ cha mẹ già phải ư thức và chuẩn bị tinh thần về những ǵ có thể chờ đón ḿnh trong buổi hoàng hôn của cuộc đời.
“Nếu tuổi già không có giá trong gia đ́nh Tây phương cận đại là chuyện thường t́nh, hiện tượng tuổi già bị mất uy quyền, mất sự kính trọng trong gia đ́nh Việt Nam là một xúc phạm lớn, là điều mà các bậc cha mẹ VN chưa dễ dàng chấp nhận. Đây là một góc cạnh khác của thảm trạng gia đ́nh VN” (Trích GS Lâm Văn Bé).
Già ở với ai?
“Trong đầu óc chúng tôi - những hội viên của hội lăo này - cụ nào cũng có một vài ba cái kinh nghiệm của bà con , của bạn bè về những vụ ở chung với con cái . Chuyện nào cũng chẳng có happy ending ǵ hết , mà đều là bẽ bàng , dại dột . Bố hay mẹ goá , nghe lời ngon ngọt của con - trai hay gái - bán nhà , đem tiền về gửi con , rồi ở với con với cháu cho chúng nó có th́ giờ trả hiếu . Nhưng chỉ chừng vài ba tháng trăng mật , khi chúng rút hết tiền trong két nhỏ cũng như « công » lớn , chúng bèn nhắc nhở , khách ở trong nhà giống y hệt như cá như tôm , chỉ đến ngày thứ ba là ươn , là thối śnh lên rồi . Thế là ông bà già tức tưởi , khăn gói quả mướp ra đi với hai bàn tay trắng theo đúng nghĩa đen cũng như nghĩa trắng . Hỏi đến tiền chúng cứ tảng lờ như không hiểu bố mẹ nói ǵ . Cụ nào cũng tắc lưỡi nói , vẫn biết đây là chuyện hàng xóm , con ḿnh chả đến nỗi thế , nhưng nó ở nhà ḿnh th́ ḿnh là chủ những nó vẫn coi là nhà của nó , nhưng ḿnh ở nhà nó là không được , v́ nhà nó là nhà nó , không phải là nhà ḿnh , nó là chủ mà ḿnh là người ở nhờ” (Ngưng trích Bà Ba Phải-Ở với ai?) .
Nhà già là giải pháp tất yếu của hầu hết chúng ta
Kẻ trước người sau vô đó để chờ ngày ra đi. Chạy đâu cũng không khỏi.
Tác giả Trịnh Thanh Thủy có viết bài Cơn ác mộng của người già trong viện dưỡng lăo (tại Cali) nói lên một sự thật mà nhiều người cố t́nh không dám nghĩ tới.
“Thật vậy, “Viện dưỡng lăo” hay “Nursing Home” từ lâu đă là cơn ác mộng của người già, người bệnh cũng như những người mất năng lực tự vệ. Hai chữ “Nursing Home” là hai từ đánh thốc vào tim tạo nên các cơn kinh hăi của các cụ cao niên…” (Ngưng trích Trịnh Thanh Thủy)
blank
Tương lai của chúng ta, sao mà thê thảm quá (photo internet)
Nói đến tuổi già là một vấn đề quá phức tạp và vô cùng rộng lớn.
Dù muốn dù không, trước sau ǵ ai cũng đều phải trải qua giai đoạn đó hết.
Tùy theo theo hoàn cảnh, tùy theo cá tánh và tùy vào đức tin tôn giáo mà mỗi người sống tuổi già của ḿnh một cách khác nhau, b́nh an thanh tịnh hay không.
Cái chết không làm cho người già lo sợ, họ đă chấp nhận rồi v́ không thể nào làm khác hơn được.
Họ chỉ sợ thời gian trước khi chết mà thôi. Sợ bịnh tật làm hao ṃn thể xác và đau đớn tâm hồn. Sợ ỉa trây đái dầm làm mất phẩm cách. Sợ bị bạc đăi. Sợ phải trong cậy vào con vào cháu hoặc người khác trong sinh hoạt hằng ngày...
Denise Dubé, qua tác phẩm Humaniser la vieillesse có thiện ư nói lên một sự thật mà nhiều người cố t́nh không muốn biết. Đây có phải là một ảo tưởng, một tham vọng quá to tát chăng?
Nhưng than ôi! một cánh én không thể làm nổi một mùa xuân.
Cho dù sống ở đâu đi nữa, sự thật là người già Việt Nam vẫn c̣n phải chịu khổ mọi bề, nhứt là về mặt tinh thần. Vấn đề không ít người già bị con cháu ngược đăi, không kính trọng, tước mất uy quyền là những sự thật trong xă hội ngày nay mà ít người muốn bàn đến.
Ôi tuổi già là thế đó!
Tham Khảo
Ministère de la santé et des services sociaux du Québec, Bien vivre avec son âge
Châm Cứu Và Các Vấn Đề Rắc Rối
25/12/2020
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
BS Nguyen Y Duc
Bác Sĩ Nguyễn Ư Đức
Vào cuối năm 1960, nước Cộng Ḥa Nhân DânTrung Quốc lập bang giao với Hoa Kỳ sau hơn hai mươi năm không nh́n mặt nhau. Số là sau một thời gian giá lạnh th́ cuộc thăm viếng của Tổng Thống Hoa Kỳ Richard Nixon vào năm 1972 đă làm thay đổi t́nh h́nh giữa hai nước và trên thế giới. Điểm này đă tạo ra những chú tâm của phía Tây phương tới tất cả những ǵ Trung Quốc làm kể cả các kỹ thuật về Châm Cứu mà trong thời Chủ Tịch Mao có đến gần một triệu người đang hành nghề.
Những phái đoàn tiếp sau cuộc viếng thăm của Tổng Thống Nixon cho hay các cuộc giải phẫu và chữa bệnh với những kim làm bằng bạc, hoặc thép không rỉ của các châm cứu gia đưa vào hơn ba trăm “huyệt” của bệnh nhân.Theo các vị này th́ mũi kim có mục đích đưa vào hoặc lấy ra khỏi cơ thể những cảm giác đau khiến con người dễ chịu hơn.
Châm cứu và kỹ thuật Nhật Bản dùng ngón tay thay v́ với kim đă từ lâu xa lạ với y khoa và dân chúng Tây phương. Nhưng kể từ nay châm cứu và các kỹ thuật chữa bệnh Đông phương đều được nghiên cứu rộng răi hơn.
Xem xét kỹ những điều đă nêu ra.
Những điều kỳ lạ nhất do châm cứu nêu ra vào thập niên 1970 đều bị gạt bỏ hết. Chẳng hạn như những trường hợp nhiễm trùng nặng: gẫy xương; ung thư; các bệnh tim; bệnh cử động thần kinh và teo thịt. Họ cũng thừa nhận rằng một số bệnh nhân như các em c̣n nhỏ hoặc những người thật già hoặc suy yếu đều không chữa bằng kim được nhưng có thể dùng sức ép của ngón tay hoặc bằng những cách khác.
Tuy nhiên vẫn có một danh sách thật dài về tâm lư hoặc thể chất mà những người ủng hộ châm cứu nêu ra như lo sợ và trầm cảm hoặc đau khớp hoặc trĩ hậu môn. Vào năm 1973, cơ quan Royal Society of Medicine ở Anh quốc công bố một danh sách gồm 642 trường hợp chữa bằng châm cứu.Nghiên cứu này cho hay có 37 phần trăm bệnh nhân đều cho là có kết quả tốt hoặc trung b́nh c̣n các trường hợp khác lại nói rằng châm cứu chẳng giúp ǵ cả.
Tỷ lệ cao nhất nói là chữa khỏi đều là thiên đầu thống, suyễn và đau bụng khi có kinh. Những người nói là kết quả không ra ǵ gồm có đau bụng khi có kinh nguyệt, lở cuống bao tử và ăn khó tiêu, các trường hợp tâm trí, liệt dương hoặc lạnh cảm. Chín phần mười những người bị đau bắp thịt, bốn trên năm người bị sốt và ba trong bốn người bị viêm khớp xương đủ loại đều nói là chỉ có vài công hiệu mà thôi.
Kết quả của các nghiên cứu này hoặc tương tự chứng minh rất ít kết quả theo y học tây phương. Tuy vậy, số các bác sĩ coi châm cứu là phụ cho y khoa chính thống ngày một gia tăng, đến nỗi bên Mỹ năm 1980 có khoảng vài trăm bác sĩ và ở các nước Tây phương có đến mấy ngàn người làm thêm châm cứu. Tại các nước như Ấn Độ, Tích Lan và Nga Sô Viết số châm cứu gia đóng vai tṛ quan trọng trong y học theo lối Tây phương .
Các nghiên cứu Tây phương về châm cứu tập trung nhiều vào khả năng giảm đau và vào một số các khả năng khác. Thí dụ kẹp vào rái tai để chữa ghiền chất nicotine và những loại ghiền khác.
Châm cứu công hiệu như thế nào?
Người Trung Hoa khi xưa tin tưởng châm cứu dựa trên nguyên tắc là năng lượng “khí” được luân lưu khắp cơ thể, giữa các bộ phận sinh tử, dọc theo một số đường mà họ gọi là “kinh”. Ở những điểm châm cứu, nơi mà đường kinh gần mặt da hơn cả , nhà châm cứu khéo tay có thể duy tŕ hoặc tái lập đường kinh đi để lấy lại sự thăng bằng. Nhưng cho đến ngày nay chưa có bằng chứng nào về đường “kinh” là có thật.
Theo các nhà khoa học tây phương, châm cứu chỉ là một sự ru ngủ hoặc gợi ư và một số yếu tố h́nh như đă chứng minh điều đó.Một phần ba các nhà châm cứu cũng thừa nhận điều này là đúng. Hơn nữa sự thành công của châm cứu ở Trung Quốc cao hơn là ở các quốc gia Tây phương là v́ người Trung Quốc tin tưởng vào châm cứu.
Để chống lại các luận cứ kể trên, những người ủng hộ châm cứu thường nói rằng môn chữa bệnh này được dùng thành công ở súc vật. Họ cũng nói thêm rằng ở Trung Quốc, châm cứu là một phần của dinh dưỡng, vận động cơ thể và các hoạt động khác, tất cả đều có mục đích là làm thăng bằng sự âm và dương, là những điều không đúng đối với Tây phương.
Một lư thuyết đặc biệt kết nối giữa châm cứu với sự giảm đau đă xuất hiện giữa năm 1960, mấy năm sau khi nổi lên phong trào ưa thích đến vấn đề này. Trong lư thuyết “gate control” của các nhà nghiên cứu Ronald Melzack và Patrick Wall, kích thích bằng châm cứu có thể chặn cảm giác đau nơi tủy sống. Nhưng lại không giải thích được trường hợp đau lâu năm như trong bệnh viêm khớp kinh niên.
Ngoài ra, quan sát kỹ các điểm châm cứu cho hay nhiều điểm nằm ở chỗ mà dây thần kinh ló ra ngoài da hoặc một sợi dây thần kinh chạy vào bắp thịt đó. Cuối cùng , 71% các điểm châm cứu tương ứng với các điểm gây bệnh trên da mà một số bệnh trở nên mềm hơn là trong nhiều bệnh khác, chẳng hạn thấy đau ở vai v́ đau ở gan.
Vào thập niên 1970, trong khi nghiên cứu về hệ thần kinh trung ương, các khoa học gia đă đưa ra một giả thuyết về châm cứu. Họ t́m thấy rằng các loại dược phẩm như morphine và heroin đă tác dụng lên các “điểm nhận” của năo bộ hoặc tủy sống. Họ lư luận rằng các điểm tiếp nhận sẽ không có ngoại trừ cơ thể sản xuất ra các chất tương tự, giảm đau ở người bệnh và tăng những cảm giác dễ chịu đối với người khỏe mạnh. Năm 1973, chất này gọi là endorphins đă được các nhà khoa học phân tích.
Chất endorphins được coi như có trách nhiệm về tŕ hoăn cơn đau ở những ai bị chấn thương nặng, kể cả người bị đau v́ thể thao. Một số tác giả gợi ư rằng châm cứu và những kỹ thuật tương tự hoàn thành công dụng của ḿnh bằng cách nhả ra chất endorphins và các chất hóa học khác. Sự liên hệ có thể chưa chứng minh hết nhưng các nghiên cứu vẫn tiếp tục bởi v́ nó an toàn và không gây nghiền khi muốn bớt đau.
“Sang đến cái xứ tư bản bị bóc lột hết mức, lê cái thân làm cu ly tới tuổi 65, cái tuổi được cấp carte d’or: nó chính thức được luật pháp xác nhận được quyền nghỉ ngơi, được nhà nước cung cấp một khoản tiền để đủ sống cho có tư cách, không ai dám lên án là ḿnh ăn bám xă hội nữa.
Ai th́ không biết chứ kẻ viết bài này, từ khi về hưu sao mà nó sung sướng thế. Này nhé muốn ngủ lúc nào th́ ngủ, muốn thức lúc nào th́ thức. Đêm bỗng nhiên giật ḿnh thức dậy không ngủ tiếp được nữa, th́ giở quyển sách ra xem, thích đọc ǵ xem nấy, đọc đến khi nào nhíp mắt lại th́ kḥ, chả lo mai đi làm trễ, ông chủ nhăn mặt, chú cai phàn nàn. Đời không ǵ sướng hơn có hai chữ tự do: không bị ai sai bảo, không đụng chạm với các bạn đồng nghiệp, không phải làm những việc ḿnh không thích mà v́ miếng cơm manh áo vẫn buộc phải cày. Không thích th́ không làm, đừng nể v́ do bạn bè lôi kéo mà vô các tổ chức chính trị, tôn giáo hay vô vị lợi... vô th́ dễ ra th́ khó, ra th́ mất hết t́nh nghĩa, mất hết bạn bè, mà có bạn lúc già là vô cùng quan trọng, không có nó cuộc đời vô vị lắm.” (Ngưng trích Thái Việt-Hưởng tuổi già)
Ai cũng vậy, làm việc đến một tuổi nào đó th́ cần phải nghỉ hưu.
luật không bắt buộc ḿnh phải nghỉ nhưng thông thường th́ thiên hạ nghỉ khi họ được 65 tuổi để nghỉ ngơi và để lănh tiền già (pension du Canada hay old age pension).
Đây là nói trường hợp những người làm việc cho các công ty hay xí nghiệp lớn, làm việc cho chánh phủ hay công chức v.v.
C̣n trường hợp tự ḿnh làm chủ th́ muốn nghỉ lúc nào th́ tự do ḿnh quyết định.
Mặc dù đă có chuẩn bị tư tưởng từ nhiều năm trước nhưng khi bắt đầu ngưng làm việc thật sự, bỏ lại sau lưng tất cả các thói quen cũ để bước vào một nề nếp sinh hoạt hoàn toàn mới, th́ mấy tháng đầu vợ chồng người gơ cũng phải chịu nhiều xáo trộn về tinh thần lẫn vật chất.
Phải cần một thời gian đôi ba tháng mới quen và thích ứng được vào với hoàn cảnh mới!
Nhiều thay đổi trong cuộc sống
Thời gian nghỉ hưu thường tạo ra nhiều sự thay đổi trong đời sống.
Đó có thể là sự thay đổi chỗ ở và phải ḥa ḿnh vào một khung cảnh mới, bởi lư do nầy nên hưu viên phải chịu mất đi một số bạn bè và những mối giao tiếp xă hội của ḿnh từ xưa nay…Và họ cần phải có một thời gian để t́m hiểu và thích ứng vào nếp sinh hoạt mới.
Không ít người nghỉ hưu bán nhà để dọn đến những nơi gần con cái.
Có người chọn giải pháp mua condo để ở cho đỡ phải dọn dẹp, và khỏi lo săn sóc nhà cửa cũng như để tiện bề đi du lịch trong thời gian dài.
Có người nhảy ra làm từ thiện hay làm thiện nguyện
Đi du lịch
Đi du lịch xa là cái mode thường thấy nhất trong mấy năm đầu khi vừa mới nghỉ hưu.
Theo nhiều cụ kinh nghiệm, th́ mấy năm đầu lúc vừa mới nghỉ th́ thiên hạ có khuynh hướng đi du lịch ào ào.
Từ 75 tuổi trở đi th́ họ bắt đầu thấm đ̣n, sức khỏe yếu đi, thường hay mệt mỏi bất tử, nên sự hăng say du lịch của buổi đầu cũng dần dần giảm theo năm tháng.
Các tours du lịch xa có guide hướng dẫn rất được giới cao niên ưa chuộng v́ tiện lợi và khỏe trí.
Bạn bè chí thân hay tâm đầu ư hợp thường hay rủ nhau đi chung cho vui.
Hầu như không ít bà con ḿnh, đặt ưu tiên chuyện về Việt Nam trong chương tŕnh du lịch của họ, cũng có người có ư định quay về chốn xưa ở cho đến ngày cuối đời…
Kế đó là qua Mỹ hoặc qua các nước Âu Châu, trước là đi chơi và sau là ghé thăm bà con hay bạn bè luôn thể. \
Có người th́ đi tours Trung Quốc, đi hành hương Ấn Độ, v.v.
Người th́ đi tours nghỉ mát tại các resort ở Mexico, Cuba, Dominican Republic hay các đảo thuộc vùng Caribbean, v.v… Thường băi biển ở những vùng nầy rất là lư tưởng, sạch sẽ và có một màu trong như sữa xanh ngút ngàn giống như một bức tranh vĩ đại rất ư là đẹp…
Giá cả có khác nhau và cũng tùy theo mùa. Trung b́nh, nguyên trọn gói, bao vé máy bay khứ hồi từ Montréal, ăn ở một tuần trong hotel 4-5 sao của resort lối 1300- 1500$.
Mùa low season, giá có thể c̣n rẻ đi hơn nhiều.
Có người đi theo tours du thuyền cruise trong một tuần lễ tại vùng biển Caribbean. Ghé qua các đảo như Saint Martin, Sainte Croix, Saint Kitts, Virgin Islands, Grenada…
Có người đi tours vùng Nam Mỹ, Panama hoặc tours vùng Hawaii, tours Alaska xem gấu trắng...
Các tours du thuyền vùng Caribbean, tàu chạy ban đêm cho tới sáng th́ cập bến vào một đảo và du khách có thể lên bờ dạo chơi hay đi đây đó và trở lại tàu trước hoàng hôn.
Tours Hawaii, du thuyền Pride Of America (Norvegian Cruise Line), mỗi thứ tbảy trong tuần đều khởi hành từ Honolulu. Ban đêm chạy, sáng cập bến một đảo.Muốn đi chơi đâu th́ mua tour trước ở dưới tàu. Tổ chức chu đáo, có guide, xe bus đúng giờ để tàu c̣n nhổ neo tiếp tục chạy đến đảo khác. Xem cảnh, xem hoa và xem cả núi lửa …Một tuần lễ qua quá nhanh. Sáng thứ bảy tuần sau th́ tàu trở lại bến cảng Honolulu. Check out, bus đưa du khách ra thẳng phi trường để kịp lên phi cơ về xứ. Từ Montreal đến Honolulu phải mất 12 giờ bay. Connection Chicago và Lax…
Nên đến Honolulu trước 3 ngày để có đủ thời gian du hí và xem thành phố…
Mấy lúc gần đây du lịch Dubai nằm về phía đông nam của United Arab Emirates (UAE) vùng Trung Đông cũng được một số hưu viên chiếu cố.
Tours du thuyền: lối 80% du khách là người cao tuổi
Có người đi theo các tours du thuyền lâu nhiều tuần bên Âu Châu, Á Châu hay Trung Đông. Mục đích để thăm viếng được nhiều xứ.
Có du thuyền ghé qua nhiều nước như Thái Lan, Singapore, Việt Nam, Hong Kong hay Pusan Nam Hàn, v.v.
Tours du thuyền có thể được xem là sang trọng và thích hợp cho lớp tuổi già.
Nhưng có một sự thật là đi đâu lâu ngày lâu tháng, khi trở về tới nhà ḿnh th́ vẫn cảm thấy khỏe cách ǵ đâu…Được nằm ngủ trên cái giường của ḿnh th́ không có ǵ sung sướng và hạnh phúc cho bằng!
Xui quá- du thuyền mùa corona virus (COVED)-19
Dozens tested for new coronavirus on Royal Caribbean cruise ship docked near New York CiTY William Feuer
Sáng sáng, dân nghỉ hưu thường hay đến mấy cái thương xá, tiệm cà phê b́nh dân ngồi chùm nhum với nhau đấu láo và ngó ông đi qua bà đi lại.
Hẹn nhau ra quán cà phê tâm sự là giải pháp hay nhứt, thích hợp của đám đàn ông. Tha hồ tán dóc, ăn tục nói phét, tha hồ ḍm ngó mà khỏi sợ bị mấy bà bắt lỗi sửa lưng cụt hứng.
Tại Quận Cam/Westminster, thương xá Phước Lộc Thọ được xem là nơi hẹn ḥ, tụ họp của các đồng hương cao niên.
Các bà thường có thú đi la cà, đi tà tà, đi ṿng ṿng trong thưong xá. Hết tiệm nầy, đến tiệm khác, để rửa mắt windowshopping mà thôi. Vô tiệm, lấy cái nầy, rờ cái kia, ướm lên người, đeo vào cổ, lại xem kiếng, ẹo qua ẹo lại, rồi bỏ món hàng trở lại chỗ cũ cũng thấy sướng rồi.
Rửa mắt là một cá thú của phụ nữ bất luận tuổi tác nhưng không phải là kiểu của bọn ńnh ông.
Khoa học nói rằng shopping là một cái thú của đàn bà để giúp họ giảm đi stress. Vậy chúng ta nên thông cảm cho mấy bà.
Có bà lại thích đi tà tà hoặc đi ṿng ṿng trong thương xá để...rửa con mắt và cũng là một cách để thư giăn.
Ông nào có muốn chở vợ th́ nên chọn giải pháp ngồi chờ ở phía ngoài cho nó khỏe và cũng tiện để ngó cô đi qua bà đi lại luôn thể, tiện mọi bề cho cả bà lẫn ông!
Có ông bạo hơn cũng như văn minh hơn, muốn tự thưởng ḿnh sau bao năm dài đăng đẳng làm việc vất vả, bằng những chuyến du lịch về Việt Nam trước thăm mồ mả ông bà, sau là nếu có thể giúp người-em-gái-nhỏ nào đó thoát cảnh nghèo đói để đổi đời mà cả hai đều có lợi, vân vân và vân vân. Nội cái được người-em-gái-nhỏ gọi ḿnh bằng anh xưng em ngọt xớt như mía lùi, thấy sướng tê cả người, được trẻ ra ít nhất cũng 30 tuổi rồi.
Ai mà hổng ham th́ thề đi!
“Người ta đến các khu thương mại nói riêng các khu thương mại Việt Nam, mà không nhất thiết phải có một lư do nào đặc biệt. Một ông cụ đến Mỹ hơn 15 năm, 70 tuổi, không cho biết tên, ngồi trong các dăy ghế bên trong Grand Century Mall, cho biết ở nhà nóng quá, ra đây ngồi đọc báo, ngồi chơi thôi. Tại trung tâm thương mại Lion Plaza, mỗi ngày đều có những nhóm người ngồi quây quần quanh một bàn cờ tướng, có ít nhất là 3 đến 10 bàn cờ được bày ra tranh tài. Một vị cao niên, nhà ở khu chung cư bên cạnh Lion Plaza, cho biết con cái đi làm, ở nhà buồn ra đây đọc báo và coi đánh cờ.Tại khu thương mại Carribbees, trên đường Senter Road – mà người Việt ở đây đặt cho một cái tên là làng Việt Nam. Khoảng 6 giờ, những xe phân phối báo Việt ngữ sẽ ghé qua khu này, rất nhiều người đă có mặt chờ đợi (phần đông là những vị cao niên). Họ vây quanh người phát báo, lấy báo. Chừng 7 giờ sáng, quán cà phê Queen Bakery (có tên gọi là cà phê H.O.) đă có khách. Từ 7 giờ đến hơn 8 giờ sáng, khách hàng là những người đi làm, họ ghé qua mua vội ly cà phê, cái bánh bao”( Ngưng trích-Một ngày trong khu thương mại Việt sầm uất)
Nghe nói với số tiền trợ cấp hưu pension hay tiền già 1000$ một tháng bên nầy, nhưng về bển th́ tha hồ mà ăn chơi phè phỡn, dư sức…qua cầu gió bay!
Dân nghỉ hưu thường hay…làm ǵ?
Nguyen Thuong Chanh 03Vợ chồng cao niên lao động cho khỏe
Phần đông đa số người già nghỉ hưu rất rảnh rỗi.
Tập thể dục thể thao như chạy bộ jogging, đi bộ; tập tài chi dưỡng sinh, khí công, aerobic; đánh cờ tướng hay chơi golf, đánh tennis, đánh ping-pong, cắt cỏ và chờ lệnh bà…
Việc giữ hộ cháu nhỏ trong ṿng đôi ba ngày cũng là một niềm vui cho các bậc ông bà.
Một số cụ lo xa, quan tâm đến việc tu hành cũng như việc thiền định để t́m sự an lạc cho tinh thần cũng như để chuẩn bị cho kiếp sau...
Cũng có người th́ cảm thấy quá nhàn rỗi...Không biết làm ǵ trong ngày, hết đứng th́ ngồi, ra vô, đi tới đi lui, ngó trước ngó sau, hết ngồi rồi nằm.
Vào pḥng nghiền ngẫm internet, chốc chốc lại check email.
Xong ra salon mở ti-vi.
Đọc báo th́ đọc hết tờ nọ tới tờ kia, lướt qua tin xe cán chó, đến các mục quảng cáo bán nhà, sang nhà hàng, sang tiệm nails…Kế đến là mục gỡ rối tơ ḷng tḥng, riêng mục t́m bạn bốn phương thấy nhiều phụ nữ đầy đủ công dung ngôn hạnh mà sao số lại cô đơn hẫm hiu vậy cà, thấy tội nghiệp quá (xạo)!
Rồi làm luôn tất cả các tin vui lẫn tin buồn, cáo phó lẫn phân ưu, rồi không biết chừng nào tới phiên…ḿnh đây?
Đôi khi lấy phone gọi đầu nầy đầu nọ, nói chuyện tầm xàm bá láp cho đỡ buồn.
T́nh trạng nầy mà kéo dài dám sẽ khiến nhiều cụ dễ bị rơi vào sự buồn chán hay trầm cảm lắm!
*Thơ con cóc
Chiều chiều về tới cổng nhà,
Nhà tôi trông ngóng từ nhà ngó ra.
Nghỉ hưu lẩn quẩn quanh nhà,
Quanh đi ngó lại, chỉ tôi và bà.
(Nguyễn Thượng Chánh)
Gặp lại bạn bè
Bạn bè lâu ngày gặp lại vợ chồng tác giả th́ thường hay hỏi những câu đại loại như sau:
- Lúc rày nghỉ có khỏe không? Khỏe chớ!
- Lúc này nghỉ rồi làm ǵ? Không có làm ǵ hết, nghỉ mà!
- Có đi đâu chơi không? Có khi đi, có khi không!
- Có đi về Việt Nam chưa? Dzà, chưa có tính lúc nầy!
- Có đi làm thiện nguyện không? Dạ có, làm từ lâu rồi, giữ cháu đó!
- Có làm công việc ǵ khác không? Có chớ, nhiều việc không tên, nhớ hổng hết!
- Nghỉ ở nhà có chán không? Đâu c̣n th́ giờ dư đâu mà chán!
- Nghỉ ở nhà có thường bị bả đ́ không? Anh sao tui vậy mà!
- Nghỉ ở nhà, ổng thường làm cái ǵ? Dzà thưa lúc nào? sáng hay tối? cũng giống như mấy ông khác thôi!
- Sao cũng c̣n trẻ (?) hoặc job thơm (?) mà nghỉ chi cho uổng vậy! Thôi đi, bộ xỏ ngọt người tahả!
Bao nhiêu câu hỏi trên cũng đủ nói lên tâm trạng lo lắng chung của mọi người trước viễn tượng về hưu.
Mỗi người mỗi hoàn cảnh khác nhau, không ai giống ai hết.
Có người phải nghỉ hưu v́ hăng đóng cửa, v́ bị mất việc, v́ vấn đề sức khoẻ hay cũng v́ hoàn cảnh bắt buộc, vân vân và vân vân.
Tóm lại, những điểm lo lắng chung của mọi người mà tác giả nhận thấy quan trọng chính là ở ba điểm như sau:
1/ quan hệ giữa vợ chồng
2/ sức khỏe
3/ tiền bạc
Giai đoạn “tang chế” sau khi nghỉ làm
Ai cũng phải trải qua một giai đoạn buồn chán v́ phải thay đổi nếp sinh hoạt thường ngày từ mấy chục năm nay lúc c̣n đi làm. Thời gian nầy dài hay ngắn tùy theo người.
Các nhà tâm-lư-học gọi đây là giai đoạn “tang chế” (période de deuil), nghĩa là hưu-viên cảm thấy mất mát một cái-ǵ-đó mà ḿnh hằng quen thuộc trong đời sống.
Trong thời gian nầy, họ rất dễ bị rơi vào t́nh trạng trầm cảm.
Nếu t́nh trạng nầy kéo dài th́ cần phải đi tham khảo ư kiến của bác sĩ.
Tại sao có người sợ nghỉ hưu?
- Có người đă đủ tuổi về hưu nhưng không muốn nghỉ v́ c̣n quá yêu...công việc hay ghiền việc (workaholic)!
- Có người muốn nghỉ hưu nhưng phải ráng cày v́ họ c̣n phải nuôi con ăn học thêm một vài năm nữa!
- Có người vẫn c̣n duy tŕ sự làm việc, nhưng chỉ làm bán thời gian (part time) hoặc chỉ làm một hay hai ngày trong tuần!
- Có người đă nghỉ hưu, nhưng sau đó trở vô xin làm việc lại!
Đây là những câu tâm t́nh mà người gơ thường hay nghe các bạn đàn ông nói.
Phải chăng đó là những lư do thật sự?
Nhưng cũng không hiểu tại sao dân chúng lại phản đối dữ dội khi chính phủ sở tại muốn kéo dài tuổi làm việc ra thêm nữa, thí dụ như bên Pháp?
C̣n ở Canada, chấp nhận cho nghỉ hưu hiện nay là 65 tuổi, nhưng sẽ tăng lên 67 tuổi trong vài năm tới.
Báo Tây có nêu những lư do tại sao một số người vẫn c̣n muốn tiếp tục đi làm mặc dù họ đă tới tuổi cần hưu trí rồi, trong đó có hai lư do chính là:
- ông anh sợ phải ở nhà thường xuyên với bà chị (?)
- kinh tế, tài chánh khó khăn nên cần phải đi làm thêm để kiếm thêm chút đỉnh cho bả vui(?).
Có bạn th́ thành thật hơn: “tui ngại ở nhà v́ phải chạm mặt thường xuyên với bà xă quá. Sợ gây lộn tối ngày, sợ chiến tranh lạnh quá”.
Vấn đề nầy là một sự thật mà ai cũng phải đành chịu thôi. Chạy đâu cho khỏi!
Nhưng gần đây báo chí Mỹ có nêu một…tin mừng. Không biết có nên tin hay không?
Tin mừng cho những cặp vợ chồng khắc khẩu: “Căi nhau sống lâu”
Căi nhau thường xuyên để xả bớt xú bắp rất tốt cho sức khỏe tâm thần và sẽ sống rất lâu để mà căi với nhau cho tới ngày xuống lỗ (?) Hi hi hi!
Spouses who fight live longer!
In the current study, the authors suggest a combination of factors to explain the higher mortality for couples who don't express their anger. These include "mutual anger suppression, poor communication (of feelings and issues) and poor problem-solving with medical consequences," they write in the January issue of the Journal of Family Communication.
Trong các khóa học coaching “chuẩn bị nghỉ hưu” (pre-retirement courses) cho nhân viên nhà nước hoặc cho các công ty, các thuyết tŕnh viên là các nhà tâm-lư-học thường nêu cái vấn nạn nầy lên để chúng ta đừng ngạc nhiên lúc phải ở nhà thường trực với người hôn-phối của ḿnh.
Ai cũng vậy cả! Chạy đâu cho thoát!
Nhưng nếu suy nghĩ cho tận cùng, th́ c̣n đôi bạn cũng vẫn c̣n thấy ḿnh may mắn và hạnh phúc hơn rất nhiều, đúng không các lăo ông lăo bà?
Ngoài ra, cũng c̣n nhiều lư do phức tạp khác…
“Tui sợ ở nhà hoài sanh bệnh” hoặc
“Tui cũng muốn nghỉ lắm nhưng sợ ở nhà không có ǵ làm, chán lắm”
Cái ǵ cũng cần phải có sự chuẩn bị hết
Theo ư riêng của tác giả, th́ cần phải chuẩn bị tư tưởng trước khi nghỉ hưu:
+ cái ǵ cũng phải có ngày chấm dứt, để bước sang một giai đoạn khác trong cuộc đời;
+ phải ư thức là ḿnh già rồi, cần phải nghỉ ngơi để đi đây đi đó khi c̣n đầy đủ sức khỏe;
+ bệnh hoạn có thể đến với ḿnh bất cứ lúc nào;
+ nghỉ hưu để vui sống với chồng, với vợ ḿnh mà h́nh như từ mấy chục năm nay ḿnh không có thể sống cho nhau một cách trọn vẹn được v́ sự ràng buộc về sinh kế, về con cái, vân vân;
+ nghỉ hưu để có thể có nhiều thời gian hơn bên cạnh các cháu nội ngoại và để nh́n thấy chúng lớn lên;
+ nghỉ hưu để có thể mỗi sáng tĩnh lặng, bên cạnh tách cà phê nóng, cùng nhau thảnh thơi nghe tiếng chim hót líu lo sau nhà hay cùng ngắm b́nh minh ló dạng hay nh́n những giọt sương đêm c̣n lấp lánh đọng trên các tàn cây ngoài mái hiên nhà, hoặc cùng thưởng thức mặt trời toả đủ màu sắc trước khi lặn vào mỗi chiều hoàng hôn, vân vân và vân vân;
+ muốn cho sự nghỉ hưu được tốt đẹp, không nhiều sóng gió th́ chúng ta cần phải tạo cho ḿnh một lịch tŕnh sinh hoạt đều đặn, để nó trở thành một nếp quen thuộc (routine) trong cuộc sống và ḿnh phải tuân hành theo bằng mọi giá;
+ đừng bao giờ để bị rơi vào t́nh trạng quá rảnh rỗi v́ sẽ dễ bị đưa đến sự buồn chán;
+ cuối cùng là phải tạo cho ḿnh có một thời khóa biểu...bận rộn (busy).
Nghỉ hưu lúc ḿnh c̣n sức khoẻ để đi đây đi đó chớ chần chờ đến lúc ngồi xe lăn hay hui nhị t́ th́ có hối tiếc cũng không c̣n kịp nữa.
Nghỉ hưu khi con cái đă trưởng thành, nhà chỉ c̣n có đôi ta mặc sức mà… “ấy” hoặc lớn tiếng...căi qua căi lại mà không cần phải đóng cửa v́ sợ con cái buồn phiền.
Nghỉ hưu, một giai đoạn mới trong cuộc đời bắt đầu với không đồng hồ, không ngày, không tháng, không stress, muốn ngủ lúc nào, muốn thức lúc nào, ăn lúc nào, ăn ở đâu, ăn cái ǵ, ăn làm sao…th́ cho dù ngoài kia có mưa to gió lớn bảo bùng hay tuyết rơi trắng xoá mịt mù cũng chẳng làm cho ta lo lắng nao ḷng.
Nghỉ hưu, đối với tôi, là một sự khám phá ra cái đẹp. Từ trước đến nay, tôi chưa từng bao giờ có thời giờ để nhận thấy hết những nét đẹp của các cháu tôi, của vợ tôi cũng như của cây cỏ ngoài ngơ. Và, lẫn cả cái đẹp của thời gian nữa.
“Retirement has been a discovery of beauty for me. I never had the time before to notice the beauty of my grand kids, my wife, the tree outside my very own front door. And, the beauty of time itself.” Harman Jule.
Ôi, tự do ơi, một lần nữa, ta xin chào mi bằng hai tay và cả…hai chân!
Các Ông Cần Nên Biết Cái Giá Phải Trả - Điện Xẹt Không Cần Báo Trước (Hay Hiện Tượng Xích Đu…Mood swings)
22/09/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
BS THÚ Y Nguyễn Thượng Chánh, DVM
-Chuyễn Ngữ Từ Tài Liệu: Rf About Domestic Violence Against Men
Năm phút trước c̣n cười nói vui vẻ, năm phút sau điện xẹt ầm ầm…không biết đâu mà đở. Khoa học gọi đây là “tâm tính đánh đu”… nguyên nhân xáo trộn hormones lúc măn kinh, tuổi tác xế chiều…”Tuổi tác quá date”.
(Rf About Domestic Violence Against Men)
What Are The Characteristics Of Women Who Are Abusive And Violent?
The characteristics of men or women who are abusive fall into three categories.
Alcohol Abuse. Alcohol abuse is a major cause and trigger in domestic violence. People who are intoxicated have less impulse control, are easily frustrated, have greater misunderstandings and are generally prone to resort to violence as a solution to problems. Women who abuse men are frequently alcoholics.
Psychological Disorders. There are certain psychological problems, primarily personality disorders, in which women are characteristically abusive and violent toward men. Borderline personality disorder is a diagnosis that is found almost exclusively with women. Approximately 1 to 2 percent of all women have a Borderline Personality disorder. At least 50% of all domestic abuse and violence against men is associated with woman who have a Borderline Personality disorder. The disorder is also associated with suicidal behavior, severe mood swings, lying, sexual problems and alcohol abuse.
Unrealistic expectations, assumptions and conclusions. Women who are abusive toward men usually have unrealistic expectations and make unrealistic demands of men. These women will typically experience repeated episodes of depression, anxiety, frustration and irritability which they attribute to a man's behavior. In fact, their mental and emotional state is the result of their own insecurities, emotional problems, trauma during childhood or even withdrawal from alcohol. They blame men rather than admit their problems, take responsibility for how they live their lives or do something about how they make themselves miserable. They refuse to enter treatment and may even insist the man needs treatment. Instead of helping themselves, they blame a man for how they feel and believe that a man should do something to make them feel better. They will often medicate their emotions with alcohol. When men can't make them feel better, these women become frustrated and assume that men are doing this on purpose.
Nguyen Thuong Chanh
Dấu hiệu lúc các bà măn kinh
Có rất nhiều nguyên nhân bên cạnh các lư do hỷ nộ ái ố, tâm tánh, hoàn cảnh, ghen tương, suy b́ ganh tị...,so sánh ḿnh, gia đ́nh ḿnh… với người khác…v.v...
1- kinh nguyệt, có thai và lúc măn kinh. Xáo trộn hormones sinh dục gây ảnh hưởng đến sự tiết chất serotonine từ năo. Nồng độ Serotonine quyết định sự vui buồn và tâm tánh của chúng ta. Serotonine giảm th́ gây buồn chán trầm cảm và lúc serotonine tăng cao th́ vui.
Điện xẹt không báo trước. Đang vui, 5 phút sau bà ta có thể bực tức, cáo có, nổi xung thiên lên bất tử làm anh chồng đở không kịp. Khoa học gọi là mood swing.
"Women can be, and many are, greatly affected by hormone fluctuations. Sometimes it gets to the point of feeling totally overwhelmed - as if for a time they have lost control of their life," says Christiane Northrup, MD, author of The Wisdom of Menopause and Women's Bodies Women's Wisdom. Dieting, stress, anxiety, depression - even exercise -are all among the factors that can create a hormonal tailspin. So there are plenty of opportunities for things to go awry.
2- Lạm dụng rượu (alcohol abuse)
Rượu có ảnh hưởng đến năo và dẫn đến bạo hành không mấy hồi. Tuy nhiên đây có thể nói là không phải một vấn đề của đa số phụ nữ Việt Nam.
Nguyen Thuong Chanh 03
3- Xáo trộn tâm lư (Psychological disorders)***
Nhân cách bị xáo trộn (personality disorder) nên người đàn bà cảm thấy cần phải hành hạ ông chồng ḿnh. Khoa học gọi t́nh trạng nầy là xáo trộn nhân cách giáp ranh Bordeline personality disorder (BPD) và thường thấy xảy ra ở phụ nữ. Từ 1% đến 2% các bà các cô có thể mắc bệnh nầy. Các bác sĩ tâm thần cho rằng ít nhất 50% trường hợp các bà nổi cơn đều bắt nguồn từ BPD.
BPD c̣n liên hệ đến ư tưởng quyên sinh, thay đổi tâm tánh bất thường, nói dối , t́nh dục có vấn đề và lạm dụng rượu.
4- Mong đợi và kết luận không thực tế (unrealistic expectation, assumptions and conclusions)
Các bà thường thường đ̣i hỏi người chồng những việc không thực tế, không thể thực hiện được. Mợ có thể trăi qua những giai đoạn trầm cảm, lo âu, và cáo có (irritability).
Trong thực tế các xáo trộn về tinh thần và t́nh cảm là hậu quả của sự bất ổn ở người vợ, những vấn đề t́nh cảm mà bà đă phải trải qua thời thơ ấu hoặc có thể do sự cay rượu gây nên.
Tất cả các hoàn cảnh nầy bà vợ đều đổ lên đầu ông xă ḿnh hết./.
Nguyen Thuong Chanh 04 HAI VỢ CHỒNG CHÁNH –LAN CÙNG XÍCH ĐU BÊN NHAU TỪ 2 FEB 1975
Có Bệnh Th́ Vái Tứ Phương
24/09/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
Bài cũ trên 10 năm, được “tân trang” lại cho phù hợp t́nh h́nh đại dịch COVID 19)
nguyen tnuong chanh 01
BS THÚ Y ĐẠP XE CHO KHOẺ -THÂN TÂM AN LẠC
Lời tác giả:
Bài gơ nầy đúc kết lại cái nh́n của một số nhà khoa học phương Tây về những thủ đoạn của một số người chuyên bán ảo tưởng, để mong gạt gẫm bệnh nhân hầu trục lợi. Người ta gọi đó là những lang băm! NTC
***
Phàm ở đời không ai mà không sợ chết, ngoại trừ các vị chân tu, những kẻ phi thường, những người mang bệnh trầm kha chỉ nằm một chỗ, hoặc những người bất b́nh thường hay những người mang tâm trạng chán đời cực độ.
Mặc dù ngày nay, Tây y đă có những bước tiến vượt bực trong lănh vực y học, nhưng trong thực tế vẫn c̣n có nhiều giới hạn. Phía Đông y và y học cổ truyền là những ngành y học chân chánh, tuy cách chẩn đoán và tiếp cận một căn bệnh có khác hơn Tây y, nhưng Đông y đôi khi cũng đành phải bó tay trước một số bệnh tật ngặt nghèo.
Trước t́nh thế tuyệt vọng thập tử nhất sanh nầy, bệnh nhân thường hay bám vào bất cứ điều ǵ có thể đem lại cho họ niềm hy vọng để chữa khỏi được bệnh tật. Đó có thể là những lời cầu nguyện, có bệnh th́ vái tứ phương, lễ bái, cúng kiến, thỉnh bùa ngải, hoặc chạy đôn chạy đáo thăm hỏi bà con bạn bè xa gần khắp nơi xem coi ai có biết thầy giỏi thuốc hay để nhờ chữa trị, v.v.
Xă hội càng kém phát triển, con người càng dễ mê tín dị đoan!
Tŕnh độ giáo dục của mỗi người cũng quyết định phần nào cách suy nghĩ của họ.
Các quốc gia văn minh công nghiệp cũng không thoát khỏi hiện tượng mê tín dị đoan, tuy nhiên nó ở một tầm mức ít hơn so với các quốc gia đang phát triển.
Lợi dụng tâm lư sợ chết và c̣n nước c̣n tát của người bệnh, mà nhiều con buôn, lang băm, pháp sư, kể cả một số nhà khoa học, khoa bảng thiếu lương tâm chụp lấy thời cơ, làm mê hoặc, bán ảo tưởng, hoặc hứa hẹn đủ điều để bệnh nhân nuôi hy vọng hầu trục lợi.
Những bệnh họ cam đoan trị dứt toàn là những bệnh ngặt nghèo như viêm gan B và C, ung thư ác tính ở giai đoạn cuối cùng, và kể luôn bệnh Sida nữa. Họ trưng ra cả lố photocopy thơ cám ơn của những bệnh nhân, Việt lẫn Tây đă được họ chữa khỏi (?).
Đôi khi họ lấy chiêu bài từ thiện, thương đồng bào VN khốn khổ hầu có một bộ mặt nhân đạo để dễ thả câu, gây quỹ trục lợi dễ dàng hơn.
Các cách chữa trị của họ có thể là những loại thuốc gia truyền bí hiểm, thuốc lá cây, thuốc tể, những thuốc “tiên”, thuốc “thánh”, cho uống tro giấy tiền vàng bạc, tàn nhang, phun bă trầu vào người bệnh nhân, hoặc chẳng cần thuốc men ǵ cả chỉ cần uống nước tiểu hay nhịn ăn năm mười ngày ắt bệnh sẽ khỏi.
Cũng có Thầy kêu gọi sự trợ giúp của âm binh, ngoại cảm, cô lên bà xuống, đồng bóng, v.v. Bệnh ǵ trị cũng hết kể cả bệnh tâm thần, tà ma nhập, “mắc đàng dưới”.
Mấy tuyệt chiêu trên không phải chỉ là độc quyền của các thầy bên nhà mà tại hải ngoại chúng ta cũng thường thấy những quảng cáo của các thầy tại Cali, Florida, thậm chí tại Montreal nhiều năm về trước v,v…
Thầy cũng có thể làm một cái ǵ đó, như bên nhà, thầy lấy roi quất vào ḿnh bệnh nhân để đuổi tà ma hay bệnh tật ra khỏi cơ thể.
Báo chí Việt Nam mấy năm trước có tung ra một tin làm cho những ai có lư trí b́nh thường đều bàng hoàng. Đó là chuyện miền Bắc Việt Nam, có Thầy trị bệnh liệt dương bằng cách lấy roi quất vào thằng nhỏ đau thấu mây xanh, đúng theo nguyên tắc thằng lớn làm ăn hổng nên thân thằng nhỏ chịu đ̣n. Sau đó th́ nạn nhân ngây ngô nầy phải đi nằm bệnh viện mà thôi.
Có khi thầy vẽ bùa, bóp nắn, sờ mó, chà xát, ấn tay, phun thổi, hun chùn chụt lên lưng, ợ lên ợ xuống. Cũng có trường hợp thầy chữa rất mát tay. Trước 75, tại miền nam có xảy ra chuyện thầy nước lạnh cho bệnh nhân uống thứ ǵ không biết nên nữ bệnh nhân ghiền quá (có lẽ là x́ ke) cuốn gói theo thầy luôn. Đúng là bực sư phụ rồi.
Thường nhất là Thầy cho bệnh nhân uống một thứ thuốc, một loại nước hay một loại lá cây, vỏ cây nào đó và đồng thời bảo bệnh nhân cũng phải thành tâm cầu nguyện. Điều đặc biệt là ít khi Thầy chịu tiết lộ đó là thuốc ǵ, nước ǵ, cây ǵ. Thiên cơ bất khả lậu. Lỡ nói ra bể mánh, hết linh.
Có khi Thầy trổ tài ảo thuật gia úm ba la, lăn hột gà hột vịt trên bụng bệnh nhân để...đem nọc độc ra ngoài, phun nước vào vết chó cắn để lấy nọc ra hay lăn đất sét trên vết thương để t́m chính xác lông con chó đă cắn bệnh nhân.
Nếu không đạt được kết quả mong đợi, th́ thầy đổ thừa là lỗi tại bệnh nhân đă không thành khẩn khấn vái đó thôi!
Đôi khi c̣n tuyệt chiêu hơn nữa như trường hợp tại một vài nơi ở vùng Đông nam Á, Phi luật Tân và Brazil, Thầy chỉ dùng tay không để giải phẫu móc khối u cancer (?) hoặc móc đồ vật từ trong bụng con bệnh ra.(coi đoạn vidéo phía dưới).
Đây cũng là kiểu của các Thầy trên vùng cao nguyên moi móc đồ vật trong bụng những người bị thư ếm.
Nói thật, mấy chuyện siêu phàm trên đây, tác giả cũng chỉ nghe người người ta đồn mà thôi.
Video: psychic surgery unmasked (Lột mặt nạ lang băm)
Có điểm giống nhau ở các người kể là họ thề thốt quả quyết là các chuyện trên là có thật, nhưng biểu họ chỉ rơ người nào và ở đâu th́ họ không thể nói được.
Internet đă giúp đắc lực vào việc loan truyền tin dỏm.
Người gơ thường nhận được mail từ bạn bè về cách chữa trị theo lối thiên nhiên, bảo đảm trị dứt hầu hết các bệnh tật mà Tây y đă chịu thua...Từ các bệnh ung thư ở giai đoạn cuối, bệnh liệt dương, mỡ cao, cao máu, tiểu đường, ma nhập, quỷ ám cũng đều trị dứt được hết. (Thấy quảng cáo mà)
Quả thật người ḿnh tài giỏi quá!
Gần đây, cơ quan FDA Hoa Kỳ đă cảnh báo dân chúng về các loại thuốc trị cancer mua qua mạng online… Có ít nhất là 187 loại thuốc thiên nhiên không có sự áp pru cho phép của FDA và được bán qua Internet.
Các thuốc nầy được quảng cáo để trị cancer. Chúng có thể được bán dưới dạng viên, dạng rượu bổ tonic, hoặc dưới dạng cream để thoa ngoài da. Tuy đa số đều vô hại trực tiếp, nhưng có hại cho bệnh nhân một cách gián tiếp thí dụ như là có thể tương tác interaction với các Âu dược, làm đ́nh trệ tác dụng của các thuốc Tây đang được dùng để trị bệnh.
Trong số thuốc trị cancer có thuốc black salves (escharetics). Đây là một loại thuốc mỡ cream để thoa lên khối u trên da. Thành phần thuốc gồm có bloodroot (Sanguinaria canadensis) và Zinc chloride. Các chất nầy có tính ăn da corrosive rất mạnh và vô cùng nguy hiểm. Chắc chắn là cancer không thể hết được nhưng da thịt nơi thuốc được bôi sẽ bị lở loét rất khủng khiếp.
Ngày nay cùng với đà phát triển của khoa học nên trên thị trường thấy xuất hiện những loại máy móc để đeo vào người, chẳng hạn như những ṿng đeo tay Q Ray Bracelet (lối 200$ một chiếc) mà quảng cáo nói rất công hiệu để điều ḥa âm dương trong cơ thể, đồng thời trị những bệnh đau nhức, phong thấp, cao áp huyết, tiểu đường, mỡ cao trong máu, hoặc mập làm cho ốm bớt, v.v.
Rồi c̣n máy tẩy độc cơ thể có tên là Aqua Detox. Bạn chỉ cần ngâm hai bàn chân vào một chậu nước và cho máy chạy. Từ từ nước sẽ đổi ra những màu khác nhau tùy theo bệnh như viêm gan, cholesterol, triglyceride, glucose máu, thấp khớp, v.v.
Theo như quảng cáo th́ các chất độc đều bị rút hết ra ngoài cơ thể hết, khỏi cần phải đi khám bác sĩ để lấy toa mua thuốc Tây làm chi cho tốn tiền vô ích.
Gần đây c̣n có vụ fish doctor. Tại Bắc Mỹ, trong một số tiệm nail có thêm dịch vụ cho một loại cá rỉa Garra rufa, cá ăn da chết trên bàn chân khách hàng.
Quảng cáo nói rằng, đây là phương pháp rất hữu hiệu để thư giăn và khai thông kinh mạch, đồng thời để trị nhiều thứ bệnh măn tính chẳng hạn như bệnh eczema và bệnh vẩy nến da psoriasis.
Cũng may là tiểu bang Texas đă sáng suốt kịp thời ngăn cấm dịch vụ doctor fish v́ lư do vệ sinh.
Các bể nước ngâm chân spa là môi trường lây nhiễm các bệnh nấm và các bệnh ngoài da khác là cái chắc.
Rồi c̣n thiên thạch (đá quư) cũng là một món hàng được nhiều người săn t́m..
“Người ta tin rằng thiên thạch là từ trên trời rơi xuống nên nếu có được một cục thiên thạch trong nhà, chủ nhân như “có năng lượng siêu nhiên bảo vệ sức khỏe, tinh thần”... V́ thế, giá của thiên thạch luôn được đẩy lên hàng chục, hàng trăm tỉ đồng.” (ngưng trích Nhị Anh- Những ‘thiên thạch’ triệu USD ở Việt Nam-Vietnamnet)
Biết bao là nước sinh tố, nước vỏ cây chẳng hạn như nước măng cụt xanGo juice, Zambrioza, Mango Xan, Noani juice, Goji juice, Pomegranate, Kamangi juice, nước sầu riêng Durian, gấc Momornia cochinchinensis , măng cầu xiêm Graviola soursop, nha đam Aloe vera, trái nhàu Noni, Câu kỷ tử Goji berries v.v. được quảng cáo như thuốc thần trị bá bệnh kể cả các bệnh ung thư. Mua qua Internet với giá cắt cổ 40$/chai. Vấn đề ở đây là họ quảng cáo quá lố, bán ảo tưởng để phỉnh gạt người tiêu thụ.
Cách chữa trị càng có vẻ bí hiểm huyền bí, càng lạ thường th́ càng dễ ăn tiền!
Nguy hiểm nhất là khi lang băm biểu bệnh nhân phải lập tức ngưng ngay việc sử dụng thuốc Tây, chẳng hạn như xạ trị, hóa trị, hoặc các loại thuốc đặc trị các bệnh cao áp huyết, cholesterol cao, thuốc làm điều ḥa nhịp tim và thuốc giúp hạ đường huyết, v.v.
Một số “tuyệt chiêu” mà lang băm thường hay sử dụng
1)Tôi thật sự quan tâm đến bạn! (We really care about you!)
Dù lang băm có xài thuốc dỏm đi nữa, nhưng câu nầy cũng vẫn có tác động tâm lư rất mạnh mẽ, giúp bệnh nhân phấn khởi lên tinh thần ngay lập tức. Bệnh nhân nghe được câu nầy th́ mát bụng là cái chắc.
huile d'eucalyptus- dầu khuynh diệp và corona virus?
Vrai-faux des manières efficaces pour se protéger du coronavirus
Les huiles essentielles peuvent me protéger du Covid-19
FAUX
Coronavirus : vrai-faux des manieres efficaces pour se proteger
Faux - Bien que certaines huiles essentielles comme l’huile essentielle de ravinstara ou d’eucalyptus aient des
Faux - Bien que certaines huiles essentielles comme l’huile essentielle de ravinstara ou d’eucalyptus aient des propriétés anti-virales, rien ne prouve aujourd’hui qu’elles sont efficaces contre le coronavirus. Vous pouvez donc les utiliser avec précaution si vous le souhaitez mais elles ne remplaceront pas un bon lavage de mains. Elles peuvent être utilisées en complément d'un produit dont l'efficacité est redoutable, comme le gel hydro-alcoolique. En effet, aucune étude scientifique ne prouve que les huiles essentielles protègent du Covid-19. Même si certaines huiles essentielles sont réputées pour booster les défenses immunitaires ou soulager les maux d'un rhume, elles ne soignent pas la maladie Covid-19. En cas de symptômes, n'essayez pas de vous soigner seul avec des huiles essentielles, mais contactez le médecin. Pour rappel, la meilleure des protections reste la prévention grâce à l'application des gestes barrières (port du masque, distanciation sociale, désinfection régulière des mains).
2)Tôi trị bệnh một cách toàn diện (We treat the whole patient)
Câu nầy thật sự cũng không có ǵ sai trái lắm. Một bác sĩ giỏi, có lương tâm đều phải biết lắng nghe và t́m hiểu cách sống cũng như trạng thái tâm lư và suy tư của bệnh nhân. Thầy nào mà liệt kê ḿnh chuyên trị bệnh nhân một cách toàn diện (holistic) th́ có thể là ông ta đă lạm dụng danh từ để quảng cáo mà thôi.
Trên thực tế, ít có nhà chuyên môn nào mà trị bệnh nhân được một cách toàn diện hết!
3)Không có phản ứng phụ (No side effects)
Phương pháp ngoại khoa (alternative) thường được họ ca tụng là rất an toàn và không có phản ứng phụ nào hết. Thầy nói là thuốc của Thầy là thuốc lá cây, thuốc thiên nhiên nên hoàn toàn vô hại.
Thực tế cho biết đôi khi không đúng như vậy. Thầy c̣n đi xa hơn bằng cách kết tội thuốc Tây là đồ hóa học, là nóng, không phù hợp, v.v.
4)Tôi trị tận gốc căn bệnh (We attack the cause of disease)
Lang băm cho rằng họ không những chỉ trị tận gốc mà họ cũng c̣n chú tâm ngăn ngừa sự tái phát lại của căn bệnh nữa.
Câu nầy sai. Bệnh là sự kết tinh của nhiều yếu tố, bên trong lẫn bên ngoài. Trong các yếu tố nầy, một số đă được khoa học xác định nhưng cũng có thể c̣n một số yếu tố khác th́ chưa ai biết được ǵ hết.
5)Tôi chuyên trị những bệnh nào mà y khoa đă bó tay chạy mặt (We treat medicine’s failures): Đúng là thầy chạy!
Thầy thường hay tự ḿnh quảng cáo một cách thái quá như khi Thầy nói có Ông X bị bệnh ǵ đó từ nhiều năm, đă được theo dơi và chữa trị bởi rất nhiều bác sĩ specialist nhưng vẫn không khỏi, nhưng sau cùng th́ may mắn gặp được Thầy chữa chỉ trong ṿng một thời gian ngắn ngủi là hết bệnh liền!
Quảng cáo kiểu nầy là sái với y đức bên y khoa.
Thường t́nh th́ bệnh nhân chuyển qua giải pháp trị liệu ngoại khoa v́ họ không được hài ḷng về cách hành sự và tài nghệ của các bác sĩ. Bệnh nhân thường than phiền và trách móc rằng các bác sĩ quá vô tư, thiếu sự cảm thông, ít quan tâm lo lắng đến nỗi thống khổ của con bệnh.
Đó là chưa kể đến một số người chỉ biết tin tưởng vào cách trị liệu ngoại khoa mà thôi. Những ǵ dính dáng với khoa học đều bị họ đả phá hết. Cái khôn khéo của lang băm là họ biết khai thác t́nh trạng tuyệt vọng của bệnh nhân.
6)Bạn phải có cách suy nghĩ tích cực (Think positive)
Lang băm nói rằng các phương pháp của họ sẽ giúp tinh thần bệnh nhân chuyển biến và tác động thuận lợi giúp bệnh nhân chóng b́nh phục. Đây là ư niệm tác động hỗ tương giữa thân/tâm/trí (mind over matter - mind/body interaction).
Gần đây, các nhà khoa học cũng nh́n nhận có thể có ảnh hưởng của tác động tâm trí trên thể xác trong sự b́nh phục.
Những người lạc quan và những người có đức tin mạnh mẽ vào một tôn giáo thường b́nh phục rất mau sau một cuộc giải phẫu hay sau một cơn bệnh nặng.
7)Chạy theo số đông người (Jump on the bandwagon)
Lang băm cho rằng phương pháp của họ rất phổ thông và được rất đông quần chúng áp dụng. Họ trưng ra vô số quảng cáo, kể cả các thơ cám ơn của bệnh nhân đă hài ḷng (?) và họ cũng đưa ra rất nhiều số liệu thống kê (không chắc là đúng) để làm bằng chứng.
Họ khuyên người bệnh hăy theo phương pháp trị liệu của đa số, v́ nếu không hữu hiệu th́ tại sao lại có nhiều người theo?
8)Thời gian là bằng chứng - Đă được áp dụng từ cả ngàn năm nay rồi! (Time tested/Used for centuries)
Đây là lối quảng cáo thường được họ áp dụng. Đôi khi họ c̣n quả quyết là món thuốc nầy cũng như phương cách điều chế nầy đều đă được lưu truyền từ lâu đời rồi. Nói tóm lại, đây là thuốc gia truyền, là “ thuốc tiên” và rất linh nghiệm.
9)Đă được rất nhiều khảo cứu khoa học nh́n nhận (Backed by scientific studies)
Để quảng cáo, họ thường liệt kê vô số công tŕnh khảo cứu khoa học để hỗ trợ món thuốc. Tuy nhiên, trên thực tế các công tŕnh khoa học trên rất khó mà t́m thấy, diễn giải lệch lạc, không c̣n thời gian tính, đôi khi là láo khoét không có thật hoặc đó là những khảo cứu sơ sài không đáng tin cậy được về mặt khoa học.
10)Hiện đang c̣n trong ṿng nghiên cứu (Studies are underway)
Nếu họ không trưng ra được các công tŕnh nghiên cứu để minh chứng sự hữu hiệu của món thuốc, th́ họ lại nói là nó đang c̣n trong ṿng khảo cứu và thí nghiệm ǵ đó.
Họ diện dẫn là nếu món thuốc không hay th́ tại sao người ta chịu khó bỏ công sức ra để nghiên cứu như vậy.
Nếu kết quả thí nghiệm không được như ư muốn, th́ họ đổ lỗi là tại v́ phương cách thí nghiệm c̣n sơ sót ở chỗ nào đó.
11)Bạn phải biết lo cho sức khỏe của bạn chớ! (Take charge of your health!)
Có lẽ đây là câu nói ăn tiền nhất.
Bệnh nhân thấy rất mát ruột và có cảm tưởng là chính họ thật sự đang tự quyết định, và nắm lấy cuộc đời của họ trong tay.
Có ai mà không thích ḿnh được đề cao kiểu nầy. Sau đó th́ lang băm tha hồ mà đề nghị các cách trị liệu theo kiểu của họ.
12)Bạn hăy tự suy nghĩ kỹ lại đi! (Think for yourself)
Lang băm khuyên bệnh nhân chối từ, đừng tin vào các bằng chứng khoa học thật sự (v́ lang băm làm sao mà thực hiện được), và hăy tự ḿnh lắng nghe những cảm giác của ḿnh.
Lẽ đương nhiên là nếu sau khi uống “thuốc” hoặc được Thầy chữa trị bằng cách nào đó mà bệnh nhân cảm thấy hơi đỡ một chút, th́ liền tin tưởng ở tài nghệ của Thầy ngay lập tức.
Chúng ta nên biết rằng có một số bệnh tật cũng có thể tự nhiên khỏi (self limiting) sau một thời gian nào đó, nghĩa là bệnh có thể biến đổi ngày này qua ngày khác và bệnh nhân có cảm giác rằng bệnh đă bớt đi kể cả các bệnh nan y.
13)Bạn có bị thua thiệt ǵ đâu? (What have you got to lose?)
Lang băm cho rằng phương cách trị liệu và thuốc men của họ rất an toàn, không có ǵ hại hết, không nóng, không độc (?) như ba cái món thuốc Tây. Vậy th́ có ǵ nguy hiểm đâu mà bạn lại phải sợ mà không dám thử? Bạn có mất mát ǵ đâu? Chỉ có lợi không hà!
14)Phải chi bạn đến sớm hơn một tí xíu! (If only you had come earlier)
Câu nầy được phán ra khi cách trị liệu của lang băm thất bại. Đây là lời bào chữa chạy làng của lang băm.
Tại cái số, tại cái nghiệp chăng?
15)Khoa học đâu có câu trả lời cho tất cả mọi bệnh tật! (Science doesn’t have all the answers)
Thâm ư của lang băm là muốn bệnh nhân thử các phương pháp trị liệu khác, may ra có thể chữa được bệnh. Khi khoa học không thể chữa khỏi, th́ lẽ đương nhiên bệnh nhân bắt buộc phải ngă theo những phương cách khác, may ra…
16)Tay trong tay chúng ta cùng làm việc với nhau (Let’s work together)
Với mánh nầy, lang băm xuất hiện như một người tốt bụng, thật sự quan tâm đến bệnh nhân.
17)Chúng tôi không có đủ khả năng tài chính để làm khảo cứu (We have no money for research)
Để tự bào chữa, lang băm diện dẫn lư do là họ thiếu tài chính cũng như các công ty dược phẩm cũng không quan tâm, và không sẵn sàng giúp họ trong việc tài trợ các khảo cứu.
18)Tự do về sự lựa chọn cách chữa trị (Health freedom)
Lang băm thường diễn dẫn câu nầy và nói rằng bệnh nhân có toàn quyền và tự do lựa chọn phương pháp trị liệu nào mà họ thích.
Thật sự ra bệnh nhân thay đổi phương pháp chữa trị, v́ họ bị lang băm gạt gẫm hứa hẹn đủ điều mà thôi.
19)Tôi rất bận rộn lo việc chữa trị cho bệnh nhân (I’m too busy getting sick people well)
Lang băm diện dẫn câu trên như lư do tại sao họ không màng về việc đăng tải các kết quả trị liệu của họ trong các tạp chí khoa học.
Câu trả lời thật sự là bởi v́ lang băm không có ghi chép vào sổ sách tất cả các kết quả trị liệu của họ.
Có nên kết hợp Đông y và Tây y không?
Một vài cách trị liệu bên phía Đông y cũng rất hữu ích, và có thể xem như những phương pháp phù trợ (complementary) rất tốt bên cạnh Tây y. Chẳng hạn như phương pháp thở bằng bụng phương pháp thiền của khí công và yoga, châm cứu acupuncture và bấm huyệt (acupressure)
Người gơ xin trích sau đây ư kiến của một nhà chuyên môn về vấn đề nầy.
Bác sĩ Thái Minh Trung,
Serotonin syndrome (Hội chứng sérotonine)
“Hiện nay thiền được giới y khoa chấp nhận là một phương pháp thư giăn tinh thần hữu ích. Năm 2004 Cơ Quan Nghiên Cứu Sức Khỏe Quốc Gia (National Institutes of Health, NIH) đă bỏ ra 20 triệu dollars để nghiên cứu thiền. Kết quả cho thấy thiền có thể làm giảm áp huyết, làm giảm cholesterol, và trị mất ngủ. Nói một cách khác stress là nguyên do gây ra rất nhiều bịnh tật, khi biết cách giảm stress th́ bịnh tật sẽ giảm. Thiền chỉ là một trong những cách giảm stress, ngoài ra c̣n có thể dục (exercise), bỏ thời giờ xây dựng quan hệ gia đ́nh và xă hội, làm việc không quá độ, và tránh rượu chè, hút xách.
Thiền là danh từ chỉ cho rất nhiều phương pháp. Nói về tâm lư học th́ nếu ta thiền mà muốn được kết quả chứng đạo hay “thấy” được những điều linh nghiệm th́ đó là thiền sai. Nếu thiền mà đè nén những sân hận th́ dễ bị bực tức khó chịu, lâu ngày sanh ra bịnh mất ngủ và bịnh tâm thần. Khi thiền mà muốn chứng đạo th́ thiền sinh sẽ bám giữ những hiện tượng xảy ra từ tiềm thức, cho đó là thật và dễ đi vào ṿng điên đảo (psychosis). Thí dụ khi thiền muốn gặp Phật th́ tiềm thức sẽ dựng cái ảo tưởng “Phật”. Khi thiền sinh thấy “Phật”, nghe lời Phật “dạy” gơ cửa nhà hàng xóm để thuyết pháp cho họ nghe th́ sẽ dễ đi vào đường mê tín dị đoan. Khi họ không nghe th́ thiền sinh cảm thấy bực tức. Khi thiền mà đè nén sân hận th́ sẽ thấy quỷ hay những hoàn cảnh dữ hiện ra.
Phương pháp thiền ư thức (Mindful meditation) là phương pháp an toàn nhứt. Khi ta giận ta biết ta đang giận và dần dần cơn giận đi qua và biến mất. Khi thấy “Phật” hiện ra, ta biết đó là một h́nh ảnh và “Phật” sẽ đi qua. Ta thấy quỷ hiện ra, ta biết đó là một h́nh ảnh th́ nó sẽ biến mất. Thiền kiểu này th́ ta sẽ không bị hoang mang bởi những h́nh ảnh do tiềm thức dựng ra và không rơi vào con đường mê tín”.(ngưng trích Dr Thái Minh Trung)
Bác sĩ Thái Minh Trung,
Associate Professor of Psychiatry,
University of California, Irvine Medical School
Nếu Không Gội Đầu Trong Một Tháng
Với phụ nữ, việc chăm sóc, vệ sinh cơ thể hằng ngày, bao gồm cả việc tắm rửa, gội đầu và chăm sóc làn da. Trong số đó, các bạn thường được khuyên không nên gội đầu hằng ngày, đặc biệt là đối với ai đang có mái tóc nhuộm v́ sẽ rất dễ bay màu nếu gội đầu thường xuyên. Do vậy, tóc nhuộm cần dùng loại xà bông dành riêng cho mái tóc đă dùng hóa chất để giữ màu tóc được lâu dài hơn.
Tuy nhiên
Nhưng, nếu bỏ qua một ngày không gội đầu th́ sao?
Bỏ qua một ngày không gội đầu, sẽ không ảnh hưởng nhiều, ngược lại, theo các chuyên gia về da và tóc khuyên việc gội đầu không thường xuyên thực sự khiến da đầu khỏe mạnh hơn. Theo bà Angle Lamb, giám đốc khoa bịnh ngoài da, tại trường Y Khoa Mount Sinai ở New York, cho biết, thông thường, dầu gội đầu có chứa chất tẩy rửa mạnh. Việc sử dụng dầu gội đầu hằng ngày có thể gây kích ứng da đầu hoặc thậm chí gây dị ứng.
Bên cạnh đó, việc làm sạch quá mức sẽ khiến các tuyến dầu trên da đầu của bạn phải bù đắp bằng cách tăng cường sản xuất. Và khi bạn không gội 1, 2 ngày, chất dầu tự nhiên có trên da làm tóc bạn bóng mượt, nang tóc và sợi tóc khỏe hơn.
Như vậy, gội đầu thường xuyên sẽ làm mất đi chất dầu tự nhiên của tóc.
Nếu không gội trong ba ngày
Nếu bạn không gội đầu 3 ngày, có lẽ bạn đang bắt đầu cảm thấy hơi khó chịu. Đặc biệt là đối với những người có mái tóc mềm và thẳng, v́ lúc này bụi bẩn, dầu và các sản phẩm dùng cho tóc tích tụ trên da đầu, sẽ bắt đầu làm cho các sợi tóc của bạn trông bóng dầu. Tuy nhiên những người với mái tóc có kết cấu thô hoặc quăn xoắn có thể không gội đầu không khoảng 9,10 ngày trước khi sự tích tụ đó xuất hiện.
Một tuần không gội đầu
Sau bảy ngày không gội đầu, da đầu của bạn có thể bắt đầu bốc mùi. Đó là v́ tóc giữ độ ẩm tự nhiên trên da đầu của bạn. Tất cả các loại dầu tự nhiên và mồ hôi sau một tuần lễ không gội đầu giống như một bữa tiệc cho các loại vi khuẩn sống trên da đầu. Trong đó, nhiều mồ hôi hơn đồng nghĩa với nhiều vi khuẩn và nặng mùi hơn.
Tuy nhiên, mũi của bạn không phải là cơ quan duy nhất cảm nhận được sự khác biệt sau một tuần mà không gội đầu. Chuyên gia bịnh ngoài da Angela Lamb giải thích, các tế bào chết không được tẩy rửa cho sạch sẽ, bết dính lại trên da đầu, tạo mùi hôi. Chính v́ vậy nó gây ra cảm giác khô và ngứa. Mặc dù nó không có hại cho sức khỏe của bạn, nhưng bạn có thể khó cưỡng lại việc dùng tay ṿ tóc, găi da đầu để xoa dịu cơn ngứa. Cử động ṿ, găi cho đă ngứa sẽ làm da đầu bị tróc, có thể sinh ra lỡ loét v́ vi trùng sinh sôi.
Một tháng không gội đầu
Tóc của mỗi người là khác nhau, và nếu bạn đang sử dụng dầu xả (conditions), thường dầu xả có tác dụng làm sạch nhẹ, bạn có thể dùng một tháng hoặc hơn mà không cần dầu gội đầu. Nhưng nếu bạn chỉ xả nước trong một tháng, bạn có thể cảm giác tóc ḿnh đang cầu cứu. Lúc này, vi khuẩn có thể bị kẹt trong nang lông dễ dàng hơn, gây ra viêm, hoặc nhiễm trùng. Các bệnh khác cũng có thể xảy ra, bao gồm lông mọc ngược do thiếu tẩy da chết hoặc viêm da, một loại gàu dầu nghiêm trọng, có biểu hiện là mẩn đỏ loang lổ và ngứa thường xuyên.
Như vậy, tùy theo t́nh trạng của mái tóc, bạn cần phải gội đầu trong thời gian nhất định, sao cho mái tóc vừa mượt mà, vừa thơm tho, vừa khoẻ mạnh.
TrướcSau
Chết Tuy Xa Mà Gần
20/08/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh chuyển ngữ
Tác giả Matthieu Ricard (Plaidoyer pour le Bonheur)
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh chuyển ngữ
Chết tuy xa mà gần. Xa, v́ chúng ta nghĩ rằng nó chỉ đến sau nầy mà thôi; gần v́ nó có thể xảy ra bất cứ lúc nào.
Chết là điều cầm chắc, nhưng lúc nào là điều không ai có thể tiên liệu trước được.
Khi giờ ra đi đă đến rồi th́ không một lời lẽ nào có thể thuyết phục bắt nó phải chờ được, không một quyền lực nào đẩy lùi được nó, không có tiền của nào mua chuộc được, cũng như không có một sắc đẹp nào có thể rù quến nó được hết.
blank
***
Les chutes du Niagara : Admirez leur beauté renversante et puissante
Như ḍng thác chảy ra biển cả,
Như vầng nhật nguyệt khuất dần sau rặng núi hướng Tây,
Ngày cũng như dêm, thời gian và khoảnh khắc đều trốn đi,
Kiếp phù sinh dần dần trôi qua không tiếc nuối.
Comme le torrent qui court vers la mer,
Comme le soleil et la lune qui glissent vers les monts du couchant,
Comme les jours et les nuits, les heures, les instants qui s’enfuient,
La vie humaine s’écoule inexorablement.
(Padmasambhava, Đại sư Tây Tạng, người đă đem Phật giáo vào Tây Tạng vảo thế kỷ thứ 8-9. M.Ricard dịch).
Đối với người biết trích lấy tinh khí của cuộc sống th́ chết không có nghĩa là sự suy tàn cuối cùng, nhưng là sự kết thúc trong thanh tịnh của một đời sống trọn vẹn: một cái chết êm đềm là kết quả của một cuộc sống tốt đẹp.
Văn hào Victor Hugo đă từng nói: “Sống hạnh phúc th́ chết vinh quang” ( C’est le bonheur de vivre qui fait la gloire de mourir).
blank
Hăy nhớ đến cái chết để trân quư mỗi giây phút trong cuộc sống hiện tại
Làm sao đương đầu với cái chết mà không quay lưng lại với cuộc sống?
Làm sao nghĩ tới cái chết mà không thất vọng, không sợ hăi cũng như không cắt đứt hết tất cả mọi lạc thú và sung sướng trong đời?
Etty Hillesum có nói: “Loại bỏ cái chết ra khỏi cuộc đời, chúng ta không thể sống trọn vẹn được, c̣n chấp nhận cái chết trong ḷng cuộc sống, sẽ mở rộng và phong phú hóa cuộc đời của chúng ta hơn.”
Bởi vậy, cách chúng ta tư duy đến cái chết của bản thân sẽ ảnh hưởng không ít đến phẩm chất của cuộc sống. Có người th́ hốt hoảng,nhưng có người th́ không màng quan tâm đến nó, và người khác th́ ngắm nh́n cái chết như một thực thể không thể tránh khỏi. Thái dộ nầy giúp chúng ta trân quư và tận hưởng giá trị mỗi giây phút đang trôi qua trong cuộc sống.
Cái chết nhắc nhỡ chúng ta phải quan tâm và tránh phung phí thời gian trong nhũng cuộc vui chơi vô ích.
Mọi người đều b́nh đẳng trước cái chết, nhưng chúng ta khác nhau về thái độ và cách chuẩn bị giây phút lâm chung của chính ḿnh.
Tốt hơn hết là chúng ta nên biết cách lợi dụng nỗi lo sợ trước cái chết hơn là có thái độ thờ ơ với nó.
Chúng ta không sống trong nỗi thù hằn với cái chết, nhưng vẫn phải ư thức về sự mong manh của kiếp nhân sinh. Chúng ta không nên thờ ơ nhưng phải biết trân quư thời gian c̣n lại trong phù sinh.
Cái chết thường đến bất ngờ mà không cần báo trước: đang có một sức khoẻ tốt, đang thưởng thức một bữa tiệc vui cùng bạn bè trong khung cảnh tuyệt vời, biết đâu đó có thể đó là lúc chúng ta đang sống những giây phút cuối cùng đời ḿnh.
Chúng ta đành bỏ lại cho người thân, cuộc hàn huyên gián đoạn, dĩa thức ăn lở vỡ và những dự án chưa hoàn tất.
Không có ǵ để tiếc nuối hết?
Nếu biết lợi dụng tối đa tiềm năng phi thường mà sự sống đă mang đến cho ḿnh, th́ tại sao ḿnh phải dày ṿ tiếc nuối làm chi trước cái chết.
Dù cho thời tiết có ưu đăi hay không đi nữa th́ người nông dân nào đă cày, đă gieo mạ, đă chăm sóc và chu toàn vụ mùa rồi th́ họ không có lư do ǵ phải tiếc nuối cả.
Chúng ta chỉ có thể tiếc nuối khi chúng ta chểnh mảng và thiếu sự quan tâm mà thôi.
Người nào biết lợi dụng mỗi khoảnh khắc trong cuộc sống để tự rèn luyện thành một người hoàn thiện hầu đóng góp vào hạnh phúc của tha nhân th́ người đó có quyền được chết với tâm thanh tịnh.
Không c̣n ǵ cả
Cái chết cũng không khác hơn ǵ một ngọn lửa đă tắt liệm, một giọt nước tan thấm vào ḷng đất khô cằn.
Nếu cuộc phiêu lưu không dừng nơi đây th́ chết chỉ là một trạm trong hành tŕnh mà thôi.
Như Phật giáo đă nói tâm thức của chúng ta đă từng sống và sẽ c̣n sống măi trong vô số kiếp nữa.
Vậy khi gần đến phút lâm chung, sẽ không thích hợp nếu chúng ta âu lo là ḿnh sẽ bị đau đớn hay không nhưng cần phải tự vấn là ḿnh đă sẵn sàng chưa trước ngă rẽ quyết định nầy.
Trong tất cả mọi trường hợp, vào những tháng cuối cùng của cuộc đời chúng ta cần phải giữ cho tâm trạng được thanh tịnh hơn là rơi vào trong một trạng thái lo âu.
Tại sao chúng ta phải dày ṿ với ư tưởng là phải bỏ lại người thân, bỏ lại tài sản để rồi sống trong sự chán ghét thân xác ḿnh?
Như Đại Sư Sogyal Rinpoché đă giải thích: “Chết tượng trưng cho sự hủy hoại tối thượng và không tránh khỏi của những ǵ chúng ta gắn bó nhất: đó là chính chúng ta. Bởi vậy những lời dạy về vô ngă (sans-égo) và bản chất của trí tuệ có thể giúp ích cho chúng ta.” (Đai Sư là tác giả của Tác phẩm nổi tiếng Tạng Thư Sống Chết).
Khi đến giờ phút sắp ra đi,chúng ta cần phải giữ cho tâm được thanh tịnh, vị tha và buông xả. Như thế chúng ta tránh được sự dày ṿ tinh thần và thể xác./
Nhân Tính Hóa Tuổi Già
18/08/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
Nói đến tuổi già th́ ai mà không băn khuăn, lo ngại.
Già có nghĩa là ốm yếu, bệnh hoạn, xấu xí, mất năng lực, không c̣n hữu dụng, mất khả năng, phải trong cậy vào người khác, nghèo khó, buồn năn, cô đơn trong căn pḥng hiu quạnh ngày nầy qua ngày nọ để chờ đến lúc ra đi theo ông theo bà...
Hầu như mọi quốc gia trên thế giới đều có đề ra những chánh sách để giúp đỡ, tôn trọng và trân quư người già, nhưng đây cũng chỉ là trên lư thuyết mà thôi. Thực tế phải c̣n tùy thuộc vào t́nh trạng kinh tế và quyết tâm chánh trị của từng xứ mà thôi.
Thôi th́ xin các cụ ông và cụ bà hăy tạm hài ḷng với danh dự được xă hội đề tặng sự trân quư và biết ơn bằng những danh xưng rất kêu như: Lăo ông, Lăo bà, Cao niên, Cao tuổi,Tuổi vàng, Tuổi Hạc, Senior citizen, Golden age, Âge d’or, les Ainés , 3e Âge v,v...
Chánh phủ c̣n nhiều khó khăn về ngân sách, phải dành ưu tiên cho thế hệ tiếp nối, cho tuổi trẻ, cho tương lai của quốc gia, của dân tộc...
Các cụ cũng đă sống nhiều rồi, xin hăy ráng hy sinh thêm chút xíu nữa cho con cháu nhờ. Chỉ c̣n vài năm nữa thôi cụ nhé!
Nói chung th́ cuộc sống và thân phận của người già tương đối cũng đỡ hơn ở những quốc gia Tây phương, nhưng ngược lại tại quê nhà cũng như tại những xứ nghèo khó, độc tài th́ t́nh trạng người già c̣n lắm xót xa và cay đắng hơn nhiều.
Người già không c̣n có giá trị nào cả.
Họ là một gánh nặng cho gia đ́nh, cho xă hội và cho quốc gia. Họ phải chịu đựng thành kiến từ những lớp người trẻ tuổi, và than ôi, trong đó có cả những người hằng ngày có nhiệm vụ chăm sóc họ như bác sĩ, y tá, y công, nhân viên xă hội và cả con cháu, hoặc thân nhân ruột thịt trong gia đ́nh.
Trong y khoa, lăo y (gériatrie) chỉ mới được nh́n nhận như một chuyên ngành tại Quebec từ gần đây mà thôi, nghĩa là từ giữa những năm 80. Tuy nhiên, giới sinh viên trẻ tuổi không mấy mặn mà với lănh vực quá phức tạp nầy v́ nó đ̣i hỏi ở người thầy thuốc phải có một tinh thần vững chắc, một thể lực cao và nhứt là một tấm ḷng biết thương người vô bờ bến.
Ở đâu cũng vậy, muốn sống như ư, sống dễ chịu th́ phải có tiền để mướn người săn sóc đặc biệt.Tóm lại là phải có tiền. C̣n không th́ ai cũng như ai mà thôi.
Tại Québec,Canada, t́nh trạng lăo hóa là nột hiện thực của xă hội. Hiên nay, số người trên 65 tuổi chiếm 14% dân số. Tuổi 65 là tuổi chánh thức để được xếp vào nhóm người già tại Canada và đuợc hưởng tiền già và các phúc lợi về y tế và xă hội.
Nhà già và nhà nuôi dưỡng dài hạn là những nơi an cư cuối cùng của người cao tuổi. Công có, tư có.
Chăm sóc và services tùy theo điều kiện cũng như khả năng tài chánh của mỗi cụ.
Có những nơi b́nh dân nhưng cũng có nhữg nhà già thuộc loại de luxe 4-5 sao.Tiền nào của nấy.
Đây là một ngành kỹ nghệ đang bùng phát lên rất nhanh.
Săn sóc người già trở thành một dịch vụ hái ra tiền.
Tại Montreal hay Toronto, các báo Việt Nam thỉnh thoảng cũng có đăng tin cung cấp dịch vụ thăm viếng, săn sóc người già tại nhà thương hoặc tại nhà. Cũng có gia đ́nh cần người chăm sóc cha hoặc mẹ già. Thường là họ t́m phụ nữ trung niên hay sồn sồn để giúp vào công việc trên. Trả tiền mặt khỏi thuế. Có nơi họ c̣n bao luôn cả ăn và ở.
Có thể gọi đây là nghề săn sóc người dưng.
Công việc săn sóc người cao tuổi, bệnh hoạn, tánh t́nh có khi hơi đặc biệt, là một công việc không đ̣i hỏi tŕnh độ học vấn cao, nhưng cực nhọc, cần sự nhẫn nại, chịu khó, không phải ai cũng làm được hết đâu.
Tại thành phố Sài G̣n hiện nay cũng thấy xuất hiện ra những dịch vụ tương tợ.
Tại Quebec, cơ quan Centre local de services communautaires hay CLSC của nhà nước, nếu có yêu cầu cần sự giúp đỡ, mỗi tuần một ngày họ sẽ gởi người đến để tắm rửa và dọn dẹp căn pḥng cho cụ già neo đơn.
Muốn được đầy đủ, chu đáo và như ư hơn th́ nên nhờ đến các công ty tư.
Denise Dubé là một nhà tâm lư học đồng thời bà ta cũng là một giáo sư về lăo học tại Quebec. Bà có cho xuất bản một quyển sách khảo cứu nhằm mục đích tô điểm lại thân phận người già tại Canada.
Tựa đề tác phẩm là : Humaniser la vieillesse, nouvelle édition Multimonde (2006).
Psychologue clinicienne auprès des adultes et des personnes âgées, DENISE DUBÉ est professeur de psychologie au Collège François-Xavier-Garneau. Elle a enseigné la psychologie gérontologique au Campus Notre-Dame-de-Foy, au Collège François-Xavier-Garneau et à l’Université Laval
Đây là một tác phẩm khảo cứu về thực trạng của vấn đề lăo hóa tại Canada. Tác giả muốn nhân tính hóa hiện tượng cao tuổi. Tuổi già cũng có cái hay của nó.
Sách có kèm theo rất nhiều tham khảo chuyên môn rất giá trị. Chủ yếu nhắm vào những người có nhiệm vụ săn sóc người già.
Sau đây là một số đúc kết từ quyển Humaniser la Vieillesse.
Các bạn có biết rơ tuổi già là thế nào hay không? Page 5 à 15
(Nên nhớ đây là khảo cứu về lăo học tại Canada, một xứ giàu có và có khá đầy đủ cơ chế xă hội để giúp đỡ và bảo vệ người già từ 65 tuổi trở lên (tiền già, trợ cấp y tế miễn phí, chung cư giá hạ, nhà già v,v…)
1) Đa số người già đều có dấu hiệu lăo suy (sénile) và sa sút trí tuệ (démence)
Đây là một xét đoán không có cơ sở. Ngược lại, đa số các cụ không có bị xáo trộn tinh thần. Nhận xét tiêu cực trên đây có thể do sự lẫn lộn giữa t́nh trạng sa sút trí tuệ và t́nh trạng lăo hóa của nhận thức b́nh thường (vieillissement cognitif normal).
Tại Canada 8% dân số trên 65 tuổi có dấu hiệu sa sút trí tuệ và lối 5% mắc bệnh lú lẫn Alzheimer.
2) Ngũ quan có khuynh hướng giảm theo tuổi
Các khảo cứu cho thấy ngũ quan có giảm đi khi về già. Bắt đầu là các chức năng cảm giác (thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác) có vấn đề vào lứa tuổi 60.
3) Đa số người cao tuổi không c̣n sự ham muốn t́nh dục (libido) cũng như không có khả năng làm t́nh.
Nếu bạn cho rằng sự kiện trên là đúng th́ chắc bạn nh́n nhận rằng đối với các cụ già, sex chỉ c̣n là những kỷ niệm êm đềm trong quá khứ (meilleur souvenir) mà thôi.
Nhưng các nhà t́nh dục học nổi tiếng như Masters et Johnson th́ cho rằng sự ham muốn vẫn có thể c̣n được duy tŕ một cách satisfaisant (không quá tệ) ở những cập vợ chồng thuộc lứa tuổi 70 và 80.
Không thấy tác giả Masters et Johnson so sánh việc ăn cơm với ăn phở.
Riêng về phía các cụ bà, Masters et Johnson cho rằng họ không có bị giới hạn v́ tuổi tác nhưng tiếc thay về phía cụ ông, sex bị chi phối bởi điều kiện thể xác và tinh thần.
Đa số các ông đều chết sớm nên các bà đành chịu thôi.
Masters, W.H Johnson. Human sexual responses. Boston Littlt; Brownand company (1966)- Human sexual Inadequacy (1970) và Human sexuality(1992) NewYork, Harper Collins.
4) Khả năng hô hấp giảm khi về già.
Thật ra hô hấp giảm dần từ tuổi 30 trở đi. Đây là dung tích volume không khí hít vào 2 lá phổi và thở ra trong 15 giây.
5) Đa số người già đều cảm thấy khổ sở
Khảo cứu cho thấy ngược lại. Tại các sứ phương Tây, người già rất thỏa măn trong cuộc sống rất cao của họ.
6) Thể lực có khuynh hướng giảm thiểu khi về già
Thể lực giảm đi từ 10-20% đến tuổi 70. Tuy nhiên sự suy giảm thể lực có thể bị đẩy lùi lại nhờ vào những chương tŕnh luyện tập thích nghi.
7) Tại Canada, ít nhất 15%người già sống trong các nhà già (résidence) và các nhà săn sóc dài hạn (centre de soins de longue durée, CSLD, Long term care facility)
Sai- Theo thống kê Canada, 17% dân số trên 65 tuổi nhận được sự trợ giúp tại gia. Ngoài ra 6% được chăm sóc tại các trung tâm săn sóc dài hạn.
8) Người già c̣n làm việc thường cho năng suất kém hơn người trẻ tuổi
Mặc dù có những suy giảm về một vài chức năng và tốc độ phản ứng có chậm đi nhưng người già cũng có thể làm việc có hiệu quả không thua ǵ người trẻ. Bù lại người già có tỉ lệ vắng mặt ít hơn người trẻ, ít bị tai nạn hơn và cho năng suất đều đặn hơn.
9) Lối 80% người già có sức khỏe tương đối tốt và tự lập để có thể sinh hoạt b́nh thường mà không cần đến sự trợ giúp của người khác
10) Người già hay giữ y thói quen của họ, rất bảo thủ và không chịu mọi sự thay đổi
Người già thường có thái độ rất ổn định, nhưng đa số vẫn chấp nhận sự thay đổi và thích nghi vào điều kiện mới: nghỉ hưu, con cái ra riêng, gáo bụa, thay đổi chổ ở, bệnh tật...
Họ vẫn có khả năng thích nghi vào mọi t́nh huống như giới trẻ.
11) Người già học hành chậm, đ̣i hỏi nhiều thời gian để thu nhận được một vấn đề mới mẻ
12) Trong thực tế, người già không thể nào có khả năng học hỏi để tiếp thu được một kiến thức mới
Sai-Khả năng thụ đắc một kiến thức mới đều có ở mọi lứa tuổi. Đối với người già họ cần phải có thời gian và điều kiện thuận tiện.
Càng ngày càng có nhiều đại học và trường cao đẳng mở những chương tŕnh bổ túc formation continue thích nghi vào nhu cầu của lớp người già.
13) Tóc độ phản ứng ở người già thường chậm hơn so với người trẻ
14) Nói chung tất cả người già đều giống nhau
Không- Họ không giống nhau hết đâu. Khả năng trí tuệ, nhân cách, thái độ, cũng như các biến số về thể xác và xă hội đều khác biệt nhau ở người nầy so với người kia.
Sự kiện khác biệt về cá thể nêu trên đă đánh đổ ư niệm khuôn đúc cho rằng tất cả các cụ đều giống nhau hết.
15) Đa số người già ít khi buồn chán
Có khảo cứu cho thấy chỉ có 17% người già rơi vào t́nh trạng khó t́m được một sinh hoạt như họ mong muốn, c̣n lại 2/3 th́ cho rằng họ không bao giở buồn chán.
16) Đa số người già đều bị tách biệt ra và họ cảm thấy rất cô đơn
Khảo cứu 1981 cho biết 13% người già thú nhận họ rất cô đơn trong cuộc sống, nhất là những người gáo bụa, những người sống trong các viện dưỡng lăo. Sự cô đơn gắn liền với bênh tật ở một số các cụ, nhất là bệnh tâm thần. Sư cô đơn có một tác dụng tiêu cực đối với hệ miễn dịch và từ đó kéo theo nhiều bệnh tật.
17) Đa số các nhà chuyên môn (bác sĩ, y tá, y công, chuyên viên xă hội...) trong phạm vi nghề nghiệp thường có ư tưởng không tốt đối với người già.
Họ tin vào những khuôn đúc stéréotypes tiêu cực. Bởi lẽ nầy, họ vẫn thích làm việc, săn sóc bệnh nhân nhỏ tuổi hơn là người già cả.
18) Những người già nào c̣n duy tŕ được sinh hoạt của ḿnh thường cảm thấy hạnh phúc hơn những ai ít c̣n họat động.
Khảo cứu cho biết hạnh phúc của tuổi già không dính liền với nếp sinh hoạt hay sự thiếu hoạt động, nhưng thật sự ra là nhờ tiến tŕnh thích nghi (processus d’adaptation) của họ trong đó nhân cách (personnalité) đóng một vai tṛ quan trọng.
Tóm lại, có cụ cần phải hoạt động, có cụ khác th́ cần sự yên tịnh và sự riêng tư để có được hạnh phúc.
19) Đa số người già vẫn c̣n sinh hoạt hay có ư muốn làm một công việc ǵ đó, chẳng hạn như làm thiện nguyện.
20) Đa số người già ít khi nổi giận bất tử.
Rất ít khảo cứu cho biết vấn đề nầy, nhưng phần đông các cụ cho biết là đôi khi họ cũng cảm thấy khó chịu (irrité)
21) Nhân cách không thay đổi lúc về già
Khảo cứu cho biết nhân cách rất ổn định trong suốt cuộc đời, nhưng cũng có khảo cứu khác cho biết cá tánh có thể thay đổi theo tuổi tác. Đó là sự gia tăng khuynh hướng nh́n vào nội tâm (augmentation de l’intériorité) nhằm t́m ra ư nghĩa của cuộc sống.
Tuy có rất nhiều khảo cứu đă giúp chúng ta hiểu được phần nào thực chất của tuổi già nhưng than ôi, trong xă hội ngày nay người già vẫn c̣n phải chịu lắm đắng cay, bạc đăi...
Hiện tượng lăo hóa vẫn c̣n phải chịu đựng áp lực từ những huyền thoại (mythes) và từ những khuôn đúc tiêu cực.
Khuôn đúc tiêu cực và huyền thoại về lăo hóa có thể khiến chúng ta có thái độ tiêu cực mỗi khi có dịp tiếp xúc với người già. Những thái độ tiêu cực có thể là nỗi lo sợ người già, lo sợ tuổi già (gérontophobie), đánh giá người già qua tuổi tác (âgisme) và thái độ xem nguời già như con nít (infantilisation ou bébéisme). Đây là nguyên nhân đưa đến sự kỳ th́ để khước từ một dịch vụ nào đó. Thí dụ “thôi đi pa ơi, pa già quá rồi, hổng được đâu”. Sợ già cũng thường hay thấy xảy ra ở phía các bà. Đây là một cách chối từ lăo hóa (page 14-15).
Khuôn đúc tiêu cực quá phổ biến trong xă hội đă khiến cho không ít cụ tin theo những ư tưởng sai lầm trên và họ dễ dàng xuôi tay chấp nhận.(page 17)
Một số huyền thoại về người già
Huyền thoại là sự sáng tạo ra một h́nh ảnh trong trí năo mà không dựa vào một thực tế nào hết. Sau đây là một số thí dụ:
*Phần lớn người già đều bị lăo suy(sénile) hay bị sa sút trí tuệ hay thác loạn tinh thần (démence)
*Đa số người già đều rất khổ sở
*Về mặt làm việc, người già không có năng suất bằng người trẻ tuổi
*Đa số người già hay bệnh hoạn và cần đến sư giúp đỡ trong đời sống hằng ngày.
*Người già thường hay giữ thói quen, rất bảo thủ khó bắt họ thay đổi được.
*Bất luận người già nào họ đều giống nhau hết
*Phần đông người già đều sống cách biệt và họ thường cảm thấy cô đơn
Các nghiên cứu về lăo học (gérontologie) đă giúp sửa sai lại rất nhiều quyền thoại về người già nhờ đó mà chúng ta có thể hiểu và cảm thông với hoàn cảnh đáng thương của họ.
Sự thiếu hiểu biết về hiện tượng lăo hóa không những được thể hiện qua các huyền thoại mà c̣n xuyên qua các khuôn đúc (stéréotypes) tiêu cực
Một số khuôn đúc về người già
Khuôn đúc là một tổng hợp những ư tưởng đă có từ trước, những sự tin tưởng hay ư kiến sai lầm, gán đại cho tất cả cá nhân của một tập thể.
Chẳng hạn như:
1)Thích giao tế, họp hành với bạn bè
2)Thích đùa giỡn, vui cười
3)Lo sợ cho tương lai
4)Thích đánh bài và các tṛ chơi khác
5)Thích đấu láo, kể lại chuyện đời ḿnh ngày xửa ngày xưa
6)Thích nhờ cậy, tùy thuộc vào con cháu (nhờ cậy tiền bạc, ư kiến) , không dám tự ḿnh quyết định lấy vấn đề.
7) Hay bị bệnh hoạn, cần uống nhiều thuốc
8)Có tật hay lải nhải, nói đi nói lại toàn chuyện cũ rích.(radoter)
9) Ít săn sóc (râu ria, tóc tai bù xù), không lo nghĩ đến bề ngoài của ḿnh như ăn bận lôi thôi chẳng hạn.
10)Rất sùng đạo, hay cầu nguyện
11)Rất nhạy cảm, hay âu lo.
12)Không c̣n biết ham muốn hay quan tâm đến sex, hết xí quách
13)Quá yếu để luyện tập thể dục
14)Lợi tức kém hay nghèo quá
Tác giả Denise Dubé cho biết trong số trên có thể nhận diện thật sự được khuôn đúc trong 7 trường hợp:3,5,6,7,8,10 và11. Đây là những khuôn đúc tiêu cực nói lên h́nh ảnh bất an,yếu đuối, suy xụp, giảm chức năng, sự lệ thuộc và cảnh cách biệt, cô đơn của người già.
Những diều kiện để có được một sức khoẻ tâm thần tốt ở tuổi già
Theo Conseil consultatif national sur le troisième âge(1991), nhân cách của một cá nhân, hành động của họ và những cách để vượt ra khỏi t́nh trạng căng thẳng stress, tất cả đều là những yếu tố giúp ích vào sự duy tŕ một sức khỏe tâm thần tốt ở người già.
Bên cạnh đó cũng phải kể thêm vào các yếu tố khác như có sức khỏe, có an ninh, mối giao tiếp xă hội và gia đ́nh, có thể tham gia vào những sinh hoạt hữu ích và có một điều kiện sinh sống ổn thỏa.
Ḷng tự trọng (estime de soi), nghĩa là ḿnh sao th́ chịu như vậy cũng được xem là quan trọng để duy tŕ một sức khỏe tâm thần tốt.Người biết tự trọng không hạ ḿnh xuống thái quá cũng như không phách lối, khoác lác.
Một ḷng tự trọng yếu kém sẽ dẫn đến sự lo âu, nghi ngờ về khả năng của ḿnh, do dự trong hành động và cuối cùng là rơi vào trạng thái trầm cảm.
Trầm Cảm (dépression): thựng hay xảy ra ở người già, nhất là các cụ sống trong các viện dưỡng lăo. Có nhiều khảo cứu cho rằng trầm cảm là một diển tiến b́nh thường của tuổi già. (Page 154).
Dưới đây là các dấu hiệu của t́nh trạng trầm cảm:
-Thay đổi hành vi (comportements): có vẻ chậm lại, không màn tham gia vào những sinh hoạt mà cụ thích lúc trước. Không tham gia vào các mối giao tiếp xă hội, sống ẩn dật, rút vào bóng tối.
-Thay đổi cảm xúc (émotionnels): Buồn chán cực độ, tâm hồn trống rỗng, thất vọng, mất moral, bức rức, lo âu.
-Thay đổi nhận thức(changements cognitifs): khó tập trung tư tưởng và trí nhớ, tự phê b́nh, tự hạ giá ḿnh xuống, có ư tưởng quyên sinh.
-Thay đổi liên quan đến chức năng của cơ thể (physiques): mất ngủ, thức sớm, đau nhức mệt mỏi triền miên, mất năng lực énergie, mất hứng làm t́nh, táo bón, nhức đầu...
Theo một khảo cứu Hoa Kỳ, người tỵ nạn VN trên 55 tuổi có tỉ lệ mắc bênh tâm thần cao so với các White non hispanic tứcMỹ trắng (không phải Latino). Đối với người Việt Nam đây là một vấn đề cấm kỵ tabou, ít người muốn nói đến kể cả bệnh trầm cảm (depression).
Many Vietnamese refugees who immigrated to the U.S. in the 1970s,’80s and ’90s suffered from depression and post-traumatic stress disorder, and they continue to have mental health issues today,” said Ngo-Metzger, medicine assistant professor according to a UC Irvine Center for Health Care Policy analysis of state data.
Căng thẳng tinh thần (stress) trong cuộc sống là nguyên nhân của sự suy xụp tinh thần.
Sau đây là một số khuyến cáo trích từ tài liệu quảng bá của Association canadienne pour la santé mentale và Humaniser la vieillesse của Denise Dubé.
Làm sao tránh stress?
1) Đối mặt với nỗi lo sợ già và bệnh tật: Chấp nhận sự thật, giữ một thái độ tích cực, đi khám bác sĩ thường xuyên, cẩn thận vớc các loại thuốc đang sử dụng, nắm vững sức khỏe trong tay ḿnh, ăn uống quân b́nh, uống ít rượu, bớt thuốc lá.
2) Đối mặt sự ra đi của người thân, của bạn bè: Hăy sống với t́nh cảm mất mát đó, đứng trước cái tang hăy nhớ lại quảng đời của người quá văng, nên nhắc lại thường xuyên, kêu gọi đến gia đ́nh và bạn bè người quá cố để hồi tưởng lại những kỷ niệm.Sẵn sàng giúp đỡ người khác nếu họ cần.
3) Đối mặt với nỗi niềm cô đơn: Nên giữ nếp sinh hoạt b́nh thường và cố t́m thêm bạn bè bất luận tuổi tác, dùng thời gian bên cạnh cháu chắt, làm thiện nguyện.
4) Đối mặt với việc nghỉ hưu: Lập danh sách những năng khiếu của ḿnh, tái liên lạc lại với bạn bè, làm những ǵ ḿnh ưa thích.
5) T́m cho cuộc đời một ư nghĩa: Tổng kết, làm bilan những ǵ ḿnh đă thực hiện được trong đời, dấn thân engagement, hăy có thái độ lạc quan, có niềm tin vào một tôn giáo.
Để có một tuổi già xứng đáng cần phải xác định ư nghĩa của cuộc đời ḿnh. (page 174)
Ư nghĩa cuộc đời (sens de la vie) và sức khỏe tâm thần thường có liên hệ mật thiết với nhau.
Sự t́m ra ư nghĩa cuộc đời giúp cho người cao tuổi có một sức khỏe tâm thần tốt, một tinh thần ổn định trong lúc bị dằn vặt v́ bệnh tật.
Ư nghĩa cuộc đời bắt nguồn từ lănh vực tâm linh và tôn giáo. Các người già thường quay về quá khứ để t́m ư nghĩa cuộc sống, suy nghiệm về những giá trị mà họ đă tiêm nhiễm cũng như t́m nguồn an ủi vào đức tin và ḷng tín ngưỡng.
Ngược với tuổi già, giới trẻ thường hướng về tương lai để phát họa một mục đích mới hầu cho cuộc sống của họ có được thêm phần ư nghĩa hơn.
Người già quay vào nội tâm để suy tư về cuộc đời. Họ cũng có thể t́m hiểu ư nghĩa cuộc sống qua những thành tựu của họ trong hiện tại, từ những sinh họat, từ những mối liên hệ gia đ́nh và bạn bè. Tất cả đều có thể giúp cho họ đạt được sự măn nguyện cá nhân.
Tuổi già chỉ là một giai đoạn trong cuộc đời mà thôi
Suy nghiệm lại ư nghĩa của đời ḿnh trong một viễn ảnh rộng lớn, căn cứ trên những thành tựu cũng như trên những thất bại, đớn đau và hạnh phúc. Nhờ đó mà người già sẽ nhận thức được đến một mức độ nào đó về sự khôn ngoan (sagesse) của ḿnh.
Qua việc xác định lại bản sắc identité mới của ḿnh, người già sẽ tạo ra những mối dây liên lạc mới với mọi người đồng thời điều chỉnh lại những thang giá trị cá nhân mà họ đă có từ trước.
Tuổi già Việt Nam tại hải ngoại th́ sao?
Tại hải ngoại, phần lớn người Việt tị nạn thuộc thế hệ thứ nhứt, trong đó có vợ chồng nhà gơ, nay cũng tṛm trèm gần 80 tuổi hết rồi.
Đối mặt với một xă hội và một nền văn hóa Tây phương tôn trọng chủ nghĩa cá nhân, hoàn toàn khác biệt với nền văn hóa Việt Nam coi trọng chữ hiếu, nhưng một số không ít bậc cha mẹ VN vẫn c̣n mang nếp suy nghĩ cũ, độc đoán trong cách dạy dỗ, bắt buộc con cái phải thế nầy thế nọ.
Cách suy nghĩ của lớp cha mẹ thường là nguyên nhân đưa đến những sự va chạm với lớp con cháu trưởng thành bên nầy. Sau đây là những điều thường thấy ở một số ít cha mẹ Việt Nam tại hải ngoại.
****-Kiểm soát, ṭ ṃ, soi mói đời tư của con, chen vào cuộc sống t́nh cảm của tụi nó, kiểm soát thơ từ, bạn bè của con cái, ép buộc con cái phải học những ngành nghề mà cha mẹ muốn, quyết định thay tụi nó mà không hỏi ư kiến trước, ỷ tao đẻ mầy ra tao muốn làm ǵ th́ làm, áo mặc sao qua khỏi đầu, muốn vô pḥng con cái th́ cứ tự nhiên xô cửa vô, muốn ghé nhà của chúng th́ ghé đại không thèm báo trước, trách con cái sao không ghé thăm ḿnh, không thèm gọi phone cho má, hoặc than phiền con cái sao không biết mua sắm cho pa má cái nầy cái nọ như con của người khác, có ư kiến linh tinh làm tụi nó bực ḿnh.
Đối với các gia đ́nh Việt Nam sống tại hải ngoại cũng c̣n cần phải nói đến vấn đề thiếu sự đồng cảm do khoảng cách thế hệ generation gap gây ra.
Chênh lệch về tuổi tác cộng thêm sự dị biệt giữa hai nền văn hóa Đông và Tây cũng thường là những nguyên nhân dẫn tới sự va chạm giữa cha mẹ và con cái.
Cha mẹ th́ khư khư muốn ôm giữ những giá trị đạo đức của nền văn hóa Khổng Mạnh lấy chữ hiếu làm đầu. Con cái lớn lên, học hành và trưởng thành tại xứ người, hấp thụ nền văn hóa Tây phương, rất thực tiễn và coi trọng chủ nghĩa cá nhân, nên sự thông cảm giữa cha mẹ và con cái đôi lúc không thể như sự mong muốn của mọi người được.
Rồi c̣n phải nghĩ đến cơn khủng hoảng tuổi vị thành niên (teenage crisis) nữa. Trong giai đoạn nầy cô chiêu hay cậu ấm có thể nổi chứng lên bất tử khiến cha mẹ không biết đâu mà rờ và cũng đôi khi muốn khùng luôn theo tụi nó.
Có người đổ thừa rằng con hư là tại cha mẹ không biết dạy dỗ, cưng chiều quá mức. Đúng, nhưng vấn đề nhân sinh nầy không đơn giản như vậy mà nó c̣n vượt xa hơn ra ngoài phạm vi tôn giáo, và giáo dục gia đ́nh nhiều lắm.
Gia đ́nh nào may mắn hay “có phước” th́ con cái c̣n nghe lời đôi chút, ngược lại th́ đành cắn răng mà chịu đựng. Làm quá, th́ dám mất luôn con. Bye bye...
Nghĩ cho cùng, không phải lỗi của ai hết. Chỉ do hoàn cảnh mà thôi.
Con cái không thể hiểu cha mẹ được cũng như cha mẹ không thể hiểu nổi con cái.
Cha mẹ cần nên biết con cái cũng có những nhọc nhằn, khổ tâm của chúng trong cuộc sống riêng tư.
Xă hội ngày nay nói chung đă thay đổi nhiều rồi.
Tại hải ngoại, không có cảnh nhiều gia đ́nh thuộc nhiều thế hệ khác nhau cùng sống chung trong một nhà như chúng ta thường thấy tại Việt Nam 40-50 năm về trước.
Trong xă hội Tây phương, cha mẹ có bổn phận phải nuôi con khôn lớn nhưng ngược lại con cái không bị ràng buộc phải nuôi cha mẹ lúc về già. Đă có nhà nước và các cơ quan xă hội lo rồi.
Vậy th́ cha mẹ già phải ư thức và chuẩn bị tinh thần về những ǵ có thể chờ đón ḿnh trong buổi hoàng hôn của cuộc đời.
“Nếu tuổi già không có giá trong gia đ́nh Tây phương cận đại là chuyện thường t́nh, hiện tượng tuổi già bị mất uy quyền, mất sự kính trọng trong gia đ́nh Việt Nam là một xúc phạm lớn, là điều mà các bậc cha mẹ VN chưa dễ dàng chấp nhận. Đây là một góc cạnh khác của thảm trạng gia đ́nh VN” (Trích GS Lâm Văn Bé).
Nguyen Thuong Chanh 02
Nguyễn Thượng Chánh &Nguyễn Ngọc Lan chậm bước bên nhau (Photo NTC 2010)
“Trong đầu óc chúng tôi - những hội viên của hội lăo này - cụ nào cũng có một vài ba cái kinh nghiệm của bà con , của bạn bè về những vụ ở chung với con cái . Chuyện nào cũng chẳng có happy ending ǵ hết , mà đều là bẽ bàng , dại dột . Bố hay mẹ goá , nghe lời ngon ngọt của con - trai hay gái - bán nhà , đem tiền về gửi con , rồi ở với con với cháu cho chúng nó có th́ giờ trả hiếu . Nhưng chỉ chừng vài ba tháng trăng mật , khi chúng rút hết tiền trong két nhỏ cũng như « công » lớn , chúng bèn nhắc nhở , khách ở trong nhà giống y hệt như cá như tôm , chỉ đến ngày thứ ba là ươn , là thối śnh lên rồi . Thế là ông bà già tức tưởi , khăn gói quả mướp ra đi với hai bàn tay trắng theo đúng nghĩa đen cũng như nghĩa trắng . Hỏi đến tiền chúng cứ tảng lờ như không hiểu bố mẹ nói ǵ . Cụ nào cũng tắc lưỡi nói , vẫn biết đây là chuyện hàng xóm , con ḿnh chả đến nỗi thế , nhưng nó ở nhà ḿnh th́ ḿnh là chủ những nó vẫn coi là nhà của nó , nhưng ḿnh ở nhà nó là không được , v́ nhà nó là nhà nó , không phải là nhà ḿnh , nó là chủ mà ḿnh là người ở nhờ” (Ngưng trích Bà Ba Phải-Ở với ai?) .
Nhà già là giải pháp tất yếu của hầu hết chúng ta
Kẻ trước người sau vô đó để chờ ngày ra đi. Chạy đâu cũng không khỏi.
Tác giả Trịnh Thanh Thủy có viết bài Cơn ác mộng của người già trong viện dưỡng lăo (tại Cali) nói lên một sự thật mà nhiều người cố t́nh không dám nghĩ tới.
“Thật vậy, “Viện dưỡng lăo” hay “Nursing Home” từ lâu đă là cơn ác mộng của người già, người bệnh cũng như những người mất năng lực tự vệ. Hai chữ “Nursing Home” là hai từ đánh thốc vào tim tạo nên các cơn kinh hăi của các cụ cao niên…” (Ngưng trích Trịnh Thanh Thủy)
Nguyen Thuong Chanh 03
Old age but young heart
Kết Luận
Nói đến tuổi già là một vấn đề quá phức tạp và vô cùng rộng lớn.
Dù muốn dù không, trước sau ǵ ai cũng đều phải trải qua giai đoạn đó hết.
Tùy theo theo hoàn cảnh, tùy theo cá tánh và tùy vào đức tin tôn giáo mà mỗi người sống tuổi già của ḿnh một cách khác nhau, b́nh an thanh tịnh hay không.
Cái chết không làm cho người già lo sợ, họ đă chấp nhận rồi v́ không thể nào làm khác hơn được.
Họ chỉ sợ thời gian trước khi chết mà thôi. Sợ bịnh tật làm hao ṃn thể xác và đau đớn tâm hồn. Sợ ỉa trây đái dầm làm mất phẩm cách. Sợ bị bạc đăi. Sợ phải trong cậy vào con vào cháu hoặc người khác trong sinh hoạt hằng ngày...
Denise Dubé, qua tác phẩm Humaniser la vieillesse có thiện ư nói lên một sự thật mà nhiều người cố t́nh không muốn biết. Đây có phải là một ảo tưởng, một tham vọng quá to tát chăng?
Nhưng than ôi! một cánh én không thể làm nổi một mùa xuân.
Cho dù sống ở đâu đi nữa, sự thật là người già Việt Nam vẫn c̣n phải chịu khổ mọi bề, nhứt là về mặt tinh thần. Vấn đề không ít người già bị con cháu ngược đăi, không kính trọng, tước mất uy quyền là những sự thật trong xă hội ngày nay mà ít người muốn bàn đến.
Dinh Dưỡng Với Lăo Hóa
18/08/2020
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
Dinh dưỡng đúng hoặc sai có ảnh hưởng rất lớn tới toàn bộ cơ thể con người, từ tinh thần tới thể chất, từ chức năng các cơ quan nội tại cũng như ngoại vi.
Hăy so sánh một người thiếu dinh dưỡng với một người ăn uống đầy đủ. Một bên th́ hồng hào, đầy sinh lực, yêu đời. Bên kia th́ ốm yếu, gầy c̣m, chậm chạp. Thiếu dinh dưỡng kinh niên th́ làm sao có năng lượng để sống lâu, chẳng khác chi ngọn đèn cạn dầu, tắt lụi dần dần.
Cho nên biết ăn để mà sống lâu là cả một nghệ thuật. Các cụ ta vẫn nói “Bệnh tùng khẩu nhập”. Bệnh gây ra do những thực phẩm mà ta đưa vào miệng, những thực phẩm quá nhiều hoặc quá ít từ số lượng tới phẩm chất.
Vậy th́ ăn như thế nào để vừa khỏe mạnh, vừa sống lâu?.
Khi ăn, không phải chỉ để no bụng cho hôm nay, tuần này mà cần nhớ là ăn cho mai sau, cho sức khỏe của những năm sắp tới.
Từ khi nằm trong ḷng mẹ, sự dinh dưỡng đầy đủ đă có tác dụng tốt cho khi sanh ra và lớn lên.
Thói quen ăn uống tốt từ tuổi nhỏ, món ăn mà ta tiêu thụ bây giờ có nhiều ảnh hưởng tới sự ta sẽ sống bao lâu và những năm sống đó sẽ mạnh yếu ra sao.
Nhiều người thắc mắc rằng có một chế độ ăn uống mẫu mực, chung cho mọi người không: một chế độ mang lại sức khỏe tổng quát, sức chịu đựng với bệnh hoạn và tŕ hoăn tuổi ǵa.
Câu trả lời sẽ là không có. Nhưng có một số nguyên tắc, một số hướng dẫn mà ta có thể áp dụng để đạt được điều ước muốn.
1-Ăn vừa phải.
Ăn vừa phải, đúng với nhu cầu, đừng nhiều quá, ít quá. Các cụ ta vẫn khuyên là nên ăn “ba phần đói, bẩy phần no” là tốt hơn cả, khỏi nặng bụng, lên cân.
Nhu cầu thực phẩm cũng thay đổi tùy từng người, tùy cấu trúc cơ thể to nhỏ, khi làm việc, khi nghỉ ngơi. Con người thường có khuynh hướng ăn quá nhiều, bất cứ lúc nào, coi bao tử như một thùng chứa. Thế là béo ph́, tiểu đường, suy tim mạch, giảm tuổi thọ trời cho. Lên cân vừa phải vào tuổi 60 có thể chấp nhận được v́ đó là diễn tiến b́nh thường, nhưng “mập mạp” quá không bao giờ là dấu hiệu của sức khỏe.
2-Cân bằng.
Thực phẩm cần có sự cân bằng giữa các chất dinh dưỡng căn bản. Không nhất thiết là phải cân bằng ở mỗi bữa ăn, mà có thể trong ngày, trong tuần.. Các chuyên gia dinh dưỡng vẫn khuyên nên theo tỷ lệ 30% béo, 15-20% đạm, 45-50% carbohydrat.
3- Đa dạng.
Đừng sở thích chi phối hoàn toàn việc chọn lựa món ăn, mà cần phải lưu ư đến việc ăn nhiều món ăn khác nhau. Mỗi một thực phẩm có chất dinh dưỡng với công dụng riêng mà những món khác không có và không thay thế được. Bỏ quên một chất dinh dưỡng nào đó quá lâu sẽ đưa tới thiếu dinh dưỡng.
Sau đây là vài hướng dẫn về việc sử dụng các chất dinh dưỡng:
a. Chất đạm.
Đạm gồm có nhiều các amino acid, trong đó có một số cơ thể không tự tổng hợp được và phải do thực phẩm cung cấp. Đạm đông vật có hầu hết các amino acid. Thực vật có thể thiếu một vài loại nhưng khi ăn nhiều rau trái khác nhau ta sẽ bổ sung đầy đủ. Khi sử dụng đạm động vật, chúng ta cũng cần lưu ư:
- Thịt ḅ, heo, cừu thường có nhiều béo;
- Thịt gà, gà tây ít hơn nếu bỏ da;
- Cá tốt hơn nữa, tôm hơi nhiều cholesterol;
- Sữa, trứng, pho mát loại ít chất béo th́ tốt hơn;
- Sữa chua giảm cholesterol.
Hạn chế các món chiên rán. Hấp, nướng bỏ ḷ tốt hơn.
b. Chất béo.
Cơ thể rất cần chất béo, nhưng nhiều quá th́ lại có nguy cơ gây bệnh. v́ thế, cần để ư hạn chế ở mức vừa phải khi ăn, nhất là các chất béo băo ḥa.
Chất béo tạo ra nhiều phản ứng oxy hóa ở tế bào, sản xuất nhiều gốc tự do. Các gốc tự do này đưa tới nhiều hư hao cho tế bào và được coi như là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh tim mạch, tiểu đường, một vài bệnh ung thư cũng như sự lăo hóa..
c. Carbohydrat.
Carbohydrat gồm hai nhóm chính là tinh bột và đường, có nhiều trong bánh ḿ, cơm, rau và trái cây. Carbohydrat là nguồn cung cấp năng lương chính cho năo bộ. Trong cơ thể, chất dinh dưỡng này được chuyển hóa thành đường glucose. Theo tập quán lâu đời của nhiều dân tộc Á Đông th́ carbohydrat trong cơm gạo là nguồn lương thực chính.
d. Chất xơ.
Có nhiều trong rau trái cây. Khi thiếu chất xơ, ta thường hay bị táo bón, viêm túi ruột, bệnh túi mật, tăng nguy cơ ung thư ruột già.
Chất xơ giúp giảm cholesterol trong máu, đại tiện dễ dàng. Nhưng dùng quá nhiều có thể gây đầy bụng, giảm hấp thụ sắt, kẽm, calcium
đ. Đường
Do sự hấp dẫn của vị ngọt nên có rất nhiều người ăn quá số lượng mà cơ thể cần.
Đường trắng không cung cấp các acid amin và sinh tố cho sự dinh dưỡng mà chỉ cho năng lượng. Khi được cung cấp quá nhiều, năng lượng thừa sẽ chuyển thành ra mỡ béo, dẫn đến béo ph́.
Tiêu thụ nhiều đường cũng gây sâu răng, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường khi tuổi lên cao, làm tăng cholesterol và bệnh tim mạch...
e. Muối ăn
Muối ăn là thành phần quen thuộc và không thể thiếu trong hầu hết các bữa ăn. Nhưng ăn nhiều muối quá có thể bị huyết áp cao. Thường th́ chúng ta ăn nhiều hơn nhu cầu cần thiết của cơ thểchỉ để thỏa măn khẩu vị, và như vậy là buộc thận phải hoạt động nhiều hơn để bài tiết lượng muối thừa. Khi điều này thường xuyên xẩy ra, thận sẽ suy yếu, hư hao.
g. Sinh tố và khoáng chất
Sinh tố và khoáng chất rất cần thiết cho cơ thể, nhưng điều đó không có nghĩa là việc bổ sung các chất này bao giờ cũng tốt cho sức khỏe. Trong thực tế, một người khỏe mạnh áp dụng chế độ dinh dưỡng cân bằng, đa dạng th́ không cần uống thêm sinh tố và khoáng chất Người ăn chay thuần túy rau trái có thể cần dùng thêm sinh tố B12; phụ nữ có thai cần thêm sắt, folate.
Một số sinh tố như sinh tố C, E, Beta carotene hiện nay rất phổ biến. Nhiều người dùng v́ tác dụng chống oxy hóa, nhưng nên tránh dùng liều lượng quá cao.
h. Nước.
Nước rất cần cho hầu hết các chức năng của cơ thể. Nước điều ḥa thân nhiệt, chuyên trở chất dinh dưỡng và dưỡng khí tới tế bào, thu thập chất phế thải để bài tiết ra ngoài. Nước cũng là chất đệm cho các khớp xương và bảo vệ các bộ phận.
Nhu cầu nước của cơ thể được thỏa măn khi ta uống khoảng 8 ly nước mỗi ngày. Khi uống ít hơn mức này, cơ thể vẫn hoạt động nhưng nhiều biện pháp “tiết kiệm nước”sẽ được cơ thể áp dụng dẫn đến giảm khả năng huật động và phát triển b́nh thường.
Có nhiều loại nước ống để cung cấp nước hàng ngày cho cơ thể. Sữa là nguồn cung cấp nhiều nước mà lại kèm theo nhiều calcium, đạm, sinh tố... Nên dùng sữa đă loại bỏ bớt chất béo.
Các loại nước ngọt có nhiều đường và chất hơi, nên cần giới hạn.Nước ép trái cây, nước khoáng thiên nhiên ...đều là các thức uống tốt.
4. Thực phẩm có tác dụng chống lăo hóa
Sau đây là tóm tắt một số thực phẩm mà kinh nghiệm cho là có thể làm chậm sự lăo hóa. Một số thực phẩm này chủ yếu là có chứa những chất chống sự oxy hóa (anti oxidant). Đây là chất có khả năng ngăn chận các gốc tự do (free radical), nguồn gốc của tiến tŕnh oxy hóa các tế bào và là một trong nhiều nguy cơ đưa đến lăo suy.
1. Thực phẩm có nhiều Beta-Carotene (tiền tố sinh tố A) đều từ gốc thực vật như dưa, hồng qua, ớt đỏ, khoai lang, đu đủ, ớt cay, cà rốt, xoài, bí ngô, cải xanh lục... Dưa hấu, quít, trái bơ, bắp su, dâu, cam đào, cà chua... chứa một lượng beta carotene ít hơn nhưng cũng là nguồn cung cấp không kém quan trọng.
2. Thực phẩm có sinh tố B 5 ( pantothenic acid) có khả năng vừa chống gốc tự do vừa hạ cholesterol, chống ô nhiễm, bảo vệ gan. Sinh tố B6 có nhiều trong men, gạo lức, hạt bí ngô, hạt mè...
3-Sinh tố C là chất chống oxy hóa rất tốt và có trong trái cam, chanh, dâu, cải lá xanh lục, cà chua, su lơ xanh lục, khoai tây, khoai lang...
4-Sinh tố E có nhiều trong mầm lúa mạch, đậu nành, bắp su, su lơ xanh lục, các loại cải có lá xanh lục.Theo nhiều nhà nghiên cứu, sinh tố E làm chậm tiến tŕnh lăo hóa và làm trẻ con người.
5-Thực phẩm chứa nhiều calcium gồm có sữa gạn bớt mỡ, đậu phụng, sữa chua gạn mỡ, quả óc chó, phó mát, hạt hoa hướng dương, đậu nành, các loại đậu khô, cá ṃi đóng hộp (ăn cả xương), các loại cải xanh lục, cá hồi, su lơ xanh lục...
6-Khoáng chất iodine có trong tảo bẹ, hành, hải sản, đa số cải xanh lục...
7-Khoáng chất sắt có nhiều trong ṣ hến, quả hạch, đào sấy khô, các loại đậu, thịt tươi không mỡ, măng tây, gan, mật mía, trứng, bột yến mạch (oatmeal)...
8-Mầm lúa mạch, cám, cá tuna, hành, cà chua, su lơ xanh lục chứa khoáng chất selenium.
9-Thực phẩm giầu chất đạm gồm có: cá tươi hoặc đông lạnh, tôm cua, sữa gạn mỡ, sữa chua gạn mỡ, thịt gà (đút ḷ hay nướng), thịt cừu, thịt ḅ lọc bỏ bớt mỡ, hạt cây hướng dương, hạt bí ngô, đậu phụng rang, bơ đậu phụng không pha đường hoặc muối.
10-Trái cây chống lăo suy gồm có: quả kiwi, nho đen Hylạp, hồng qua, đu đủ, các loại quả thuộc giống cam quít, dâu ổi, đào lông, quả xuân đào (nectarine) dưa hấu. Những loại quả này có lượng sinh tố C rất lớn.
Ngoài ra c̣n phải kề đến những loại quả có chứa bioflavonoisd, một chất chống oxi-hóa mạnh, như: quả mơ (apricot), nho, dâu đen, quả anh đào (cherry), quít, bưởi cam...
Kết luận
Để tŕ hoăn sự lăo hóa, con người đă thử qua nhiều cách khác nhau. Có những phương thức phải tốn nhiều tiền, có những loại thuốc có thể mang tới kết quả, cũng có những nghiên cứu với nhiều hứa hẹn.
Nhưng phương thức mà mọi người có thể áp dụng được, có kết quả chắc chắn mà lại ít tốn kém. Đó chính là áp dụng một chế độ dinh dưỡng đúng đắn, hợp lư, cân đối, đa dạng kết hợp với sự vận động, rèn luyện thể lực.
Giới Tính Thứ Ba
08/08/2020
Nguyễn Thượng Chánh DVM
Giới tính thứ ba (Third gender) có nghĩa là không phải nam mà cũng không phải nữ.Nói nôm na ra là những người đồng tính luyến ái.
Các cậu cảm thấy rất khổ sở trong cơ thể của một thằng con trai. Lúc nào các cậu cũng nghĩ rằng ḿnh là con gái. Tuy mang thân xác thanh niên nhưng cách suy nghĩ, ước mơ, t́nh cảm, sở thích, hành động, và cử chỉ của họ đều rập theo khuôn mẫu của một phụ nữ.
Họ hằng mơ ước được trở thành một thiếu nữ duyên dáng theo đúng nghĩa của nó.
Ư tưởng nầy đă bắt đầu nhen nhúm từ tuổi dậy th́, và họ vẫn nuôi dưỡng giấc mơ một ngày nào đó họ có thể chuyển đổi giới tính của ḿnh để trở thành một người phụ nữ trọn vẹn…
blank
***
MỘT HIỆN TƯỢNG KHÁ PHỔ BIẾN
Xă hội ngày nay đă cởi mở nhiều hơn xưa, bớt xem chuyện đồng tính luyến ái, bóng, đồng hệ, ô môi, homo, gay, lesbian là việc cấm kỵ tabou.
Theo ước đoán của Indiana University Kinsey Reports, có khoảng 10% nghĩa là 665 triệu người trên tổng số 6,6 tỷ dân số thế giới là homo . Đặc biệt là đồng tính nam gay nhiều hơn đồng tính nữ lesbian.
Nhan nhản quanh ta, trong sở làm, trong chợ búa, trong giới thể thao, nghệ sĩ, tài tử, nhà nghệ thuật, nhà chánh trị, trí thức, nhà giáo, nhà văn và … (xin lỗi!) đều thấy có hiện tượng nầy.
Theo ước đoán của các giới chức năng Việt Nam th́ cứ 10.000 – 12.000 người, th́ có một người mắcbệnh giới tính không rơ ràng hoặc có cấu trúc...bất thường mà thiên hạ gọi nôm na là lại đực lại cái, hay bóng. Tính ra trên tổng số 87 triệu dân, VN có lối 9 000 người “khác thường”.
Xă hội th́ phải có sự khác biệt, người thế nầy kẻ thế nọ.
Tuy nhiên, thành kiến và sự kỳ thị đối với homo vẫn c̣n tồn tại khá mạnh mẽ tại một vài nơi trên thế giới.
TRĂM ĐẮNG NGÀN CAY
Họ không giống ai hết nên phải chịu đựng thành kiến và sự dèm pha của xă hội, sự khinh rẻ của bạn bè và sự ruồng bỏ của gia đ́nh. Họ rất khổ sở nhưng cha mẹ họ cũng không khá ǵ hơn.
Con cái không được b́nh thường là ác mộng của tất cả các bậc cha mẹ.
Rồi c̣n cái vụ có cậu hay cô lúc đầu th́ rất normal, lấy vợ lấy chồng, có con có cái như mọi nguời b́nh thường. Thế rồi, tự nhiên đùng một cái họ từ bỏ tất cả để chạy theo người yêu mới, nhưng kẹt là người đó lại cùng giới tính với họ.
Không ai hiểu nổi tại sao hết!
Nguyên nhân từ đâu?
Tất cả đều là giả thuyết:
Khoa học th́ nói là có sự lệch lạc trong tế bào năo thế nào đó nên họ mới như thế.
American Academy of Pediatrics th́ cho rằng thiên hướng t́nh dục sexual orientation là do sự tổng hợp cửa yếu tố bẩm sinh (gene), hormone và ảnh hưởng môi trường sống.
Nói chung nhiều người thiên về yếu tố tâm lư, do sự bắt chước, sinh học, gene và và ảnh hưởng hormone lúc bào thai được h́nh thành.
Theo nhà phân tâm học Đức S. Freud, yếu tố sinh học và tâm lư đóng một vai tṛ không nhỏ trong thiên hướng đồng tính luyến ái homosexuality.
Ông ta tin rằng lưỡng tính luyến ái bisexuality (nghĩa là có thể ăn nằm với người khác phái tính cũng như với người cùng phái tính)) là khuynh hướng phổ quát trong xă hội loài người.
Và đồng tính luyến ái là một lệch lạc từ lưỡng tính luyến ái.
Theo Freud, đối với trường hợp người đồng tính luyến ái sâu đậm (deep rooted) th́ hết thuốc chữa, nghĩa là không có cách hay liệu pháp tâm lư reconversion therapy nào khả dĩ có thể giúp họ trở lại khuynh hướng b́nh thường dị tính luyến ái heterosexuality như đa số mọi người trong chúng ta được.
Các tôn giáo lớn nghĩ ǵ?
*Phật giáo th́ cho rằng đây là cái nghiệp phải gánh chịu mà thôi.
Thư Viện Hoa Sen. Đồng tính luyến ái có được Phật Giáo chấp nhận không?
“…Đạo Phật tin rằng, mọi sự mọi vật trên thế gian là vô thường, cuộc sống nhân sinh cũng chuyển dịch biến hoá không ngừng và tuỳ theo nghiệp của mỗi chúng sinh, giới tính có thể thay đổi từ giới này sang giới khác như người nam trở thành người nữ hay ngược lại và chuyển dịch từ đời này sang đời khác.[3] Ngay cả trong đời hiện tại cũng đă có nhiều người hoặc tự ḿnh thay đổi với sự trợ giúp của y khoa hay tự nhiên thay đổi giới tính. Dù thế nào cũng không ra ngoài nhân quả. Mỗi người trong chúng ta mang trong ḿnh cái nghiệp, nghiệp lành nghiệp dữ ḿnh làm ḿnh chịu, có gieo nhân tất có quả. Theo lư này, chúng ta thương yêu người nào, dù cùng giới tính hay khác giới tính đều là có duyên nợ với người đó ở quá khứ. Chính duyên và nợ quá khứ thúc đẩy chúng ta thương yêu trong hiện tại. Đó là quan hệ nhân quả b́nh thường…”
*Lập trường của Giáo Hội đối với việc đồng tính luyến ái
“Xét về mặt khách quan, Giáo Hội luôn dạy rằng việc làm t́nh với người đồng phái tính là một hành động xấu v́ đi ngược lại với chương tŕnh mà Thiên Chúa đă thiết định khi tạo dựng con người. Sách Sáng Thế Kư tŕnh bày việc Thiên Chúa dựng nên con người, có nam, có nữ, để họ kết hiệp và bổ túc cho nhau, đồng thời cộng tác với ngài trong việc thông truyền sự sống. Sách Lêvi trong đoạn 18 cũng tŕnh bày những điều kiện cốt yếu để thuộc về dân Chúa, đoạn văn này loại bỏ những người đồng tính luyến ái ra khỏi cộng dồng Dân Chúa. Trong Tân Ước, Thánh Phaolô coi sự đồng tính luyến ái là thí dụ cụ thể về sự mù quáng của nhân loại, sau khi loài người phá đổ sự ḥa hợp với Đấng Tạo hóa và các thụ tạo để thay thế vào đó bằng những hành động sai trái về luân lư.
Ngày nay, có nhiều phong trào, kể cả một số người công giáo, đ̣i Giáo Hội phải thay đổi lập trường, phải coi việc đồng tính luyến ái tự bản chất không có ǵ là xấu nếu nó là đồng tính luyến ái bẩm sinh và nếu hai người đồng phái yêu nhau thành thực”.
Ai muốn hiểu sao cũng được hết.
BANGKOK, THIÊN ĐƯỜNG CỦA GIỚI TÍNH THỨ BA
Có thể nói Bangkok, thủ đô của Thái Lan là nơi tập trung chùa chiền Phật giáo nhiều nhất trên thế giới, nhưng đồng thời cũng là nơi chốn ăn chơi trụy lạc không đâu bằng.
Khu phố nào cũng có chùa. Đi đâu cũng gặp chùa là chùa. Đôi khi đối diện chùa là nhà tắm hơi Steam bath và đấm bóp mát xa mát gần dành cho khách hàng đàn ông.
Hiện tượng homo, gay, pédé (đồng tính nam), lesbian (đồng tính nữ), lại đực, lại cái và hoán chuyển giới tính (transgender,transsexual) khá phổ biến khắp nơi.
Dân Thái gọi những người hoán chuyển giới tính là katoeys hay ladies boys (cậu cô).
Transgender is a general term applied to a variety of individuals, behaviors, and groups involving tendencies to vary from culturally conventional gender roles.
Transsexualism is an individual's identification with a gender inconsistent or not culturally associated with their biological sex. A medical diagnosis can be made if a person experiences discomfort as a result of a desire to be a member of the opposite sex, or if a person experiences impaired functioning or distress as a result of that gender identification.
Theo Philip Cornwel Smith, một nhà văn sống nhiều năm tại Bangkok cho biết là
tại xă hội Âu Mỹ, mối quan hệ giữa đàn ông và đàn bà cũng không phải dễ dàng ǵ đâu.
Theo ông ta, đây là lư do tại sao một số đàn ông Tây phương bỏ rơi phái nữ để đi t́m các người đàn ông khác.
Những ladies boys sẽ đảm nhận vai tṛ trung gian giữa hai giống đực và cái (theo tác phẩm Very Thai- Every Popular Culture 2005).
Có người gọi ladies boys thuộc về giới tính thứ ba, và hổng biết ông Smith nầy thuộc vào nhóm nào?
THÁI LAN, MỘT QUỐC GIA THẬT CỞI MỞ
Thái Lan bớt xem việc chuyển đổi giới tính là điều cấm kỵ tabou...Họ nh́n vấn đề nầy một cách rộng lượng hơn. Họ cho rằng đây là một chuyện rất b́nh thường mà thôi.
Có lẽ Phật giáo đă ảnh hưởng rất nhiều vào cách suy nghĩ khoan dung của người Thái.
Theo ư kiến của cô Crystal, một katoey và đồng thời cũng là manager của hăng Nong Film rất nổi tiếng, th́ cái vóc dáng nhỏ thó mảnh khảnh của người đàn ông Thái thường được đề cao và ưa chuộng trong văn chương nghệ thuật Thái Lan. Nó là biểu tượng cho cái đẹp của người phụ nữ Thái Lan. Có lẽ đây là lư do chính đă thúc đẩy các cậu muốn chuyển đổi giới tính để trở thành các cô.
Khác với bậc phụ huynh sống tại vùng nông thôn c̣n rất bảo thủ, phần đông cha mẹ tại thành thị thường có khuynh hướng cởi mở hơn đối với vấn đề chuyển đổi giới tính. Họ ít khi ngăn cấm, phản đối việc con cái muốn làm cái chuyện ngược đời nầy.
Ngày nay, tại Thái Lan rất nhiều cô nhiều cậu mơ ước được đổi giống lúc họ c̣n rất nhỏ tuổi. Chắc chắn đây là ác mộng của gia đ́nh nhưng cha mẹ v́ thương con nên ít khi chống đối lại ư muốn của chúng.
Có nhiều cậu đă bắt đầu sử dụng hormones để giúp thay đổi h́nh dáng cơ thể từ tuổi 12-13. Cậu nào có gia đ́nh khá giả th́ thường được cho phép đi chuyển đổi giới tính tại bệnh viện.
Trước một nhu cầu khá đặc biệt nầy, một số bác sĩ thẩm mỹ tạo h́nh chụp lấy thời cơ nhảy ra kiếm ăn.
Bangkok, thủ đô Thái Lan có thể được xem như dẫn đầu leader trên thế giới về phẩu thuật biến cậu thành cô (thường thấy nhất) hoặc ngược lại.
Năm 2010 vừa qua, trong cuộc thi tuyển lựa hoa hậu hoàng vũ tổ chức tại Mexico, “cô” Thanaporn Anyasiri , 26 tuổi Thái Lan, sinh viên ngành kinh tế đă đoạt danh hiệu hoa hậu chuyển đổi giống.
GIẢI PHẪU CHUYỂN ĐỔI GIỚI TÍNH SRS (SEX REASSIGNEMENT SURGERY)
Đây là những cuộc giải phẫu tạo h́nh rất khó khăn và thật phức tạp. Các bác sĩ phải thật giỏi, khéo tay và đồng thời cũng cần phải có óc nghệ thuật nữa.
Hormone được sử dụng từ một năm trước để chuẩn bị. Biến chứng rất dễ xảy ra. Tuy vậy, các cô các cậu vẫn quyết tâm nhào vô. Xin chào thua và bái phục sát đất.
Nói chung th́ các cô rất hài ḷng và tâm sự rằng họ đạt nhiều hạnh phúc thật sự sau khi được giải phẫu đổi giống.
Các bạn chắc cũng thắc mắc không biết đồ giả như vậy có xài có được hay không? Về điểm nầy th́ người viết xin chịu thua thôi, nhưng ḿnh nghĩ rằng đồ thiệt đôi lúc c̣n trở chứng bất tử th́ c̣n nói chi là đồ giả nữa.
Nếu quư bạn ṭ ṃ muốn xem h́nh giải phẩu đổi giống “cậu thành cô” xin click vào link dưới đây. Rùng rợn lắm. Yếu tim xin đừng nên xem.
Lynn Conway. Vaginoplasty: Male to female Sex Reassignment Surgery
Một trong nhiều bệnh viện nổi tiếng về thẩm mỹ và giải phẫu SRS phải kể đến Yanhee International Hospital.
Đây là một bệnh viện cao tầng rất tân tiến nằm trong một khu sang trọng giữa thủ đô Bangkok, Thái Lan.
Khu giải phẫu chiếm trọn tầng thứ năm. Bác Sĩ Greechart Porsinsirirak, là một trong nhiều vị bác sĩ tài ba của bệnh viện Yanhee.
Ngoài việc đổi giống, bệnh viện c̣n đảm nhận rất nhiều dịch vụ khác nữa, chẳng hạn như: bôm ngực, hút mỡ bụng, sửa cằm, sửa mũi, chân mày, chỉnh h́nh và tân trang lại phụ tùng theo sở thích của khách hàng. Chẳng hạn như cắt tém cho gọn ghẽ dễ coi, vá lại như c̣n origin, giúp súng nhỏ lớn ra thêm một tí, súng ngắn làm dài hơn một chút, giải phẫu sửa mặt, căng da mặt, kể cả sửa lại giọng nói để trở thành ca sĩ đi show, và vân, vân...
Giá biểu giải phẫu chuyển đổi giới tính SRS:
*-Cậu thành cô (Male to female): 6500$/cộng thêm tiền nằm bệnh viện và săn sóc trong hai tuần (130$/đêm).
*-Cô thành cậu( Female to male): 15100$/cộng thêm tiền nằm bệnh viện 27 đêm.
Khách hàng của bệnh viện Yanhee tuổi từ 16 đến 65. Thỉnh thoảng cũng có khách hàng quá nhỏ tuổi xin được giải phẫu, nhưng đều bị từ chối và được Bác Sĩ Greechart khuyên bảo nên chờ thêm vài ba năm nữa để quyết định được phần chính chắn hơn! Nhưng thường th́ những bệnh viện khác đều lượm hết những khách hàng này.
Theo báo chí bên nhà, ca sĩ Cindy Thái Tài và Cát Tuyền đă được giải phẫu chuyển đổi giới tính tại Thái Lan. Ca sĩ Cát Tuyền đă lấy chồng sau đó.
Tuy xă hội Thái Lan đă cởi mở rất nhiều, nhưng không v́ thế mà giới kateoys đă có được cuộc sống yên vui như mọi người.
Về mặt hành chánh họ vẫn c̣n gặp rất nhiều khó khăn mỗi khi cần phải xin giấy tờ tùy thân.
Về pháp lư, họ vẫn c̣n mang giới tính cũ của họ trước ngày được giải phẫu đổi giống. Tuy ngày nay mặt mũi, dáng dấp họ đă là đàn bà 99% nhưng trên giấy tờ th́ họ vẫn c̣n là đàn ông.
Đó là điểm thật rắc rối.
Không như Nhật Bản, Đại Hàn, Nam Dương, Tân Tây Lan và Úc Châu là những quốc gia rất uyển chuyển biết thích nghi vào t́nh trạng của người được đổi giống.
Các ladies boys ở Thái Lan than phiền là họ không thể nào đệ nạp đơn để xin job làm cảnh sát hoặc xin passeport đi du lịch.
Tuy vậy, t́nh thế có vẻ cải thiện hơn lúc gần đây. Bằng chứng là vừa qua, hăng hàng không PC Air của Thái Lan công bố họ đă làm thủ tục tuyển dụng bốn nữ tiếp viên trẻ đẹp (thật ra là bốn cậu laidies boys). Những người may mắn nầy sẽ bắt đầu nhận việc vào tháng tư /2011.
KHÔNG C̉N CON ĐƯỜNG NÀO KHÁC
Ngày nay tại Thái Lan, càng ngày càng có thêm nhiều ladies boys ăn nên làm ra, chẳng hạn như có người đă trở thành bác sĩ, luật sư, thương gia, manager hăng phim, nghệ sĩ, vũ nữ, thơ kư văn pḥng, thậm chí c̣n có Toom, một cựu vô địch môn vơ cổ truyền Thái Lan sau khi được chuyển đổi giới tính đă trở thành cô gái mỹ miều chuyên dạy vơ cho trẻ em.
Tuy nói vậy chớ phần đông ladies boys cũng c̣n gặp nhiều khó khăn trong việc t́m được một chỗ đứng trong xă hội.
Đa số đều xuất thân từ nông thôn, chẳng hạn như từ tỉnh Chiang Mai nằm ở cực Bắc của lănh thổ Thái Lan. Đây là những vùng rất nghèo khó, dân t́nh c̣n thủ cựu, rất bảo thủ và cũng rất thành kiến với vấn đề katoeys.
Sự kiện bất lợi nầy đă xua đẩy các Katoeys phải t́m đường phiêu bạt về vùng Bangkok nằm về phía Nam, một số lớn tấp vào thành phố duyên hải Pattaya khét tiếng về kỹ nghệ t́nh dục và không ít người làm trong các nhà tắm hơi.
Họ không thể làm ǵ khác hơn ngoài cái nghề xưa nhất của nhân loại...bán trôn nuôi miệng.
Tại Montreal, Canada
Từ 2009, tại Québe, giải phẩu đổi giống SRS miễn phí cho mọi người, nếu họ được chấp nhận.
Giải phẩu đổi giống cậu thành cô (vaginoplastie) tốn lối 18 000$ và do chánh phủ đài thọ, nghĩa la free cho bệnh nhân.(Régie d’Assurance Maladie Québec cho đây là một ca bệnh nên chấp thuận trả tiền)
Có cả trăm ca đă được thực hiện tại một bệnh viện tư của Dr Pierre Brassard và Dr Eric Bensimon tại Montreal.
Thấy trong quảng cáo, có nói đến một cô 50 cái xuân xanh ở Mascouche, vùng ngọai ô phía bắc Montreal vừa được đổi giống thành cậu. Hết ư.
Điều kiện để được chấp nhận giải phẫu đổi giống SRS cũng rất gây go.
Suy nghĩ cho kỹ. Cắt thẻo rồi th́ gắn trở lại như cũ hỗng có được đó (irreversible).
KẾT LUẬN
Bóng, ô môi, bán nam bán nữ, lại đực lại cái, đồng hệ, homo, lesbian, transvesties, katoeys, ladies boys, là những từ không mấy ǵ đẹp đẽ ǵ cho lắm (về mặt xă hội) để ám chỉ một giới khá đặc biệt...đó là giới tính thứ ba.(the Third Gender).
Từ ngàn xưa vẫn có họ rồi, nhưng ít có người dám nói đến v́ đây là việc cấm kỵ hay tabou. Ngược lại, ngày nay nhân loại đă cởi mở hơn xưa, tư duy cũng thay đổi nhiều cho nên các chuyện khác thường này có vẻ nhiều hơn xưa, v́ được thiên hạ thường xuyên bàn bạc một cách công khai vui vẻ.
Nhiều quốc gia Tây phương trong đó có Canada đă có luật chống kỳ thị giới homo, và luật cũng cho phép hai người cùng giới tính được quyền kết hôn với nhau theo dúng danh nghĩa pháp lư như một cặp vợ chồng b́nh thường.
Họ làm ǵ trong pḥng ngủ là quyền tự do, là chuyện riêng tư của họ mắc mớ ǵ mà thiên hạ cần phải thắc mắc.
Tại Montreal có khu phố gay được mệnh danh là Village Gay, nằm trên đường Ste Cathérine Est, khoảng giữa hai đường St Hubert và Papineau. Có thể nói đây là làng gay to nhất tại Bắc Mỹ. Montreal hănh diện là một thành phố thật sự tiến bộ và cởi mở.
Mỗi năm vào mùa hè, giới gay Montreal có tổ chức diễn hành xe hoa trong một cuộc lễ hội to lớn, tưng bừng đầy màu sắc gọi là LA FIERTÉ GAY(Niềm tự hào là Gay), với sự tham dự của cả ngàn dân gay, lesbian, transvesties, ladies boys và dĩ nhiên cũng có sự có mặt của giới homo và lesbian Việt Nam nữa.
Đặc biệt cũng có một số chánh khách tham dự ăn có trong đoàn diễn hành không ngoài mục đích để kiếm phiếu trong kỳ bầu cử sắp tới.
Họ ăn mặc, cô cũng như cậu, hết sức lạ kỳ, diêm dúa, mát mẻ hết biết, nhảy múa, uốn éo thật sexy thấy mà ứa gan.
Ai thấy chướng tai chướng mắt, khó chịu th́ đừng có ḍm. Xứ tự do mà.
Gay, lesbian, ladies boys là những thực thể trong cuộc sống ngày nay. Họ sanh ra như vậy đó.
Trúng ai nấy chịu. Ai chịu hay hổng chịu cũng hổng sao.
Đừng hỏi tại sao, không có ai có thể trả lời được hết. Cũng xin đùng phán xét sự dị biệt.
Xin hăy nh́n họ bằng con tim với một tấm ḷng rộng mở./.
Tham khảo:
-Lena Mauger. Au pays des hommes femmes; Le Nouvel Observateur 20-30 Avril 2008
Lời tác giả: Bài viết nầy chỉ là những thông tin khoa học tổng quát mà thôi, chớ không có tính cách để chữa bệnh. Mọi thắc mắc hay nghi vấn liên quan đến thuốc thiên nhiên trong trị liệu, xin quư bạn đọc hăy tham khảo trực tiếp với bác sĩ gia đ́nh của ḿnh trước khi sử dụng.. (NTC)
blank
Cảnh giác về một số thuốc dược thảo (herbal medicine)- BS Hồ Văn Hiền
Thuốc thiên nhiên thường được sử dụng để bồi dưỡng sức khỏe, lọc thận, bổ gan, tẩy độc, tạo thêm sinh lực, trợ dương, tăng sức miễn dịch, pḥng trị các bệnh thông thường như ho hen cảm cúm, viêm sưng đau nhức khớp xương hoặc để giúp làm tăng hay giảm cân.
Đối với người Việt Nam chúng ta, hiện tượng này không có ǵ là mới lạ hết... Ngày xưa ở quê nhà, chúng ta cũng đă từng dùng thuốc thiên nhiên rồi. Đó là thuốc Bắc, thuốc Nam, thuốc Ta hay c̣n gọi là thuốc “Vườn”... Sau 75, danh từ thuốc Dân tộc đă được dùng để chỉ những loại thuốc được sản xuất và bào chế từ cây cỏ ở Việt Nam.
Thuốc thiên nhiên tại Canada được qui định và chi phối bởi luật Loi et Règlements sur les Aliments et Drogues của Bộ Y Tế Santé Canada. Phần lớn được xếp vào trong nhóm thực phẩm bổ sung (supplément alimentaire) và có thể mua dễ dàng không cần toa bác sĩ trong các pharmacies, trong các tiệm Produits naturels cũng như trong các Health food stores hay trong các chợ hoặc qua ngơ bưu điện, Internet…
Qua bài nầy, tác giả không có chủ tâm đánh giá thuốc thiên nhiên hay thuốc Tây.
Thuốc nào cũng có cái hay cái dở, cái mạnh cái yếu của nó hết.
Một nhận định sai lầm
Thường t́nh, ai cũng nghĩ rằng hễ thiên nhiên là vô hại.
Các nhà khoa học Tây Phương đă cho biết là có một số thuốc thiên nhiên kể cả các loại vitamines, nếu dùng không đúng cách vẫn có thể gây hại đến cho sức khỏe...
Một vài loại thuốc có thể che lấp một cách tạm thời sự diễn biến thật sự của bệnh trạng và làm sai lạc kết quả các tests trong pḥng thí nghiệm. Chúng cũng có thể làm gia tăng tác dụng của thuốc Tây đến độ gây nguy hiểm cho bệnh nhân.
Đôi khi thuốc thiên nhiên cũng có thể hóa giải hay làm giảm hoặc làm mất tác dụng của một vài loại thuốc Tây nào đó nếu được dùng chung với nhau.
Tóm lại, tất cả các phản ứng bất lợi vừa nêu trên đều do sự tương tác (interaction) giữa các thứ thuốc dùng chung với nhau, gây ra mà thôi.
Một số thuốc thiên nhiên thông dụng tại hải ngoại
*/ Nữ lang hay Valériane (Valeriana officinalis, Valerian, Herbe aux chats, Herbe de St George)
Giúp an thần, giảm lo âu bức rức, giảm stress, giảm suy nhược tinh thần, động kinh, giúp tập trung tư tưởng và ngủ ngon...
Không nên sử dụng chung với các loại thuốc ngủ hay thuốc an thần (sédatifs) như barbituriques, benzodiazepines (Valium, Librium, Ativan).
Cũng không nên uống chung với các thuốc thiên nhiên có tính an thần như Camomille, Kava và Millepertuis v́ tính an thần sẽ bị gia tăng lên gấp bội và bệnh nhân có thể rơi vào trạng thái mê man.
Cùng một lư do vừa nêu, không nên uống Valériane chung với rượu v́ sẽ làm tăng tác dụng của alcool.
Cũng như không nên uống chung cùng một lúc với thuốc trị bệnh mất ngủ v́ nó sẽ làm tăng tác dụng của thuốc nầy.
*/ Cúc dại hay Echinacée (Echinacea sp, Cone flower, Hedgehog, Indian Head)
Trị cảm cúm, cảm nhiễm đường hô hấp, tăng cường sức miễn dịch...
Không sử dụng Echinacée nếu đang xài các loại thuốc làm giảm sức miễn dịch
(immunosuppresseur) thí dụ như đang dùng thuốc Cyclosporine sau khi được giải phẫu ghép bộ phận.
Cúc dại kỵ các loại thuốc corticostéroides (Prednisone, Decadron), các stéroides anabolisants (Winstrol), amiodarone (Cordarone), methotrexate (Rheumatrex) và ketocomazol (Nizoral).
Phụ nữ đang mang thai không nên xài Echinacée.
Những người nào đang mắc bệnh lao, hoặc các bệnh thuộc tự miễn (auto immune disease) như rheumathoid arthritis, systemic lupus erythomatosus cũng không nên hạn chế sử dụng Echinacée. Chỉ nên uống trong ṿng từ 7 đến 14 ngày mà thôi, không nên uống liên tục trong 8 tuần lễ.
*/ Tỏi (Allium sativum, Garlic, Nectar of the Gods, Ail)
Trị cảm cúm, tiêu chảy, giúp làm giảm đường lượng trong máu, giảm cholestérol, giảm áp huyết, ngăn ngừa t́nh trạng xơ cứng động mạch, ngừa các bệnh thuộc về tim, bổ gan và tăng cường sức miễn dịch…
Thuốc tỏi có khuynh hướng làm loăng máu. Không nên xài thuốc tỏi cùng lúc với các thuốc kháng đông (anticoagulant) như warfarin (Coumadin) hoặc với các thuốc có tính chống kết tụ tiểu cầu (antiplaquettaire) như Aspirine v́ có nhiều nguy cơ bị xuất huyết.
Đối với các thuốc trị bệnh tiểu đường thường được gọi là thuốc giảm đường lượng (hypoglycémiant), cũng không nên dùng chung với thuốc tỏi để tránh t́nh trạng đường huyết bị kéo xuống quá thấp.
Dùng trong trường hợp muốn nôn mửa, say sóng (motion sickness) và ăn không ngon, mất đói...
Gừng kéo dài thời gian chảy máu. Tránh dùng gừng chung với các loại thuốc làm loăng máu như Aspirine, Coumadin... Lạm dụng gừng có thể ảnh hưởng đến các thuốc trị bệnh tim và thuốc trị tiểu đường.
*/ Camomille hay Cúc La Mă (Tanacetum parthenium, Feverfew, Wild Chamomile)
Trị tinh thần căng thẳng, nhức đầu, phong thấp, dị ứng, chóng mặt, đau bụng lúc hành kinh...
blank
CAMOMILLE
Một khảo cứu Nhật Bản đăng trong Journal of Agricultural and Food Chemistry 2008, cho biết uống trà Camomille rất tốt v́ nó giúp ức chế tác dụng của 2 chất Sorbitol và enzym ALR2, chính nồng độ cao của 2 chất nầy trong máu đă dự phần trong việc gây biến chứng của bệnh diabètes type II.
Không nên uống chung với thuốc chống đau nhức làm loăng máu thuộc nhóm
anti-inflammatoire non stéroidien như Tylénol, Aspirine, Ibuprofene (Advil, Motrin), Celebrex.
Cũng không nên uống Camomille chung với thuốc kháng đông anticoagulant như Coumadin v́ sẽ dễ gây xuất huyết...
Camomille có chứa chất chát tannin có thể ngăn trở việc hấp thụ chất sắt Fe.
Phụ nữ đang mang thai nên tránh dùng Camomille v́ có thể làm tử cung co thắt.
*/ Millepertuis hay St John’s Wort (Hypericum perforatum, Goatweed, Herbe de St Jean)
Trị suy nhược tinh thần nhẹ, lo âu, mệt mỏi, ăn không biết ngon, mất ngủ và đau nhức các bắp cơ, tăng sinh lực, giúp ổn định tâm tánh trong thời gian tiền kinh nguyệt...
Uống chung với các thuốc trị sida như thuốc Indinavir v́ sẽ làm giảm tác dụng của loại thuốc diệt siêu vi nầy.
Millepertuis cũng ảnh hưởng đến tác dụng của các thuốc trị kinh phong (antiépileptique), thuốc ngừa thai, thuốc làm giảm sức miễn dịch, thuốc chống suy nhược tinh thần (Prozac, Paxil), thuốc chống kết tụ tiểu cầu, thuốc kháng đông (Coumadin), thuốc ngừa sự loại bỏ bộ phận ghép (Cyclosporine), thuốc chống siêu vi agents antirétroviraux (Invirase), thuốc trị bệnh tim digoxine (Lanoxin) và Théophylline.
Giúp máu lưu thông được dễ dàng, trị viêm phế quản, xơ cứng động mạch, cholestérol cao, bồi dưỡng trí nhớ, giảm triệu chứng bệnh Alzheimer, cải thiện t́nh trạng chóng mặt, giúp gan và túi mật hoạt động tốt...
Có thể làm xuất huyết nếu xài chung với thuốc kháng đông hoặc thuốc làm máu loăng như Aspirine, vitamin E, Plavix, Persantine và Ticlid. Tạp chí New England Journal of Medicine có đề cập đến một ca xuất huyết trong mắt sau khi bệnh nhân đă thường xuyên uống Ginkgo biloba và Aspirin trong một thời gian dài.
Tránh xài Ginkgo biloba lúc mang thai và lúc cho con bú.
Ginkgo biloba
Bạch quả-Ginkgo biloba
*/ Nhân Sâm (Panax ginseng)
An thần, giảm stress, bồi dưỡng sinh lực, tăng sức miễn dịch, giảm đường máu, giảm cholestérol và trợ dương...
Dùng Ginseng chung với thuốc kháng đông có thể gây xuất huyết.
Với thuốc trị suy nhược tinh thần phenelzine (Nardil) sẽ gây nhức đầu, run rẩy.
Với thuốc trị bệnh tim digoxine (Lanoxin) sẽ làm khó đo lường hiệu quả và tác dụng của món thuốc nầy.
Cũng không nên uống Ginseng nếu đang trị liệu bằng các thuốc tâm thần (antipsychotiques) và thuốc trị suy nhược tinh thần hay trầm cảm (antidepresseurs).
Nếu đang dùng thuốc trị bệnh tiểu đường (Diabeta, Diamicron) th́ cũng không nên dùng Ginseng cùng một lúc v́ đường lượng có thể bị kéo xuống quá nhanh...
Lạm dụng Ginseng sẽ có nguy cơ làm tăng áp huyết, bồn chồn, mất ngủ, bị tiêu chảy hoặc da nổi đỏ.
*/ Cây Ma hoàng hay Ephedra/Ephédrine (Ephedra sinica, Ma Huang-Sea Grape, Yellow Horse, Desert Herb)
Trị suyễn, tăng sinh lực và để giúp làm giảm cân...
Có thể dẫn đến những phản ứng bất lợi như ngạt thở, áp huyết tăng cao gây hại cho tim.
Sử dụng cùng lúc với thuốc thông mũi (décongestants) có chứa chất Ephédrine như Dristan, Sinutab, Sudafed, Actifed hoặc với các thuốc có caffein th́ bệnh nhân có thể sẽ bị co giật hay hôn mê hoặc bị đột quỵ tim.
Không nên uống Ephedra khi mang thai hay khi cho con bú cũng như khi có bệnh tiểu đường, bệnh tăng nhăn áp (glaucome) hoặc đang bị chứng cường giáp trạng (hyperthyroidisme).
blank
EPHEDRA-MA HOÀNG
*/ Sulfate de Glucosamine
Trị đau nhức do thoái hóa khớp (arthrose), bảo vệ sụn khớp...
Có người cho rằng Glucosamine có tính làm tăng đường máu?
Nếu dùng chung với thuốc Insuline có thể sẽ làm giảm tác dụng của thuốc nầy. Vấn đề trên cũng c̣n trong ṿng tranh căi giữa các nhà khoa học.
Nên ngưng uống Glucosamine một tuần trước ngày đi thử máu để việc đo đường lượng được chính xác hơn.
Không xài Glucosamine đồng thời với thuốc kháng đông warfarin (Coumadin).
Người nào thường hay bị dị ứng với đồ biển th́ cũng nên cẩn thận khi uống Glucosamine có hoặc không có phối hợp với Chondroitine, v́ cả hai chất nầy đều có nguồn gốc từ cá mập.
Trị bệnh đau dạ dầy, loét bao tử, loét miệng, ho hen, phong thấp...
Dùng cùng lúc với các thuốc lợi tiểu (diurétiques) có thể làm giảm chất potassium K trong máu. Không nên uống cùng một lượt với thuốc trị bệnh tim như Lanoxin hoặc với các thuốc làm hạ áp huyết.
Tránh dùng Réglisse khi có thai, bị tiểu đường, yếu gan, yếu thận hoặc đang mắc các bệnh chứng về tim mạch hay áp huyết cao.
Dùng để trị các bệnh thuộc đường tiết niệu cũng như trong truờng hợp tiền liệt tuyến bị triển dưỡng (benign prostatic hypertrophy)...
Phản ứng phụ của thuốc là có thể làm giảm sự ham muốn t́nh dục và gây nhức đầu.
Nó cũng có thể làm thay đổi tác dụng của các thuốc ngừa thai và của các hormones trị liệu khác. Không nên dùng Saw Palmetto lúc mang thai hoặc trong thời gian cho con bú.
*/ Hà thủ ô (Polygonum multiflorum, Radix Polygoni multiflori, Chineese knotweed, Flowery knotweed, Ho shou wu, He shou wu, Zi shou wu, Shou Wu Pian, Fo ti)
Rất phổ biến ở Việt Nam và Bắc Mỹ. Theo Đông y, Hà thủ ô dùng để bồi dưỡng sức khỏe, bổ gan-thận-huyết, bổ xương, trợ dương, và c̣n giữ cho râu tóc lâu bạc…
Nhưng theo cơ quan y tế của Anh Quốc Medecine & Health Care Products Regulatory Agency cho biết, th́ có nhiều khảo cứu nói đến tác dụng độc hại của Hà thủ ô đối với gan như làm vàng da, vàng mắt, nước tiểu sậm màu, ói mửa, đau bụng, biếng ăn và làm cho yếu sức (Batinelli et al 2004, New case of acute hepatitis following consumption of Shou Wu Pian, Ann Inter Med140:E589.
Park GJ et al ,Acute hepatitis induced by Shou Wu Pian.
Loại uống để trị viêm, sốt, tiểu đường, hen suyễn, dị ứng.
Loại thoa ngoài da để trị phỏng, làm lành vết thương.
Có khuynh hướng làm giảm chất potassium K trong máu (hypokaliémie). Cẩn thận với những thuốc làm hạ potassium chẳng hạn nhóm digoxine (Lanoxin), cũng như những thuốc lợi tiểu nhóm chlorothiazide (Diuril), furosemide (Lasix), vân vân v́ sẽ làm trầm trọng hơn sự sụt mất potassium.
*/ Nước bưởi (Jus de pamplemousse, grapefruit juice)
Món giải khát bổ dưỡng chứa nhiều sinh tố...
Có thể tương tác với một số thuốc Tây rất nguy hiểm.
Nước bưởi (grapefruit juice), cũng như bưởi trái có thể làm gia tăng gấp bội mức độ hấp thụ của một số thuốc vào trong máu, đồng thời cũng kéo theo những tác dụng phụ bất lợi nguy hiểm. Cam và chanh không thấy có ảnh hưởng nầy.
Vài thí dụ về sự tương tác giữa nước bưởi và một số thuốc Tây như sau:
- thuốc trị cao áp huyết: felodipine (Plendil), nifedipine (Adalat), nimodipine (Nimotop);
Tương tác với các thuốc thiên nhiên có tính kháng đông hoặc làm loăng máu (panax ginseng, bạch quả, capsicum, camomile, celery, cam thảo, gừng, củ hành, tỏi...) v́ có thể làm dễ chảy máu hơn và làm tuột huyết áp.
Sử dụng chung với các thuốc Tây có tính gây loăng máu hoặc chống kết tụ tiểu cầu (antiplaquettaire) như Aspirin, Voltaren, Ibuprofen, Advil, Motrin, Naproxen, Heparin, Warfarin hay Coumadin: nấm linh chi sẽ làm gia tăng tác dụng kháng đông và làm xuất huyết nhiều hơn.
C̣n đối với các thuốc giảm huyết áp như Catopril, Enalapril, Diltiazem, Amlodipine: nấm linh chi làm huyết áp tuột giảm nhanh hơn.
Nấm Linh Chi Có Phải Là Thần Dược Để Trị Bệnh Ung Thư?
*/ Kim tảo thảo hay Cúc gai hoặc Milk Thistle (Silibum marianum, Chardon Marie)
Tính bổ gan, ngừa xơ gan, viêm gan măn tính, trị ăn mất ngon, cancer tiền liệt tuyến, tiểu đường, trầm cảm...
Trên lư thuyết có thể ức chế enzyme Cytochrome P450 2C9 substrates làm tăng nồng độ các thuốc amitriptyline (Elavil), warfarin (Coumadin), diazepam (Valium)) và cũng làm ức chế enzyme nhóm Cytochrome P450 3A4 substrates (tăng nồng độ Indavir thuốc trị Sida).
*/ Sâm Ấn Độ Ashwagandha (Withania sommifera c̣n gọi là Ajagandha, Amangura)
Tính bổ dưỡng, cải thiện khả năng sinh lư, khôi phục sức khỏe sau thời gian bị bệnh, tăng cường sinh lực, cải lăo hoàn đồng, chống stress, trầm cảm và lo âu. Có quảng cáo c̣n cho biết Ashwagandha được dùng để trị tiểu đường và cancer...
Rất thông dụng tại Ấn Độ.
Tuy không nằm trong ginseng nhưng công dụng trị liệu cũng tương tợ, nên người ta c̣n gọi Ashwagandha là Indian ginseng. Dây cũng là một adaptogen nghĩa là một loại thảo mộc có tính năng động củng cố sức khoẻ toàn diện.
Ở liều lượng cao có thể gây rối loạn tiêu hóa, nôn mửa và gây xảo thai.
Có thể làm tăng tác dụng của các loại thuốc thuộc nhóm benzodiazepine và CNS depressant như barbiturate. Vậy chúng ta nên cẩn thận.
Ashwagandha xài chung với các thuốc thyroid hormones sẽ làm tăng tác dụng của thuốc nầy.
Ashwagandha Powder: Uses, Side effects, Interaction, Dosage and ...
Ashwagandha powder
*/ Rau đắng biển (?) Bacopa (Bacopa monnieri c̣n gọi là Brahmi jalamimba)
Bổ thần kinh, chống co giật epilepsy, bồi dưỡng trí năo, trị lo âu. Alzheimer, hen suyễn, phong thấp, đau lưng, lợi tiểu, bổ tim, sex…
Thông dụng bên Ấn Độ.
blank
Bacopa monnienri
*/ Trà xanh (Green tea, Camellia sinensis)
Trị đủ thứ bệnh, ngừa cancer (?)
Chứa nhiều anti-oxidants.
Tương tác với các thuốc kháng đông và thuốc chống kết tụ tiểu cầu đưa đến nguy cơ làm gia tăng sự xuất huyết.
Làm giảm hấp thụ chất sắt non heme có nhiều trong thực phẩm thực vật.
Sữa làm giảm tác dụng anti-oxidant của trà xanh.
*/ Nghệ (Curcuma longa c̣n gọi là turmeric, curcuma, curcumen, Indian saffron)
Hoạt chất của nghệ là curcumin (diferuloymethane), một sắc tố màu vàng có tác dụng kháng viêm, ngăn chặn sự sinh sản tế bào ung thư bằng cách ức chế sự phát triển mạch máu đến nuôi ung thư (angiogenesis)…
Nghệ làm lành vết thương.
Nghệ có tính chống kết tụ máu (antithrombotic) và có chứa nhiều chất anti-oxidants.
Không dùng chung nghệ với các thuốc thiên nhiên có tính làm chảy máu thí dụ như dong quai, tỏi, bạch quả, panax ginseng, cam thảo, củ hành, camomille, vân vân.
Thực phẩm thiên nhiên cho rằng nghệ trị bá bệnh như đau bụng, śnh hơi, chậm tiêu, tiêu chảy, vàng da và kể luôn cả cancer.
Ngoài ra, nghệ cũng được dùng làm gia vị trong ẩm thực và là một thành phần trong bột cà-ri.
Không sử dụng nghệ nếu đang uống các loại thuốc kháng đông hoặc chống kết tụ tiểu cầu như Aspirin, clopidogrel (Plavix), Heparin, warfarin (Coumadin)...
Thí nghiệm cho biết loại nghệ rừng Curcuma aromatica (wild curcuma) có tính làm tế bào cancer ruột tự hủy (apoptosis)
*/ Riềng (Alpinia officinarum, catarrh root, China root, chinese ginger, gao liang, India root, gargaut)
Dùng như một chất kích thích, sát khuẩn, bụng đầy hơi, chống viêm sưng, trị sốt nóng...
Có tính làm tăng acid trong bao tử.
FDA liệt kê riềng vào nhóm generally recognized as safe (GRAS).
Hoạt chất chính của riềng là gingerols và diaryhetanoids.
Tránh dùng riềng khi sử dụng các thuốc đau bao tử như cimétidine (Tagamet), ranitidine (Zantac), famotidine (Pepcid), Pepto-Bismol, Gaviscon…
Picture
Riềng –china root
*/ Rau má (Centella asiatica, Hydrocotyle asiatica, Gotu kola...)
Tăng trí nhớ, ngừa mệt mỏi, viêm nhiễm đường tiểu, viêm thấp khớp, đau bao tử, kinh phong, giúp vết thương mau lành...
Với liều lượng cao có thể làm tăng huyết áp, tăng glucose, tăng triglyceride, tăng cholestérol và làm lừ đừ (drowsiness), gây độc cho gan (hepatotoxicity).
Làm tăng tác dụng an thần (sedative) và buồn ngủ nếu dùng chung với thuốc thiên nhiên Capsicum, Siberian ginseng, Celery, Kava, St John’s wort, Valerian, Calamus, Calendula, vân vân.
*/ Móng quỷ hay Devil’s claw (Harpagophytum procumbens, Griffe du diable, Grapple plant)
Trị xơ cứng mạch, viêm khớp, thấp khớp, gout, đau cơ, rối loạn tiêu hóa, nhức đầu, ăn không tiêu, vấn đề kinh kỳ, dùng ngoài da để trị các vết thương...
Giảm hiệu nghiệm đối với các thuốc antacid trị bệnh đau bao tử như cimetidine (Tagamet), famotidine (Pepcid), pantoprazole (Pantoloc), esomeprazole (Nexium)...
Không dùng chung với warfarin (Coumadin) v́ sẽ gây đỏ da purpura.
*/ Lộc Nhung (Cervus Nippon, Antler velvet, Bois de velour, Lu Rong, Nokyon, corne servi parvum)-
Nhung nai có chứa 50-70% protein và amin acid, sulfate de chondrotine, sulfate de glucosamine, collagène giúp cho sự phát triển của mô sụn.
Các nhà khoa học Nga cũng có trích được từ nhung ngâm rượu chất pantocrine và rantarine. Đây là những chất có tính năng giúp giảm stress và tăng cường khả năng t́nh dục, tăng thành tích trong các cuộc tranh tài thể thao, điều hoà huyết áp…
Tại Canada, sau khi thu hoạch, nhung được làm cho khô trong môi trường có kiểm soát.Sau đó th́ xay thành bột và vô viên con nhọng capsules chứa 200mg-250mg bột nhung. Trường hợp xuất cảng sang Trung Quốc, nhung thường được giữ y dạng ban đầu lúc thu hoạch.
Đại Hàn là quốc gia tiêu thụ nhiều nhung nai nhất thế giới. Nhung được sản xuất nhiều tại Hoa Kỳ, Canada, Nga,Trung Quốc,Tân Tây Lan và Úc Châu…
Tăng sinh lực, bổ dương, trị cao máu, giảm cholestérol, loăng xụơng, chống lăo hóa, bổ xương, ngừa viêm sưng...
Lộc nhung có thể làm ức chế tính dung nạp (tolerance) đối với những liều morphine liên tiếp.
Trên lư thuyết, phụ nữ nên tránh xài lộc nhung trong trường hợp họ có bệnh sử gia đ́nh về cancer vú hoặc cancer cổ tử cung.
Trị rối loạn tiêu hóa, giun lải, an thần, lợi tiểu, tốt cho tim mạch, ngừa ung thư…
Hầu như công dụng trị liệu của đu đủ đă được dân gian của rất nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở Á Châu đă biết đến từ lâu.
Từ 10 năm nay, đu đủ được sử dụng nhiều trong giới thuốc thiên nhiên tại hải ngoại.
Lá đu đủ thường được sử dụng nhiều nhất v́ trong mủ (papaya latex) có chứa 2% chất papain và carpain. Hai chất nầy có thể làm xót da và niêm mạc.
Papain c̣n có tính làm phân hủy protein (proteolytique), v́ thế có hại cho bào thai.
Tiêu thụ số lượng quá lớn, papain có thể làm thủng thực quản. Ngoài ra papain có thể gây dị ứng ở những người bị dị ứng với chất latex.
Đu đủ có thể làm gia tăng tác dụng của thuốc kháng đông warfarin (Coumadin)
Papain có thể hữu hiệu trong trường hợp bị ‘giời leo’ herpes zooster cũng như trong trường hợp viêm sưng yết hầu (pharyngitis), nhưng cũng c̣n thiếu nhiều thông tin và tài liệu về sự hữu hiệu của papain trong những chỉ định khác.
There is insufficient reliable information available about the effectiveness of papain for its other uses (Rf Natural Medicines Comprehensive Database-6th edition 2004-page 979).
Tin đồn cho rằng uống lá đu đủ khô để trị ung thư (?) đă được loan truyền rộng răi trên internet sau khi khảo cứu của bác sĩ Nam Dang MD, PhD (Nam H. Dang Univ of Florida Shands Cancer Center) được đăng tải trong số 17/2/2010 của tạp chí Journal of Ethnopharmacology.
Khảo cứu đă được thực hiện chung với các nhà nghiên cứu Nhật Bản cho thấy chiết xuất lá đu đủ thúc đẩy sự tạo ra Cytokine Th1 là một loại protein có ích trong vấn đề miễn dịch và kháng ung thư. Kết quả nầy rất phù hợp với kết quả có từ trước của Úc Châu.
Uống để trị những cơn đau bụng (gastrointestinal spasm), cao máu (hypertension), cảm mạo.
Dầu sả essential oil thoa ngoài da để trị đau bụng, nhức đầu và đau nhức các bắp cơ.
Phụ nữ có thai: uống trà sả có thể làm kích thích tử cung…University Ben Gurion (Israel) có thục hiện khảo cứu in vitro về cây sả và cho biết nhóm thực vật nầy có hoạt chất làm cho một vài loại tế bào ung thư “tự diệt” apoptosis (tin đăng trong Pubmed)
Rất giàu các chất vitamin A, B complex, acide folique, vitamine C, sắt Fe, phosphore, magnesium.
Có tính giúp giảm áp huyết, tăng miễn dịch, tẩy độc, giảm nhức đầu và bệnh ngoài da…
Giới thực phẩm thiên nhiên nói rằng củ dền đỏ có tính ngừa ung thư (?)
Theo các nhà khoa học, chất betaine và bétanin (beetroot Red) tạo nên màu đỏ, là chất chống oxidative stress (đây là mức độ tổn thương về phân tử và về tế bào gây nên bởi hiện tượng oxy- hóa từ các gốc tự do)
Betaine thúc đẩy việc tạo ra choline giúp vào hoạt động của gan, cải thiện sự biến dưỡng của chất béo, đồng thời ngăn cản bớt t́nh trạng tích tụ mỡ trong gan, giúp cholestérol lưu thông dễ dàng hơn. Choline cần thiết trong việc tái tạo lại tế bào gan trong trường hợp gan bị xơ hóa.
Tiêu thụ thường xuyên liều lượng lớn củ dền đỏ có thể dẫn đến t́nh trạng mất calci trong máu (hypocalcemia) và hư thận v́ chất oxaluric acid (Rf Natural Medicines Comprehensive Database)
Củ dền đỏ cũng chứa nhiều nitrate khi vào cơ thể th́ chuyển thành monoxide d’azote NO, làm giảm áp huyết.
Natural Medicines Comprehensive Database (sách tham khảo của dược sĩ) cho biết có quá ít tài liệu và thông tin đáng tin cậy về sự hiệu nghiệm của củ dền đỏ (There is insufficient reliable information available about the effctiveness of beets).
Ng̣ om thường được dùng để trị đau bụng, chữa vết thương, trị giun sán và sỏi thận…
Một nghiên cứu quan trọng được đại học dược khoa Mahidol (Thái Lan) và đại học y dược Toyama (Nhật Bản) thực hiện chung, nhằm t́m hiểu hoạt tính của nước chiết ng̣ om bằng methanol và nước chiết bằng tinh dầu essential oil. Kết quả cho thấy nước chiết bằng methanol có hoạt tính antioxidant chống oxy hóa (lipid peroxydation) trội hơn nước chiết bằng tinh dầu…
Rất giàu antioxidant bioflavonoids nevadensin, isothymusin flavones…
Ng̣ om có hoạt chất bảo vệ tế bào, kháng khuẩn antibacterial, kháng vi trùng lao antimycobacterial, kháng ung thư antimutagenic…
Một khảo cứu khác của Thái Lan thực hiện năm 2009 cũng nói đến đặc tính chống oxy-hóa, kháng khuẩn và kháng ung thư của rau ng̣ om.
blank
Rau ng̣ om-Lymnophila aromatica (photo NTC)
*/ Cây Chó Đẻ Răng Cưa hay Diệp Hạ Châu (Phillanthus amarus, P. niruri, Chanca Piedra, Stone Breaker, P. urinaria)
Mọc nhiều tại vùng nông thôn Việt Nam. Cây hằng niên, lá nhỏ, hoa và trái mọc dưới lá.
Trị viêm gan B, kháng virus, kháng khuẩn, lợi tiểu, sỏi thận, giảm áp huyết, kháng sốt nóng, chống co giật (antispasmodic), giảm đường huyết, bảo vệ gan …
Nhưng không phải tất cả những điều vừa nêu ra đều được khoa học nh́n nhận.
Cẩn thận khi sử dụng diệp hạ châu chung với thuốc trị bệnh tiểu đường v́ có thể đường huyết sẽ bị kéo hạ xuống quá nhanh.
Có hai loại diệp hạ châu:
1-Diệp hạ châu đắng (P.amarus, P.niruri) có thân xanh.
Rất nhiều khảo cứu tại Ấn Độ cho thấy diệp hạ châu đắng (P.amarus) có dược tính cao hơn diệp hạ châu ngọt (P.urinaria) trong việc chữa trị bệnh viêm gan B.
Một vài khảo cứu cho thấy cây chó đẻ răng cưa có tiềm năng trong việc giảm bớt chỉ số của virus viêm gan B (ADN HBV) tức sự sinh sản của virus viêm gan B.
*/ Hoàng kỳ hay Huỳnh kỳ (Astragalus membranaceus, Buck Qi Huang Qi, Hwanggi, Milk Vetch)
Rễ dùng làm thuốc.
Trị cảm cúm, tăng sức miễn dịch, trị ung thư, kháng khuẩn, kháng virus, chống viêm sưng, bảo vệ gan, lợi tiểu, giản nở mạch giúp vào việc làm hạ áp huyết...
Thường dùng phối hợp với nữ trinh tử ligustrum lucidum (glossy Privet).
Hoàng kỳ có thể tương tác, làm xáo trộn tác dụng của những thuốc giúp giảm sức miễn dịch immunosuppressive therapy như Imuran hoặc cyclosporine (Neoral, Sandimmune)
*/ Xuyên tâm liên (Andrographis paniculata, Bidara, Chiretta, Chuan xin lan, Indian echinacea…)
blank
Andrographis paniculata-xuyên tâm liên
Rất thông dụng tại Việt Nam.
Trị cảm cúm, dị ứng, yếu sức, c̣i cachexia, pḥng bệnh tim mạch, viêm ruột, hạ nhiệt, tiêu chảy, viêm họng pharyngotonsillitis, sưng gan hepatomegaly, vàng da, sốt rét, vết thương ngoài da, giun lải…
Không dùng khi mang thai hoặc đang cho con bú.
Dùng liều lượng cao sẽ gây rối loạn tiêu hóa gastrointestinal distress, mất đói anorexia, có thể làm tăng enzym ALT của gan. Sử dụng chung với các dược liệu làm gỉảm áp huyết như nhân sâm, Thiên ma black cohosh, hạt cần Tây celery seed, vân vân có thể sẽ làm trầm trọng thêm t́nh trạng tuột áp huyết.
Làm gia tăng tác dụng của các thuốc kháng đông, chống kết tụ tiểu cầu anticoagulant/antiplatetelet drugs và gây ra xuất huyết.
Làm xáo trộn công hiệu của các thuốc immunosupressants (làm hạ sức miễn dịch) như Imuran, cyclosporine (Neoral), Sandimmune, Prednisolone,
*/ Hải đới hay Tảo nâu hoặc Tảo bẹ kombu (Lamnina japonica, brown algae, horsetail, kelp, kombu, sea girdle)
Đây là một loại rong vùng ven biển và được mệnh danh là vua iode.
Uống để giảm cân, ngừa cancer, cao máu, trường hợp bị táo bón cũng như trường hợp bị nhiễm phóng xạ. Dùng tại chỗ, để vào cổ tử cung để tạo sự giăn nở trong trường hợp lấy ṿng xoắn ra, hay để chẩn đoán hoặc trị liệu...
Có thể nguy hiểm nếu dùng qua ngơ miệng.
Các viên thuốc hải đới có thể chứa trung b́nh 1000mcg iodine.
Uống trên 150mcg iodine/ngày có thể gây nên nhược giáp trạng (hypothyroidism), triển giáp trạng (hyperthyroidism) hay có thể làm trầm trọng hơn t́nh trạng nhược giáp trạng đang có.
Ngoài ra tảo nâu cũng có thể chứa thạch tín arsenic.
Không nên sử dụng lúc cho con bú.
V́ chứa nhiều potassium, tảo nâu có thể làm gia tăng potassium trong máu (hyperkalemia).
Tương tác với các thuốc trị suy tim sung huyết (congestive heart failure) như digoxine (Lanoxin). Tảo nâu cũng có thể làm xáo trộn tác dụng của các thuốc trị nhược giáp trạng và triển giáp trạng.(Theo Natural Medicines-Comprehensive Database-Sixth Edition).
Thuốc thiên nhiên nầy thấy bán trên thị trường dưới tên Fucoidan.
Trên 70% thuốc thiên nhiên bán tại Canada được xếp vào nhóm thực phẩm...
Ngày 1 Janvier 2004, Cơ quan Santé Canada cho áp dụng điều luật mới về thuốc thiên nhiên.
Santé Canada gọi tất cả các sản phẩm thiên nhiên với cái tên chung là «Produits de santé naturels PSN».
Trong nhóm nầy bao gồm các dược thảo, rong biển, nấm, vi khuẩn tốt hay probiotics, vitamins, khoáng chất, các acids béo thiết yếu (essential fatty acids) như Oméga-3, các sản phẩm từ thú vật và hải sản, các thuốc Tàu hay thuốc Bắc, Cao đơn hoàn tán, thuốc Nam, thuốc Ấn Độ, các thuốc liệu pháp vi lượng đồng cân (produits homéopathiques)…
Theo luật nầy, tất cả nhà sản xuất thuốc thiên nhiên phải có môn bài cấp bởi Santé Canada. Nhà sản xuất phải đệ nạp các thông tin, thí dụ như phải nêu rơ tên sản phẩm, gồm các chất ǵ, nguồn gốc lấy từ đâu, có những hoạt chất nào, ảnh hưởng trên sức khỏe cùng liều lượng và cách sử dụng ra sao, các tài liệu khảo cứu liên hệ, vân vân và vân vân.
Nếu được chấp nhận, Santé Canada mới cấp cho sản phẩm một DIN (drug identification number) gồm 8 số, hay số NPN (numéro de produit naturel), hoặc số liệu pháp vi lượng đồng cân DIN-HM (homeopathic medecine). Tất cả chỉ dẫn và các điều cấm kỵ (contre-indications, mise en garde) cũng đều phải được ghi rơ bên ngoài hộp thuốc...
Đối với thuốc thiên nhiên sản xuất tại Canada và Hoa Kỳ, nhà bào chế phải tuân theo một số quy tắc làm ăn đàng hoàng gọi là BPF (Bonne Pratique de Fabrication, Good Manufacturing Practice).
Một món thuốc có mang kư hiệu DIN hay NPN hoặc DIN-HM cho biết là nó đă đáp ứng đầy đủ thủ tục cứu xét của cơ quan Y tế Canada...
Thực tế cho thấy kỹ nghệ thuốc thiên nhiên không ngừng phát triển một cách quá nhanh chóng trong một bối cảnh hỗn độn, không có luật lệ rơ ràng để quy định và kiểm soát. Ai muốn bán ǵ th́ bán, nói sao hay quảng cáo sao cũng được hết...
Tạp chí Protégez-Vous đă từng cho điều tra xét nghiệm một số thuốc thiên nhiên bán tại Québec, th́ mặc dù có mang kư hiệu DIN đàng hoàng nhưng không ít sản phẩm đă không tôn trọng những điều đă ghi trên hộp thuốc thí dụ như liều lượng không đúng, thậm chí chất thuốc cũng không tương ứng như những ǵ đă ghi bên ngoài.
Tại Hoa Kỳ, tất cả thuốc thiên nhiên đều được xếp vào nhóm thực phẩm bổ sung (dietary supplement) và FDA bắt buộc nhà sản xuất phải ghi trên quảng cáo câu:
“Disclaimer-Like all dietary supplements, this product has not been evaluated by the U.S. Food and Drug Administration (FDA) and "is not intended to diagnose, treat, cure, or prevent any disease”
Chất lượng của thuốc: một vấn đề nan giải
Trước một rừng thuốc thiên nhiên đủ loại và đủ cỡ, người tiêu thụ bị hoa mắt cũng như phân vân và tự hỏi không biết ḿnh nên chọn thuốc nào đây? Thôi th́ chỉ c̣n biết tin vào quảng cáo, h́nh thức và màu sắc bên ngoài của hộp thuốc để mà tự quyết định thôi.
Tại Canada, thuốc thiên nhiên nằm trong ṿng kiểm soát của một số nhà bào chế lớn thí dụ như Wampole Canada, Swiss Herbal, Quest, Jamieson, Lalco, Adrien Gagnon, Jean Marc Brunet, v.v. Ngoài ra, cũng có một số nhà bào chế đàn em chen chân kiếm ăn bên cạnh các nhà bào chế đàn anh.
Santé Canada ước lượng thị trường thuốc thiên nhiên tại Canada ở vào lối 4,3 tỷ đô la/năm so với 10,9 tỷ đô la/năm cho các dược phẩm có brevet.
C̣n thị trường thuốc thiên nhiên tại Hoa Kỳ là 36 tỷ đô la/năm.
Thuốc thiên nhiên sản xuất theo lối công nghiệp th́ đ̣i hỏi phải có nguồn cung cấp nguyên liệu thật dồi dào. Một số được sản xuất ngay tại Canada hay tại Hoa Kỳ, phần lớn c̣n lại được nhập cảng từ Á Châu hay từ Nam Mỹ. Hoạt chất của cây thuốc có thể rất thay đổi tùy theo thời gian tăng trưởng, nơi trồng, cách trồng cũng như tùy theo phần nào của thực vật được sử dụng và cây thuốc được gặt hái lúc nào trong năm.
Tại những phương trời xa xôi vạn dặm th́ làm sao mà kiểm soát một cách chu đáo tất cả quy tŕnh sản xuất nguyên vật liệu để bảo đảm có một chất lượng an toàn và trung thực cho được?
Và đây cũng là một vấn đề lo nghĩ của những nhà-bào-chế-có-lương-tâm.
Dược Thảo Bị Ngưng Bán Ở Bốn Hệ Thống Bán Lẻ Lớn Ở New York (Feb 8,2015)
“ALBANY, New York (NV) – Bộ Tư Pháp New York hôm Thứ Hai tố cáo bốn công ty bán lẻ lớn ở tiểu bang bày bán các dược thảo giả mạo, có hại cho sức khỏe, đồng thời yêu cầu phải lấy xuống hết khỏi các kệ thuốc, theo tường thuật của báo New York Times.
Nhà chức trách cho hay, họ thử nghiệm các thuốc bồi bổ bằng dược thảo với nhăn hiệu bán chạy nhất tại bốn hệ thống bán lẻ GNC, Target, Walgreens và Walmart, và nhận thấy bốn trong năm sản phẩm hoàn toàn không có chất dược thảo như đă ghi trên nhăn.
Thử nghiệm cho thấy những viên thuốc ghi là dược thảo, không có ǵ ngoài bột gạo, măng tây và rau cỏ trồng trong nhà, đôi khi có thêm những chất gây nguy hiểm cho người bị dị ứng.
Cuộc điều tra được giới chuyên gia y tế hoan nghênh v́ từ lâu họ thường than phiền về phẩm chất lẫn sự an toàn của những sản phẩm được cho là bồi bổ cơ thể, vốn được miễn không bị kiểm soát gắt gao như thuốc biên toa.
Cơ quan Quản Trị Thực Phẩm và Dược Phẩm Hoa Kỳ (FDA) thường chỉ để ư đến những sản phẩm có chứa thành tố gây nguy hiểm…
…” (Ngưng trích Người Việt Boston)
Không phải thiên nhiên hoàn toàn là vô hại!
Một số thực vật có thể có hại cho sức khỏe như làm hư gan, hại thận hay thậm chí c̣n có thể gây ra ung thư.
Bởi lẽ nầy nên một số chất sau đây bị cấm tại Canada: Aristolochic acid của thực vật nhóm Aristolochia (Birthwort, Snake root, Guang Fang Ji), Coca (Erythroxylum coca), Mă tiền Nux vomica (có Strychnine) và Pau d’arco (Tabebuia impetiginosa)...
Santé Canada thường theo dơi và kiểm soát các loại thuốc thiên nhiên bán trên thị truờng, đặc biệt quan tâm đến các loại thuốc nhập cảng từ Á Châu.
Thỉnh thoảng cơ quan kiểm soát nầy cũng có phát hiện ra một số thuốc mạo hóa.
Tuy mang danh nghĩa là thuốc thiên nhiên, nhưng nhà sản xuất lại cố t́nh pha trộn thêm những loại thuốc Tây bán được theo toa (prescription drugs, médicaments d’ordonnance) vào trong đó... Những chất thuốc thường được pha trộn thêm có thể là những stéroides, hormones, các chất thuốc lợi tiểu, các thuốc kháng viêm sưng (anti-inflammatoires), các thuốc trợ dương (aphrodisiaques) hay thuốc làm giảm đường huyết (hypoglycémiants), vân vân.
Lại nữa, nhăn hiệu của các thuốc nhập cảng từ Á Châu thường lem nhem không rơ rệt, khó hiểu, không đầy đủ chỉ dẫn cần thiết và cũng không nêu rơ những điều cấm kỵ quan trọng!
Kết luận
Tại Canada, thuốc thiên nhiên mặc dù được sử dụng rộng răi khắp nơi, nhưng khác với một số nước bên Âu Châu, nó vẫn chưa được giới y-khoa chính thức công nhận.
Dù sao đi nữa, không ai có thể chối căi được những lợi ích của một số thuốc thiên nhiên đă mang lại cho sức khỏe chúng ta, chẳng hạn như nhân sâm và lộc nhung mà mọi người Việt Nam chúng ta đều đă có nghe nói đến...
Trở ngại chính yếu hiện nay của thuốc thiên nhiên là thiếu cơ chế pháp lư quy định rơ rệt để việc kiểm soát loại thuốc nầy được hữu hiệu hơn. Ngoài ra, vấn đề thiếu tài liệu khảo cứu khoa học giá trị và đáng tin cậy cũng làm giới y-khoa e dè chưa có thể chính thức chấp nhận thuốc thiên nhiên như một phương pháp y-khoa phù-trợ (médecine complémentaire) bên cạnh thuốc Tây được!
Vậy: Thiên nhiên không phải hoàn toàn là vô hại!
Collège des Médecins và Ordre des Pharmaciens du Québec khuyên chúng ta không nên sử dụng vitamines với những liều lượng quá lớn, đừng bao giờ mua thuốc thiên nhiên mà nhăn hiệu không rơ rệt, và chỉ sử dụng thuốc thiên nhiên trong thời gian ngắn mà thôi (dưới 3 tháng) v́ khoa học chưa biết ảnh hưởng về lâu về dài của món thuốc thiên nhiên đó ra sao!
Cẩn thận với các lời quảng cáo chẳng hạn như bảo đảm sẽ chữa khỏi bệnh, hoặc có thể ngừa được bệnh, hoặc họ nói đây là một loại thuốc nhiệm mầu đă được người Trung Hoa hay Ấn Độ sử dụng từ cả ngàn năm nay rồi. Nếu hỏi người bán đó là chất thuốc ǵ, tên ǵ, mà họ không chịu nói, hoặc trả lời ấm a ấm ớ th́ tốt hơn hết đừng nên mua!
Mỗi khi đi khám bệnh, bạn cần phải nói rơ cho bác sĩ biết nếu bạn đang dùng loại thuốc thiên nhiên nào. Tốt hơn hết là bạn nên hỏi ư kiến của bác sĩ và dược sĩ trong trường hợp bạn có ư định muốn xài thuốc ngoại khoa!
Lời khuyên của các nhà chuyên môn rất ư là cần thiết nếu bạn đang thường xuyên sử dụng các loại thuốc Tây chẳng hạn như thuốc chống đông máu, thuốc làm loăng máu, thuốc làm giảm đường huyết, thuốc trị bệnh tim hay lúc bạn đang mang thai hoặc cho con bú cũng như lúc bạn chuẩn bị để được giải phẫu, và cuối cùng nếu bạn lúc nào cũng cảm thấy cần phải…sáng say chiều xỉn hết./.
Tài liệu tham khảo:
-UF researchers find cancer-fighting properties in papaya tea
Filed under Health, Research on Tuesday, March 9, 2010
+Phyllanthus amarus inhibits cell growth and induces apoptosis in Dalton's lymphoma ascites cells through activation of caspase-3 and downregulation of Bcl-2
Ngừa Cancer Cũng Tùy Thuộc Vào Chính Bạn
23/07/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
blank
Phỏng dịch từ tác phẩm “Prévenir le cancer, ça dépend aussi de vous” Pr David Khayat
Video Télé matin France 2: Les 4 Vérités : Les recetets du professeur David Khayat pour prévenir le cancer https://fr.news.yahoo.com/video/vide...104146034.html
David Khayat là một bác sĩ chuyên khoa về ung thư nhiều kinh nghiệm. Ông là trưởng khoa ung thư tại bệnh viện Pitié –Salpétrière Paris từ năm 1990,đồng thời cũng là giáo sư về ung thư tại Université Pierre et Marie Curie (Paris VI). Ông c̣n là professeur adjoint tại Centre médical MD Anderson Houston (Texas). David Khayat là bác sĩ riêng của nhiều yếu nhân nặng kư chẳng hạn như vợ chồng cựu TT Chirac, nhà điện ảnh Roger Vadim, nhà điêu khắc César, v.v...
David Khayat (born August 27, 1956) is a French oncologist. Head of the Department of Medical Oncology at the Pitié-Salpêtrière Hospital since 1990, he is also Professor of oncology at the University Pierre and Marie Curie and adjunct Professor at the MD Anderson Cancer Center in Houston, Texas. He was elected at the American Society of Clinical Oncology board in 2013.[1] Organiser of the World Summit against Cancer at the UNESCO, he initiated the Charter of Paris against Cancer and headed the French Cancer National Institute between April 2004 and September 2006. He is its Honorary President now. Professor Khayat is the founder and the President of the Foundation AVEC,[2] a non-profit organisation declared of public utility since 2013-Wikipedia.
***
Prévenir le cancer, ça dépend aussi de vous -Xuất bản tháng 10/2014
7 loại thực phẩm dẫn đầu để pḥng chống ung thư
(top 7 des bons aliments anti cancer):rf page 79-108
5- Quercétine (nhóm antioxydant Flavonoide có trong trái cây đỏ, pommes, rượu chát đỏ, nho, củ hành, chocolat),
6-Trà xanh (chất catéchine),
7-Cải brocoli
blank
blank
Nho và pommes đỏ nhiều antioxydants quercétine tốt cho sức khỏe (photo NTC)
blank
Trà xanh Green tea có catéchine (nhóm flavonoides) tốt cho sưc khỏe. (Photo NTC)
Các vitamines và chất acid béo oméga 3
*Omega 3, các khảo cứu mới nhứt gần đây cho biết chính sự thặng dư acid béo oméga 3 mới thật sự nguy hiểm- và có thể dự phần trong vấn dề xuất hiện ung thư tiền liệt tuyến (prostate) ở đàn ông… “Dietary supplementation with omega-3 fatty acids is unlikely to prevent cancer” Rf :–Messieurs,méfiez vous des oméga-3, Trang 72- 73.
* Vitamine D giúp giảm 15-20% cancer ruột già colon ở phụ nữ nhưng ngược lại làm tăng 20% nguy cơ cancer prostate ở đàn ông-
“…la conclusion de ces études est que le calcium et la vitamine D réduisent le risque du cancer de côlon et mểme le risque de développer des polypes du colon,qui comme on le sait, comportent un risque majeur de se transformer en vrai cancer…Cette diminution du risque de cancer n’est vraie que chez la femme et pas chez l’homme, et si la femme est déjà ménépausée, à condition qu’elle n’utilise pas de traitement homonal substitutif à base d’oestrogènes”
“Mais très récemment,en 2014, une équipe dirigé par le dr Xu,a repris tout ce travail et en fait une analyse globale…Lui et ses collaborateurs ont ainsi repris les 21 études portant sur ce sujet, totalisant près de 12 000 patients atteints de cancer de la prostate et comparé de 14 000 sujets témoins sains et sont arrivés à la conclusion qu’un taux élevé de vitamine D dans le sang augmentait en moyenne le risque de développer un cancer de la prostate d’environ 20%... Conclusion: vitamine D, oui chez la femme, mais non chez l’homme.””
*Vitamine E, (alpha –tocophérol) làm tăng nguy cơ (risque) cancer phổi ở đàn ông và đàn bà tuổi từ 50-75, càng trầm trọng hơn nếu hút thuốc. Có thể tăng nguy cơ cancer prostate ở đàn ông. Cẩn thận với các chất bổ sung supplément vitamine E.
“…l’apport de vitamin E augmente de 5% le risque de se voir diagnostiquer un cancer du poumon,ce risque passant même à 11%pour les fumeur. Par contre, en 2005, dans le Lancet, une équipe publiait ses résultat concernant la mortalité globale, tous cancers confondus,en liaison avec la prise de vitamine E. Celle-ci augmente la mortalité par cancer de l’ordre de 6 à 10%” Trang 56-57
*Vitamine A , nguy hiểm , tăng nguy cơ cancer phổi ở người đang hút thuốc hay đă từng hút thuốc trong quá khứ)-Cẩn thận với các supplément vitamine A/béta carotène-
“La conclusion est sans appel:fumeur ou pas, homme ou femme,ceux qui avaient consommé de la vitamine A/bêta-carotène en excès avaient une augmentation très nette du rique de cancer du poumon”.Trang 52-53
*Viagra (Sildéfanil) tăng nguy cơ cancer da ác tính mélanome malin (Dr Abrar Qureshi, Brown University-7 avril 2014) –Trang 65.
*Múa lân (sex)-rất tốt nếu là làm theo kiểu b́nh thường “nhà truyền giáo” (position du missionnaire avec pénétration)-mặt đối mặt. Xuất tinh éjaculation, giúp giảm nguy cơ cancer tiền liệt tuyến ở đàn ông.Nhưng không hiệu quả nếu làm theo kiểu tự sướng…(Bs David Khayat nói, mỗi lần xuất tinh th́ cũng đồng thời giúp tống những chất độc (gây cancer) nhóm polyamines ra khỏi prostate- “Làm thiệt” th́ khối lượng tinh dịch phóng ra nhiều hơn so với cách “làm giả” nhờ chị năm., tống ra ra rất ít tinh dịch-Tham khảo video Télé matin France 2)
Phía phụ nữ, sex cũng rất tốt để giảm nguy cơ cancer vú (Et pour la femme , qu’en est il du risque de cancer du sein? Est il influencé par son activité sexuelle? Indiscutablement. là aussi, la réponse est oui)- Lư do liên quan đến hormone- Trang 111
Khẩu dâm (oral sex), 69, fellation, cunnilingus…coi chừng bị vướng ung thư ORL (họng, miệng lưỡi…) do virus papillomavirus/HPV (thường hiện diện trong những vùng cấm địa). Loại virus HPV là tác nhân gây cancer cổ tử cung, hậu môn, và chim, ṣ -Trang 112-113.
Rượu chát đỏ và café có tốt cho sức khỏe không?
* Mỗi ngày nên uống một-hai ly rượu chát đỏ (thứ thiệt 8-16% alcool) tốt cho sức khỏe tim mạch! (một hai ly -- thôi nhé). Rượu chát đỏ có chứa polyphenols mà đặc biệt là chất chống oxyt hóa Resvératrol giúp giảm cholesterol xấu (LDL),tăng cholesterol tốt HDL lên và bảo vệ tế bào khỏi bị cancer. Vin rouge, uống “vừa phải” (quantité modérée) th́ không có nguy cơ gây cancer.
(Le vin en quantité modérée, n’est pas cancérigène) .Trang 116-119
Les vertus bénéfiques du vin rouge ont été attribuées à sa forte teneur en antioxydants, notamment le resvératrol. Présent dans la peau et les pépins du raisin rouge, le resvératrol protège contre l’inflammation chronique, qui contribue largement à l’accumulation de dépôts lipidiques sur les parois internes des artères (athérosclérose). Le resvératrol aurait en outre pour effet de diminuer le mauvais cholestérol, d’augmenter le bon cholestérol et de réduire la formation de caillots sanguins. Tous ces bienfaits réduisent les risques d’accident vasculaire cérébral et de première crise cardiaque ou de récidive
Mỗi ngày làm bậy một-hai ly rượu chát đỏ … tốt cho sức khỏe tim mạch!? (NTC)
* Uống 4 tách cà phê /một ngày tốt cho sức khỏe, ngừa cancer gan,vú, cancer ORL(tai, mũi, họng) và tiền liệt tuyến (prostate) ở quư ông. Tuy nói vậy, nhưng h́nh như cancer phổi lại tăng ở đàn ông, có lẽ tại v́ các ông vừa uống café, vừa hút thuốc và lại c̣n làm luôn cả rượu mạnh. Trang 120-127
blank
Nên uống mỗi ngày 4 tách café đen… tốt cho sức khỏe, ngừa ung thư… (NTC)
-Nên dành ưu tiên cho 7 loại thực phẩm pḥng chống cancer (lựu, tỏi, sélénium, nghệ, quercétine, trà xanh và cải brocoli )
-Uống trà xanh mỗi ngày.
-Coi chừng arsenic trong nước uống và trong thịt thà biến chế công nghiệp.
- Thử test vitamin D để pḥng ngừa trường hợp bị thiếu.Uống thêm sữa và các ăn sản phẩm làm từ sữa.
-Đừng quên rượu chát đỏ/tối đa 2 ly một ngày-Không được vượt quá 20g éthanol/ngày.
-Tránh ăn đồ nướng trên lửa hay chiên trong chảo dầu sôi.
-Múa lân (sex) làm càng nhiều càng tốt (fairel’amour autant que possible).
-Tránh dùng rau quả bị phun xịt hóa chất, nông dược.
-Xài mỹ phẩm hữu cơ (bio) không có chứa chất bảo quản parabènes
-Hạn chế việc sử dụng các loại hóa chất chùi rửa, phun xịt… trong nhà.Nên xài loại hữu cơ bio.
-Không nên lạm dụng cell phone (cancer năo?)
-Coi chừng mặt trời- phơi nắng tối thiểu mà thôi, chỉ xài crème không có chứa oxybenzone và rétinyl palmitate. Tránh các pḥng tắm nắng nhân tạo cabine de bronzage.
-Cẩn thận khi dùng các loại thuốc thay thế măn kinh (traitements substitutifs de la ménopause)
-Tránh stress, hăy có tinh thần tích cực.
-kiểm soát thường xuyên nốt ruồi.
-Từ 50 tuổi nên ghi tên vào các programme xét nghiệm cancer cổ tử cung, cancer vú, và ruột. (chuyện bên Tây, bên Anh bên Mỹ …mà)
-Nếu kinh kỳ bất thường, nên đi khám bác sĩ chuyên môn về phụ nữ gynécologue.
-Nên ưu tiên ăn 7 loại thực phẩm: lựu, tỏi, sélénium, nghệ, quercétine, trà xanh, cải brocoli
-uống trà xanh
-Sau 50 tuổi không nên lạm dụng sữa và sản phẩm lên men (fromages, yaourts)-sợ bị cancer prostate !
Selon une étude canadienne, manger beaucoup de produits laitiers augmente le risque de tumeur de la prostate
Même son de cloche en 2005 pour une méta-analyse qui s’est penchée sur 12 autres études : les hommes consommant le plus de produits laitiers et de calcium étaient, respectivement, 11% et 39% plus à risque de développer un cancer de la prostate comparativement à ceux qui en consommaient le moins.
Ư kiến nầy bị tài phiệt và kỹ nghệ sữa phản công dữ dội.
-Coi chừng arsenic trong nước uống, nitrite và nitrates trong nước và trong thịt biến chế charcuteries.
-Không cần phải kiêng rượu chát đỏ , nhưng giới hạn 2-3 ly một ngày.
-Không nên lạm dụng rượu mạnh (pas d’excès d’alcools forts)-uống chút chút cho vui th́ ok.
-Tránh thực phẩm nướng trên lửa grillades và chiên trong chảo dầu sôi sùn sụt.
***-(Pas de supplémentation):Không uống thêm các loại supplément vitamine A , vitamine D và vitamine E
-Múa lân tối đa (nếu có thể…)-Tránh Viagra nếu có nước da màu
(sợ bị cancer da mélanome)nâu đỏ (roux), trắng, mắt trong hay trong gia đ́nh đă có người bị ung thư da ác tính mélanome rồi.( Faites l’amour autant que possible !)
-Xài mỹ phẩm không có chứa chất bảo quản parabènes.
-Ăn rau quả loại không có bị phun xịt hóa chất.
- Hạn chế việc sử dụng các loại hóa chất chùi rửa bếp núc, phun xịt nhà cửa cho thơm tho.
-Không lạm dụng cell phone
- Cẩn thận với nắng mặt trời
-Tránh bị stress, hăy giữ tinh thần lạc quan tích cực.
-Kiểm soát thường xuyên t́nh trạng nốt ruồi của ḿnh.(sợ bị cancer da)
-Trên 50 tuổi, nên ghi tên vào chương tŕnh xét nghiệm cancer ruột già colorectal .
Nguồn dưỡng chất t́m thấy ở đâu?
**Oméga 3 (acide alpha-linolénique):
Huile de noix, huile de colza, noix, tarama, saumon, huile de foie de morue, sardine, maquereau, thon…(Trang 75)
Uống supplement omega 3 /nguy hiểm- Thặng dư omega 3 trong máu là mối nguy cơ gây cancer prostate ở đàn ông!
Plasma Phospholipid Fatty Acids and Prostate Cancer Risk in the SELECT Trial
Dùng thức ăn đa dạng (diversité), và đừng ăn quá thường xuyên một loại nào đó để tránh hiện tượng dồn cộng bioaccumulation chất POP (polluants organiques persistants) độc hại và có thể gây cancer./.
Les polluants organiques persistants, connus par leur sigle POP, sont des substances toxiques rejetées dans l'environnement par diverses activités anthropiques. Ils ont des effets néfastes sur la santé des écosystèmes, des espèces sauvages et des gens./.
Nên Thay Đổi Cách Sống Để Có Sức Khỏe
22/07/2020
Nguyễn Thượng Chánh DVM
Ngành y tế của các quốc gia kỹ nghệ nói chung đang đối đầu thường xuyên với t́nh trạng cần phải gia tăng ngân sách y tế một cách liên tục.
Để giải thích, các nhà khoa học cho biết rằng, có thể có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến t́nh trạng trên, chẳng hạn như sự kiện tuổi thọ càng ngày càng cao hơn xưa, cho nên bệnh tật cũng phải nhiều hơn...
***
Gần đây, Tổ chức Y tế Thế giới WHO và US Surgeon General, có đưa ra nhận xét đáng cho chúng ta suy nghĩ...
Hai tổ chức này cho biết, là sự kiện con người càng ngày càng thọ, sống dai hơn xưa hay lăo hóa tốt chỉ là một trong nhiều lư do mà thôi, nhưng thật ra nó không đóng một vai tṛ đáng kể trong vấn đề làm gia tăng y tế phí.
Chính cách sống của chúng ta mới thật sự là vấn đề cần phải được mọi người quan tâm đến.
Những số liệu mới nhất của Tổ chức y tế Thế giới cho thấy những bệnh thường hay gặp trong dân gian như bệnh tiểu đường type II, béo ph́, bệnh cao máu, bệnh về mạch vành và một vài loại bệnh cancer thường được xem như là những bệnh có liên hệ mật thiết tới cách sống của chúng ta, thí dụ như ù ĺ thiếu vận động, dinh dưỡng không đúng, lạm dụng thuốc lá và lạm dụng rượu…
Chỉ riêng bốn nguyên nhân vừa kể cũng đủ làm gia tăng ngân sách y tế của Hoa kỳ lên hơn 60% một năm.
Cơ quan Centers for Disease Control and Prevention gần đây có đưa ra một phúc tŕnh không mấy lạc quan cảnh giác mọi người về vấn đề béo ph́ và dư cân do việc ăn uống không cẩn thận, không đúng phép dinh dưỡng cộng thêm sự thiếu vận động có thể sẽ trở nên những nguyên nhân chính của tử vong tại Hoa kỳ.
Riêng trong khoảng muời năm từ 1990 đến 2000, chỉ riêng hai nguyên nhân vừa kể cũng đă làm tăng tổng số tử vong từ 14 lên 16,6%.
Đây là một sự gia tăng mạnh nhất trong số tất cả nguyên nhân gây tử vong tại Hoa Kỳ.
Nói rơ ra là không phải chỉ có vi khuẩn mới hại chúng ta, nhưng quan trọng hơn thế nữa là chính cách sống của chúng ta đă giết chúng ta.
Theo các nhà khảo cứu của Harvard Medical School cho biết, phản ứng thường t́nh của các bác sĩ trước một dịch bệnh mạn tính (bắt nguồn từ t́nh trạng béo ph́ chẳng hạn), là họ t́m cách đem áp dụng các kỹ thuật tân kỳ nhất về chẫn đoán và trị liệu nhằm mục đích ổn định những khía cạnh lâm sàng quá rơ rệt.
Đây có nghĩa là trị ngọn chớ không trị tận gốc của vấn đề.
Nghiên cứu đă cho biết có sự liên quan mật thiết giữa một nếp sống thiếu vận động với sự xuất hiện của những bệnh mạn tính tại các quốc gia kỹ nghệ
...The reaction of the biomedical establishment to the epidemic which has primarily been to apply modern technologies to stabilize overt clinical problems (e.g., secondary and tertiary prevention). Because this approach has been largely unsuccessful in reversing the epidemic, we argue that more emphasis must be placed on novel approaches such as primary prevention, which requires attacking the environmental roots of these conditions. In this respect, a strong association exists between the increase in physical inactivity and the emergence of modern chronic diseases in 20th century industrialized societies...
Thật vậy, một trong nhiều phương cách pḥng ngừa cấp một (primary prevention) có thể bắt đầu bằng việc cho tăng thêm giờ thể dục tại các trường tiểu học và trung học.
Được vậy, nếp sống của giới trẻ sẽ được cải thiện tốt đẹp thêm hơn và sẽ giúp các em có một thói quen trở nên linh động hơn trong đời sống.
Đây cũng là khuyến cáo của Tổ chức Y Tế Thế Giới, về sự lợi ích của việc cần phải cho tăng thêm giờ thể dục tại các học đường.
Tại sao chúng ta cần phải vận động?
1- Tốt cho tim mạch: Vận động, thể dục thể thao giúp cho tim được khỏe mạnh, giảm nguy cơ các bệnh về tim mạch, giúp điều ḥa hoặc làm giảm áp huyết động mạch, nhờ vậy giảm nguy cơ bị tai biến mạch máu năo.
2- Giảm mập và béo ph́: Vận động thường xuyên sẽ làm tiêu mỡ, làm giảm cholesterol xấu LDL, giảm chất béo xấu triglyceride, tăng cholesterol tốt HDL.
Vận động, tập thể dục và chơi thể thao cộng với một sự dinh dưỡng thích nghi sẽ giúp vào việc làm giảm cân một cách hiệu quả.
3- Giảm nguy cơ xuất hiện bệnh tiểu đường loại II, hoặc làm giảm thiểu triệu chứng của nó: Vận động và tập thể dục thường xuyên sẽ làm tăng sự tiêu thụ đường glucose trong máu bằng cách gia tăng sự hấp thụ đường từ máu vào trong các tế bào.
4- Tốt cho phổi: Vận động thường xuyên sẽ giúp cho việc hô hấp được tốt hơn, phổi được khỏe và làm tăng dung lượng oxy đem vào cho các hoạt động biến dưỡng của cơ thể.
5- Giảm đau lưng: Vận động đúng cách giúp vào việc tăng thêm thể lực và sức chịu đựng của các bắp cơ vùng lưng, giăn gân giăn cốt, đồng thời giúp các khớp xương được dẻo dai và chuyển động được dễ dàng hơn.
6- Ngừa được chứng loăng xương (osteoporosis): Vận động và tập thể dục thường xuyên, nhất là các môn thể dục nặng như cử tạ chẳng hạn sẽ giúp vào việc tạo xương và làm tăng mật độ xương lên.
7- Có thể làm giảm nguy cơ xuất hiện của một số cancers: Như cancer tiền liệt tuyến, cancer tử cung và cancer vú.
8- Giúp tinh thần bớt căng thẳng, giảm stress, bớt t́nh trạng trầm cảm và chán đời:
Việc vận động và tập thể dục thường xuyên, nhất là tập cho đổ mồ hôi sẽ khiến năo tiết ra nhiều serotonin và dopamine. Hai chất nầy giúp chúng ta bớt phiền muộn và trở nên yêu đời và tự tin hơn. Sự gia tăng chất dopamine trong năo c̣n có khả năng giúp pḥng ngừa bệnh Parkinson nữa. Ở những người thường hay bị suy nhược tinh thần và hay chán đời, nồng độ serotonin và dopamine trong máu của họ ở một mức rất thấp.
9- Tạo ra cảm giác thật sảng khoái, dễ chịu: Sau một buổi tập thể dục khá lâu và mệt nhọc toát mồ hôi, năo sẽ tiết ra chất beta endorphin, đây là một loại ma túy c̣n được gọi là morphin thiên nhiên giúp chúng ta bớt đau nhức, giảm mệt và cùng với chất serotonin tạo một cảm giác sảng khoái khỏe khoắn vô cùng tận. Sau khi tắm xong, bảo đảm là bạn sẽ cảm thấy đói bụng ăn cơm rất ngon và ngủ thẳng giấc.
Thế nào là vận động?
Vận động là không có ngồi ĺ một chỗ, mà phải đi đứng, nhúc nhích thường xuyên.
Nếu có dịp đi bộ th́ nên đi bộ. Trong các thương xá, trong metro, thay v́ đi thang máy chúng ta nên chọn cầu thang thường để đi lên hoặc đi xuống.
Tập thể dục cũng có nhiều phương pháp. Tùy theo t́nh trạng sức khỏe và tuổi tác của mỗi người mà ḿnh áp dụng một môn thể dục thích nghi.
Tài chi, khí công, yoga, aerobic, múa, khiêu vũ, bơi lội, đạp xe máy, quần vợt, bóng bàn, vũ cầu, đánh golf, chơi banh, chạy bộ jogging, .v..v... tất cả đều tốt cho sức khỏe.
Đi bộ, nhất là đi nhanh, là môn dễ nhất và rất tốt cho tim mạch, đặc biệt là đối với các bạn khá lớn tuổi. Muốn đạt được kết quả tốt th́ cần phải có sự chuyên cần và phải tập luyện thường xuyên và đều đặn.
Mỗi ngày tập một giờ là lư tưởng nhất, c̣n không th́ hăy cố gắng tập 3 ngày trong một tuần lễ và mỗi ngày tối thiểu là 30 phút. Ngoài ra làm vườn, cắt cỏ, xúc tuyết (làm vừa sức ḿnh), đổ rác, quét nhà, hút bụi, rửa xe cũng như xách giỏ, đẩy xe trong siêu thị, đều là vận động và rất thư giăn.
Tất cả đều rất tốt cho sức khỏe thể xác và cả cho sức khỏe tinh thần nữa!.
Đi bộ rất thích hợp cho những người cao tuổi
Đi bộ, nhứt là đi nhanh rất được khuyến khích.
Đi bộ lảm giảm mỡ, xóa đi mọi ưu phiền, mọi căng thẳng tinh thần stress, cũng như giúp cải thiện chức năng hệ tim mạch.
Cần nhất là phải có một đôi giày cho tốt và cho êm chân.
Tùy theo sức khỏe của mỗi người mà đi. Mỗi ngày nên đi một giờ, và đi đều đặn 7 ngày trong tuần là tốt nhứt.
Nguyen Thuong Chanh 03
Nguyen Thuong Chanh 04
Chạy bộ rất thích hợp cho những người c̣n sức khỏe
Nếu sức khỏe khá, không có vấn đề tim hay đau đầu gối th́ chạy bộ cũng rất tốt.
Nên chạy đều đặn mỗi ngày.
Lúc chạy giữ đầu cho thẳng, chạy vừa sức ḿnh, thong thả, không tréo tay trước ngực lúc chạy...
Vừa chạy vừa có thể nói chuyện với người khác mà không cảm thấy đứt hơi.
Đó là vận tốc mà bạn cần phải giữ.
Nguyen Thuong Chanh 05
Luyện tập để tăng cường bắp cơ
Bên cạnh việc đi bộ và chạy bộ, cũng c̣n một lối tập khác không kém phần quan trọng.
Đó là vấn dề luyện tập để tăng cường các bắp cơ (musculature) cũng rất cần thiết đối với các bạn lớn tuổi.
Trong t́nh trạng b́nh thường th́ bắt đầu vào tuổi 25 th́ các khối cơ bắt đầu tan dần (sarcopénie) theo tỉ lệ trung b́nh 1% mỗi năm, và đặt biệt nhất là đối với những nhóm cơ nào ít hoạt động nhất.
Vào tuổi 50, chúng ta mất đi 25% khối cơ và được thay thế bằng mỡ, bởi lư do nầy sự biến dưỡng cơ bản của chúng ta bị đ́nh trệ đi và chúng ta dễ bị mập ra.
Thật ra mỗi ngày có thể nói rằng hầu như tất cả các nhóm cơ trên thân thể ta bị khiếm dụng bởi những tiện nghi vật chất của thế kỷ 21... Nào là cầu thang máy tự động, xe hơi, xe gắn máy, ngồi ĺ bên computer, v.v...Tất cả những phát minh này giúp chúng ta khỏe đi nhiều, nhưng ngược lại cũng làm cho chúng ta làm biếng vận động!
Nên biết rằng khối cơ rất thiết yếu để giúp chúng ta giữ đuợc sự tự chủ về hoạt động trong một thời gian lâu dài.
Cơ teo, cơ yếu dễ bị té ngă.
Khoa học đă chứng minh rằng có một tương quan theo tỉ lệ ngịch giữa tử số bất kỳ một nguyên nhân nào và sức chịu đựng của lực cơ.
Tuổi già không phải là một trở ngại trong việc luyện tập các bắp thịt cho nở nang ra.
Nếu các bạn đang sống tại Bắc Mỹ, th́ nên ghi tên theo học một khoá rèn luyện thể h́nh ở một club thể dục nào dó. Chúng ta sẽ được chỉ dẫn tường tận trong các cách tập luyện.
Khiêu vũ dưỡng sanh
Nói đến nhảy đầm hay khiêu vũ th́ có một số người sẽ bĩu môi, nói thế nầy thế nọ v́ mặc cảm, v́ thành kiến...
Ngày nay xă hội đă thay đổi nhiều. Tại Việt Nam nhảy đầm không c̣n là món độc quyền của giới trẻ nữa.
Lớp người lớn tuổi hơn cũng nhảy đầm như điên cho vui đời và để cho ra vẻ ḿnh cũng có nếp sống văn minh mới như mọi người vậy.
Rồi người tuổi tác cao thuộc tầng lớp ông bà ngoại, ông bà nội, 6-7 bó trở lên cũng nhào vô xạp x́nh bước tới bước lui ẹo qua ẹo lại trước để rèn luyện sức khỏe sau để cho vui tuổi già...Đó là khiêu vũ dưỡng sanh.
Nguyen Thuong Chanh 06
Nhảy đầm đă trở thành một cái mode, một lối giao tiếp xă hội cũng như là một lối thể dục rất tốt cho thể xác và cho tinh thần của những người tuy có tuổi nhưng ḷng vẫn c̣n xuân...
Nhảy đầm giúp làm giảm thiểu nguy cơ các bệnh thoái hóa trí năo, sa sút trí tuệ (dementia) mà đặc biệt là bệnh lú lẫn Alzeilhmer.
Science Daily April 10, 2009 có đăng bài Dance Your Way To Successful Aging (Nhảy Đầm Tốt Cho Tuổi Già). Gs Jonathan Skinner, thuộc Queen’s Univ. Belfast , Ireland, đă thực hiện một cuộc khảo cứu về vấn đề nhẩy đầm ở người cao tuổi và đă đưa ra những kết quả hết sức là lạc quan.
- Rất có lợi về mặt giao tiếp xă hội, bớt cảm thấy trống vắng cô đơn, ngừa được trầm cảm.
- Lợi ích về mặt thể chất. Nhảy đầm bắt buộc phải vận động cho nên giúp làm giảm bớt đau nhức xương cốt.
- Lợi ích về mặt thần kinh trí năo (mental). Đọc sách, viết lách, gơ bài, đánh cờ, chơi Monopoly, Puzzles, chơi ô chữ cross words, mots croisés, đánh bài, chơi nhạc, karaoké và nhảy đầm dều là những hoạt động có tính cách kích thích trí năo v́ vậy giúp ngừa được một số bệnh tật và làm chậm phát triển các bệnh thoái hóa thần kinh, gây sa sút trí tuệ và lú lẫn.
The need to learn and remember numerous dance movements produces a constant and very beneficial challenge to the brain
Mental acuity comes from mental exercise and if you're dancing, you're not sitting at home watching TV or felling sorry for yourself. This applies to everyone of all ages. Among mind-stimulating activities, dancing is unique in that it also provides beneficial physical exercise
- Nhảy Tango thường xuyên rất tốt để giúp cải thiện sự linh hoạt và cân bằng (balance) động tác ở những bệnh nhân Parkinson
Tango dance classes helped to provide significant improvement in mobility and balance for a group of Parkinson's patients participating in a recent study at the School of Medicine
- Nhảy Waltz giúp người đau tim mau hồi phục sau cơn bị heart attack, theo lời bác sĩ Ư. Associated Press. Nov 12,2006
Nguyen Thuong Chanh 07
Đừng quên Thở và Thiền cho đúng cách
“…Cứ đi đứng nằm ngồi, trong từng cử động, trong từng niệm khởi, trong từng cảm thọ... hăy cứ quan sát xem ai đang cử động, ai đang khởi niệm, ai đang cảm thọ. Tự nhiên, tâm ḿnh sẽ lặng lẽ dễ dàng. Như thế, pháp Thiền Thoại Đầu này cũng thực sự là Tứ Niệm Xứ, v́ là bạn đang niệm toàn thân, niệm toàn tâm và niệm toàn thọ. Hoặc là bạn nên Niệm Phật, tập lắng nghe từng danh hiệu ngài.
Một điều cần nói về Thiền, rằng bạn không cần phảỉ ngồi theo pháp kiết già hay bán già. Nhiều người ưa cầu toàn, cứ nhất định là phải ráng ngồi thế hoa sen như Phật mới được.
Một điểm khác biệt của một số giáo phái ngoại đạo chú trọng về thiền định: nhiều giáo phái yêu cầu học nhân trong khi ngồi Thiền phải lấy các ngón tay bịt mắt, bịt tai. Bạn có thể thử làm điều vừa nói, gần như ngay lập tức, bạn sẽ thấy có hào quang chớp chớp, dần dà sẽ sinh ra ảo giác về nh́n; cũng như sẽ thấy âm thanh vi vu bên tai, rồi sẽ có ảo giác về tai. Nhiều người cho đó là khai mở tâm nhăn hay tâm nhĩ. Thực ra, như thế sẽ dẫn tới bệnh cả (Ngưng trích Góp Ư về Cách Tiếp Cận-Cư Sĩ Nguyên Giác).
“…Thiền có thể làm ta được thảnh thơi, giải stress, mang lại sức khỏe, an lạc, hạnh phúc ư? Tin được không? Có cơ sở khoa học nào không? Trí thức sẽ hỏi. Đâu dễ tin.
Và câu trả lời là có. It ra là về mặt sinh học.
Thở chẳng phải trước hết là chuyện sinh học ư? Ta cần lấy Oxy từ bầu khí quyên đưa vào phổi, rồi máu mang Oxy đó đến từng tế bào trong cơ thể để tạo ra nặng lương cho sự sinh tồn và hoạt động của ta. Một người chạy đua 100m phải nín thở để chạy, đến nơi anh ta thở hào hễn v́ phải trả “nợ Oxy” đă vay mượn trong lúc nín thở. Cơ thể ta lúc nào cũng ở trong t́nh trạng căng cứng để đi đứng nằm ngồi. Các cơ bắp luôn luôn co duỗi để giữ cho ta có một tư thế theo ư muốn. Sự căng cứng cơ bắp (tonus musculaire) đó tiêu thụ khoảng 40% năng lượng. Nếu có cách nào làm giảm sự căng cứng cơ ta sẽ tích lũy năng lượng đáng kể, cơ thể nhờ đó mà đỡ vất vả, sảng khoái hơn.
Riêng năo bộ tuy chỉ chiếm có 2% thể trọng mà tiêu tốn đến 30% năng lượng.
Nếu có cách nào đó làm cho năo bộ được nghỉ ngơi, tích lũy thêm một khối năng lượng đáng kể nữa, các tế bào nhờ đó mà đỡ vất vả, sảng khoái hơn! Sự sảng khoái đó trong thiền gọi là “thiền duyệt”. Câu hỏi đặt ra là tại sao năo bộ lại xài phí tiêu hoang năng lượng nhiều đến vậy? Th́ ra năo lúc nào cũng ở trong trạng thái “điên cái đầu”, lúc nào cũng nghĩ ngợi lung tung, tâm viên ư mă! Trí thức- hoạt động trí năo nhiều- càng dễ băi hoăi, kiệt sức, quên trước quên sau, đến bác sĩ, bác sĩ chẩn đoán “mệt mỏi kinh niên không rơ nguyên nhân”, nghĩa là bí… Lúc say mê làm việc trí thức thường quên thở để sau đó lại hào hễn, trả nợ Oxy.
Thiền vừa làm giăn cơ, vừa làm lắng dịu các hoạt động lăng xăng của năo, nhờ đó mà giúp cơ thể thảnh thơi, an lạc. Hoạt động thể chất sau đó sẽ bền bĩ hơn, suy tưởng sau đó sẽ tập trung hơn, sáng suốt hơn…” (Ngưng trích-Thở và Thiền-Bs Đổ Hồng Ngọc)
Vận động, thể dục, thể thao cũng như đem tiền gởi vô ngân hàng. Mổi ngày gởi vô trương mục một ít, sau vài năm th́ vốn lời tích lủy lên rất mau lẹ mà ḿnh không hay, và đấy là vốn sức khỏe đó..
Vận động, thể dục và thể thao là việc tối cần thiết cho mọi lứa tuổi bất luận là già hay trẻ nam hay nữ./
Frank W Booth et als: waging war on modern chronic diseases: primary prevention through exercise biology; J. Appl. Physiol vol.88,issue 2,774-787,Feb 2000.
Trị Tiểu Đường Bằng Thuốc Thiên Nhiên Có Được Không
16/07/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
Thống kê cho biết có trên 70% người dân Canadien đă sử dụng ít nhất một loại thuốc thiên nhiên nào đó.
Đa số thường sử dụng các loại vitamines và các chất khoáng, nhưng cũng có một thiểu số lối 20% người tiêu thụ lại chọn các thuốc thiên nhiên từ nguồn gốc thực vật.
Lời tác giả: Bài viết nầy chỉ là những thông tin khoa học tổng quát mà thôi, chớ không có tính cách để chữa bệnh. Mọi thắc mắc hay nghi vấn liên quan đến thuốc thiên nhiên, xin quư bạn đọc hăy tham khảo trực tiếp với bác sĩ gia đ́nh của ḿnh trước khi sử dụng chúng (NTC)
There’s no arguing that the A1C test is one of the most important blood tests for a person with diabetes.
In the USA, doctors recommend that you have your Hemoglobin A1c measured at least twice per year. This simple blood test will tell you an approximation of your blood sugar control for the past 3 months based on the amount of Advanced Glycogenated End-Products (AGEs) that have accumulated in your blood.
P1100765
The higher your blood sugar levels are, the more AGEs are present. AGEs are also responsible for the development of complications such as retinopathy and neuropathy, because that accumulation will build and irritate crucial nerve-endings.
“The A1C blood test is used to diagnose diabetes and assess how well someone is managing their diet, food, activity, and blood glucose levels,” explains One Drop.
A1C-Infographic
Một cuộc thăm ḍ trên 502 bệnh nhân tiểu đường cho biết, 1/3 người bệnh sử dụng thuốc thiên nhiên trong mục đích để họ có thể kiểm soát t́nh trạng đường huyết (glycémie) của họ một cách khả quan hơn. Không ít bệnh nhân đă chi tiêu một số tiền cho thuốc thiên nhiên mua không cần toa tương đương với các thuốc do bác sĩ kê toa để trị bệnh tiểu đường.
Theo quan điểm chính thức của L’Association canadienne du diabète, th́ trong mọi trường hợp họ không khuyến cáo bệnh nhân dùng bất kỳ một loại thuốc thiên nhiên nào như các loại vitamines, khoáng chất cũng như tất cả các loại thuốc lá cây.
Ngày nay đă có rất nhiều khảo cứu được thực hiện cho thấy đôi khi đường huyết có thể được cải thiện bằng thuốc thiên nhiên.
Tuy vậy, phần đông các giới khoa học đều chưa thật sự nh́n nhận kết quả nầy bởi v́ nhiều lư do, thí dụ như:
- thành phần các thuốc thiên nhiên sử dụng trong các thí nghiệm rất thay đổi tùy theo loại nghiên cứu;
- một số rất ít sản phẩm đă được định chuẩn hóa (standardize) trước khi được thí nghiệm;
- sự khó phân biệt kết quả do thuốc thiên nhiên gây ra với kết quả do thuốc được bác sĩ kê toa để trị bệnh tiểu đường;
- các thuốc nguồn gốc thực vật của Trung quốc thường hay thay đổi phức tạp...
Các sản phẩm được xem là tốt
Mặc dù những giới hạn như vừa nêu ở phần trên, nhưng đă có những bằng chứng khoa học cho chúng ta biết là có vài sản phẩm có khả năng làm giảm đường huyết:
*/ Nhân Sâm Hoa Kỳ, American ginseng, Wild ginseng (Panax quinquefolius):
Các chất gingenosides, panaxosides và saponines là 3 hoạt chất chính của sâm Hoa Kỳ, nhưng chính chất gingenosides mới tác động thật sự vào việc làm giảm đường huyết.
Panax quinquefolius00.jpg
Nhân sâm Hoa Kỳ -American ginseng- Panax quinquefolius (wikipedia)
*/ Dây Bát, Ivy Gourd (Coccinia indica):
Lá của nó mới là chính yếu để làm giảm đường huyết. Chất pectine trong lá có khả năng làm giảm việc tân-sinh glucose ở gan (néoglucogénèse hépatique), đồng thời nó cũng có khuynh hướng làm gia tăng việc tạo insuline của tuyến tụy tạng.
Coccinia grandis Ivy gourd compose.jpg
Ivy gourd
Coccinia grandis, the ivy gourd, also known as baby watermelon, little gourd, gentleman's toes, tindora, or (misleadingly) gherkin, is a tropical vine. It is also known as Cephalandra indica, Kovakka, and Coccinia indica. (wikipedia)
*/ Chrome:
Chrome cho thấy có thể có một ích lợi nào đó trong việc giúp kéo đường huyết xuống, nhưng vấn đề nầy cũng chưa mấy chắc chắn lắm!
Tuy vậy, Chrome là một chất bổ xung được bệnh nhân tiểu đường tiêu thụ nhiều nhất.
Muốn có kết quả tốt, bệnh nhân cần phải uống ít nhất 400mcg chất picolinate de chrome.
Chrome có khả năng tăng tính nhạy cảm (sensibilité) của insuline, đồng thời cũng làm tăng ái lực (affinité) của các thụ thể (recepteurs) tiếp nhận hormone nầy.
Một số sản phẩm thiên nhiên tuy có người nói rằng rất có ích lợi trong việc làm giảm đường huyết nhưng kết quả khoa học vẫn c̣n thiếu sót, chưa rơ rệt lắm hoặc đôi khi c̣n trái ngược nhau nữa.
Các nhà khoa học lại nghi ngờ và họ cũng chưa hoàn toàn đồng nhất với nhau về kết quả làm hạ đường huyết của các chất sau đây:
Ocimum tenuiflorum, also known as Ocimum sanctum, holy basil, or tulasi, is an aromatic plant in the family Lamiaceae which is native to the Indian subcontinent and widespread as a cultivated plant throughout the Southeast Asian tropics. Wikipedia
“Cây hương nhu c̣n có nhiều tên gọi khác như là é đỏ, é tía, é rừng, tên khoa học là Ocimum tenuiflorum L. Có tên đồng nghĩa là O. sanctum L.; O. tomentosum Lamk. Họ hoa môi (Lamiaceae). Tên nước ngoài Monk’s basil, sacred basil, holy basil, rough basil, tulsi, mosquito plant of South Africa (Anh); basilic saint, basilic sacré (Pháp).”..(Ngưng trích-Bs Hoàng Xuân Đại)
Theo một vài khảo cứu cho biết, các chất polymères phénoliques của Quế nếu được sử dụng từ 1 tới 6g trong một ngày th́ có thể làm tăng tính nhạy cảm của Insuline, và đồng thời làm giảm hàm lượng hai chất mỡ cholesterol và triglyceride trong máu.
Trong tất cả các nhóm quế, chỉ có giống Cassia mới cho thấy có kết quả thí nghiệm tốt.
C̣n đối với trái và hạt khổ qua (melon amer - bitter melon), chúng cho thấy có chứa một loại proteine đặc biệt có cấu trúc hóa học tưong tợ như Insuline.
Một khảo cứu cho biết nếu ăn khổ qua và hạt của nó th́ có thể giảm được liều lượng các loại thuốc trị diabète, chẳng hạn như Metformin hay Glyburide.
Tuy vậy, sử dụng khổ qua nhiều th́ có thể làm xảo thai.
Bệnh tiểu đường không thể trị dứt được
Theo một số thầy thuốc thiên nhiên và Đông y, th́ họ quả quyết rằng bệnh tiểu đường type II có thể trị dứt được.
Nếu đúng vậy, chúng ta tự hỏi tại sao số người bị tiểu đường tại Trung Quốc và tại Việt Nam (những quốc gia tiêu thụ rất mạnh về thuốc Bắc và thuốc thiên nhiên) không có giảm đi chút nào hết, mà ngược lại càng ngày càng có khuynh hướng gia tăng thêm lên măi?
“…Người tuổi trên 65 bị đái tháo đường gấp hai lần người tuổi 45–54.
– Viêt Nam: Tỷ lệ người mắc bệnh đái tháo đường ở nước ta hiện chiếm 5,7% dân số. Đây là điều tra mới nhất của Bệnh viện Nội tiết Trung ương tiến hành năm 2012.
+ Tây Nam Bộ có tỷ lệ cao nhất với 7,2% dân số.
+ Khu vực tây Nguyên có tỷ lệ thấp nhất 3,8% dân số.
+ Ttrong 4 thành phố lớn Hà Nội, Huế, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Pḥng, tỷ lệ bệnh tiểu đường là 4%, riêng quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) lên tới 7%...” (Ngưng trích Phan thanh Hiếu) https://phanthanhhieu82.wordpress.co...ng-o-viet-nam/
“Tại Việt Nam, trong 10 năm qua, số bệnh nhân mắc đái tháo đường đă tăng đến 211% với gần 5 triệu người mắc và cứ 10 ca th́ có 6 ca được chuẩn đoán có biến chứng…”
(Ngưng trích-Nguyễn Bích Thủy-TTXVN-Tỷ lệ bệnh đái tháo đường ở Việt Nam tăng nhanh nhất thế giới)
Cho đến ngày nay th́ phía Tây y vẫn khẳng định là bệnh tiểu đường không thể nào trị dứt được
Bệnh tiểu đường chỉ có thể được kiểm soát (control), nghĩa là giữ đường huyết ở một mức có thể chấp nhận được mà thôi, và bằng cách là phải theo đuổi một nếp sống lành mạnh như kiêng ăn, vận động, tập thể dục, giảm cân, bỏ thuốc lá, và mỗi ngày phải uống các loại thuốc Tây hạ đường huyết hoặc phải chích Insulin suốt đời!
Can diabetes be cured?
Diabetes cannot be cured completely, but can be effectively controlled. People with diabetes can lead a healthy life if, their blood glucose level is under control. The decrease in life span of a diabetic is restored to normal by maintaining good blood glucose control (90-130 mg/dl at fasting and with less than 180 mg/dl 2hrs after meals).
Kết luận: Thiên nhiên không phài hoàn toàn là vô hại!
Các giới y khoa cho biết là cần phải có nhiều bằng chứng khoa học đáng tin cậy hơn nữa cùng với những khảo cứu dài hạn hơn nữa mới có thể chứng minh rơ ràng được sự sử dụng thuốc thiên nhiên trong việc chữa trị bệnh tiểu đường.
Tuy vậy, chúng ta cũng đừng nên xem thường khía cạnh trị liệu của một số thuốc thiên nhiên!
V́ trong những điều kiện nhất định, một số thuốc thiên nhiên và thuốc Đông y có thể giúp hạ đường huyết ở một mức độ nào đó.
Vấn đề quan trọng ở đây là cần nên lưu ư đến vấn đề một số thuốc thiên nhiên có thể tương tác (interaction) với vài loại thuốc Tây nếu được sử dụng chung với nhau.
Chuyện Dầu Mỡ và Bệnh Tim Mạch
26/07/2020
Nguyễn Thượng Chánh DVM
Mỡ cao, cholesterol cao là mối e ngại của rất nhiều người trong chúng ta, nhất là đối với các bạn cao tuổi.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến t́nh trạng nầy, nhưng chánh yếu vẫn là do vấn đề ăn uống và cách sống của mỗi người mà thôi.
Một chế độ ẩm thực quá nhiều mỡ dầu, cộng thêm một nếp sống ù ĺ sẽ đưa đến t́nh trạng béo ph́, và từ đó sẽ có thể dẫn đến các bệnh về tim mạch và bệnh tiểu đường type II..
Bệnh tim mạch, và biến mạch máu năo là những nguyên nhân tử vong đứng hàng đầu tại Canada.
Heart disease is the leading cause of death for people of most ethnicities in the United States, including African Americans, Hispanics, and whites. For American Indians or Alaska Natives and Asians or Pacific Islanders, heart disease is second only to cancer. (CDC)
Chất béo băo ḥa (saturated fat): đông đặc ở nhiệt độ b́nh thường trong nhà.
Thấy nhiều trong thịt, mỡ, tôm, cá, đồ ḷng, ḷng đỏ hột gà, sữa và phó sản của sữa như fromage, crème,bơ vv….
Thực vật, trái cây, hạt có dầu đều chứa rất ít chất béo băo ḥa, ngoại trừ dầu dừa, nước cốt dừa và dầu cọ (palm oil) là những sản phẩm có chứa một tỉ lệ chất béo băo ḥa cao nhất trong nhóm thực vật. Chất béo băo hoà là chất béo xấu, có hại cho sức khỏe và có thể gây nên bệnh chứng nghẽn mạch máu.
Chất béo không băo ḥa (Unsaturated fat): không đông đặc ở nhiệt độ b́nh thường.
Có nhiều trong dầu thực vật. Đây là chất béo tốt v́ có khuynh hướng làm giảm cholesterol trong máu. Người ta phân chia chất béo không băo ḥa ra làm hai nhóm:
1)Không băo ḥa đơn thể (monounsaturated), có nhiều trong dầu olive, dầu canola,và dặc biệt trong mỡ vịt nữa …
2)Không băo ḥa đa thể (polyunsaturated), tiêu biểu là linolenic acid (hay omega 6) và alpha-linoleic acid (hay omega 3). Đây là những acid béo thiết yếu v́ cơ thể không tự tổng hợp được mà phải nhờ thực phẩm mang vào. Chất béo không băo ḥa đa thể ít ổn định, dễ bị oxy hóa, và dễ bị hôi (rancid) hơn chất béo không băo ḥa đơn thể. Chất béo không băo ḥa đa thể được thấy nhiều nhất trong dầu hạt lin (linseed, flaxseed oil), kế đến là dầu hoa hướng dương (tournesol, sunflower oil), dầu đậu nành, dầu bắp (corn oil) vv…
Hai chất Omega 3 và Omega 6 thường được các nhà dinh dưỡng ca tụng hết lời v́ chúng có khả năng giúp cơ thể tổng hợp chất prostaglandin rất cần thiết để giữ cho máu lưu thông được dễ dàng, ngừa các bệnh tim mạch.
Oméga 3 có thể giúp giảm cholesterol, ngăn ngừa được các chứng viêm khớp, một số bệnh ngoài da, bệnh dị ứng, hen suyễn, trầm cảm, và người ta cũng nghĩ rằng nó có thể ngừa được một vài loại ung thư (vú, ruột và bao tử)?
Ngoài ra,Omega 3 cũng có thể làm giảm chất béo xấu Triglycerides xuống.
Một số cá vùng nước lạnh như Mackerel, Hareng, Tuna, Salmon…đều có chứa Omega 3.
Tóm lại, chất béo không băo ḥa đa thể có khả năng làm giảm lượng total cholesterol gồm cả loại xấu lẫn loại tốt trong máu xuống.
Chất béo không băo ḥa đơn thể chỉ làm giảm cholesterol xấu xuống mà thôi.
blank
[Nói thêm: Mới đây, bs David Khayat có nêu lên vấn đề thặng dư acid béo omega 3 (acide alpha linolénique) trong trường hợp lạm dụng , ham uống thêm quá nhiều viên oméga 3, có thể sẽ bị cancer tiền liệt tuyến ở đàn ông.
A study conducted by researchers at cancer centers across the US has found a link between omega-3 fatty acids and an increased risk of prostate cancer. Omega-3 fatty acids are found in fish including salmon, trout, and fresh tuna, and in fish oil supplements.
The study, published online July 10 in the Journal of the National Cancer Institute, looked at blood levels of omega-3 fatty acids in some of the men enrolled in the Selenium and Vitamin E Cancer Prevention Trial (SELECT) of more than 35,000 men over age 50 in the US, Puerto Rico, and Canada
Omega-3 Fatty Acids Linked to Increase in Prostate Cancer Risk
*Omega 3, các khảo cứu mới nhứt gần đây cho biết chính sự thặng dư acid béo oméga 3 mới thật sự nguy hiểm- và có thể dự phần trong vấn dề xuất hiện ung thư tiền liệt tuyến (prostate) ở đàn ông… “Dietary supplementation with omega-3 fatty acids is unlikely to prevent cancer” Rf:–Messieurs,méfiez vous des oméga-3, Trang 72- 73.]
Nguyễn T Chánh -Ngừa ung thư tùy thuộc vào chính bạn
Đây là một loại chất béo chỉ thấy trong thức ăn gốc động vật mà thôi.
Trong máu, 80% cholesterol do gan sản xuất, phần c̣n lại do thực phẩm mang vào. Ở người có sức khỏe tốt, gan tự điều tiết việc tổng hợp cholesterol để giữ hàm lượng chất nầy trong máu ở mức độ b́nh thường. Nhưng một lượng chất béo băo ḥa quá cao sẽ kích thích gan sản xuất thêm nhiều cholesterol. Dầu dừa, nước cốt dừa và dầu cọ (cũng là một loại dầu nhiệt đới) đều có tỉ lệ chất béo băo ḥa thật cao, hăy cẩn thận.
Cholesterol cũng rất cần trong việc tổng hợp hormons (estrogen, androgen, progesterone, cortisone…), tạo lập màng tế bào thần kinh, và sản xuất muối mật để tiêu hóa.
Trong máu ¾ cholesterol được một loại lipoprotein có tỉ trọng thấp chuyên chở (low density lipoprotein). Người ta gọi chúng là cholesterol xấu hay LDL. Phần cholesterol c̣n lại do một loại lipoprotein có tỉ trọng cao (high density lipoprotein) chuyên chở nên được xem như cholesterol tốt hay HDL.
Một tỉ lệ cholesterol xấu quá cao có khuynh hướng tích tụ thành những mảnh mỡ đóng trong thành mạch máu, nhất là mạch vành (coronary artery) nuôi tim.Theo thời gian , mạch sẽ trở nên xơ cứng (atherosclerosis), khẩu kính mạch trở nên nhỏ hẹp hoặc bị tắt nghẽn, lưu thông máu bị cản trở, gián đoạn gây nên triệu chứng đau thắt ngực (angine de poitrine, angor), nhồi máu cơ tim (infarctus du myocarde, myocardial infarction, heart attack) hoặc tai biến mạch máu năo ( AVC, Stroke ) nếu xảy ra trong đầu.
Nhiệm vụ của cholesterol tốt là chuyên chở cholesterol xấu dư thừa từ mạch máu trở về gan. Các nhà chuyên môn khuyến cáo chúng ta nên giữ hàm lượng:
– Total cholesterol trong máu dưới mức 200mg/dL hay dưới 5.2mmol/L
– HDL (cholesterol tốt) phải trên 35mg/dL hay trên 0.9mmol/L
– LDL (cholesterol xấu) phải thấp hơn 3.4mmol/L
– Tỉ lệ Total cholesterol / HDL phải bằng hoặc thấp hơn 5 / 1 mới tốt.
– Triglycerides phải thấp hơn 2.3 mmol / L hay dưới 200mg/dL
Chúng ta cần giới hạn số cholesterol ăn vào trong ngày ở mức độ thấp hơn 300 mg. Nếu đang có vấn đề tim mạch th́ cần phải giảm xuống c̣n 200mg hay ít hơn nữa.
Cholesterol có nhiều trong thịt,mỡ, sữa nguyên chất (loại 3.25% chất béo), crème,bơ, fromage, ḷng đỏ hột gà, đồ ḷng như gan, thận, óc, đồ biển vv…
Triglyceride là ǵ?
Đây cũng là một loại chất béo khác, một phần do thức ăn đem vào, và một phần khác do cơ thể tổng hợp trong tiến tŕnh chuyển hóa năng lượng. Trong máu, Triglyceride được một loại protein có tỉ trọng thật thấp chuyển vận, gọi là very low density lipoprotein hay VLDL.
Nhiệm vụ của Triglyceride là giúp tế bào tạo năng lượng, phần dư thừa sẽ được tích trử dưới dạng mỡ. Cũng như chất béo băo ḥa, Triglyceride là chất béo xấu.
Hàm lượng triglyceride cao có thể làm tăng nguy cơ nghẽn mạch.
Bánh kẹo ngọt và rượu đều đóng một vai tṛ quan trọng trong việc làm tăng chất Triglyceride trong máu lên.
Tập thể dục thường xuyên sẽ làm giảm Triglyceride và đồng thời cũng làm hạ cholesterol xấu (LDL) xuống và làm tăng cholesterol tốt (HDL) lên.
Trans fat là ǵ?
blank
Bánh donut, nhiều đường và trans fat
Kỹ nghệ làm bánh kẹo và margarine thường áp dụng phương pháp hydro hóa (hydrogenation) bằng cách cho thêm hydrogen vào dầu thực vật để chuyển chúng từ thể lỏng sang thể bán lỏng hay thể rắn chắc.
Quá tŕnh sản xuất nầy sẽ làm nẩy sinh ra một loại acid béo rất xấu, đó là Trans fat.
Mục đích của hydrogenation là để giúp sản phẩm được khô ráo, tươi tốt, không bời rời, dễ hấp dẫn người tiêu thụ và đồng thời cũng có thời gian tồn trử (shelf life) lâu dài.
Khi các bạn nh́n trên nhăn hiệu có đề shortening hoặc made from hydrogenated hay partially hydrogenated vegetable oil th́ chắc chắn là có cả khối Trans fat trong đó rồi.
Cũng như chất béo băo ḥa, Trans fat làm tăng cholesterol xấu, giảm cholesterol tốt và có khuynh hướng gây bệnh nghẽn mạch.
Muốn tính số lượng Trans fat trong sản phẩm,th́ hăy xem nhăn hiệu étiquette.
Trans fat = Total fat – (saturated + polyunsaturated + monounsaturated fat)
Theo quy định mới về nhăn hiệu dinh dưỡng (Nutrition facts) của Hoa kỳ và Canada, kể từ năm 2006 nhà sản xuất bắt buộc phải cho ghi rơ số Trans fat trên nhăn hiệu của tất cả những sản phẩm bán ra. Được miễn áp dụng điều lệ nầy nếu món hàng có tổng số chất béo (total fat) thấp hơn 0.5 gr cho mỗi phần chuẩn hay xuất ăn (per serving, par portion).
Nói chung, tất cả sản phẩm sản xuất theo lối công nghiệp, bán ở các tiệm hoặc nhà hàng đều có chứa Trans fat: bánh ngọt, cookies, chocolat, patisserie, bánh biscuit, ḿ gói, bánh ḿ croissant, chip, bánh donut, muffins, bánh trung thu , bánh pâté chaud bánh cracker , peanut butter, khoai Tây chiên French fries,các loại margarine cứng, được làm từ hydrogenated vegetable oil và thậm chí những thỏi cớm ngọt (bars tendres, chewy granola bars) mà quảng cáo nói là rất bổ dưỡng cũng có chứa Trans fat trong đó.
Một số lượng nhỏ Trans fat cũng có thể thấy hiện diện một cách tự nhiên trong một ít thức ăn gốc động vật như bơ, các sản phẩm làm từ sữa, fromage, thịt ḅ và thịt cừu .
Các loại dầu mỡ
SHORTENING: là dầu thực vật (đôi khi có pha thêm dầu động vật) được chuyển thành mỡ đặc qua phương pháp hydrogenation.Thường được dùng trong kỹ nghệ bánh kẹo. Rất xấu v́ chứa quá nhiều trans fat, cần phải tránh.
LARD/ SAINDOUX (mỡ heo): mỡ đặc rất xấu v́ chứa rất nhiều chất béo băo ḥa. Cũng như Shortening, Saindoux được chứa trong lon hoặc đóng thành thỏi 454 gr và bán nơi gian hàng bột làm bánh trong các siêu thị. Cần nên tránh.
DẦU DỪA (Coprah oil, coconut oil), và DẦU CỌ (palm oil): nhờ giá rẻ nên thường được sử dụng rộng răi trong kỹ nghệ thực phẩm,bánh kẹo, chocolat, càrem, margarine vv… Dầu dừa, nước cốt dừa và dầu cọ đều chứa thật nhiều chất béo băo hoà rất xấu. Cần nên tránh.
Photo, geishabot/Flickr.
Rất nhiều đường, và nhiều dầu cọ (huile de palme): Rất xấu
Gần dây trên Internet có tung tin dầu dừa trị bá bệnh- Đây là tin tức do Dr Joseph Mercola chủ mưu để bán sản phẩm của ông ta có tên là Tropical Traditions Virgin Coconut oil chớ không phài là nguồn tin chánh thức từ các dại học hay từ các tạp chí uy tín như American Journal of Clinical Nutrition, Lancet, Jama…Joseph Mercola là một nhà đầu tư ngoại hạng về thuốc thiên nhiên. Ông ta có một website chuyên nói về vấn dề sức khoè với 50 000 trang, và có cả triệu lần truy cập. Health Informations Electronic Newsletters của trang web trên có hơn 850 000 người subscribers. Optimal Wellness Center của Mercola chuyên bán thuốc thiên nhiên trị đủ thứ bệnh.
FDA đă cảnh cáo ông ta nhiều lần rồi về tội quảng cáo ẩu tả.
DẦU OLIVE : Nổi tiếng khắp thế giới. Được xem là rất tốt v́ chứa nhiều chất béo không băo ḥa đơn thể. Có rất nhiều loại dầu olive, phẩm chất và giá cả cũng khác nhau. Hàng dơm cũng nhiều. Đứng đầu là dầu olive loại Extra virgin, first cold pressed. Dùng trộn salade th́ không có ǵ bằng. Giá hơi đắt.
DẦU CANOLA: đây là tên thương mại của dầu Colza. Chứa nhiều chất béo không băo ḥa đơn thể, tuy không thể sánh nổi với dầu olive được, nhưng được xem là dầu tốt.
DẦU PHỌNG (peanut oil): chứa khá nhiều chất béo không băo ḥa đa thể và đơn thể. Dầu tốt để chiên xào, làm sauce mayonnaise, trộn salade. Trong kỹ nghệ, dầu phọng thường được sử dụng để làm margarine.
DẦU BẮP (corn oil): chứa nhiều chất béo không băo ḥa đa thể. Dầu tốt để chiên xào hoặc trộn salade.
DẦU ĐẬU NÀNH (soybean oil): chứa khá nhiều chất béo không băo ḥa đa thể và đơn thể. Dầu tốt. Kỹ nghệ thường dùng dầu đậu nành để làm margarine và làm shortening.
DẦU HOA HƯỚNG DƯƠNG (sunflower, tournesol): Dầu tốt, chứa nhiều acid béo không băo ḥa. Thích hợp để nấu nướng và trộn salade.
DẦU MÈ (sesame oil): Mùi thơm. Dùng để chiên xào, tuy nhiên mùi trở nên gắt ở nhiệt độ quá cao. Chứa nhiều acid béo không băo ḥa đa thể. Dầu tốt.
Các chất béo không băo ḥa (unsaturates) tuy được tiếng là dầu tốt, nhưng cần nên nhớ đó cũng chỉ là mỡ dầu mà thôi, không nên lạm dụng, ăn chừng mực vừa phải th́ tốt hơn.
BƠ HAY MARGARINE?
Bơ và margarine đều là chất béo và có cùng một số calories y nhau. Bơ được làm từ sữa, margarine được sản xuất từ các loại dầu thực vật,chẳng hạn như dầu đậu nành hoặc dầu đậu phọng.
Bơ và margarine loại b́nh thường đều có chứa trên 30% chất béo.
Một muỗng súp (15 ml)
Bơ : Total fat :10.8 gr, Saturates: 7.2 gr,Trans fat:0.3gr, Cholesterol:31.5 gr.
Margarine cứng: Total fat: 11gr, Saturates: 2.1gr, Trans fat:2.8gr, Cholesterol: 0 gr.
Nh́n chung, margarine chứa nhiều acid béo không băo ḥa (unsaturates) và chứa ít chất béo băo ḥa (Saturates) hơn bơ.
Xin nói rơ thêm là có 2 loại margarine: loại cứng và loại mềm.
Loại margarine cứng đóng thành thỏi 454 gr, được làm từ Hydrogenated hoặc partially Hydrogenated vegetable oil, nên chứa nhiều Trans fat rất xấu cần phải tránh.
Để giới hạn số lượng chất béo ăn vào chúng ta nên chọn loại margarine mềm, nhẹ (soft,light margarine), làm từ các loại đầu thực vật Non Hydrogenated.
Năm 1997, một nhóm khoa học gia Finland đă tung ra thị trường một loại margarine đặc biệt chống cholesterol. Họ cho tăng cường thêm một loại sterol có tên là sitostanol vào margarine. Sitostanol có khuynh hướng ngăn chặn việc hấp thụ của cholesterol xấu LDL tại ruột, nhờ vậy có thể làm giảm từ 10-15% LDL trong máu. Tên thương mại của loại margarine nầy là Benecol,và rất phổ biến bên Âu châu.
Sữa
Sữa nguyên chất 3.25% chất béo , 250 ml loại sữa nầy có 33mg cholesterol và 8.6 g chất béo, trong đó có trên 5 g là chất béo băo hoà.
Muốn giảm béo th́ cần nên sử dụng sữa 1% hoặc sữa gạn kem (skim milk).
Sữa 1-2% có thể được dùng để thay thế nước cốt dừa lúc nấu chè hoặc nấu càri. 250ml sữa 2% chất béo có 19 mg cholesterol và 3 g chất béo băo ḥa.
blank
Các loại dầu thông dụng tại Canada (photo NTC)
Sữa đặc có đường ( Sweetened condensed milk)
Chứa rất nhiều đường và rất nhiều chất béo.
Ví dụ: sữa Kim Cương, sữa Ông Thọ. (100gr sữa : Total fat 8.7 gr, saturates 5.4 gr, monounsaturates 2.4 gr, polyunsaturates 0.33 gr, sugar 54.4 gr).
Loại sữa nầy Tây Mỹ dùng để làm bánh, nhưng đặc biệt người ḿnh thường sử dụng để pha café.
Thịt cá, đồ biển và chất béo.
Đối với những người có sức khỏe tốt th́ vấn đề chất béo không nhất thiết phải đặt ra.
Nhưng điểm quan trọng cho tất cả mọi người là nên sử dụng dầu mỡ ở mức độ vừa phải th́ vẫn tốt hơn cho sức khỏe.
Dầu mỡ có thể giết ta một cách âm thầm (silent killer) mà không cần báo trước. Người ốm hay người mập, th́ nguy cơ bị nghẽn tim hoặc bị tai biến mạch máu năo cũng giống nhau .
Nói chung th́ cá tôm chứa ít chất béo băo ḥa hơn thịt.
Một trăm gram: thịt đỏ (ḅ, heo, cừu) có 90-100 mg cholesterol, thịt gà 80 mg, thịt vịt có chứa khá nhiều acid béo không băo ḥa đơn thể (chất béo tốt), và mỡ băo ḥa ở thịt vịt tuy ít hơn bơ nhưng lại nhiều hơn dầu olive. 100 gr thịt vịt chứa lối 76mg cholesterol.
Cá hồng (Orange roughy) có làm giảm Cholesterol không?
Từ lâu nay Internet có tung tin là ăn cá hồng thường xuyên sẽ giúp chúng ta giảm cholesterol trong người. Lư do đưa ra thật giản dị, là sau khi đi cầu xong sẽ thấy nhiều màn dầu hơi vàng vàng trong bồn và người ta nói đó là cholesterol. Sai.
Thật ra đó là chất dầu của cá mà cơ thể chúng ta không hấp thụ được và tống ra ngoài. Theo USDA National Database th́ một phần 3 oz (lối trên 85gr) cá orange Roughy có chứa 68 mg cholesterol.
Biết rằng theo khuyến cáo,số lượng cholesterol chúng ta ăn trong ngày không nên vượt quá 200mg. Vậy những ai có cholesterol cao hăy cẩn thận, ăn quá thường xuyên cá hồng cũng không tốt. Ngoài ra loại cá nầy c̣n có thể chứa kim loại thủy ngân và selenium nguy hại cho sức khỏe.
Mức độ mỡ nhiều hay ít c̣n tùy theo coupe, loại thịt nào, có lóc bỏ da, bỏ mỡ ra không,và cũng tùy theo cách nấu nướng, có thêm dầu thêm mỡ không, chiên, xào, nướng hay luộc?
Tại Canada luật ấn định, thịt xay (ground meat, viande hachée) loại Regular (chứa tối đa 30% mỡ ) nhiều mỡ băo ḥa nhất, loại Mi maigre ( medium lean, maximum 23 % fat) , Maigre (Lean, max 17 % fat), và tốt nhất là loại Extra maigre (extra lean).
Sợ mỡ th́ nên mua loại thịt nạc extra lean.
Đồ ḷng, phá lấu th́ là vua chất béo và cholesterol. 100gr gan ḅ có 355mg cholesterol, gan heo 372 mg cholesterol, tim 274 mg cholesterol, thận hay trái cật ḅ 804mg cholesterol và óc ḅ chứa 2000mg cholesterol.
Đừng quên thịt nguội charcuterie (saucisse, jambon, lạp xưỡng) chứa rất nhiều mỡ, cholesterol, muối và hóa chất.
Ḷng đỏ hột gà loại Large 274mg cholesterol.
Tôm cua chứa nhiều cholesterol hơn cá. Tôm : 166mg cholesterol, 6 con ṣ 46 mg cholesterol, Ở các loài thủy sản, chất béo thường có dưới dạng acid béo Omega 3. Cá mackerel 99mg cholesterol, cá pink salmon 65 mg cholesterol, cá cod 81 mg cholesterol, khô mực 250 mg cholesterol. ..
Mỡ vịt có tốt không?
Thịt vịt chứa rất nhiều mỡ, đặc biệt là phần dưới da. Có người nói rằng mỡ vịt nhờ có chứa khá nhiều chất béo không băo ḥa đơn thể (monounsaturates) nên cũng rất tốt không thua ǵ dầu olive?
Để pḥng bệnh tim mạch, các nhà dinh dưỡng khuyên chúng ta nên cẩn thận và nên chuộng các loại dầu không băo ḥa đa thể polyunsaturates và không băo ḥa đơn thể có nhiều trong các loại dầu thực vật, trong các hạt dẻ nut và trong cá.
Xét về phương diện acid béo (acid gras), thịt vịt nằm giữa bơ và dầu olive. Thịt vịt chứa ít chất béo băo ḥa (chất béo xấu) hơn bơ, nhưng lại ít chất béo không bảo ḥa đơn thể (chất béo tốt)hơn dầu olive.
AG saturés
AG monoinsaturés
AG polyinsaturés
Gras de canard
35 %
52 %
14 %
Huile d’olive
14 %
77 %
9 %
Huile de canola
7 %
62 %
31 %
Beurre
66 %
30 %
4 %
Khác hơn thịt gà là thịt trắng, thịt vịt dược xếp vào nhóm thịt đỏ (v́ có tỷ lệ myoglobine cao) chung với thịt heo, trâu, ḅ, và dê cừu.
Dù cho thịt vịt có chứa nhiều chất béo tốt (giống như dầu olive) di nữa nhưng nó vẫn là một loại thịt chứa quá nhiều mỡ, quá béo cho nên cần phải cẩn thận, ăn vừa phải, và chỉ nên thỉnh thoảng mới ăn mà thôi.
Những chất có thể thay thế mỡ.
Ư thức được những bất lợi do dầu mỡ gây ra cho sức khỏe nên giới kỹ nghệ thực phẩm đă cho tung ra thị trường một số sản phẩm có thể được dùng để thay thế mỡ. Các chất nầy duy tŕ tính trơn bóng và óng ả của sản phẩm. Người tiêu thụ khi ăn vào vẫn có cảm giác ngon béo như thật.Đó là các chất Gomme de Guar, Gomme arabique, các chất trích từ rong biển (như chất Carrhagénine ), các chất tinh bột (starch) ), các loại đường Polydextrose, hoặc các loại Protein trích lấy từ trứng gà.
Những chất vừa kể thường được sử dụng trong các loại thức ăn nhẹ (light, diet) nhược năng (hypocaloric). Có thể thấy chất nầy trong các sauce sền sệt chua chua ngọt ngọt dùng để trộn salade, trong sauce mayonnaise, trong các tartinade (để trét lên bánh ḿ), và trong yogurt vv… Năm 1996,Hoa Kỳ đă tung ra thị trường chất Olestra để thay thế chất béo trong kỹ nghệ thực phẩm. Olestra ổn định ở nhiệt độ cao và được dùng rộng răi để trộn trong các gói chips bán khắp nơi.
Tuy nhiên , tiêu chăy và t́nh trạng trỉnh hậu môn thường xuyên là những trở ngại chính yếu của Olestra. Chất nầy không được phép sử dụng tại Canada .
Dầu mỡ và các chất độc
Dầu mỡ dễ bị oxy hóa, dễ hư và dễ bị hôi (rancid). Kỹ nghệ đă sử dụng phương pháp ép nóng để trích lấy dầu và sau đó là giai đoạn khử mùi. Trong quá tŕnh sản xuất, một số vitamin E sẽ bị mất đi. Nên biết là vitamin E là chất chống oxy hóa (antioxidant) rất hữu hiệu.
Để tránh sự bất lợi nầy, nhà sản xuất cho trộn thêm những chất chống oxy hóa như BHA (butylated hydroxyanisole) hoặc BHT (butylated hydroxytoluene). Có dư luận cho rằng hai chất vừa kể có thể gây ung thư?
Có nên hoàn toàn loại bỏ chất béo hay không?
Không nên . Muốn duy tŕ một sức khỏe tốt, cần phải có một số chất béo trong dinh dưỡng .
Ngày nay, chất béo, mỡ dầu bị người ta kết tội đủ thứ, nào là nguyên nhân của các bệnh tim mạch và một số bệnh cancer nữa.
Bởi lẽ nầy,chúng ta cần phải thận trọng hơn, hạn chế, tiết giảm việc dùng thực phẩm quá béo, hoặc nhiều dầu nhiều mỡ, nhưng chúng ta không thể hoàn toàn loại bỏ chúng được.
Nên ăn bao nhiêu chất béo trong ngày?
+ The American Heart Association đưa ra khuyến cáo sau đây:
Tổng số chất béo (tốt lẫn xấu) ăn vào trong một ngày không nên vượt quá giới hạn 30% của nhu cầu năng lượng 2000 calories/ngày. Biết rằng 1g chất béo tạo ra 9 calories.
– 1/2 số chất béo phải là chất béo không băo ḥa đơn thể monounsaturated fat (có nhiều trong dầu olive).
– 1/4 là chất béo không băo ḥa đa thể polyunsaturated fat (như oméga 3 và oméga 6).
– 1/4 c̣n lại là chất béo băo ḥa saturated fat.
Có cách nào để giảm chất béo hay không ?
* Chọn những loại sản phẩm ít chất béo băo ḥa, trên nhăn hiệu có chữ Light ,
Léger, Low fat , Faible en gras. Nên dùng Margarine loại Soft, Light,
Non hydrogenated.
* Tránh những sản phẩm có chứa dầu dừa, nước cốt dừa và các loại dầu cọ,
hoặc có chữ Shortening , Hydrogenated, Partially hydrogenated .
* Nên sử dụng các loại thức ăn hay dầu thực vật có nhiều chất béo không băo ḥa
* Nên dùng thịt nạc là tốt nhất. Thịt xay nhớ chọn loại Extra maigre(Extra lean).
* Thịt mua về,lóc bỏ da, bỏ mỡ, nhứt là thịt gà.
* Hạn chế ăn đồ chiên, xào có quá nhiều dầu , nhiều nước cốt dừa (đồ mặn
* Bớt đi ăn tiệm, ăn nhà hàng, cẩn thận với fast food, junk food (tạp phẩm), chỉ
thỉnh thoảng mới ăn mà thôi .
* Uống sữa gạn kem hoặc sữa 1 % .
*Tránh bớt ăn đồ ḷng, phá lấu, thịt nguội.
* Bớt thịt ḅ, thịt heo, có thể thay thế bằng thịt gà (bỏ da), và cá .
* Bớt xài dầu mỡ lúc nấu ăn, dùng loại chảo không dính T Fal để chiên .
* Ăn nhiều rau, đậu, tàu hủ, trái cây. Một số rau quả tươi, đậu nành có chứa chất Phytosterol. Chất nầy có khả năng ngăn chận việc hấp thụ cholesterol tại ruột nhờ đó làm giảm cholesterol trong máu.
Đọc kỹ nhăn hiệu trước khi mua
Tại Canada và Hoa Kỳ nhăn hiệu dinh duỡng (nutrition facts,valeur nutritive) in trên sản phẩm phải tuân hành theo những quy định pháp lư chặt chẽ và rơ rệt về mặt kiểm soát thực phẩm. Chính phủ Hoa Kỳ và Canada (FDA và Santé Canada ) ấn định năm 2006 là thời hạn chót để bắt buộc giới kỹ nghệ thực phẩm phải áp dụng nhăn hiệu dinh duỡng mới trên tất cả sản phẩm bán ra. Những từ in trên sản phẩm (gọi là allegations,claims) đều phải tuân theo một số điều kiện ấn định bởi bộ luật kiểm soát thực phẩm. Sau đây là một vài thí dụ áp dụng tại Canada :
– Faible teneur en cholesterol, low in cholesterol (ít cholesterol): Không chứa hơn 20mg cholesterol cho mỗi phần chuẩn (par portion, per serving). Không được có hơn 2 gr chất béo băo ḥa cho mỗi phần chuẩn và cũng không được chứa nhiều hơn 15 % calorie tạo ra bởi tất cả các loại chất béo.
– No cholesterol, cholesterol free (Không cholesterol): Không chứa hơn 3mg cholesterol cho 100 gr sản phẩm. Không có hơn 2 gr acid béo băo ḥa và cũng không có hơn 15 % calorie do các chất béo tạo ra. Tuy nhiên,có một số sản phẩm gốc thực vật (thí dụ dầu bắp), tự nó không bao giờ có cholesterol cả nhưng nhà sản xuất vẫn cố ư cho in thêm câu cholesterol free, no cholesterol, cholesterol O ,với mục đích chính là quảng cáo và khuyến măi mà thôi.
– Ngoài ra, một số hàng nhập cảng từ Á Châu cũng có cho in nhăn hiệu dinh dưỡng đàng hoàng, nhưng những số liệu ghi theo có thật sự đúng như vậy hay không là một chuyện khác.
– Faible teneur en matières grasses, Leger en matières grasses, Low fat (Ít chất béo): Không được chứa hơn 3gr chất béo trong một phần chuẩn. Không được có hơn 15 gr chất béo nói chung cho 100 gr sản phẩm.
– Free of trans fat : ít hơn 0.2g trans fat cho mỗi phần chuẩn (per serving)
– Sans gras, No fat , fat free (Không có chất béo): Không được có hơn 0.1 gr chất béo cho 100gr sản phẩm .
– Faible teneur en acides gras saturés, low in saturated fat (ít chất béo băo ḥa): không chứa hơn 2 gr chất béo cho mỗi phần chuẩn và cũng không được có hơn 15 % calorie do chất béo tạo ra.
– Léger, Light (nhẹ) giảm 25 % calories, hoặc chất béo hơn sản phẩm b́nh thường cùng một loại.
– Source of energy: phải có ít nhất là 100 Calories (hay 420kJ) cho một phần chuẩn.
Đánh dầu mỡ từ nhiều mặt
Béo th́ ngon, nhưng ăn nhiều và ăn thường xuyên quá cũng có thể không tốt cho sức khỏe.
C̣n nhớ lúc xưa ở quê nhà, mỗi lần đi ăn phở, ḿnh thường hay xin thêm một ít nước béo cho nó ngon. Các món như chuối chưng, chè đậu, chè ba màu, bột chiên, cari, chả gị, kiễm, và đồ kho để ăn chay (mua ngoài chợ và cả ăn ở trong chùa) đều có chứa hoặc nhiều nước cốt dừa hoặc nhiều dầu lắm. Ba ngày Tết, hầu như mỗi nhà VN đều phải có một nồi thịt kho nước dừa , mà phải là loại thịt đùi nửa nạc nửa mỡ mới đúng điệu.
Chỉ riêng một vài dẫn chứng vừa kể cũng đủ thấy là mỡ dầu là một thành phần quan trọng không thể thiếu được trong tập quán ăn uống của chúng ta.
Ngày nay, hiện tượng béo ph́, bệnh tim mạch, cao máu, tiểu đường và một vài loại cancer là những tai họa thật sự trong xă hội Bắc Mỹ và cũng của Việt Nam nữa. Người ta thường gọi đó là bệnh của nhà giàu, nhưng riêng người gơ th́ không nghĩ như vậy. Dù nghèo hay giàu, dù ở VN hay ở bên Tây, bên Mỹ, bên Tàu, dù ăn chay hay ăn mặn, dù ốm hay mập, nếu xài quá nhiều dầu mỡ th́ nguy cơ bệnh tật vẫn giống y như nhau hết.
Tuy vậy, chất béo cũng rất cần thiết cho trẻ em đang lớn, nhất là lúc các cháu được 1-2 tuổi. Chúng cần thật nhiều chất béo để tăng trưởng và để phát triển tốt.
Chất béo của thực phẩm chưa phải là nguyên nhân duy nhất làm tăng nồng độ cholesterol trong máu.
Hàm lượng chất béo (cholesterol và triglyceride) trong máu cũng c̣n có thể tăng lên bởi nhiều nguyên nhân khác nữa như:
* di truyền, tuổi tác cao, thời gian măn kinh ở phụ nữ monopause, thiếu vận động hay thể thao
* một số thuốc như steroid anabolisant, progesterone,một số thuốc ngừa thai,các corticoides , thuốc trị áp huyết cao nhóm Thiazide diuretics, các thuốc trị cao máu thuộc nhóm chẹn bêta(bêta bloquant)như Atenolol,Acebutolol vv… cũng có thể làm tăng cholesterol trong máu.
*Ngoài ra cần phải nhớ là thuốc lá, rượu và café (uống nhiều) đều là những thứ làm gia tăng nguy cơ xuất hiện các bệnh chứng về tim mạch.
Cao niên trên 65, thay đổi nếp sống, năng vận động, nguy cơ bênh tim giảm 50% so với các cụ làm biếng vận động.
“Ottawa: Kết quả một công tŕnh khảo cứu về bệnh tim mạch, vừa được công bố trên tạp chí y khoa số tháng 7, the Journal of The American of Cardiology (JACC) trên những người lớn tuổi.
Theo bản khảo cứu này th́ những người lớn tuổi,có một cuộc sống hoạt động, ăn uống điều độ, tập thể dục, đi bộ, uống rượu chừng mực, không hút thuốc, duy tŕ mức cân nặng thích hợp, sẽ giảm nguy cơ bị các bệnh tim mạch đến 50 phần trăm, so với những người lớn tuổi, không hoạt động khác.
Theo các thống kê của the Heart and Stroke Foundation th́ hiện có nửa triệu người Canadians bị bệnh tim mạch, và hàng năm có thêm 50 ngàn khác bị các bệnh suy tim này.
Cũng theo bác sĩ Llana Del Gobbo, trưởng nhóm khảo cứu, th́ việc tập thể dục của những người lớn tuổi, không cần phải cố gắng, nặng nhọc như những người trẻ, nhưng kết quả cũng không thua ǵ những người tập nặng.
Những hoạt động khác như làm vườn, đi bộ với tốc độ chậm 3 cây số rưỡi một giờ,, cũng giúp làm giảm nguy cơ bị bệnh tim trở lại.” (ngưng trích Những người trên 65 tuổi, sống khỏe mạnh, sẽ giảm nguy cơ bị bệnh tim 50 phần trăm-Thoibao.online July/9/2015)
JACC- July, 2015- Contribution of Major Lifestyle Risk Factors for Incident Heart Failure in Older Adults
Đừng quên STRESS cũng là mối nguy cơ gây bệnh tim mạch
Stress hay căng thẳng tinh thần về lâu về dài có thể là một mối nguy cơ gây ra bệnh tim mạch (cao huyết áp, đau thắt ngực, nhịp tim không đều…). Khảo cứu cho thấy stress liên hệ đến cơ chế làm đông máu, nghẽn tim…
“Having too much stress, for too long, is bad for your heart.
If you're often stressed, and you don't have good ways to manage it, you are more likely to have heart disease, high blood pressure, chest pain, or irregular heartbeats.
The stress itself can be a problem. It raises your blood pressure, and it's not good for your body to constantly be exposed to stress hormones. Studies also link stress to changes in the way blood clots, which makes a heart attack more likely.
The way you handle stress also matters. If you respond to it in unhealthy ways -- such as smoking, overeating, or not exercising
Các loại thuốc Tây giúp làm giảm mỡ cao trong máu.
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều dược phẩm rất công hiệu để làm giảm cholesterol, và triglyceride trong máu, chẳng hạn như Atorvastatin(Lipitor), Lovastatin(Mevacor),Pravastatin (Pravachol), Simvastatin(Zocor), Gemfibrozil(Lopid), Probucol,Clofibrate, Fenofibrate vv..
Tuy vậy , phản ứng phụ của chúng cũng nhiều và có thể gây ảnh hưởng xấu đến chức năng hoạt động của gan (làm tăng các enzyms của gan). Chúng ta cần phải tuyệt đối tuân theo lời chỉ dẫn của bác sĩ.
Trước nay các người bị cao cholesterol thường uống các loại thuốc nhóm Statins để kéo hạ cholesterol xấu LDL xuống. Gần đây các nhà nghiên cứu Hoa Kỳ vừa cho biết họ đang thí nghiệm một loại thuốc có khả năng làm tăng cholesterol tốt HDL lên. Qua thí nghiệm, LDL giảm 40% và HDL tăng được 138%.Thuốc mới nầy có tên là Anacetrapib. Kết quả rất khích lệ.
Thuốc thiên nhiên và cholesterol
Đứng về mặt thuốc thiên nhiên, quảng cáo cũng không phải ít về những thuốc thần,thuốc thánh và về sản phẩm có thể giúp hạ cholesterol, giảm mập vv…
Đó là các viên dầu cá có chứa một hỗn hợp gồm có Omega 3,6,9 + vitamin E , niacin , tisane, trà xanh, trà đắng, trà đinh, thuốc lá cây, nấm linh chi, nấm hương, tam thất, mộc nhỉ, mè đen và biết bao nhiêu thứ khác nữa được bày bán trong các tiệm thuốc Bắc hoặc được giới Đông y phổ biến. Các sản phẩm vừa nêu có thể giúp làm giảm một phần nào chất béo trong cơ thể, tuy vậy phía Tây y vẫn thường xuyên cảnh giác mọi người cần nên thận trọng để tránh cảnh tiền mất tật mang.
Một vài loại thực phẩm, chẳng hạn như các chất xơ tan trong nước (soluble fibre ) thấy nhiều trong cám lúa yến mạch (oat bran, son d’avoine ), lúa mạch (barley), Psyllium , hạt hạnh nhân (almond), quả hạch Walnut, củ hành Tây, tỏi ăn sống, trái blueberries, sữa đậu nành cũng có thể giúp làm giảm phần nào cholesterol xấu trong máu.
Kết luận
+ Tiết chế ăn uống: ăn vừa phải các chất đường, mỡ và muối.
+ Nên dùng nhiều rau quả tươi, năng vận động, tập thể dục đều đặn và thường xuyên, giảm mập, bỏ thuốc lá, bớt rượu và bớt cà phê.
+ Nên quẳng gánh lo đi và vui sống với mọi người.
+ Riêng với người có tuổi, mỗi năm nên đi khám bác sĩ và xin được thử máu, thử tim một lần.
Căn cứ vào kết quả xét nghiệm, bệnh sử và một số yếu tố khác như tuổi tác, cân nặng, có hút thuốc, nam hay nữ, có bị tiểu đường hay không… Bác sĩ sẽ thiết lập cho bạn một bản ước đoán % mối nguy cơ bạn có thể bị nghẽn mạch vành tim (risque de coronapathie) thuộc vào loại nào (thấp – trung b́nh – cao) trong ṿng 10 năm sắp tới.
Biết để đề pḥng, để thay đổi cách sống và cũng để uống thuốc!
Và đây cũng lời khuyên của một nhà chuyên khoa về tim mạch Việt Nam, BS Michel Nguyễn của Đại học Sherbrooke,Canada:
“Tập thể dục thường xuyên, bỏ thuốc lá, và đồng thời nên uống thuốc để tác động thẳng lên những yếu tố nguy cơ Để pḥng ngừa bệnh tim mạch chúng ta cần phải thay đổi nếp sống: dinh dương trong lành…”
“La maladie coronarienne - le rétrécissement des artères du coeur - est la maladie du coeur la plus fréquente. Selon Dr Michel Nguyen, cardiologue au Centre hospitalier universitaire de Sherbrooke, elle est principalement causée par nos habitudes de vie.
«Dans les pays où les gens ne peuvent pas se nourrir de façon abondante, ils ont des maladies du coeur, mais ils n'ont pas de maladie coronarienne.»
La maladie coronarienne fait en sorte que trop peu d'oxygène se rend au coeur, ce qui peut amener d'autres problèmes comme les crises cardiaques. L'alimentation est un facteur déterminant dans le développement ou la prévention de cette maladie.
«Plus on s'alimente mal, plus on s'alimente trop, plus on a de chances de développer du diabète ou de l'hypertension», souligne le Dr Nguyen. Ces deux maladies sont autant de facteurs de risque pour les maladies du coeur. Il recommande donc de manger moins de viandes rouges et moins de féculents. Mais surtout, de manger moins tout court. «Quand on parle d'une saine alimentation, il y a la qualité, mais il y a aussi la quantité qui est importante.»
Une consommation excessive d'alcool serait également à éviter, malgré que de petites quantités soient bénéfiques pour le corps.
En modifiant votre mode de vie (alimentation saine s’inspirant du Guide alimentaire canadien, exercice physique régulier et arrêt du tabagisme) et en suivant, en parallèle, un traitement médicamenteux qui agit sur les facteurs de risque, vous diminuez sans aucun doute l’inflammation, la progression de la maladie et conséquemment les risques d’avoir d’autres crises d’angine ou un infarctus. Il n’est jamais trop tard pour changer ses mauvaises habitudes.
De nos jours, avec tout l’arsenal thérapeutique médical, l’angioplastie coronarienne et le pontage, il est rare qu’il ne soit pas possible de contrôler la maladie ou les symptômes pour que la personne atteinte puisse mener une vie normale. À condition qu’elle sache se modérer..
Troubles Cardiaques.(passeportSanté).2005
Dr Michel Nguyen, cardiologue.Chaire Lucie et André Chagnon pour l’enseignement d’une approche intégrée en prévention, Université de Sherbrooke, Canada
Dr Michel Nguyen... (Imacom Jessica Garneau)
Dr Michel Nguyen
Imacom Jessica Garneau
Tài liệu tham khảo :
-Video: New drug called more effective than Statins. VOA Nov 2010
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
u poulet halal dans votre assiette
