GS Hà Tôn Vinh đă phân tích. Hơn 90% giao dịch trên toàn cầu hiện nay không sử dụng tiền mặt. Trong bối cảnh đó, một số cá nhân/ tổ chức đă sáng lập ra tiền mă hóa (Cryptocurrency).
Loại tiền này thường hoạt động trong một hệ sinh thái mở và có thể chuyển đổi sang các dạng tiền tệ khác. Chính v́ có thể giao dịch trực tiếp mà không cần thông qua ngân hàng, nó sẽ thách thức đồng tiền chính thức của các quốc gia cũng như vai tṛ của ngân hàng Nhà nước.
“Ngoài việc gây ảnh hưởng toàn bộ nền kinh tế khi làm giảm vai tṛ điều tiết thị trường của Nhà nước, tiền mă hóa c̣n gây ra nhiều hệ lụy khác, bao gồm cả việc dùng coin vào các giao dịch phi pháp”.
Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đă giao Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu đồng tiền kỹ thuật số để xem xét liệu có thể đưa vào sử dụng. Tại Trung Quốc, Chính phủ đă hợp thức tiền kỹ thuật số nhưng chỉ công nhận đồng tiền do Nhà nước phát hành. Trong khi đó ở Mỹ, đô la vẫn là đồng tiền hợp pháp duy nhất.
“Ngay cả ở Mỹ cũng chưa ai nghiên cứu được chính xác mức độ ảnh hưởng của tiền mă hóa. Đối với Việt Nam th́ đồng tiền này càng quá mới”.
Bên cạnh những đồng coin phổ biến, được nhiều người đầu tư như Bitcoin, Ethereum... trên thế giới có hàng ngh́n loại coin khác nhau. Theo ông Vinh, đầu tư vào những coin nhỏ lẻ, được giao dịch trên sàn phi tập trung (DeFi) rất nguy hiểm.
“Những cá nhân/ tổ chức tạo ra đồng coin mới chủ yếu đánh vào ḷng tham muốn làm giàu nhanh của mọi người. Họ thường quảng bá đây là đồng tiền sinh lợi nhiều, rủi ro ít và có tính lan tỏa cao”.
Nhưng thực tế, thường sau khi lập đỉnh, các đồng coin này sẽ chết hoặc trở thành coin rác, không thể lên giá. Nguyên nhân chính là do cá nhân/ tổ chức sáng lập không có khả năng chi trả khoản chênh lệch rất lớn cho các nhà đầu tư ban đầu. Đồng coin từ đó giảm uy tín, tụt giá trên thị trường. Những người mua coin sau cùng sẽ là người chịu thiệt hại nặng nhất và có nguy cơ trắng tay.
Theo ông Vinh, có thể hiểu mô h́nh vận hành của các đồng tiền này như sau: A mời B mua coin với giá 10 đồng, quảng cáo về khả năng tăng giá 10 lần trong khoảng X thời gian. A lại mời C và D… mua coin khi nó đang lập đỉnh với giá 100 đồng, quảng cáo rằng nó sẽ tiếp tục tăng 30% chỉ trong thời gian ngắn. Lúc này, A dùng tiền của C và D trả cho B 100 đồng, số c̣n lại bỏ túi.
“Bản chất vẫn là người đến sau trả cho người đến trước. Đến lúc nào đó không có người đến sau nữa th́ cả hệ thống sẽ sập. Và v́ biết trước sẽ sập, nên ngay từ khi thành lập, các đồng tiền này thường tự thừa nhận nó rất rủi ro, nhà đầu tư phải tự chịu trách nhiệm về quyết định của ḿnh”, ông Vinh nói.
Cũng có trường hợp, để có tiền trả cho nhà đầu tư bán coin vào lúc đồng tiền lên giá th́ nhà sáng lập cần phải thu hút được rất nhiều người đầu tư khác.
“Khoản tiền chênh lệch mà một người A đáng ra được hưởng đă lấy từ túi rất nhiều người khác. Tức là mỗi người đến sau sẽ đóng góp một ít vào số lăi của người đến trước”, vị GS phân tích.
Ông Vinh cũng cho rằng, để đảm bảo có đủ ḍng tiền xoay ṿng, những người thao túng đồng coin có thể sẽ đặt ra các quy định như: nhà đầu tư không được bán coin trong một khoảng thời gian nhất định, hoặc là khi coin lên giá th́ chỉ trả tiền gốc, c̣n phần chênh lệch (tức tiền lăi) th́ buộc họ phải để lại để tái đầu tư.
“Nếu như đối với nhà đầu tư nào cũng làm theo cách này th́ cuối cùng, người cầm đầu sẽ được hưởng lợi nhiều nhất. Người vào sau cùng sẽ thiệt tḥi nhiều nhất. Đây là một h́nh thức lừa đảo rất tinh vi”.
Dù không chỉ đích danh một loại coin nào, xong các phân tích của ông Vinh vô t́nh trùng khớp với đồn đoán của cộng đồng mạng liên quan đến đồng DBZ của Johnny Đặng. Cụ thể, có ư kiến cho rằng Johnny Đặng và Khoa Pug đă bắt tay nhau thổi giá đồng DBZ rồi "xả" để kiếm lời. Khi đồng coin này lao dốc, họ quay sang chỉ trích nhau chỉ để đánh lạc hướng dư luận.
Không trực tiếp b́nh luận về vấn đề này, nhưng vị GS người Mỹ cũng cho rằng, trên CoinMarketCap hiện nay có rất nhiều đồng tiền ảo. “Cá nhân tôi đă thấy rất nhiều đồng tiền ít phổ biến do một số người tự quảng cáo là đại gia, tỷ phú sáng lập ra bị chết yểu. Rất hiếm loại trụ được 1-2 năm. Khi đầu tư vào những đồng coin như vậy, mọi người phải rất dè chừng”, ông Vinh nói thêm.