florida80
07-29-2020, 18:57
CON TÀI LỘC
Xa … xa lắm, măi tận bên xứ Nhật Bản, xưa có một chàng họa sĩ nghèo. Hôm đó họa sĩ đương ngồi buồn thiu trong căn nhà nhỏ của chàng, chờ bữa ăn trưa. Người vú già đi chợ chưa về, chàng lim dim ngồi đó, thở dài nghĩ đến những thức ăn mà người vú có thể mua về. Chàng ngóng đợi từng phút từng giây bước chân hấp tấp của vú, tưởng tượng vẻ khúm núm khi vú kính cẩn tŕnh lên chủ những thứ mua về đựng trong chiếc lẳng nhỏ, phải đảm đang lắm mới có thể với mấy xu tiền chợ mà mua về ngần bao nhiêu thứ. Họa sĩ quả đă nghe thấy tiếng chân trở về. Chàng nhỏm vội dậy. Chàng đói lắm rồi.
Nhưng sao vú lại e dè dừng bước trước cửa thế kia? Lẵng thức ăn đậy kín.
“Vào đi chứ, vú,” chàng nói lớn, “xem vú mua được những ǵ nào”.
Người vú run run, hai tay ôm chặt lấy chiếc lẵng tre. “Bẩm cậu,” người vú nói, “cháu nghĩ rằng nhà ḿnh quạnh quẽ quá.”
Những nét nhăn trên khuôn mặt già nua của vú vừa phiền muộn, vừa thoáng vẻ cương quyết.
“Quạnh quẽ!” họa sĩ nói, “th́ tất nhiên là quạnh quẽ rồi! Vú bảo làm sao mà khách khứa tấp nập vào ra nhà này được, chúng ta có ǵ đăi họ đâu? Ngay như ta đây, đă từ lâu chẳng được nếm miếng bánh trôi bánh chay nào, hương vị những thứ đó cơ hồ ta cũng quên phứt đi rồi!” Và họa sĩ lại thở dài, bởi quả t́nh chàng thích những loại bánh chưng, bánh trôi, bánh chay vô cùng. Ôi bánh chưng nhân đậu có mỡ ngậy, bánh trôi bánh chay nhân đậu đường nhuyễn thả ngập trong màu chè đường đặc sánh và tinh khiết. Chàng c̣n thích uống trà với vài người bạn thân, trà pha và rót vào chén men sứ trắng phau, vừa thưởng thức trà vừa cùng bạn đàm đạo về một cành đào hoa nở chẳng hạn, cành đào đẹp như một nàng công chúa khép nép trong khuê pḥng.
Nhưng đă từ lâu rồi, tuần này qua tuần khác, tháng này qua tháng khác chẳng có ma nào tới mua cho một bức tranh nhỏ. Đă từ lâu rồi chàng họa sĩ nghèo nàn cam phận với bát cơm hẩm ăn với chút tép kho, nhưng nếu cái điệu chẳng ai tới ngó ngàng mua tranh này, c̣n kéo dài th́ đến cơm hẩm tép kho cũng chẳng có được nữa. Đôi mắt chàng trở về với chiếc lẵng xinh c̣n đậy kín. Có thể là vú đă khéo thu xếp mua được một hay hai củ xu hào cũng nên, biết đâu lại chẳng thêm cả một quả đào chín mọng.
“Bẩm cậu,” người vú vừa nương theo hướng nh́n của chủ vừa nói, “cháu lại c̣n nhớ h́nh như đêm đêm cứ bị thức giấc v́ chuột.”
Nghe tới đó chàng họa sĩ bật tiếng cười lớn.
“Chuột?” chàng nhắc lại khôi hài. “Chuột? Vú ơi, chuột nào mà đậu được ở cái nhà quanh năm không có lấy một hạt cơm văi trên chiếu?”
Và chàng chăm chú nh́n người vú, trí thoáng gợn nghi ngờ:
“Vú không mua ǵ ăn về th́ phải!”. Chàng nói.
“Dạ!” người vú ngượng ngùng đáp.
“Và vú mua về con mèo th́ phải.”
Người vú vội cúi thấp đầu hơn nữa khúm núm:
“Bẩm cậu thực sáng suốt, cái ǵ cậu cũng biết!”
Tới đó th́ chàng họa sĩ dậm chân đánh rầm một cái. Rồi vừa ṿ đầu bứt tai vừa đi đi lại lại trong pḥng, chàng tưởng như ḿnh chết đến nơi rồi, vừa chết đói vừa chết tức.
“Mèo! Trời ơi, mèo!” – chàng nói như hét – “vú mua mèo làm ǵ cơ chứ, vú điên sao? Ḿnh chết đói đến nơi rồi, vú biết đấy, vú lại đi rước con quỷ này về, rồi phải nuôi nó chứ, biết đâu nó chẳng c̣n hút máu ḿnh nữa. Phải rồi, đêm đến khi tôi sực dậy, khi vú sực dậy đă thấy răng nó cắn ngập cuống họng ḿnh, chỉ c̣n biết nh́n vào đôi con mắt to bằng hai cái đèn lồng của nó, thật tuyệt! Ờ mà có lẽ vú có lư! Nghèo khốn đến thế này th́ thà chết quách cho xong, thây cho con quỷ quặp lấy xác ḿnh ta đi trên nóc nhà”.
“Bẩm cậu” vú ngước đầu kêu lớn, “nhưng cũng có nhiều con mèo thật tốt. Bẩm cậu, cậu quên rồi sao chuyện thằng nhỏ vẽ toàn mèo trên tấm b́nh phong tại ngôi đền bỏ hoang nọ, rồi nó vào ngủ vùi trong căn pḥng nhỏ, nửa đêm phấp phỏng nghe như có tiếng mèo gào? Rồi sớm hôm sau tỉnh dậy nó thấy xác một con chuột khổng lồ ở ngay trước bực cửa. Tất nhiên là con chuột định đến ăn thịt nó. Bẩm cậu, ai đă giết con chuột khổng lồ đó? Chính là những con mèo của chú bé, những con mà chú đă vẽ trên b́nh phong chúng vẫn ngồi nguyên trên b́nh phong kia, nhưng móng vuốt đầy máu me. Bẩm cậu, có nhiều mèo tốt lắm chứ!”
Nói tới đấy vú khóc nức nở, chàng họa sĩ dừng lại, nh́n những giọt nước mắt chảy liên tiếp trên khuôn mặt nhăn nheo của vú già. Sao chàng nỡ nổi đóa lên như vậy? Đâu phải là lần đầu chàng bị đói!
“Thôi được rồi, vú,” chàng nói, “đôi khi có một con quỷ trong nhà cũng là điều hay, nó sẽ đuổi hết những con quỷ khác ra khỏi nhà. Rồi con mèo của vú tất nhiên cũng muốn có cái ăn chứ, biết đâu nó lại chẳng run rủi cho ta gặp vận kiếm được chút tiền. Phải, biết đâu! Ḿnh đă khổ cực đến như thế này, th́ cũng chẳng thể khổ cực hơn được nữa.”
Người vú khúm núm cúi đầu cảm tạ.
“Thực cả vùng này hiếm có người nhân đức như chủ ta,” vú nói đoạn toan cắp chiếc lẵng c̣n đậy kín nắp xuống bếp.
Nhưng chàng họa sĩ làm hiệu cho vú dừng lại. Như mọi nghệ sĩ khác, chàng ṭ ṃ.
“Nào để ta xem con mèo ra sao nào”, chàng nói như thể rửng rưng xem hay không cũng được.
Người vú vội đặt rổ xuống, khẽ nâng chiếc nắp lên. Thoạt không một chút động tĩnh. Rồi một chiếc đầu … một chiếc đầu tṛn, xinh lông trắng muốt từ từ nhô khỏi miệng rổ tre, rồi hai con mắt ánh vàng mở lớn e dè nh́nh quanh pḥng, rồi một chiếc chân trắng muốt từ từ đặt lên miệng rổ. Rồi bỗng nhiên cả con mèo xinh trắng muốt thoắt dời khỏi đáy lẵng nhảy lẹ lên chiếu, cái lẵng không hề động đậy. Nó đứng đấy y hệt một người vẫn chưa hề được biết là ḿnh có được đón tiếp nồng hậu hay không.
Bây giờ th́ mèo đă nhảy hẳn ra ngoài rồi, họa sĩ thấy hai bên sườn nó có những đốm màu vàng, đuôi nó xinh như đuôi thỏ mà dáng dấp th́ rất mực tao nhă.
“Trời ơi, một con mèo tam thể”, chàng reo vui “sao vú không ngay với tôi từ đầu? Nhà có được con mè tam thể như thế này là hên lắm đó”.
Họa sĩ vừa dứt lời, con mèo như hiểu ư, nó tiến lên, tới trước chàng, hơi cúi chiếc đầu xinh xuống như để cảm ơn chàng, trong khi người vú già vỗ tay v́ vui mừng. Chàng họa sĩ quên khuấy rằng ḿnh đói, đă lâu lắm chàng có gặp được cảnh nào đáng yêu vừa ư như vậy đâu.
“Hààà.. phải đặt cho nó một cái tên chứ”, chàng vừa nói vừa ngồi xuống manh chiếu cũ trong khi con mèo đứng nghiêm trang trước chàng.
“Xem nào, nó trắng như tuyết mới rơi, lại lốm đốm điểm vàng, điểm nâu cánh gián; nó như bông hoa trắng tinh hàm tiếu lại có hai loại bướm vừa đậu xuống; nó như …”
Tới đây chàng họa sĩ ngừng lại, v́ tiếng gù gù của con mèo ấm cúng như tiếng nước sôi trên bếp lửa chuẩn bị pha trà.
“Thật tuyệt!” Họa sĩ thốt khẽ. “Thế này c̣n hơn cơm hơn gạo nhiều”. Rồi chàng nói với người vú già, “Nhà ta trước đây quả là quạnh quẽ thật, vú nói đúng”.
“Bẩm cậu thứ lỗi cho”, người vú nói, “cậu nghĩ sao cháu xin đề nghị đặt tên nó là con Tài Lộc?”. Tài Lộc, dù sao th́ cái tên đó cũng nhắc nhở dùm họa sĩ bao nỗi đắng cay hiện tại của chàng.
“Thôi cũng được”, chàng nói, rồi đứng dậy thắt lại dải lưng cho chặt hơn quanh chiếc bụng lép kẹp, “nhưng bây giờ vú hăy mang nó xuống bếp ngay đi”. Chàng vừa dứt lời, con mèo đă đứng dậy theo vú ra khỏi pḥng, bước nó đi vừa nhẹ nhàng vừa nhẫn nhục khiêm tốn làm sao!
BÀI HÁT CỦA NGƯỜI VÚ GIÀ
Xá chi nghèo túng già nua,
Xá chi mái tóc bạc phơ trên đầu.
Xá chi áo vải rách nhàu,
Xá chi giải lụa phai màu xác xơ.
Thần Tài Lộc vẫn chưa gơ cửa,
Khách khứa con vắng vẻ nơi xa.
Không tiệc sớm, không trà trưa,
Nhện buồn mặc nhện trăng tơ giăng mành.
Riêng ta vẫn vui cùng chủ cũ,
Đầu ngẩng cao, ḷng nhủ ḷng hay:
Tài danh lồng lộng xưa nay,
Thân hèn rồi cũng thơm lây ngại ǵ.
BỨC HỌA
Sáng hôm sau họa sĩ thấy con mèo nằm cuộn tṛn như trái banh trên chiếc đệm nhỏ của chàng.
“À, ta biết, chỗ nằm êm nhất đó!” chàng nói. Con mèo – con Tài Lộc – lập tức đứng dậy, đi ra nơi khác tự lau chùi mặt mũi cẩn thận và khéo léo vô cùng.
Khi người vú già đi chợ về, bắt đầu nhóm lửa nấu bữa ăn c̣m, Tài Lộc cũng không hề tiến tới gần, mặc dầu tia nh́n nó đôi lần có lăng đăng hướng về đấy, và hai hàng ria mép mướt như tơ của nó run rẩy v́ đói. Cũng là vô t́nh nó có mặt đúng lúc người vú già bưng chiếc bàn gỗ vuông có chân thấp lên nhà đặt trước chủ. Rồi vú bưng lên bát cháo cá – có trời biết vú đă khéo ăn khéo nói thế nào để có thể xoay xở mua được cá nấu cháo như vậy – nhưng ḱa con Tài Lộc lại biết hướng tia nh́n sang phía khác.
Họa sĩ rất hài ḷng, chàng nói với vú:
“H́nh như con mèo cũng hiểu rằng nh́n người khác ăn là một thái độ vô lễ nên tránh. Nó được dạy dỗ đúng cách lắm. Vú mua của ai vậy?”
“Bẩm cậu cháu mua của một người đánh cá ở chợ,” người vú đáp. “Nó là con đầu lứa. Bẩm cậu cũng biết đấy, không một ngư nhân nào rong buồm ra khơi đánh cá mà không mang theo một con mèo trên thuyền để nó xua đi những tà ma hải quái.”
“Chà, tà ma hải quái với mèo là bà con thân thuộc với nhau, vú biết không,” họa sĩ nói, “tà ma hải quái không lập úp thuyền là v́ thương con mèo chứ không phải v́ sợ nó.”
Vú không căi lại, vú biết phận lắm. Tài Lộc th́ vẫn ngồi ngay gần đấy quay mặt vào tường.
Húp thêm một, hai ngụm cháo nữa, họa sĩ nói với người vú già:
“Lát nữa khi vú mang cơm lên cho tôi, vú làm ơn mang cho Tài Lộc một bát, tội nghiệp chắc nó đói lắm rồi đấy vú ạ.”
Khi vú đă mang bát cơm lên cho mèo, khi đă được chủ chính thức gọi, Tài Lộc mới thôi quay mặt về phía bên tường mà thủng thỉnh tới ngồi bên chủ. Nó không hối hả vục miệng xuống ăn. Trái lại nó ăn nhỏ nhẻ, giữ cho cằm không bị dính cơm. Và mặc dầu nó đói lắm, nó vẫn chỉ ăn có nửa phần, nửa phần c̣n lại để dành cho ngày hôm sau, tựa hồ nó cũng biết hết sức tránh để khỏi là một gánh nặng cho người chủ nghèo.
Cứ như vậy ngày lại ngày trôi qua. Một buổi sáng họa sĩ quỳ trầm tĩnh trên chiếc nệm nhỏ và vẽ những bức họa xinh thiệt là đẹp: khi th́ là những chàng dũng sĩ đeo hai gươm; khi là những kiều nữ đương quấn mớ tóc mây; khi là mấy ông thần gió đương phùng mang trợn mép thổi; khi lại là mấy chú thỏ xinh chạy dưới ánh trăng hoặc mấy chú chồn mập thù lù tự vỗ lên bụng như vỗ lên trống. Vẫn chẳng có ai tới mua tranh cho chàng.
Trong khi chàng làm việc như vậy th́ vú già đi chợ, tiêu pha hết sức tần tiện với số tiền nhỏ nhoi c̣n lại, rồi làm cơm, giặt gịa, lau chùi, và khâu mạng để áo quần họ mặc, nhà cửa họ ở bớt vẻ tả tơi chừng nào hay chừng nấy. Con Tài Lộc tự biết chẳng thể giúp chủ được ǵ về những việc ấy nên ngồi lặng thinh sưởi nắng, cố ăn ít chừng nào hay chừng nấy, và rất nhiều khi nó ngồi hằng giờ trước tượng Phật đặt trên một cái kệ thấp gần đấy.
“Bẩm cậu, con miu đang niệm Phật,” vú nói bằng một giọng cảm mến.
“Nó đương ŕnh bắt ruồi đấy,” họa sĩ nói. “Vú có vẻ đặt quá nhiều tin tưởng vào con mèo tam thể của vú.”
Ư chừng chàng họa sĩ trong thâm tâm cảm thấy hơi ngượng v́ dạo này quả t́nh chàng rất ít niệm Phật. Đời sống có thư thái ǵ đâu.
Nhưng tới một ngày kia chàng phải buộc ḷng công nhận con Tài Lộc quả không giống những con mèo khác. Hôm đó chàng đương ngồi trong căn pḥng riêng của chàng, ngắm lũ chim sẻ bay ra bay vô từ một bụi hoa gần đấy. Bỗng chàng thấy con Tài Lộc tự một khoảng tối vụt nhảy tới, chụp được một con chim. Trong một giây đồng hồ đôi cánh nâu, chiếc đầu có chấm đen, đôi chân mảnh mai, đôi mắt ráo rác bị chụp gọn giữa hai chân mèo. Họa sĩ có thể vỗ tay ra hiệu bắt con mèo tha con chim nhưng chàng chưa kịp làm một cử động nhỏ nào, chàng đă thấy vẻ lưỡng lự của con mèo. Rồi từ từ, rất từ từ, nó nhấc một chân lên, rồi nhấc nốt chân kia nữa. Thoát nạn, con chim không hề bị thương vỗ cánh, thoạt lao đao một chút, rồi vút lên cao.
“Thật là nhân đức!”. Họa sĩ thốt lên như vậy và cảm thấy lệ rưng rưng lên mắt. Chàng hiểu là con miu đói lắm, chàng c̣n lạ ǵ cảnh đói nữa. “Ta thật tự lấy làm xấu hổ trước đây đă gọi nó là con quỷ”, chàng nghĩ vậy. “Nó thật c̣n nhân đức hơn một vị ḥa thượng nữa.”
Chính ngay vào lúc đó vú già rón rén vào, khuôn mặt cố ḱm giữ một niềm vui kích thích.
“Bẩm cậu!” vú lắp bắp nói. “Bẩm cậu vị ḥa thượng chủ tŕ ở chùa lớn đợi cậu tại pḥng bên. Người nói người muốn gặp cậu ngay. Trời ơi, cậu có thể đoán được người đến đây t́m gặp để làm ǵ không?"
"Vị ḥa thượng tự chùa tới đây t́m tôi?” họa sĩ nhắc vậy c̣n không tin là ḿnh đă nghe đúng, bởi ḥa thượng là một nhân vật vô cùng quan trọng, người làm ǵ có th́ giờ đi thăm những loại nghệ sĩ nghèo chẳng ai buồn để ư tới như chàng. Khi thấy vú gật đầu lia lịa, tới đó chàng cũng cảm thấy bị kích thích như vú vậy. Chàng phải cố giữ cho b́nh tĩnh.
“Phải đi mau, vú!” chàng thốt lên. “Phải đi mau, mua trà và bánh ngọt,” và chàng trao cho vú vật có giá cuối cùng mà chàng c̣n giữ được, đó là chiếc b́nh cổ chàng vẫn dùng để cắm một cành hoa trang điểm cho căn pḥng. Dù sau đây căn pḥng riêng của chàng có bị trần trụi cũng không sao; quư khách giáng lâm tất phải được tiếp đón nồng hậu. Chàng tự trách đă để ḥa thượng phải ngồi chờ chàng, dù chỉ một phút. Chàng tự trách đă không biết trước để ra đón người tự ngoài cổng vào. Khi chàng vội vă bước ra, chàng cũng không chú ư đến con Tài Lộc có giụi đầu vào gót chân chàng tỏ vẻ sung sướng.
Tại pḥng bên vị ḥa thượng đă ngồi đợi kia, vẻ lim dim như đang tham thiền. Họa sĩ cúi đầu kính cẩn chào và đợi người chú ư tới. Thực là cả một thế kỷ chờ đợi với chàng lúc đó cho tới khi vị ḥa thượng từ từ ngẩng đầu lên, nh́n chàng với đôi mắt xa xôi của người. Họa sĩ cúi chào một lần nữa và kính cẩn thưa đây là một điều vô cùng vinh hạnh cho chàng được ḥa thượng chiếu cố tới nhà.
Vị ḥa thượng vào đề tức khắc:
“Chúng tôi cần một bức họa cho ngôi chùa của chúng tôi,” người nói, “một bức họa vẽ đức Phật lúc Người tịch diệt. Chúng tôi đă bàn về cách lựa chọn họa sĩ và đă đồng ư viết tên từng họa sĩ trên từng mảnh giấy nhỏ rồi bầy hết trên bàn thờ chính điện. Sớm hôm sau gió đă lùa quét hết những mảnh giấy khác trừ mảnh giấy có ghi tên họa sĩ. Như vậy tôn ư đức Như Lai đă rơ. Chúng tôi lại cũng được biết đôi chút về hoàn cảnh hiện thời của họa sĩ nên có mang theo đây ít tiền đặt trước để họa sĩ khỏi phải lo lắng về vấn đề sinh kế trong khi vào việc. Mặt hồ có trong h́nh ảnh phản chiếu mới diễm lệ. Nếu họa sĩ thành công trong việc này, đó là điều chúng tôi kỳ vọng, họa sĩ sẽ giầu sang mấy hồi, bởi khi đă được chùa ta thẩm định giá trị, th́ cả tỉnh sẽ nô nức thẩm định theo.” Nói đoạn vị ḥa thượng rút bên ḿnh ra một bọc tiền.
https://i.imgur.com/ROMCQ61.jpg
Họa sĩ cũng không nhớ là sau đó chàng đă cám ơn vị ḥa thượng thế nào, đă mời vị ḥa thượng dùng trà, dùng bánh ra sao, đă cúi chào tiễn biệt vị ḥa thượng khả kính bên khung cửa hẹp của nhà ḿnh ra sao. Dầu sao th́ đây cũng là dịp giàu sang, danh vọng đến gơ cửa nhà chàng. Đẹp như một giấc mộng đẹp! Nhưng v́ sao đức Như Lai lại chọn chàng kia chứ? Dạo này trái tim nặng u sầu lo lắng, chàng có mấy khi chú ư tới việc cầu nguyện, vú già cũng vậy, vú bận tối tăm mặt mũi suốt ngày mà. Không lẽ chính con Tài Lộc đă nguyện Phật cho chàng? Chàng e ngại đây chỉ là giấc Nam Kha bất b́nh, và khi bừng con mắt dậy lại thấy ḿnh tay không thôi. Có lẽ chàng sẽ c̣n ch́m trong giấc mơ suy tư lo lắng đó măi nếu không có thứ tiếng chi là lạ nổi lên thức tỉnh chàng.
Không phải chỉ có một mà là hai thứ tiếng lạ, thiệt lạ, họa sĩ chưa hề bao giờ nghe thấy. Rất đỗi ngạc nhiên, họa sĩ lần ṃ xuống bếp xem đó là hai thứ tiếng ǵ. Tới nơi th́ Trời Phật ơi, đó là vú già và con Tài Lộc, một th́ đương khóc v́ sung sướng, một th́ kêu gù gù v́ sung sướng, và thực khó mà biết rằng giữa hai kẻ đó, kẻ nào làm rộn lớn hơn kẻ nào.
Họa sĩ bỗng cất tiếng cười lớn, không phải tiếng cười tủi thân giận đời thường có trước đây, mà là tiếng cười giống như tiếng cười của một chàng trai mới lớn, yêu đời, tin đời. Rồi họa sĩ ôm cả hai lên tay. Thế là trong gian bếp nghèo của chàng lúc đó có ba loại tiếng động ḥa hợp với nhau để bày tỏ niềm vui.
Xa … xa lắm, măi tận bên xứ Nhật Bản, xưa có một chàng họa sĩ nghèo. Hôm đó họa sĩ đương ngồi buồn thiu trong căn nhà nhỏ của chàng, chờ bữa ăn trưa. Người vú già đi chợ chưa về, chàng lim dim ngồi đó, thở dài nghĩ đến những thức ăn mà người vú có thể mua về. Chàng ngóng đợi từng phút từng giây bước chân hấp tấp của vú, tưởng tượng vẻ khúm núm khi vú kính cẩn tŕnh lên chủ những thứ mua về đựng trong chiếc lẳng nhỏ, phải đảm đang lắm mới có thể với mấy xu tiền chợ mà mua về ngần bao nhiêu thứ. Họa sĩ quả đă nghe thấy tiếng chân trở về. Chàng nhỏm vội dậy. Chàng đói lắm rồi.
Nhưng sao vú lại e dè dừng bước trước cửa thế kia? Lẵng thức ăn đậy kín.
“Vào đi chứ, vú,” chàng nói lớn, “xem vú mua được những ǵ nào”.
Người vú run run, hai tay ôm chặt lấy chiếc lẵng tre. “Bẩm cậu,” người vú nói, “cháu nghĩ rằng nhà ḿnh quạnh quẽ quá.”
Những nét nhăn trên khuôn mặt già nua của vú vừa phiền muộn, vừa thoáng vẻ cương quyết.
“Quạnh quẽ!” họa sĩ nói, “th́ tất nhiên là quạnh quẽ rồi! Vú bảo làm sao mà khách khứa tấp nập vào ra nhà này được, chúng ta có ǵ đăi họ đâu? Ngay như ta đây, đă từ lâu chẳng được nếm miếng bánh trôi bánh chay nào, hương vị những thứ đó cơ hồ ta cũng quên phứt đi rồi!” Và họa sĩ lại thở dài, bởi quả t́nh chàng thích những loại bánh chưng, bánh trôi, bánh chay vô cùng. Ôi bánh chưng nhân đậu có mỡ ngậy, bánh trôi bánh chay nhân đậu đường nhuyễn thả ngập trong màu chè đường đặc sánh và tinh khiết. Chàng c̣n thích uống trà với vài người bạn thân, trà pha và rót vào chén men sứ trắng phau, vừa thưởng thức trà vừa cùng bạn đàm đạo về một cành đào hoa nở chẳng hạn, cành đào đẹp như một nàng công chúa khép nép trong khuê pḥng.
Nhưng đă từ lâu rồi, tuần này qua tuần khác, tháng này qua tháng khác chẳng có ma nào tới mua cho một bức tranh nhỏ. Đă từ lâu rồi chàng họa sĩ nghèo nàn cam phận với bát cơm hẩm ăn với chút tép kho, nhưng nếu cái điệu chẳng ai tới ngó ngàng mua tranh này, c̣n kéo dài th́ đến cơm hẩm tép kho cũng chẳng có được nữa. Đôi mắt chàng trở về với chiếc lẵng xinh c̣n đậy kín. Có thể là vú đă khéo thu xếp mua được một hay hai củ xu hào cũng nên, biết đâu lại chẳng thêm cả một quả đào chín mọng.
“Bẩm cậu,” người vú vừa nương theo hướng nh́n của chủ vừa nói, “cháu lại c̣n nhớ h́nh như đêm đêm cứ bị thức giấc v́ chuột.”
Nghe tới đó chàng họa sĩ bật tiếng cười lớn.
“Chuột?” chàng nhắc lại khôi hài. “Chuột? Vú ơi, chuột nào mà đậu được ở cái nhà quanh năm không có lấy một hạt cơm văi trên chiếu?”
Và chàng chăm chú nh́n người vú, trí thoáng gợn nghi ngờ:
“Vú không mua ǵ ăn về th́ phải!”. Chàng nói.
“Dạ!” người vú ngượng ngùng đáp.
“Và vú mua về con mèo th́ phải.”
Người vú vội cúi thấp đầu hơn nữa khúm núm:
“Bẩm cậu thực sáng suốt, cái ǵ cậu cũng biết!”
Tới đó th́ chàng họa sĩ dậm chân đánh rầm một cái. Rồi vừa ṿ đầu bứt tai vừa đi đi lại lại trong pḥng, chàng tưởng như ḿnh chết đến nơi rồi, vừa chết đói vừa chết tức.
“Mèo! Trời ơi, mèo!” – chàng nói như hét – “vú mua mèo làm ǵ cơ chứ, vú điên sao? Ḿnh chết đói đến nơi rồi, vú biết đấy, vú lại đi rước con quỷ này về, rồi phải nuôi nó chứ, biết đâu nó chẳng c̣n hút máu ḿnh nữa. Phải rồi, đêm đến khi tôi sực dậy, khi vú sực dậy đă thấy răng nó cắn ngập cuống họng ḿnh, chỉ c̣n biết nh́n vào đôi con mắt to bằng hai cái đèn lồng của nó, thật tuyệt! Ờ mà có lẽ vú có lư! Nghèo khốn đến thế này th́ thà chết quách cho xong, thây cho con quỷ quặp lấy xác ḿnh ta đi trên nóc nhà”.
“Bẩm cậu” vú ngước đầu kêu lớn, “nhưng cũng có nhiều con mèo thật tốt. Bẩm cậu, cậu quên rồi sao chuyện thằng nhỏ vẽ toàn mèo trên tấm b́nh phong tại ngôi đền bỏ hoang nọ, rồi nó vào ngủ vùi trong căn pḥng nhỏ, nửa đêm phấp phỏng nghe như có tiếng mèo gào? Rồi sớm hôm sau tỉnh dậy nó thấy xác một con chuột khổng lồ ở ngay trước bực cửa. Tất nhiên là con chuột định đến ăn thịt nó. Bẩm cậu, ai đă giết con chuột khổng lồ đó? Chính là những con mèo của chú bé, những con mà chú đă vẽ trên b́nh phong chúng vẫn ngồi nguyên trên b́nh phong kia, nhưng móng vuốt đầy máu me. Bẩm cậu, có nhiều mèo tốt lắm chứ!”
Nói tới đấy vú khóc nức nở, chàng họa sĩ dừng lại, nh́n những giọt nước mắt chảy liên tiếp trên khuôn mặt nhăn nheo của vú già. Sao chàng nỡ nổi đóa lên như vậy? Đâu phải là lần đầu chàng bị đói!
“Thôi được rồi, vú,” chàng nói, “đôi khi có một con quỷ trong nhà cũng là điều hay, nó sẽ đuổi hết những con quỷ khác ra khỏi nhà. Rồi con mèo của vú tất nhiên cũng muốn có cái ăn chứ, biết đâu nó lại chẳng run rủi cho ta gặp vận kiếm được chút tiền. Phải, biết đâu! Ḿnh đă khổ cực đến như thế này, th́ cũng chẳng thể khổ cực hơn được nữa.”
Người vú khúm núm cúi đầu cảm tạ.
“Thực cả vùng này hiếm có người nhân đức như chủ ta,” vú nói đoạn toan cắp chiếc lẵng c̣n đậy kín nắp xuống bếp.
Nhưng chàng họa sĩ làm hiệu cho vú dừng lại. Như mọi nghệ sĩ khác, chàng ṭ ṃ.
“Nào để ta xem con mèo ra sao nào”, chàng nói như thể rửng rưng xem hay không cũng được.
Người vú vội đặt rổ xuống, khẽ nâng chiếc nắp lên. Thoạt không một chút động tĩnh. Rồi một chiếc đầu … một chiếc đầu tṛn, xinh lông trắng muốt từ từ nhô khỏi miệng rổ tre, rồi hai con mắt ánh vàng mở lớn e dè nh́nh quanh pḥng, rồi một chiếc chân trắng muốt từ từ đặt lên miệng rổ. Rồi bỗng nhiên cả con mèo xinh trắng muốt thoắt dời khỏi đáy lẵng nhảy lẹ lên chiếu, cái lẵng không hề động đậy. Nó đứng đấy y hệt một người vẫn chưa hề được biết là ḿnh có được đón tiếp nồng hậu hay không.
Bây giờ th́ mèo đă nhảy hẳn ra ngoài rồi, họa sĩ thấy hai bên sườn nó có những đốm màu vàng, đuôi nó xinh như đuôi thỏ mà dáng dấp th́ rất mực tao nhă.
“Trời ơi, một con mèo tam thể”, chàng reo vui “sao vú không ngay với tôi từ đầu? Nhà có được con mè tam thể như thế này là hên lắm đó”.
Họa sĩ vừa dứt lời, con mèo như hiểu ư, nó tiến lên, tới trước chàng, hơi cúi chiếc đầu xinh xuống như để cảm ơn chàng, trong khi người vú già vỗ tay v́ vui mừng. Chàng họa sĩ quên khuấy rằng ḿnh đói, đă lâu lắm chàng có gặp được cảnh nào đáng yêu vừa ư như vậy đâu.
“Hààà.. phải đặt cho nó một cái tên chứ”, chàng vừa nói vừa ngồi xuống manh chiếu cũ trong khi con mèo đứng nghiêm trang trước chàng.
“Xem nào, nó trắng như tuyết mới rơi, lại lốm đốm điểm vàng, điểm nâu cánh gián; nó như bông hoa trắng tinh hàm tiếu lại có hai loại bướm vừa đậu xuống; nó như …”
Tới đây chàng họa sĩ ngừng lại, v́ tiếng gù gù của con mèo ấm cúng như tiếng nước sôi trên bếp lửa chuẩn bị pha trà.
“Thật tuyệt!” Họa sĩ thốt khẽ. “Thế này c̣n hơn cơm hơn gạo nhiều”. Rồi chàng nói với người vú già, “Nhà ta trước đây quả là quạnh quẽ thật, vú nói đúng”.
“Bẩm cậu thứ lỗi cho”, người vú nói, “cậu nghĩ sao cháu xin đề nghị đặt tên nó là con Tài Lộc?”. Tài Lộc, dù sao th́ cái tên đó cũng nhắc nhở dùm họa sĩ bao nỗi đắng cay hiện tại của chàng.
“Thôi cũng được”, chàng nói, rồi đứng dậy thắt lại dải lưng cho chặt hơn quanh chiếc bụng lép kẹp, “nhưng bây giờ vú hăy mang nó xuống bếp ngay đi”. Chàng vừa dứt lời, con mèo đă đứng dậy theo vú ra khỏi pḥng, bước nó đi vừa nhẹ nhàng vừa nhẫn nhục khiêm tốn làm sao!
BÀI HÁT CỦA NGƯỜI VÚ GIÀ
Xá chi nghèo túng già nua,
Xá chi mái tóc bạc phơ trên đầu.
Xá chi áo vải rách nhàu,
Xá chi giải lụa phai màu xác xơ.
Thần Tài Lộc vẫn chưa gơ cửa,
Khách khứa con vắng vẻ nơi xa.
Không tiệc sớm, không trà trưa,
Nhện buồn mặc nhện trăng tơ giăng mành.
Riêng ta vẫn vui cùng chủ cũ,
Đầu ngẩng cao, ḷng nhủ ḷng hay:
Tài danh lồng lộng xưa nay,
Thân hèn rồi cũng thơm lây ngại ǵ.
BỨC HỌA
Sáng hôm sau họa sĩ thấy con mèo nằm cuộn tṛn như trái banh trên chiếc đệm nhỏ của chàng.
“À, ta biết, chỗ nằm êm nhất đó!” chàng nói. Con mèo – con Tài Lộc – lập tức đứng dậy, đi ra nơi khác tự lau chùi mặt mũi cẩn thận và khéo léo vô cùng.
Khi người vú già đi chợ về, bắt đầu nhóm lửa nấu bữa ăn c̣m, Tài Lộc cũng không hề tiến tới gần, mặc dầu tia nh́n nó đôi lần có lăng đăng hướng về đấy, và hai hàng ria mép mướt như tơ của nó run rẩy v́ đói. Cũng là vô t́nh nó có mặt đúng lúc người vú già bưng chiếc bàn gỗ vuông có chân thấp lên nhà đặt trước chủ. Rồi vú bưng lên bát cháo cá – có trời biết vú đă khéo ăn khéo nói thế nào để có thể xoay xở mua được cá nấu cháo như vậy – nhưng ḱa con Tài Lộc lại biết hướng tia nh́n sang phía khác.
Họa sĩ rất hài ḷng, chàng nói với vú:
“H́nh như con mèo cũng hiểu rằng nh́n người khác ăn là một thái độ vô lễ nên tránh. Nó được dạy dỗ đúng cách lắm. Vú mua của ai vậy?”
“Bẩm cậu cháu mua của một người đánh cá ở chợ,” người vú đáp. “Nó là con đầu lứa. Bẩm cậu cũng biết đấy, không một ngư nhân nào rong buồm ra khơi đánh cá mà không mang theo một con mèo trên thuyền để nó xua đi những tà ma hải quái.”
“Chà, tà ma hải quái với mèo là bà con thân thuộc với nhau, vú biết không,” họa sĩ nói, “tà ma hải quái không lập úp thuyền là v́ thương con mèo chứ không phải v́ sợ nó.”
Vú không căi lại, vú biết phận lắm. Tài Lộc th́ vẫn ngồi ngay gần đấy quay mặt vào tường.
Húp thêm một, hai ngụm cháo nữa, họa sĩ nói với người vú già:
“Lát nữa khi vú mang cơm lên cho tôi, vú làm ơn mang cho Tài Lộc một bát, tội nghiệp chắc nó đói lắm rồi đấy vú ạ.”
Khi vú đă mang bát cơm lên cho mèo, khi đă được chủ chính thức gọi, Tài Lộc mới thôi quay mặt về phía bên tường mà thủng thỉnh tới ngồi bên chủ. Nó không hối hả vục miệng xuống ăn. Trái lại nó ăn nhỏ nhẻ, giữ cho cằm không bị dính cơm. Và mặc dầu nó đói lắm, nó vẫn chỉ ăn có nửa phần, nửa phần c̣n lại để dành cho ngày hôm sau, tựa hồ nó cũng biết hết sức tránh để khỏi là một gánh nặng cho người chủ nghèo.
Cứ như vậy ngày lại ngày trôi qua. Một buổi sáng họa sĩ quỳ trầm tĩnh trên chiếc nệm nhỏ và vẽ những bức họa xinh thiệt là đẹp: khi th́ là những chàng dũng sĩ đeo hai gươm; khi là những kiều nữ đương quấn mớ tóc mây; khi là mấy ông thần gió đương phùng mang trợn mép thổi; khi lại là mấy chú thỏ xinh chạy dưới ánh trăng hoặc mấy chú chồn mập thù lù tự vỗ lên bụng như vỗ lên trống. Vẫn chẳng có ai tới mua tranh cho chàng.
Trong khi chàng làm việc như vậy th́ vú già đi chợ, tiêu pha hết sức tần tiện với số tiền nhỏ nhoi c̣n lại, rồi làm cơm, giặt gịa, lau chùi, và khâu mạng để áo quần họ mặc, nhà cửa họ ở bớt vẻ tả tơi chừng nào hay chừng nấy. Con Tài Lộc tự biết chẳng thể giúp chủ được ǵ về những việc ấy nên ngồi lặng thinh sưởi nắng, cố ăn ít chừng nào hay chừng nấy, và rất nhiều khi nó ngồi hằng giờ trước tượng Phật đặt trên một cái kệ thấp gần đấy.
“Bẩm cậu, con miu đang niệm Phật,” vú nói bằng một giọng cảm mến.
“Nó đương ŕnh bắt ruồi đấy,” họa sĩ nói. “Vú có vẻ đặt quá nhiều tin tưởng vào con mèo tam thể của vú.”
Ư chừng chàng họa sĩ trong thâm tâm cảm thấy hơi ngượng v́ dạo này quả t́nh chàng rất ít niệm Phật. Đời sống có thư thái ǵ đâu.
Nhưng tới một ngày kia chàng phải buộc ḷng công nhận con Tài Lộc quả không giống những con mèo khác. Hôm đó chàng đương ngồi trong căn pḥng riêng của chàng, ngắm lũ chim sẻ bay ra bay vô từ một bụi hoa gần đấy. Bỗng chàng thấy con Tài Lộc tự một khoảng tối vụt nhảy tới, chụp được một con chim. Trong một giây đồng hồ đôi cánh nâu, chiếc đầu có chấm đen, đôi chân mảnh mai, đôi mắt ráo rác bị chụp gọn giữa hai chân mèo. Họa sĩ có thể vỗ tay ra hiệu bắt con mèo tha con chim nhưng chàng chưa kịp làm một cử động nhỏ nào, chàng đă thấy vẻ lưỡng lự của con mèo. Rồi từ từ, rất từ từ, nó nhấc một chân lên, rồi nhấc nốt chân kia nữa. Thoát nạn, con chim không hề bị thương vỗ cánh, thoạt lao đao một chút, rồi vút lên cao.
“Thật là nhân đức!”. Họa sĩ thốt lên như vậy và cảm thấy lệ rưng rưng lên mắt. Chàng hiểu là con miu đói lắm, chàng c̣n lạ ǵ cảnh đói nữa. “Ta thật tự lấy làm xấu hổ trước đây đă gọi nó là con quỷ”, chàng nghĩ vậy. “Nó thật c̣n nhân đức hơn một vị ḥa thượng nữa.”
Chính ngay vào lúc đó vú già rón rén vào, khuôn mặt cố ḱm giữ một niềm vui kích thích.
“Bẩm cậu!” vú lắp bắp nói. “Bẩm cậu vị ḥa thượng chủ tŕ ở chùa lớn đợi cậu tại pḥng bên. Người nói người muốn gặp cậu ngay. Trời ơi, cậu có thể đoán được người đến đây t́m gặp để làm ǵ không?"
"Vị ḥa thượng tự chùa tới đây t́m tôi?” họa sĩ nhắc vậy c̣n không tin là ḿnh đă nghe đúng, bởi ḥa thượng là một nhân vật vô cùng quan trọng, người làm ǵ có th́ giờ đi thăm những loại nghệ sĩ nghèo chẳng ai buồn để ư tới như chàng. Khi thấy vú gật đầu lia lịa, tới đó chàng cũng cảm thấy bị kích thích như vú vậy. Chàng phải cố giữ cho b́nh tĩnh.
“Phải đi mau, vú!” chàng thốt lên. “Phải đi mau, mua trà và bánh ngọt,” và chàng trao cho vú vật có giá cuối cùng mà chàng c̣n giữ được, đó là chiếc b́nh cổ chàng vẫn dùng để cắm một cành hoa trang điểm cho căn pḥng. Dù sau đây căn pḥng riêng của chàng có bị trần trụi cũng không sao; quư khách giáng lâm tất phải được tiếp đón nồng hậu. Chàng tự trách đă để ḥa thượng phải ngồi chờ chàng, dù chỉ một phút. Chàng tự trách đă không biết trước để ra đón người tự ngoài cổng vào. Khi chàng vội vă bước ra, chàng cũng không chú ư đến con Tài Lộc có giụi đầu vào gót chân chàng tỏ vẻ sung sướng.
Tại pḥng bên vị ḥa thượng đă ngồi đợi kia, vẻ lim dim như đang tham thiền. Họa sĩ cúi đầu kính cẩn chào và đợi người chú ư tới. Thực là cả một thế kỷ chờ đợi với chàng lúc đó cho tới khi vị ḥa thượng từ từ ngẩng đầu lên, nh́n chàng với đôi mắt xa xôi của người. Họa sĩ cúi chào một lần nữa và kính cẩn thưa đây là một điều vô cùng vinh hạnh cho chàng được ḥa thượng chiếu cố tới nhà.
Vị ḥa thượng vào đề tức khắc:
“Chúng tôi cần một bức họa cho ngôi chùa của chúng tôi,” người nói, “một bức họa vẽ đức Phật lúc Người tịch diệt. Chúng tôi đă bàn về cách lựa chọn họa sĩ và đă đồng ư viết tên từng họa sĩ trên từng mảnh giấy nhỏ rồi bầy hết trên bàn thờ chính điện. Sớm hôm sau gió đă lùa quét hết những mảnh giấy khác trừ mảnh giấy có ghi tên họa sĩ. Như vậy tôn ư đức Như Lai đă rơ. Chúng tôi lại cũng được biết đôi chút về hoàn cảnh hiện thời của họa sĩ nên có mang theo đây ít tiền đặt trước để họa sĩ khỏi phải lo lắng về vấn đề sinh kế trong khi vào việc. Mặt hồ có trong h́nh ảnh phản chiếu mới diễm lệ. Nếu họa sĩ thành công trong việc này, đó là điều chúng tôi kỳ vọng, họa sĩ sẽ giầu sang mấy hồi, bởi khi đă được chùa ta thẩm định giá trị, th́ cả tỉnh sẽ nô nức thẩm định theo.” Nói đoạn vị ḥa thượng rút bên ḿnh ra một bọc tiền.
https://i.imgur.com/ROMCQ61.jpg
Họa sĩ cũng không nhớ là sau đó chàng đă cám ơn vị ḥa thượng thế nào, đă mời vị ḥa thượng dùng trà, dùng bánh ra sao, đă cúi chào tiễn biệt vị ḥa thượng khả kính bên khung cửa hẹp của nhà ḿnh ra sao. Dầu sao th́ đây cũng là dịp giàu sang, danh vọng đến gơ cửa nhà chàng. Đẹp như một giấc mộng đẹp! Nhưng v́ sao đức Như Lai lại chọn chàng kia chứ? Dạo này trái tim nặng u sầu lo lắng, chàng có mấy khi chú ư tới việc cầu nguyện, vú già cũng vậy, vú bận tối tăm mặt mũi suốt ngày mà. Không lẽ chính con Tài Lộc đă nguyện Phật cho chàng? Chàng e ngại đây chỉ là giấc Nam Kha bất b́nh, và khi bừng con mắt dậy lại thấy ḿnh tay không thôi. Có lẽ chàng sẽ c̣n ch́m trong giấc mơ suy tư lo lắng đó măi nếu không có thứ tiếng chi là lạ nổi lên thức tỉnh chàng.
Không phải chỉ có một mà là hai thứ tiếng lạ, thiệt lạ, họa sĩ chưa hề bao giờ nghe thấy. Rất đỗi ngạc nhiên, họa sĩ lần ṃ xuống bếp xem đó là hai thứ tiếng ǵ. Tới nơi th́ Trời Phật ơi, đó là vú già và con Tài Lộc, một th́ đương khóc v́ sung sướng, một th́ kêu gù gù v́ sung sướng, và thực khó mà biết rằng giữa hai kẻ đó, kẻ nào làm rộn lớn hơn kẻ nào.
Họa sĩ bỗng cất tiếng cười lớn, không phải tiếng cười tủi thân giận đời thường có trước đây, mà là tiếng cười giống như tiếng cười của một chàng trai mới lớn, yêu đời, tin đời. Rồi họa sĩ ôm cả hai lên tay. Thế là trong gian bếp nghèo của chàng lúc đó có ba loại tiếng động ḥa hợp với nhau để bày tỏ niềm vui.