Một ứng cử viên 34 tuổi, chưa từng tham gia chính trường đă đánh bại một chính trị gia sừng sỏ để trở thành dân biểu đại diện khu vực 3 của tiểu bang New York trong Hạ viện Hoa Kỳ trong cuộc bầu cử giữa kỳ tháng Mười Một vừa qua. Nhưng cuộc điều tra hậu bầu cử của báo chí đă phơi trần một vụ tai tiếng làm rúng động cả nước và cho thấy hậu trường chính trị thật đáng thất vọng ở một nền dân chủ lâu đời nhất thế giới.
Khi ra tranh cử, ứng cử viên George Santos, đảng Cộng ḥa, đă tŕnh với cử tri một bản lư lịch đẹp như mơ và nó đă giúp cho anh ta chiến thắng đối thủ Robert Zimmerman của đảng Dân chủ, mang về cho đảng Cộng ḥa một chiếc ghế quư giá để chiếm vị thế đa số ở Hạ viện. Chỉ c̣n một tuần lể nữa, Santos sẽ trở thành dân biểu liên bang, nhưng ông nghị đắc cử (Representative-elect) đang phải đối mặt với các cuộc điều tra h́nh sự của cả liên bang và quận hạt và chưa biết có được phép ra tuyên thệ để nhậm chức hay không.
Hóa ra bản lư lịch đẹp đẽ của anh ta là một sự bịa đặt trắng trợn đă bị các nhà báo điều tra của
The New York Times vạch ra từng điểm một trong loạt bài khởi đăng từ 19 tháng Mười Hai 2022.
Trong bản khai lư lịch của anh ta trên trang web ứng cử viên của đảng Cộng ḥa và trong chiến dịch tranh cử, George Santos luôn nói ḿnh đă tốt nghiệp đại học Baruch ở New York năm 2010, từng làm chuyên viên của hai tổ chức tài chính lớn là
Citigroup và
Goldman Sachs; gia đ́nh anh ta có sở hữu đến 13 bất động sản cho thuê trị giá đến 80 triệu USD; anh ta có công ty tư vấn tài chính riêng với tiền lương 750,000 USD và hơn 1 triệu USD tiền lời cổ phiếu trong năm qua. Anh ta đă lập ra một tổ chức thiện nguyện cứu nguy động vật và đă từng cứu hơn 2,500 con chó, con mèo, v...v…
Để thu hút lá phiếu của người gốc Do Thái khá đông đảo ở phía Bắc New York, Santos khai họ ngoại của anh ta là người Do Thái, đă từ Ukraine chạy trốn Đức Quốc Xă sang tận Brazil bên Nam Mỹ, v...v… Để lấy nước mắt của cử tri, anh ta nói anh ta mất bốn nhân viên trong vụ thảm sát tại câu lạc bộ Pulse của giới đồng tính ở Orlando năm 2016; mẹ anh ta, điều hành một công ty tài chính đóng tại tháp đôi World Trade Center New York bị đánh sập trong vụ khủng bố 11 tháng Chín nhưng đă may mắn thoát chết, v...v…
Tất cả những lời đẹp đẽ đó đều là những sự bịa đặt để che giấu một thực tế không đẹp chút nào:
Santos chưa từng học đại học, chưa từng là nhân viên của một ngân hàng cỡ xoàng, nói chi đến các ông lớn Citigroup và Goldman Sachs mà chỉ là nhân viên trực điện thoại với mức lương 15 USD/giờ, từng phạm tội ăn cắp và bị buộc tội ở Brazil đến nay vẫn chưa thi hành án v́ đă đi khỏi nơi cư trú, từng bị chủ cho thuê nhà đuổi ra tới ba lần v́ không trả tiền nhà; vay tiền của bạn bè rồi quỵt nợ.
Gia đ́nh Santos chẳng hề làm chủ căn nhà cho thuê nào và cũng chẳng có công ty nào có nhân viên chết thê thảm cả. Mẹ George chỉ là một người y tá khiêm tốn người Brazil, không hề có máu Do Thái, và khi bà qua đời v́ bệnh ung thư năm 2016, Santos phải lên mạng để xin quyên tiền làm tang lễ… Dù khai tài sản có đến 11 triệu USD và làm chủ nhiều biệt thự (mansion) ở New York nhưng theo điều tra của tờ báo địa phương
The North Shore Leader,
Santos và người chồng đồng tính của ḿnh (Santos là người đồng tính nam) đang cùng sống trong một căn hộ cho thuê trong một khu nhà phố liên kế ở hạt Queens…
Sau khi thủ đoạn bịa đặt bị vạch trần trước công luận, Santos phải thừa nhận hành vi man khai, nhưng không cho rằng đó là hành vi lường gạt! Trong ba cuộc phỏng vấn với các hăng truyền thông bảo thủ, anh ta chỉ thừa nhận đă
"làm đẹp" (embellishing) bản lư lịch và không nhằm lừa gạt ai.
Dù sao th́ hành vi gian dối của ông nghị đắc cử này đă bị cả nước Mỹ tức giận và các cơ quan thực thi pháp luật đă bắt đầu điều tra xem xét anh ta có phạm tội h́nh sự nào liên quan tới hoạt động tài chính và có lừa dối cử tri về thành tích của bản thân khi vận động tranh cử hay không.
Một cuộc điều tra cấp liên bang do Văn pḥng Biện lư Hoa Kỳ tại Brooklyn tập trung vào các giao dịch tài chính khả nghi của Santos. Một cuộc điều tra khác, do Văn pḥng Biện lư hạt Nassau đang
"xem xét nhiều lời tuyên bố bịa đặt và mâu thuẫn liên quan tới dân biểu đắc cử Santos".
"Không có ai đứng trên luật pháp và nếu một tội phạm pháp được thực hiện ở quận hạt này, chúng tôi sẽ xử lư", bà Anne Donnelly, chánh biện lư hạt Nassau, nơi mà Santos ra tranh cử cũng là một đảng viên Cộng ḥa, cho biết. Bộ trưởng Bộ Tư pháp tiểu bang New York Letitia James được biết đă chú ư đến yếu tố tội phạm trong hành vi man khai của Santos và có thể sẽ tổ chức cuộc điều tra riêng của tiểu bang.
Người dân ở New York biểu t́nh phản đối và đ̣i George Santos phải từ chức. (Ảnh chụp màn h́nh ti-vi).
Santos đă từng thất bại khi ra tranh cử năm 2020, nhưng lần này (2022) anh ta thành công một phần nhờ cái lư lịch bịa đặt và phần khác nhờ quan điểm ủng hộ mạnh mẽ những thuyết âm mưu của cựu Tổng thống Donald Trump cùng giới chính trị gia MAGA trong đảng Cộng ḥa.
Chưa biết các cuộc điều tra h́nh sự về George Santos sẽ dẫn đến đâu,
nhưng cho đến lúc này các vị lănh đạo Cộng ḥa ở Hạ viện Hoa Kỳ vẫn giữ một thái độ im lặng khó hiểu. Nếu lănh đạo Cộng ḥa ở Hạ viện yêu cầu Santos phải từ bỏ chức vụ dân biểu mà anh ta sắp đảm nhiệm, và nếu anh ta làm theo, th́ tiểu bang New York sẽ phải tổ chức một cuộc bầu cử đặc biệt ở khu vực bầu cử số 3 gồm hạt Nassau và Queens. Đó sẽ được coi là một đ̣n mạnh giáng vào đảng Cộng ḥa, hiện đang có một đa số mỏng manh tại Hạ viện.
Ứng cử viên đă bị Santos đánh bại, ông Zimmerman, hôm thứ Ba 27 tháng Mười Hai lên tiếng thách thức Santos
"tái đấu" trong cuộc bầu cử đặc biệt nếu có, và tin rằng lần này ông ta sẽ chiến thắng. Vị đứng đầu khối đa số đảng Dân chủ trong Hạ viện cũng chính thức yêu cầu phía đảng Cộng ḥa buộc Santos phải từ chức để bầu ra một người
"xứng đáng" khác.
Bất chấp thời tiết giá lạnh, rất đông người dân ở New York đă xuống đường biểu t́nh đ̣i Santos phải từ chức và không chấp nhận một người gian dối lư lịch như thế có thể làm đại diện cho họ trong cơ quan quyền lực nhất của quốc gia.
Tuy nhiên Dân biểu Kevin McCarthy (Cộng ḥa-California), người đang lănh đạo khối Cộng ḥa thiểu số tại Hạ viện và đang vận động cho chức vụ Chủ tịch Hạ viện thay bà Nancy Pelosi của đảng Dân chủ trong nhiệm kỳ Hạ viện thứ 118 từ ngày 3 tháng Giêng 2023, sẽ không bao giờ yêu cầu Santos từ chức. Lư do đơn giản là Santos quyết ủng hộ McCarthy làm chủ tịch Hạ viện trong lúc ông ta đang phải đối phó với sự chống đối của một nhóm các dân biểu Cộng ḥa
"nổi loạn". Dân biểu Adam Kinzinger (Cộng ḥa–Illinois) nói thẳng:
"McCarthy cần lá phiếu của anh ta [Santos]. Đó là lư do tại sao hành vi gian lận để trúng cử của anh ta sẽ được tha thứ. Anh ta thực tế đă nói dối để thắng. LỪA ĐẢO", ông Kinzinger viết trên Twitter.
Trong chỗ riêng tư, nhiều dân biểu Cộng ḥa thừa nhận vụ gian dối của Santos là nghiêm trọng nhưng họ cố đánh lạc hướng sự phẫn nộ của công chúng bằng cách biện hộ rằng đảng Dân chủ cũng có những trường hợp có vấn đề như vậy. Cho đến chiều thứ Ba 27 tháng Mười Hai, các trang web tranh cử của đảng Cộng ḥa đă âm thầm xóa sạch những thông tin gian dối về học vấn và nơi làm việc của Santos.
Thái độ đồng lơa của lănh đạo đảng Cộng ḥa không ngăn cản được một số thành viên của đảng lên tiếng yêu cầu Ủy ban Đạo đức của Quốc hội Hoa Kỳ mở cuộc điều tra tư cách của Santos và yêu cầu anh ta hợp tác đầy đủ với các cơ quan thực thi pháp luật.
Santos có thể vẫn trở thành dân biểu sau ngày 3 tháng Giêng 2023, v́ chưa có luật lệ nào quy định việc hủy bỏ kết quả bầu cử khi phát hiện ứng cử viên man khai lư lịch. C̣n nếu dựa vào tiêu chuẩn về tư cách đạo đức, ḷng tự trọng và tính liêm chính để buộc Santos phải từ bỏ chức vụ th́ e rằng đó là chuyện không thực tế. Các chính trị gia thời nay coi trọng lợi ích cá nhân, lợi ích đảng phái đến mức bỏ qua những phẩm cách căn bản tối thiểu của một người làm chính trị v́ lợi ích của cộng đồng, của đất nước. Điều may mắn là Hoa Kỳ c̣n có một hệ thống truyền thông báo chí đa chiều, độc lập và mạnh mẽ để kiểm soát quyền lực của các đảng chính trị và luôn lên tiếng báo động cho công chúng về những mối đe dọa cho nền dân chủ.