Romano
02-17-2022, 03:38
Hăng tin BBC dẫn nguồn tin từ Chính phủ Anh cho biết nước này dự kiến công bố kế hoạch bỏ cấp thị thực theo thủ tục rút gọn cho nhà đầu tư nước ngoài vào tuần tới.Thị thực nhà đầu tư cấp 1, c̣n được gọi là thị thực vàng, được cấp cho các cá nhân nước ngoài đầu tư ít nhất 2 triệu bảng tại Anh cùng gia đ́nh họ.
Những người có thị thực này sau đó có thể đăng kư thường trú tại Vương quốc Anh sau một khoảng thời gian tùy thuộc vào số tiền đầu tư. Như với khoản 2 triệu bảng, nhà đầu tư có thể đăng kư thường trú tại Anh sau 5 năm. Thời gian này rút ngắn xuống 3 năm với khoản đầu tư 5 triệu bảng và 2 năm nếu họ đầu tư 10 triệu bảng.
Được giới thiệu vào năm 2008 nhằm khuyến khích những người giàu có ngoài Liên minh châu Âu (EU) đầu tư vào Vương quốc Anh, cơ chế thị thực này gần đây được xem xét lại do lo ngại có thể bị lạm dụng. Bộ Nội vụ Anh cho biết đă cải cách cơ chế thị thực này nhằm đảm bảo cơ chế không được sử dụng để tạo điều kiện cho tham nhũng, đồng thời không loại trừ những thay đổi tiếp theo.
Một cơ sở quân sự của Mỹ tại b́a rừng Ba Lan được cho là lư do sâu xa ẩn sau những toan tính của Điện Kremlin khi cho điều quân tới gần khu vực biên giới Ukraine.
Tomasz Czescik, nhà khảo cổ học và nhà báo truyền h́nh người Ba Lan, mỗi sáng đều dắt chó đi dạo qua một khu rừng gần nhà ở sườn phía đông của NATO.
Ông tận hưởng bầu không khí trong lành và buổi sáng yên tĩnh, cho đến khi loa phát thanh ở phía bên kia hàng rào, có gắn biển báo “Tránh xa” bằng tiếng Ba Lan, tiếng Anh, tiếng Đức và tiếng Nga, bắt đầu phát nhạc.
“Tôi chưa thấy ai từng vào trong đó”, ông Czescik nói, chỉ tay qua hàng rào về phía ṭa nhà ở đằng xa.
Hàng rào là vành đai bên ngoài của cơ sở quân sự rất nhạy cảm của Mỹ, dự kiến hoạt động trong năm nay. Đây là “vũ khí” mà Washington khẳng định sẽ giúp bảo vệ châu Âu và Mỹ khỏi tên lửa đạn đạo từ Iran.
Nhưng đối với Tổng thống Nga Vladimir V. Putin, căn cứ quân sự ở Ba Lan và căn cứ khác ở Romania là bằng chứng cho mối đe dọa NATO sẽ mở rộng về phía đông. Đây được coi là một phần lư do cho việc ông đưa quân tới gần biên giới với Ukraine, theo New York Times.
Lầu Năm Góc mô tả hai địa điểm này là để pḥng thủ và không liên quan đến Nga, nhưng Điện Kremlin tin rằng chúng có thể được sử dụng để bắn hạ tên lửa của Nga hoặc bắn tên lửa hành tŕnh tấn công vào Moscow.
"Lằn ranh đỏ" của NATO
Ông Putin đă yêu cầu NATO giảm bớt hành động quân sự ở Đông và Trung Âu - điều mà Washington và châu Âu thẳng thừng từ chối.
Ông Putin quan tâm đến tên lửa của Mỹ gần biên giới Nga kể từ khi địa điểm ở Romania đi vào hoạt động vào năm 2016. Tuy nhiên, cơ sở của Ba Lan, nằm gần làng Redzikowo, chỉ cách lănh thổ Nga khoảng 160 km và cách Moscow gần 800 km.
Hôm 16/2, căng thẳng ở Ukraine có dấu hiệu hạ nhiệt khi Nga tuyên bố rút thêm quân và Ukraine tỏ ư sẵn sàng từ bỏ tham vọng gia nhập NATO - một vấn đề quan trọng hiện nay với Moscow.
Căn cứ tại Ba Lan - chứa hệ thống có tên Aegis Ashore, trang bị các radar tinh vi với khả năng theo dơi tên lửa của đối thủ và dẫn hướng các tên lửa đánh chặn hạ gục chúng trên bầu trời. Nó cũng được trang bị bệ phóng tên lửa MK 41, thứ mà người Nga lo ngại có thể dễ dàng thay thế bắn các tên lửa tấn công như Tomahawk.
Đối với người dân ở Redzikowo, họ lo lắng khi phải sống ở nơi là mối lo an ninh hàng đầu của ông Putin.
Ryszard Kwiatkowski, kỹ sư dân dụng làm việc trong lĩnh vực xây dựng, cho biết khách hàng đặt căn hộ trong khu nhà công ty anh đang xây đă gọi điện hủy hợp đồng v́ lo ngại Nga tấn công cơ sở pḥng thủ tên lửa ở Redzikowo.
Không ai thực sự nghĩ rằng Nga sẽ tấn công cơ sở này bởi điều đó sẽ đưa Nga vào xung đột trực tiếp với NATO. Ba Lan đă là thành viên liên minh từ năm 1999. Nhưng giả định về một châu Âu thống nhất và ḥa b́nh sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc đang tan vỡ khi quân đội Nga đóng ở biên giới với Ukraine và Mỹ gửi hàng ngh́n binh sĩ bổ sung đến Ba Lan.
Ông Kwiatkowski, người tham gia biểu t́nh phản đối xây dựng cơ sở của Mỹ tại Redzikowo vào năm 2016, cho biết Nga gây khó chịu khi phóng đại mối đe dọa từ NATO. Tuy nhiên, ông nói thêm cả hai bên đă tạo ra “cỗ máy sợ hăi” khi không biết chắc chắn những ǵ bên kia đang làm.
Một phát ngôn viên của Bộ nội vụ cho hay Bộ này đang xem xét các thị thực được cấp trước khi cơ chế thị thực này được sửa đổi vào năm 2015, trong đó có quy định về kiểm tra cách thức và thời điểm những người nộp đơn có được tài sản. Hiện nay, các ngân hàng ở Anh cũng được yêu cầu thực hiện một số cuộc kiểm tra trước khi mở tài khoản cho người nộp đơn.Thomas Graham, người từng làm trong Hội đồng An ninh Quốc gia của Tổng thống George W. Bush, cho biết Moscow chưa bao giờ tin những lời đảm bảo của Washington rằng hệ thống pḥng thủ tên lửa của họ nhằm vào Iran chứ không phải Nga.
“Cuộc khủng hoảng hiện tại thực sự rộng hơn nhiều so với Ukraine”, ông Graham nói, “Ukraine là điểm đ̣n bẩy nhưng giờ lại nghiêng về Ba Lan, Romania và các nước vùng Baltic. Người Nga cho rằng đă đến lúc sửa đổi dàn xếp hậu Chiến tranh Lạnh ở châu Âu theo hướng có lợi cho họ”.
Trong cuộc gặp với ông Putin hôm 14/2, Ngoại trưởng Nga Sergey V. Lavrov nhấn mạnh Nga muốn thấy "những thay đổi căn bản trong lĩnh vực an ninh châu Âu", vượt ra ngoài Ukraine, bao gồm NATO rút quân ở Đông Âu, giới hạn triển khai vũ khí tấn công và hạn chế tên lửa tầm trung.
Tomasz Smura, Giám đốc nghiên cứu của Casimir Pulaski Foundation, cho biết: “Đây là vấn đề rất lớn đối với Nga”.
Nhưng việc đóng cửa Redzikowo theo ư muốn của Moscow, ông nói thêm, là “lằn ranh đỏ” mà Mỹ và Ba Lan sẽ không vượt qua, mặc dù NATO - để đáp ứng yêu cầu của Moscow vào tháng 12/2021 - gần đây đă đề nghị thảo luận về “cơ chế minh bạch” với hy vọng xoa dịu những lo ngại của Nga về các địa điểm ở Ba Lan và Romania.
"Lợi ích của Nga đang bị chà đạp"
Nhưng Moscow c̣n muốn nhiều hơn thế.
Nga từ lâu coi pḥng thủ tên lửa là nỗ lực nguy hiểm của Mỹ nhằm làm suy yếu vị thế cường quốc của Moscow - quốc gia có kho vũ khí hạt nhân khổng lồ.
Khả năng Mỹ có thể bắn hạ tên lửa đạn đạo của Nga làm suy yếu học thuyết răn đe lẫn nhau - khi cả hai cường quốc hạt nhân lớn nhất không bao giờ xảy ra chiến tranh hạt nhân v́ cả hai đều bị tiêu diệt.
Trong Chiến tranh Lạnh, Nga và Mỹ nỗ lực phát triển hệ thống pḥng thủ tên lửa, nhưng đă đồng ư từ bỏ chương tŕnh vào năm 1972 với hy vọng ḥa b́nh.
Gần 30 năm sau, Tổng thống George W. Bush đă chọc giận ông Putin khi Mỹ rút khỏi hiệp ước năm 1972 và chỉ đạo Lầu Năm Góc xây dựng hệ thống để ngăn chặn các mối đe dọa từ tên lửa của Iran.
Việc Mỹ rút khỏi những ǵ từng là nền tảng của quan hệ siêu cường trong nhiều thập niên đă được Điện Kremlin nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Moscow cho rằng đây là khởi đầu cho những bất đồng với Mỹ, và ông Putin tin rằng lợi ích của Nga đang bị chà đạp.
“Trong một thời gian dài, chúng tôi cố gắng thuyết phục các đối tác không làm điều này”, ông Putin nói. “Tuy nhiên, Mỹ vẫn làm - rút khỏi hiệp ước. Giờ đây, các bệ phóng tên lửa đạn đạo đă được triển khai ở Romania và đang được thiết lập ở Ba Lan”.Ông Putin nhấn mạnh nếu Ukraine xích lại gần NATO, “nước này sẽ chứa đầy vũ khí. Các vũ khí tấn công hiện đại sẽ được triển khai trên lănh thổ của Ukraine giống như ở Ba Lan và Romania”.
Địa điểm Aegis Ashore ở Romania đă hoạt động trong 5 năm mà không xảy ra sự cố, nhưng Nga xem cơ sở pḥng thủ tên lửa của Ba Lan là mối đe dọa nghiêm trọng hơn.
Tuy nhiên, lời nói “chúng tôi chỉ quan ngại Iran” của Mỹ đă bị Tổng thống Donald Trump xóa sạch. Ông từng tuyên bố hệ thống pḥng thủ tên lửa sẽ “phát hiện và tiêu diệt bất kỳ tên lửa nào được phóng chống lại Mỹ ở bất cứ đâu, bất cứ lúc nào, bất kỳ nơi nào”.
Washington cũng phải vật lộn để thuyết phục ông Putin hai địa điểm pḥng thủ tên lửa ở Đông Âu không có khả năng tấn công dễ dàng nhằm vào mục tiêu của Nga.
NATO tuyên bố các tên lửa đánh chặn triển khai trên bờ biển Aegis “không thể làm suy yếu khả năng răn đe chiến lược của Nga”, và “không sử dụng cho mục đích tấn công”. Các tên lửa đánh chặn không chứa chất nổ và không thể đánh trúng mục tiêu mặt đất.
“Ngoài ra, chúng tôi c̣n thiếu phần mềm, phần cứng và cơ sở hạ tầng cần thiết để phóng tên lửa tấn công”, NATO cho hay.
Tuy nhiên, một số chuyên gia độc lập tin rằng các bệ phóng MK 41 lắp đặt ở Ba Lan và Romania có thể bắn cả tên lửa đánh chặn pḥng thủ và tên lửa tấn công.
Matt Korda, nhà phân tích tại Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ, cho biết “nếu không kiểm tra trực quan, không có cách nào xác định liệu phần cứng và phần mềm dành riêng cho Tomahawk đă cài đặt tại các địa điểm Aegis Ashore ở châu Âu hay chưa”.
Cho đến nay, chỉ có binh lính NATO mới được phép đến bất cứ nơi nào gần bệ phóng hoặc các đơn vị kiểm soát.
Beata Jurys, người dân Redzikowo, cho biết bà chưa bao giờ vào bên trong cơ sở này. Bất kể ai đang nói sự thật, bà Jurys nói Moscow và Washington đă biến ngôi làng trở thành mục tiêu tiềm năng trong trường hợp chiến tranh xảy ra. “Nếu có điều ǵ đó xảy ra, thật không may chúng tôi sẽ là những người đầu tiên biết”, bà nói.
Những người có thị thực này sau đó có thể đăng kư thường trú tại Vương quốc Anh sau một khoảng thời gian tùy thuộc vào số tiền đầu tư. Như với khoản 2 triệu bảng, nhà đầu tư có thể đăng kư thường trú tại Anh sau 5 năm. Thời gian này rút ngắn xuống 3 năm với khoản đầu tư 5 triệu bảng và 2 năm nếu họ đầu tư 10 triệu bảng.
Được giới thiệu vào năm 2008 nhằm khuyến khích những người giàu có ngoài Liên minh châu Âu (EU) đầu tư vào Vương quốc Anh, cơ chế thị thực này gần đây được xem xét lại do lo ngại có thể bị lạm dụng. Bộ Nội vụ Anh cho biết đă cải cách cơ chế thị thực này nhằm đảm bảo cơ chế không được sử dụng để tạo điều kiện cho tham nhũng, đồng thời không loại trừ những thay đổi tiếp theo.
Một cơ sở quân sự của Mỹ tại b́a rừng Ba Lan được cho là lư do sâu xa ẩn sau những toan tính của Điện Kremlin khi cho điều quân tới gần khu vực biên giới Ukraine.
Tomasz Czescik, nhà khảo cổ học và nhà báo truyền h́nh người Ba Lan, mỗi sáng đều dắt chó đi dạo qua một khu rừng gần nhà ở sườn phía đông của NATO.
Ông tận hưởng bầu không khí trong lành và buổi sáng yên tĩnh, cho đến khi loa phát thanh ở phía bên kia hàng rào, có gắn biển báo “Tránh xa” bằng tiếng Ba Lan, tiếng Anh, tiếng Đức và tiếng Nga, bắt đầu phát nhạc.
“Tôi chưa thấy ai từng vào trong đó”, ông Czescik nói, chỉ tay qua hàng rào về phía ṭa nhà ở đằng xa.
Hàng rào là vành đai bên ngoài của cơ sở quân sự rất nhạy cảm của Mỹ, dự kiến hoạt động trong năm nay. Đây là “vũ khí” mà Washington khẳng định sẽ giúp bảo vệ châu Âu và Mỹ khỏi tên lửa đạn đạo từ Iran.
Nhưng đối với Tổng thống Nga Vladimir V. Putin, căn cứ quân sự ở Ba Lan và căn cứ khác ở Romania là bằng chứng cho mối đe dọa NATO sẽ mở rộng về phía đông. Đây được coi là một phần lư do cho việc ông đưa quân tới gần biên giới với Ukraine, theo New York Times.
Lầu Năm Góc mô tả hai địa điểm này là để pḥng thủ và không liên quan đến Nga, nhưng Điện Kremlin tin rằng chúng có thể được sử dụng để bắn hạ tên lửa của Nga hoặc bắn tên lửa hành tŕnh tấn công vào Moscow.
"Lằn ranh đỏ" của NATO
Ông Putin đă yêu cầu NATO giảm bớt hành động quân sự ở Đông và Trung Âu - điều mà Washington và châu Âu thẳng thừng từ chối.
Ông Putin quan tâm đến tên lửa của Mỹ gần biên giới Nga kể từ khi địa điểm ở Romania đi vào hoạt động vào năm 2016. Tuy nhiên, cơ sở của Ba Lan, nằm gần làng Redzikowo, chỉ cách lănh thổ Nga khoảng 160 km và cách Moscow gần 800 km.
Hôm 16/2, căng thẳng ở Ukraine có dấu hiệu hạ nhiệt khi Nga tuyên bố rút thêm quân và Ukraine tỏ ư sẵn sàng từ bỏ tham vọng gia nhập NATO - một vấn đề quan trọng hiện nay với Moscow.
Căn cứ tại Ba Lan - chứa hệ thống có tên Aegis Ashore, trang bị các radar tinh vi với khả năng theo dơi tên lửa của đối thủ và dẫn hướng các tên lửa đánh chặn hạ gục chúng trên bầu trời. Nó cũng được trang bị bệ phóng tên lửa MK 41, thứ mà người Nga lo ngại có thể dễ dàng thay thế bắn các tên lửa tấn công như Tomahawk.
Đối với người dân ở Redzikowo, họ lo lắng khi phải sống ở nơi là mối lo an ninh hàng đầu của ông Putin.
Ryszard Kwiatkowski, kỹ sư dân dụng làm việc trong lĩnh vực xây dựng, cho biết khách hàng đặt căn hộ trong khu nhà công ty anh đang xây đă gọi điện hủy hợp đồng v́ lo ngại Nga tấn công cơ sở pḥng thủ tên lửa ở Redzikowo.
Không ai thực sự nghĩ rằng Nga sẽ tấn công cơ sở này bởi điều đó sẽ đưa Nga vào xung đột trực tiếp với NATO. Ba Lan đă là thành viên liên minh từ năm 1999. Nhưng giả định về một châu Âu thống nhất và ḥa b́nh sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc đang tan vỡ khi quân đội Nga đóng ở biên giới với Ukraine và Mỹ gửi hàng ngh́n binh sĩ bổ sung đến Ba Lan.
Ông Kwiatkowski, người tham gia biểu t́nh phản đối xây dựng cơ sở của Mỹ tại Redzikowo vào năm 2016, cho biết Nga gây khó chịu khi phóng đại mối đe dọa từ NATO. Tuy nhiên, ông nói thêm cả hai bên đă tạo ra “cỗ máy sợ hăi” khi không biết chắc chắn những ǵ bên kia đang làm.
Một phát ngôn viên của Bộ nội vụ cho hay Bộ này đang xem xét các thị thực được cấp trước khi cơ chế thị thực này được sửa đổi vào năm 2015, trong đó có quy định về kiểm tra cách thức và thời điểm những người nộp đơn có được tài sản. Hiện nay, các ngân hàng ở Anh cũng được yêu cầu thực hiện một số cuộc kiểm tra trước khi mở tài khoản cho người nộp đơn.Thomas Graham, người từng làm trong Hội đồng An ninh Quốc gia của Tổng thống George W. Bush, cho biết Moscow chưa bao giờ tin những lời đảm bảo của Washington rằng hệ thống pḥng thủ tên lửa của họ nhằm vào Iran chứ không phải Nga.
“Cuộc khủng hoảng hiện tại thực sự rộng hơn nhiều so với Ukraine”, ông Graham nói, “Ukraine là điểm đ̣n bẩy nhưng giờ lại nghiêng về Ba Lan, Romania và các nước vùng Baltic. Người Nga cho rằng đă đến lúc sửa đổi dàn xếp hậu Chiến tranh Lạnh ở châu Âu theo hướng có lợi cho họ”.
Trong cuộc gặp với ông Putin hôm 14/2, Ngoại trưởng Nga Sergey V. Lavrov nhấn mạnh Nga muốn thấy "những thay đổi căn bản trong lĩnh vực an ninh châu Âu", vượt ra ngoài Ukraine, bao gồm NATO rút quân ở Đông Âu, giới hạn triển khai vũ khí tấn công và hạn chế tên lửa tầm trung.
Tomasz Smura, Giám đốc nghiên cứu của Casimir Pulaski Foundation, cho biết: “Đây là vấn đề rất lớn đối với Nga”.
Nhưng việc đóng cửa Redzikowo theo ư muốn của Moscow, ông nói thêm, là “lằn ranh đỏ” mà Mỹ và Ba Lan sẽ không vượt qua, mặc dù NATO - để đáp ứng yêu cầu của Moscow vào tháng 12/2021 - gần đây đă đề nghị thảo luận về “cơ chế minh bạch” với hy vọng xoa dịu những lo ngại của Nga về các địa điểm ở Ba Lan và Romania.
"Lợi ích của Nga đang bị chà đạp"
Nhưng Moscow c̣n muốn nhiều hơn thế.
Nga từ lâu coi pḥng thủ tên lửa là nỗ lực nguy hiểm của Mỹ nhằm làm suy yếu vị thế cường quốc của Moscow - quốc gia có kho vũ khí hạt nhân khổng lồ.
Khả năng Mỹ có thể bắn hạ tên lửa đạn đạo của Nga làm suy yếu học thuyết răn đe lẫn nhau - khi cả hai cường quốc hạt nhân lớn nhất không bao giờ xảy ra chiến tranh hạt nhân v́ cả hai đều bị tiêu diệt.
Trong Chiến tranh Lạnh, Nga và Mỹ nỗ lực phát triển hệ thống pḥng thủ tên lửa, nhưng đă đồng ư từ bỏ chương tŕnh vào năm 1972 với hy vọng ḥa b́nh.
Gần 30 năm sau, Tổng thống George W. Bush đă chọc giận ông Putin khi Mỹ rút khỏi hiệp ước năm 1972 và chỉ đạo Lầu Năm Góc xây dựng hệ thống để ngăn chặn các mối đe dọa từ tên lửa của Iran.
Việc Mỹ rút khỏi những ǵ từng là nền tảng của quan hệ siêu cường trong nhiều thập niên đă được Điện Kremlin nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Moscow cho rằng đây là khởi đầu cho những bất đồng với Mỹ, và ông Putin tin rằng lợi ích của Nga đang bị chà đạp.
“Trong một thời gian dài, chúng tôi cố gắng thuyết phục các đối tác không làm điều này”, ông Putin nói. “Tuy nhiên, Mỹ vẫn làm - rút khỏi hiệp ước. Giờ đây, các bệ phóng tên lửa đạn đạo đă được triển khai ở Romania và đang được thiết lập ở Ba Lan”.Ông Putin nhấn mạnh nếu Ukraine xích lại gần NATO, “nước này sẽ chứa đầy vũ khí. Các vũ khí tấn công hiện đại sẽ được triển khai trên lănh thổ của Ukraine giống như ở Ba Lan và Romania”.
Địa điểm Aegis Ashore ở Romania đă hoạt động trong 5 năm mà không xảy ra sự cố, nhưng Nga xem cơ sở pḥng thủ tên lửa của Ba Lan là mối đe dọa nghiêm trọng hơn.
Tuy nhiên, lời nói “chúng tôi chỉ quan ngại Iran” của Mỹ đă bị Tổng thống Donald Trump xóa sạch. Ông từng tuyên bố hệ thống pḥng thủ tên lửa sẽ “phát hiện và tiêu diệt bất kỳ tên lửa nào được phóng chống lại Mỹ ở bất cứ đâu, bất cứ lúc nào, bất kỳ nơi nào”.
Washington cũng phải vật lộn để thuyết phục ông Putin hai địa điểm pḥng thủ tên lửa ở Đông Âu không có khả năng tấn công dễ dàng nhằm vào mục tiêu của Nga.
NATO tuyên bố các tên lửa đánh chặn triển khai trên bờ biển Aegis “không thể làm suy yếu khả năng răn đe chiến lược của Nga”, và “không sử dụng cho mục đích tấn công”. Các tên lửa đánh chặn không chứa chất nổ và không thể đánh trúng mục tiêu mặt đất.
“Ngoài ra, chúng tôi c̣n thiếu phần mềm, phần cứng và cơ sở hạ tầng cần thiết để phóng tên lửa tấn công”, NATO cho hay.
Tuy nhiên, một số chuyên gia độc lập tin rằng các bệ phóng MK 41 lắp đặt ở Ba Lan và Romania có thể bắn cả tên lửa đánh chặn pḥng thủ và tên lửa tấn công.
Matt Korda, nhà phân tích tại Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ, cho biết “nếu không kiểm tra trực quan, không có cách nào xác định liệu phần cứng và phần mềm dành riêng cho Tomahawk đă cài đặt tại các địa điểm Aegis Ashore ở châu Âu hay chưa”.
Cho đến nay, chỉ có binh lính NATO mới được phép đến bất cứ nơi nào gần bệ phóng hoặc các đơn vị kiểm soát.
Beata Jurys, người dân Redzikowo, cho biết bà chưa bao giờ vào bên trong cơ sở này. Bất kể ai đang nói sự thật, bà Jurys nói Moscow và Washington đă biến ngôi làng trở thành mục tiêu tiềm năng trong trường hợp chiến tranh xảy ra. “Nếu có điều ǵ đó xảy ra, thật không may chúng tôi sẽ là những người đầu tiên biết”, bà nói.