Điều này sẽ làm lung lay định nghĩa về cái chết, đặc biệt là quá tŕnh chết năo khi thiếu oxy vốn được cho là không thể đảo ngược.
Trong một bước tiến đột phá, các nhà khoa học Mỹ đă khôi phục được một phần sự sống cho đôi mắt của người hiến tạng đă chết trước đó 5 tiếng đồng hồ.
Bằng cách đưa các tế bào vơng mạc vào môi trường mô nuôi cấy đặc biệt, các tế bào này đă phản ứng trở lại được với ánh sáng và gửi đi những tín hiệu được gọi là sóng b, "giống với tín hiệu được ghi lại từ đối tượng sống".
Đây là lần đầu tiên các sóng b này được kích hoạt trở lại từ tế bào mắt đă chết trong khoảng thời gian dài. Và bởi vơng mạc cũng là một phần của hệ thần kinh trung ương (CNS), các nhà khoa học đặt câu hỏi: Liệu các tế bào khác như năo và tủy sống có thể được phục hồi theo cách tương tự hay không?
Điều này sẽ làm lung lay định nghĩa về cái chết, đặc biệt là quá tŕnh chết năo khi thiếu oxy, vốn được cho là không thể đảo ngược.
Nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà khoa học đến từ Đại học Utah và Viện Nghiên cứu Scripps. Họ nhận thấy sau khi cơ thể chúng ta chết đi, vẫn có một số cơ quan nội tạng có thể được duy tŕ sự sống. Và điều này có ích cho các bệnh nhân đang chờ được ghép tạng.
Tuy nhiên, kể từ khoảnh khắc ngưng tuần hoàn - hay khi máu mang oxy không được bơm tới các tế bào thần kinh nữa, các tế bào này sẽ chết chỉ sau vài phút. Điều đó khiến cho nỗ lực mang chúng trở lại trạng thái sống thường xuyên thất bại.
Năm 2019, lần đầu tiên một nhóm các nhà khoa học tại Đại học Yale đă tạo nên đột phá khi có thể khôi phục các tín hiệu tế bào trong 32 bộ năo heo đă chết sau 4 tiếng đồng hồ. Họ làm điều này thông qua một hệ thống bơm máu được làm ấm pha với thuốc vào năo heo.
Kết quả là hệ thống tuần hoàn và một số tế bào đă hồi sinh trở lại. Tuy nhiên, không có tín hiệu điện năo đồ nào được ghi nhận từ phản ứng "hồi sinh" này, chứng tỏ các tế bào năo heo không thực sự giao tiếp được với nhau và ư thức của con lợn không hề hồi sinh.
Hệ thống tuần hoàn giúp hồi sinh năo heo ở thời điểm 4 tiếng đồng hồ sau khi chết của Đại học Yale.
Bây giờ, cũng bằng cách phục hồi ḍng oxy và tạo ra một môi trường tuần hoàn, các nhà khoa học Utah cho biết họ đă tiến thêm được một bước với việc hồi sinh các tế bào vơng mạc từ trạng thái chết.
"Chúng tôi đă có thể đánh thức các tế bào cảm thụ ánh sáng trong hoàng điểm của con người, đây là một phần của vơng mạc chịu trách nhiệm về tầm nh́n trung tâm của chúng ta và khả năng nh́n rơ các chi tiết và màu sắc", nhà khoa học y sinh Fatima Abbas giải thích.
"Trong đôi mắt có được sau 5 giờ khi người hiến tạng qua đời, những tế bào này vẫn phản ứng được với ánh sáng chói, đèn màu và thậm chí cả những tia sáng rất mờ".
"Điểm khác biệt là chúng tôi có thể làm cho các tế bào vơng mạc nói chuyện với nhau, theo cách mà chúng làm trong mắt người sống để điều khiển thị giác của con người", Frans Vinberg, một nhà khoa học thị giác khác đến từ Đại học Utah giải thích thêm.
Cụ thể, các tế bào sống lại đă giao tiếp với nhau bằng sóng b. Sóng b là các tín hiệu điện được tạo ra khi ánh sáng chiếu vào vơng mạc của người sống. Trước đây, các nhà khoa học nhận thấy ngay sau khi chết, các tín hiệu sóng b trong mắt cũng sẽ biến mất, ngay cả khi bạn chiếu đèn pin trực tiếp vào mắt thi thể.
"Các nghiên cứu trước đây đă khôi phục hoạt động điện rất hạn chế trong mắt người hiến tạng, nhưng điều này chưa bao giờ đạt được ở hoàng điểm và chưa bao giờ đạt đến mức mà chúng tôi đă chứng minh được", Vinberg nói.
Tác giả nghiên cứu, tiến sĩ Frans Vinberg và tiến sĩ Fatima Abbas tại Trung tâm Mắt John A. Moran, Đại học Utah.
Cũng phải nói rằng sự hồi sinh của các tín hiệu sóng b trong vơng mạc người chết không có nghĩa là họ có thể nh́n thấy trở lại. Hoạt động thị giác c̣n cần đến sự tham gia của các vùng năo và cấp độ tế bào thần kinh cao hơn.
Tuy nhiên, nghiên cứu về cách tế bào vơng mạc đối phó với t́nh trạng thiếu oxy có thể bước đầu mở ra hi vọng cho việc phục hồi các chức năng năo bị mất.
"V́ vơng mạc là một phần của thần kinh trung ương, việc chúng tôi phục hồi được sóng b trong nghiên cứu này đặt ra một câu hỏi: Liệu chết năo - như nó được định nghĩa hiện nay - có thực sự là t́nh trạng không thể phục hồi được hay không?", các nhà khoa học viết.
Hiện nay, một số định nghĩa về 'chết năo' đ̣i hỏi sự mất hoạt động đồng bộ giữa các tế bào thần kinh. Nếu định nghĩa đó được chấp nhận, th́ vơng mạc của người trong nghiên cứu mới này vẫn chưa chết hoàn toàn.
Nghiên cứu mới thách thức định nghĩa về người chết năo.
Ngoài ra, nếu các tế bào thần kinh chuyên biệt, được gọi là cơ quan thụ cảm ánh sáng, có thể được hồi sinh ở một mức độ nhất định, th́ nó sẽ mang lại hy vọng cho các ca cấy ghép trong tương lai, có thể giúp phục hồi thị lực ở những người bị bệnh mắt.
"Chúng tôi hy vọng điều này sẽ thúc đẩy các hiệp hội hiến tặng nội tạng, người hiến tặng nội tạng và ngân hàng mắt bằng cách giúp họ hiểu được những khả năng mới thú vị mà loại h́nh nghiên cứu này mang lại", các nhà khoa học cho biết.
Nghiên cứu mới của họ đă được công bố trên tạp chí Nature.