florida80
04-27-2022, 22:57
Từ khi mở mắt chào đời đến khi nhắm mắt rời khỏi cơi trần, một số người may mắn có cuộc sống phẳng lặng, b́nh yên nhưng đa số người khác, trong đó có tôi, phải chịu muôn vàn khổ đau trên đường đời.
Tôi sinh ra trong một làng quê nghèo miền Bắc, làng Quang Rực, Ninh Giang; dân làng đều sống bằng nghề nông, quanh năm chân lấm tay bùn. Cả làng chỉ có một thầy giáo mở trường tại nhà để dạy cho trẻ em biết đọc, biết viết và làm bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia. Các em con nhà khá giả một chút có giấy, bút để viết bài, c̣n một số học tṛ nghèo như tôi phải dùng lá chuối phơi thật khô, cắt từng mảnh thay giấy, lấy nước hột mùng tơi chín làm mực, bút th́ dùng chiếc đũa tre vót nhọn để viết. Chúng tôi chưa học xong ba phép toán th́ thầy giáo cùng một số dân làng phải chạy tản cư v́ có tin Tây (Pháp) về làng.
Đây là lần tản cư thứ nhất trong đời…
Khi đó tôi c̣n quá nhỏ nên chưa cảm nhận được nỗi đau của người phải rời bỏ làng mạc ra đi. Trở về làng, chúng tôi cũng không có trường để học. Tôi là con trai duy nhất trong gia đ́nh gồm năm chị em. Bố tôi ngày trước học chữ Nho và chữ Nôm, thấm nhuần tư tưởng Khổng, Mạnh nên rất nghiêm khắc với các con. Một hôm không biết v́ lư do ǵ, tôi chửi bố: “Đéo mẹ mày”. Bố tôi giận quá nắm cổ tôi quăng ra ngoài vườn ngay trước nhà, lúc đó vườn đang ngập nước đến gần đầu gối. May thay, bà bác tôi nh́n thấy, chạy vào vườn bế tôi lên đưa vào nhà. Từ đó không bao giờ tôi dám hỗn láo với bố nữa; và biết ḿnh quá hỗn với bố nên cũng không khi nào tôi oán giận bố.
Tản cư lần thứ hai
Đây là lần di cư từ Bắc vào Nam. Sau Hiệp Định Geneve 1954, Việt Minh ra sức ngăn cản người dân muốn di cư; gia đ́nh tôi phải khó khăn lắm mới ra được Hải Pḥng để xuống tàu vào Nam. Sau mấy ngày đêm lênh đênh trên biển, tàu cặp bến cảng Saigon, chúng tôi được xe chính phủ chở đến tạm cư tại trường đua ngựa Phú Thọ. Sau ba tuần lễ, xe của chính phủ lại chở chúng tôi đến Hố Nai, Biên Ḥa. Hố Nai là khu rừng không có chỗ làm ruộng nên bố mẹ tôi xuống Phụng Hiệp, Cần Thơ, và được chính phủ cấp ruộng cho cày cấy. Tại đây tôi được đi học trường Tiểu học công lập Phụng Hiệp.
Học tṛ ở đây mặc đồng phục, nam quần soọc xanh, áo sơ mi trắng cụt tay, nữ quần dài đen, áo bà ba trắng. Trước ngày tôi đi học, mẹ tôi ra chợ Phụng Hiệp mua cho tôi một quần dài màu xanh, một áo dài tay trắng. Hôm sau bố tôi dẫn tôi vào trường xin học. Có lẽ tôi là đứa học tṛ Bắc kỳ đầu tiên ở trường này, nên khi nh́n thấy tôi ăn mặc không giống chúng, bọn học tṛ biết ngay tôi là tên Bắc kỳ di cư, thế là kéo nhau lại trước mặt hai cha con tôi, đồng thanh la lớn “Bắc kỳ ăn cá rô cây, Bắc kỳ ăn cá rô cây”.
Cũng may, thầy hiệu trưởng đến, thấy vậy ông kêu tùy phái đánh trống vào học sớm rồi mời bố con tôi vô văn pḥng, ân cần hỏi thăm, sau đó dẫn tôi vào lớp Ba. Thầy giáo đưa tôi xuống ngồi bàn cuối cùng, cả lớp cứ quay xuống nh́n tôi xem làm sao mà tôi ăn được “cá rô cây”? Sau mấy lần gơ thước xuống bàn bắt học tṛ quay lên không kết quả, thầy đưa tôi lên ngồi bàn trên cùng. Giờ ra chơi, cả trường kéo đến trước cửa lớp tôi la to “Bắc kỳ ăn cá rô cây, ông Trời quả báo hàm răng đen x́”. Các thầy cô giáo ra đe nẹt chúng cũng không tha tôi. Tôi phải chịu cảnh trêu chọc đó vài ngày rồi mới êm.
Suốt ba năm học tôi cố gắng nên thuộc loại học sinh giỏi và được thầy, cô yêu mến. Năm lớp Nhất tôi được học với cô Hồ Thị Đậm, một giáo viên trẻ, đẹp vừa tốt nghiệp sư phạm về dạy và cuối năm đó tôi thi đậu vào trường Trung học Phan Thanh Giản, ngôi trường lớn nhất miền Tây. Ngoài học sinh các trường thuộc tỉnh Cần Thơ, c̣n có học sinh các tỉnh Long Xuyên, Rạch Giá, Kiến Ḥa, Bạc Liêu, Cà Mau và Vĩnh Long đều muốn thi vào trường này nên đậu vào trường Phan Thanh Giản là một vinh dự không những cho trường tiểu học ḿnh đang học mà c̣n cho gia đ́nh. V́ thế, tôi không bao giờ quên ơn các thầy, cô, nhất là cô Hồ Thị Đậm. Hiện cô đang định cư tại tiểu bang Kentucky, Hoa Kỳ. Thầy tṛ tôi thường xuyên liên lạc thăm hỏi nhau.
V́ nhà nghèo, sau khi đậu bằng trung học đệ nhất cấp, tôi lên nhà người chị thứ hai ở Xóm Thuốc, G̣ Vấp để vừa đi học vừa đi làm. Xứ Xóm Thuốc có trường tiểu học Hiếu Thiện do cha xứ làm hiệu trưởng. Chị tôi dẫn tôi vào xin cha cho tôi một chân dạy học. Cha xứ ngó tôi lắc đầu và nói: “Anh c̣n nhỏ quá, dạy thế nào được, học tṛ nó không nể đâu”. Chị tôi năn nỉ măi cha cũng không nhận. Tôi bèn nói: “Thưa cha, cha cứ cho con dạy thử một tháng không có lương, nếu cha thấy con dạy được th́ cha nhận, bằng không th́ thôi”. Cha xứ suy nghĩ một lúc rồi đồng ư cho tôi dạy thử.
Với kinh nghiệm thu thập được từ các thầy, cô đă dạy tôi ở trường Phụng Hiệp và Phan Thanh Giản, tôi tự lập ra tờ Phiếu Điểm Hàng Tháng, in roneo; trên đó ghi rơ học lực, hạnh kiểm của từng em. Một bên là lời phê b́nh của thầy giáo, bên kia là lời đề nghị của phụ huynh. Cuối tháng tôi trao tờ Phiếu Điểm cho các em mang về nhà tŕnh bố mẹ. Đây là điều mới có đầu tiên tại trường Hiếu Thiện. Phụ huynh hết sức mừng, ghi những lời đề nghị, hầu hết đều có lời khen ngợi sáng kiến này. Sau khi nhận lại đủ các tờ Phiếu Điểm tôi mang lên tŕnh cho cha hiệu trưởng xem. Ngay hôm sau, cha gọi tôi vào văn pḥng trao bao thơ tiền lương và nói “Từ nay tôi nhận thầy dạy luôn”, và cha cho quay roneo tờ Phiếu Điểm Hàng Tháng phát cho các thầy, cô khác làm theo.
Sau hai năm dạy học, tôi lập gia đ́nh. Đến tuổi thi hành nghĩa vụ quân dịch, tôi gia nhập ngành Cảnh sát Quốc gia, được phục vụ tại Trung Tâm Huấn Luyện Cảnh Sát Quốc Gia Rạch Dừa, Vũng Tàu (TTHL/CSQGRD/VT). Tại đây, nhờ Thượng sĩ Cảnh Sát Phạm Quang Nghiệp (đă quá cố) – cụ Phạm Quang Nghiệp làm Trùm trong xứ đạo Nam Đồng do Linh Mục Vincent Nguyễn Ḥa Định là cha chính xứ – giúp giới thiệu với cha xứ mà gia đ́nh tôi được cha cấp đất cho cất nhà và ở đó cho đến ngày rời khỏi Việt Nam.
Phục vụ tại TTHL/CSQGRD/VT một thời gian, tôi đi thụ huấn Khóa 4 sĩ quan cảnh sát tại Học Viện CSQG Thủ Đức. Vào thời điểm Khóa 4, các sinh viên sĩ quan tốt nghiệp hầu hết đều được bổ nhiệm làm Trưởng cuộc CSQG tại các xă nông thôn. Tôi và bốn sĩ quan mới ra trường về phục vụ tại tỉnh Sóc Trăng. Sau khi tŕnh diện Thiếu tá Nguyễn Hữu Vọng, Chỉ huy trưởng Cảnh sát tỉnh, chúng tôi được nghỉ phép ăn Tết tại Bộ Chỉ Huy v́ đang có lệnh cấm trại 100%.
Trong lúc cấm trại, ông Chủ sự Pḥng hành chánh nói cho chúng tôi biết: “Qua Tết, mỗi anh sẽ đi nhận một Cuộc trong tỉnh. Có năm Cuộc nhưng chỉ có hai Cuộc Trường Khánh và Lịch Hội Thượng là an ninh; ba Cuộc c̣n lại, anh nào bắt thăm trúng th́ sẽ rất nhàn, khỏi làm việc v́ luôn ở dưới hầm, lú đầu lên bọn Việt Cộng nó bắn ráng chịu. An ninh đă có Địa Phương Quân lo. Cứ ở dưới hầm ăn đồ hộp rồi ngủ; chẳng có ma nào đến thưa gởi ǵ đâu!” Ông c̣n an ủi thêm “Các anh chịu khó ở đó một thời gian rồi Bộ Chỉ huy sẽ t́m cách hoán chuyển cho các anh sau”.
Trước ngày bắt thăm, là người Công Giáo, mỗi buổi tối tôi đến nhà thờ Sóc Trăng khấn với Thánh An Tôn xin Ngài giúp tôi bắt thăm được một trong hai Cuộc an ninh. Hôm bắt thăm, tôi bắt trúng Cuộc Cảnh Sát Trường Khánh chỉ cách tỉnh 4 cây số. Xă Trường Khánh do tôi phụ trách an ninh có năm ấp: Trường Thành, Trường An, Trường B́nh, Trường Hưng, Trường Phú. Riêng ấp Trường Phú dài 12 km, cách Cuộc một cánh đồng rộng, ban ngày Quốc Gia kiểm soát v́ có ba đồn nghĩa quân trấn giữ nhưng ban đêm Việt Cộng làm chủ.
Khi tôi về nhậm chức Trưởng Cuộc cũng là lúc có lệnh từ trung ương: Trưởng cuộc cảnh sát phải kiêm phó xă trưởng an ninh, kiêm trưởng ban nhân dân tự vệ. Với chức vụ Phó Xă trưởng An Ninh, từ nay tôi cũng phụ trách luôn các đồn nghĩa quân trong xă. Đồn nghĩa quân chính tại khu chợ Trường Khánh do nghĩa quân tên Hớn chỉ huy. V́ bị mất chức Phó xă trưởng an ninh, anh ta sinh ra cay cú, bực bội. Một buổi tối khi chúng tôi đang đi xét tờ khai gia đ́nh về gần đến Cuộc, anh Hớn uống rượu, mặt mày đỏ gay và một số nghĩa quân ra chặn đường bao vây xung quanh tôi. Anh ta rút súng Cold 45 chĩa vào tôi quát: “Phong! Tại sao mày dám bắt lính của tao?”. Trước t́nh thế ấy, tôi cũng phải rút súng rulô chĩa vào anh ta để tự vệ.
Chuyện xẩy ra ngay trước nhà ông Xă trưởng, ông chạy ra ôm chầm lấy tên Hớn đưa vô nhà ông. Thấy trưởng đồn của ḿnh bị dẫn vô nhà xă trưởng, lính nghĩa quân trong đồn bèn kéo đến bao vây Cuộc Cảnh sát. Tôi cũng cho anh em cảnh sát trong Cuộc đem lựu đạn và súng ống ra chuẩn bị đối phó, đồng thời gọi máy truyền tin báo cho Quận trưởng Cảnh sát Long Phú biết. Trên đầu giây, ông Quận trưởng liên tục yêu cầu tôi đừng nổ súng, đừng nổ súng và ông gọi máy cho Chỉ huy trưởng Cảnh sát tỉnh, Thiếu tá Vọng thấy nguy gọi ngay cho bên Ṭa Tỉnh. Sau đó chúng tôi thấy hai xe Nồi Đồng (loại xe thiết giáp chạy bằng bốn bánh cao su) chạy đến đậu trước đồn nghĩa quân. Tên Hớn bị dẫn ra xe chở về tỉnh; vợ tên Hớn qua Cuộc quỳ gối van xin tôi tha cho chồng, sau đó Hớn bị thuyên chuyển đi xa. Từ đó, người dân xă Trường Khánh được sống trong cảnh an b́nh, đêm đêm có giấc ngủ ngon.
Sau một năm làm việc tại Trường Khánh, tôi hoán chuyển cho một đồng nghiệp để về lại TTHL/CSQGRD/VT cho được gần gia đ́nh.
Vào tù Việt Cộng
Cũng như hàng trăm ngàn quân, cán, chính Việt Nam Cộng Ḥa, sau ngày 30/4/1975 tôi bị bắt. Sau khi trải qua hai trại tù Trại Nhái, Vũng Tàu và Bàu Lâm, Xuyên Mộc, tôi bị đưa ra trại tù Hàm Tân, B́nh Tuy. Đây là trại tù “kiểu mẫu” của Bộ Nội vụ cộng sản; tất cả ban giám thị, cán bộ quản giáo cũng như vệ binh đều là người tỉnh Nghệ An (quê hương Hồ Chí Minh), nên chúng áp dụng kỷ luật thật gắt gao. Tôi ở trong đội 13 rau xanh, trách nhiệm trồng rau cung cấp cho cả trại.
Quân nhân VNCH bị bắt đi “học tập cải tạo” (file photo)
Trong đội có anh Hà, một người tù không ai thăm nuôi nên một số trại viên khác thỉnh thoảng cho Hà tán đường, chút muối, tôi là một trong những người đó. Một hôm Hà ăn trộm nắm rau muống bỏ vào thùng gánh nước bị tên Trung, đội trưởng, bắt tŕnh cho cán bộ quản giáo. Hà bị tên quản giáo xỉ vả thậm tệ, bắt làm kiểm điểm và cả đội mỗi tối phải ngồi phê b́nh, lên án Hà. Tức giận quá, vào một buổi tối khi cả đội xếp hàng ngoài sân chờ vào nhà, Hà đến bên tôi nói nhỏ “Anh Phong ơi, em sẽ giết thằng Trung”. Tôi khuyên Hà: “Đừng làm vậy, mày giết được nó mày cũng chết, mày không giết được nó mày cũng chết”.
Tôi tưởng Hà nghe lời, không ngờ một buổi trưa, sau khi cả đội đi lao động trở về, Trung nằm trên vơng đưa đầu ra ngoài; Hà từ ngoài bước đến trước chỗ Trung nằm, giơ cao chiếc xẻng bổ thật mạnh vào đầu Trung. Máu phun lên trần nhà, Hà nghĩ Trung đă chết nên vác xẻng xuống pḥng trực báo cáo: “Tôi đă giết chết đội trưởng Trung”. Lập tức kẻng báo động, vệ binh vác súng chạy xuống bao vây nhà số 13, đem Trung đi cấp cứu và bắt Hà giam vào nhà Kỷ luật. Suốt gần một tháng Hà bị cùm tay chân trong nhà Kỷ luật, thỉnh thoảng cán bộ mở cửa hỏi Hà: “Ai kích động mày giết Trung?” Hà một mực nói “Không ai kích động tôi hết”.
C̣n hai ngày nữa là đúng một tháng chịu đói, khát và mất hy vọng sống, Hà chỉ c̣n da bọc xương, cán bộ vào dụ Hà “Mày chết đến nơi rồi, muốn sống về với gia đ́nh, hăy khai thằng nào kích động mày, mày sẽ được thả ra ngay”. Hà thều thào nói “Anh Phong”. Lập tức cán bộ cho hai trại viên khác vào mở c̣ng dẫn Hà ra bờ giếng xối cho mấy gầu nước rồi dẫn về trạm xá.
Hai hôm sau, vào một buổi trưa, sau giờ lao động, cả trại về tập họp đầy đủ trước sân, tên cán bộ văn hóa cầm xấp hồ sơ đi ra cái bục giữa sân. Mọi người hồi hộp chờ xem chuyện ǵ sắp xảy ra. Tên cán bộ yêu cầu mọi người giữ im lặng nghe đọc lệnh thi hành kỷ luật, rồi hắn gọi to “Trại viên Nguyễn Thanh Phong, đội 13 rau xanh đứng lên”. Tôi vừa đứng lên, hai tên vệ binh mang súng AK tiến ngay lại, bẻ quặt hai tay tôi ra sau, tra c̣ng vào, bắt đứng nghiêm nghe đọc lệnh.
Theo đó, tôi can tội kích động tên Hà giết đội trưởng Trần Văn Trung. Tôi bị cắt thăm nuôi, bớt khẩu phần ăn tối đa và phải biệt giam trong nhà Kỷ luật. Sau khi đọc xong lệnh, chúng áp giải tôi đến nhà Kỷ luật nằm trong b́a rừng. Tôi có cảm tưởng như ḿnh là tử tù đang đi ra pháp trường. Đến trước cửa, tên cán bộ bảo tôi cởi quần áo ra, chỉ cho mặc một quần đùi. Rồi hắn mở cửa pḥng giam dẫn tôi tôi vào, và hỏi “Muốn chân nào, tay nào”? Tôi đáp “Chân trái, tay trái”.
Bề dài của pḥng giam có sẵn thanh sắt tṛn bằng cổ tay, trên đó có mấy chiếc c̣ng sắt. Một tay, một chân tôi bị tra vào c̣ng treo lên, phải nằm nghiêng một bên, chỉ mười lăm, hai chục phút sau tôi ngất đi! Chỗ nằm, chúng làm gồ ghề, lồi lên lơm xuống và trải đá đỏ có gai, không có một manh chiếu; một lỗ tṛn được khoét vừa để một chiếc xô nhựa ngay chỗ mông cho người tù tiêu tiểu. Ngoài cánh cửa chính đóng kín mít, c̣n một lỗ nhỏ vừa đủ để một chén cơm và một ly nhỏ nước lạnh.
Mỗi ngày tôi chỉ được ăn một lần một nắm cơm bằng quả trứng gà, trong đó ba phần tư là khoai lang hay khoai ḿ. Mỗi tuần tên vệ binh đến, ghé mắt nh́n xem tôi c̣n sống hay chết. Cũng vừa đúng một tháng, cửa pḥng giam mở, tên cán bộ vào mở c̣ng và bảo hai bạn tù vào dẫn tôi ra, lúc đó tôi đi không nổi và mắt th́ mờ không thấy đường. Hai bạn tù cũng dẫn tôi ra bờ giếng múc cho vài xô nước giội lên đầu và trao lại quần áo cho tôi.
Ngoài bị biệt giam như thế, hai lần tôi bị thổ tả suốt đêm, vừa ói mửa vừa đi cầu nhưng chúng bỏ mặc, dù có bạn tù nằm cạnh suốt đêm la to: “Báo cáo cán bộ nhà 13 có người sắp chết”. Măi gần sáng tên vệ binh đi tuần mới hỏi “Bệnh ǵ mà sắp chết?” Bác Hùng trả lời “Bệnh thổ tả”. Tên vệ binh thản nhiên nói “Bệnh thổ tả không có chết” rồi hắn bỏ đi.
Sau bảy năm trong tù khổ sai, tôi được về với gia đ́nh vào ngày 11 Tháng Chín năm 1981 và bị ba năm quản chế, không được rời khỏi địa phương.
Tôi về nhà trong hoàn cảnh khó nghèo, v́ có món ǵ đáng giá, vợ tôi đă phải bán đi lấy tiền mua đồ ăn thăm nuôi tôi và lo cho sáu đứa con c̣n nhỏ và một mẹ già. Để phụ với vợ con, tôi lấy nước mắm đi bán dạo, suốt một ngày đạp xe từ Rạch Dừa lên Suối Nghệ, Bà Rịa trên 30 km, không bán được một lít nào, rồi đi lượm ve chai bán cũng không xong.
Cuối cùng tôi được người mách, Ụ tàu Đông Xuyên đang cần một người biết kẻ chữ trên tàu. Tôi vào xin việc, họ đưa cho tờ giấy trắng, cây bút ch́ và cây thước, bảo tôi kẻ chữ THĂNG LONG 1975 cho họ xem. Tôi thấy mấy người chuyền tay nhau xem và gật gù ưng ư và bảo tôi viết tờ “Lư lịch trích ngang”. Tên phó giám đốc bảo tôi, anh là sĩ quan ngụy, để chúng tôi xét rồi trả lời anh sau. Có lẽ họ đang cần người nên mấy ngày sau gọi tôi vào làm trong tổ Trang trí, gơ rỉ sét, sơn và kẻ tên tàu lên phía đầu mũi tàu.
Một thời gian sau họ cử tôi làm tổ trưởng; sau cùng họ giao cho tôi nhiệm vụ đưa tàu vào và dẫn tàu ra khỏi ụ. Đây là việc hết sức quan trọng và nguy hiểm, trước đây do một kỹ sư của Việt cộng đảm nhiệm, nay người này đă chuyển về Saigon. Muốn cho tàu vào ụ phải biết coi bản thiết kế của con tàu trước, xem chỗ nào cần kê những khối sắt h́nh vuông dưới nền ụ, để khi đưa tàu vào đúng vị trí, và tháo nước cho tàu nằm trên các ụ sắt đó, nếu làm sai, con tàu có thể bị thủng, nghiêng hoặc đổ nhào. Nhờ ơn trên, tôi điều động cả tổ mười hai người đưa trên mười con tàu lớn nhỏ vào sửa chữa và ra ụ an toàn, không xảy ra một tai nạn nào. Làm được việc này tôi hănh diện đă làm cho Việt cộng phải nể phục những người trong chính quyền của chế độ cũ.
Hồ sơ tỵ nạn của một gia đ́nh xin định cư Mỹ theo chương tŕnh OPD (Orderly Departure Program) tại cơ quan Di trú và nhập tịch Hoa Kỳ (ảnh: Peter Charlesworth/LightRocket via Getty Images)
Di cư lần thứ ba
Trong số những người được đi định cư tại hải ngoại theo chương tŕnh H.O., tôi may mắn được hai phóng viên Mỹ, ông Peter Charlesworth (photographer) và ông Charles P.Wallace (Chánh văn pḥng báo Los Angeles Times tại Bangkok) đến tận nhà phỏng vấn, đưa đi Saigon khám sức khỏe và dẫn vào phái đoàn Mỹ phỏng vấn. Tất cả diễn tiến rất nhanh nhưng phút cuối, một điều làm gia đ́nh tôi vô cùng đau khổ là mẹ tôi phải ở lại v́ c̣n ba người con gái sống tại Việt Nam.
Dù hai phóng viên Mỹ vào nói giúp, phái đoàn cũng không chấp thuận, họ nói đó là chính sách chung của Mỹ, không làm khác được. Ngày lên đường thay v́ là niềm vui, gia đ́nh chúng tôi tràn đầy nước mắt v́ thương mẹ già, từ trước đến nay đều sống với chúng tôi, mẹ con, bà cháu đùm bọc nhau, có cơm ăn cơm có cháo ăn cháo. Nay chúng tôi phải rời xa mẹ, không biết có ngày mẹ con c̣n gặp nhau nữa hay không! Và quả đúng như thế, sau khi chúng tôi đi rồi, không bao lâu mẹ tôi buồn, nhớ con, thương cháu và đổ bệnh. Trước khi nhắm mắt ĺa trần, mẹ tôi vẫn thều thào gọi đứt quăng “Phong ơi, con ơi… con đang ở đâu…. con về với mẹ đi con”. Người em con ông chú ruột tôi phải giả tiếng tôi nói với bà “Con đây, Phong đây mẹ, nhưng mẹ tôi nghe và biết không phải là tôi, rồi nước mắt mẹ tôi trào ra và vĩnh biệt cơi trần.
Nhờ có đứa cháu con bà chị ruột ở Orange County bảo trợ, gia đ́nh tôi được về sống tại khu Little Saigon từ khi sang Mỹ (1990) theo diện H.O.3 đến nay.
Sau khi tạm trú tại nhà người cháu một thời gian ngắn, chúng tôi thuê một căn nhà trên đường Nola thành phố Westminster. Một bữa nọ, vợ tôi mở cửa garage quét dọn, trong garage có mấy thùng carton trống, thằng cháu út c̣n rất nhỏ vào trong thùng carton ngồi chơi. Vợ tôi cầm cây chổi quơ lên cao quét mạng nhện. Vợ tôi vừa đóng cửa garage đă có ba bốn xe cảnh sát hú c̣i chạy đến, họ vào nhà, bắt mở cửa garage. Cảnh sát hỏi: “Tại sao bà trói con bà bỏ vào thùng đánh nó?”
Vợ tôi trả lời “Tôi đâu có đánh nó”. Họ kéo áo thằng nhỏ lên coi, không thấy một vết ǵ. Cảnh sát cho biết, tại người hàng xóm gọi báo, rồi họ xin lỗi và đi. Biết không thể ở căn nhà này lâu dài được, chúng tôi gọi chủ trả lại nhà, đi kiếm nhà khác. Chủ nhà bảo đem ch́a khóa đến tiệm X. trên LA trả cho họ. Mới qua, chưa có xe nên chúng tôi không thể đi trả ch́a khóa được. Chủ nhà kiện chúng tôi ra ṭa. Mới qua Mỹ chưa đầy ba tháng đă phải ra hầu ṭa, và phải bồi thường thiệt hại cho chủ nhà trên một ngàn Mỹ kim v́ tội không giữ đúng hợp đồng thuê nhà!
Tác giả
Học và làm báo
Khi c̣n học trung học, tôi rất mê đọc sách của Nhóm Tự Lực Văn Đoàn, trong đó có cuốn Lê Phong Phóng Viên; tôi rất phục tài của anh chàng phóng viên có cùng tên với ḿnh và ước mong sau này có cơ hội làm phóng viên. Một hôm ông Đỗ Ngọc Yến (Chủ nhiệm) và ông Lê Đ́nh Điểu (Chủ bút) báo Người Việt mở lớp dạy báo chí. Tôi ghi tên ngay, lớp học có khoảng 12 người. Sau khi tôi học xong, ông Đỗ Ngọc Yến bảo tôi “Anh vô Người Việt làm với chúng tôi, tôi thấy anh có năng khiếu về báo chí đấy”.
Tôi nhận lời, khi đến tŕnh diện, ông Đỗ Ngọc Yến giao tôi cho họa sĩ Nguyễn Đồng; ông nói với họa sĩ Đồng “Anh hướng dẫn cho anh Phong để anh ấy làm việc với ḿnh”. Lúc đó họa sĩ Nguyễn Đồng là người duy nhất phụ trách tŕnh bày (layout) cho tờ Người Việt nên ông rất bận. Họa sĩ Đồng kêu tôi ngồi vào bàn computer, ngày đó tôi chưa biết ǵ về computer, cứ một lúc ông lại quay qua bảo: “Anh bấm nút này, bấm nút kia, anh rê con chuột qua phải, qua trái” rồi để mặc tôi v́ ông mải lo layout cho kịp tờ báo ra ngày mai.
Học layout, ăn cơm với báo Người Việt được một tuần th́ tôi chào thua, chỉ muốn làm phóng viên chứ không muốn làm layout. Tôi vào nói với ông Chủ nhiệm xin nghỉ. Ông Đỗ Ngọc Yến cũng như ông Lê Đ́nh Điểu rất mến tôi, hai ông nói, chỗ layout đang cần một người phụ anh Đồng, c̣n phóng viên th́ đă có đủ, anh cứ ráng thêm thời gian nữa đi, rồi chúng tôi tính. Nhưng tôi không thích nghề layout, vả lại họa sĩ Nguyễn Đồng không có th́ giờ giúp tôi dù ông có thiện chí muốn giúp.
Sau đó tôi cộng tác với nguyệt san Hiệp Nhất một thời gian dài, viết cho tờ Saigon Thứ Bảy, tờ Diễn Đàn Giáo Dân vài số và viết cho tờ Thời Báo bên Canada cũng một thời gian khá lâu. Cuối cùng tôi được mời cộng tác với báo Viễn Đông nay đă trên 20 năm.
Mọi nẻo đường đời tôi đi qua đúng là đầy ắp kỷ niệm, nhiều nước mắt hơn nụ cười, nhưng tạ ơn trên đă đưa gia đ́nh chúng tôi t́m được Trời Mới-Đất Mới, chính phủ và người dân Hoa Kỳ đă giang rộng ṿng tay đón chúng tôi, cho chúng tôi có cuộc sống ấm no, hạnh phúc với tám người con đều có gia đ́nh, và hơn 20 cháu nội, ngoại.
Trong muôn vạn nẻo đường của tôi, ngoài cha mẹ, vợ con đă chăm sóc tôi, nhất là trong bảy năm lao tù Việt cộng, tôi c̣n có nhiều ân nhân khác đă giúp tôi như cụ Phạm Quang Nghiệp, linh mục Vincent Nguyễn Ḥa Định đă tạo cho gia đ́nh tôi có căn nhà để ở, hai nhà báo Đỗ Ngọc Yến và Lê Đ́nh Điểu đă hướng dẫn nghề viết báo cho tôi và ông bà Tống Hoằng, nhà báo Hoàng Mai Đạt đă cho tôi thỏa măn ước nguyện từ khi c̣n nhỏ, và c̣n nhiều ân nhân khác mà suốt đời tôi không thể quên..
Nẻo đường cuối
Trong muôn vạn nẻo đường của mỗi người, tất cả rồi cũng phải đến đích, và tôi đang ở vào chặng đường cuối cùng trong cuộc hành tŕnh trên dương thế. May thay, trước khi ra đi, tờ báo Saigon Nhỏ tạo cho tôi và mọi người có cơ hội viết, để lại cho con cháu sau này niềm tự hào và yêu thương những người đi trước, đồng thời cũng là để “nối dài những dấu ấn trên con đường vun bồi hai chữ Việt Nam” như chủ trương của chương tŕnh thi viết “Muôn Nẻo Đường Đời”.
Tôi sinh ra trong một làng quê nghèo miền Bắc, làng Quang Rực, Ninh Giang; dân làng đều sống bằng nghề nông, quanh năm chân lấm tay bùn. Cả làng chỉ có một thầy giáo mở trường tại nhà để dạy cho trẻ em biết đọc, biết viết và làm bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia. Các em con nhà khá giả một chút có giấy, bút để viết bài, c̣n một số học tṛ nghèo như tôi phải dùng lá chuối phơi thật khô, cắt từng mảnh thay giấy, lấy nước hột mùng tơi chín làm mực, bút th́ dùng chiếc đũa tre vót nhọn để viết. Chúng tôi chưa học xong ba phép toán th́ thầy giáo cùng một số dân làng phải chạy tản cư v́ có tin Tây (Pháp) về làng.
Đây là lần tản cư thứ nhất trong đời…
Khi đó tôi c̣n quá nhỏ nên chưa cảm nhận được nỗi đau của người phải rời bỏ làng mạc ra đi. Trở về làng, chúng tôi cũng không có trường để học. Tôi là con trai duy nhất trong gia đ́nh gồm năm chị em. Bố tôi ngày trước học chữ Nho và chữ Nôm, thấm nhuần tư tưởng Khổng, Mạnh nên rất nghiêm khắc với các con. Một hôm không biết v́ lư do ǵ, tôi chửi bố: “Đéo mẹ mày”. Bố tôi giận quá nắm cổ tôi quăng ra ngoài vườn ngay trước nhà, lúc đó vườn đang ngập nước đến gần đầu gối. May thay, bà bác tôi nh́n thấy, chạy vào vườn bế tôi lên đưa vào nhà. Từ đó không bao giờ tôi dám hỗn láo với bố nữa; và biết ḿnh quá hỗn với bố nên cũng không khi nào tôi oán giận bố.
Tản cư lần thứ hai
Đây là lần di cư từ Bắc vào Nam. Sau Hiệp Định Geneve 1954, Việt Minh ra sức ngăn cản người dân muốn di cư; gia đ́nh tôi phải khó khăn lắm mới ra được Hải Pḥng để xuống tàu vào Nam. Sau mấy ngày đêm lênh đênh trên biển, tàu cặp bến cảng Saigon, chúng tôi được xe chính phủ chở đến tạm cư tại trường đua ngựa Phú Thọ. Sau ba tuần lễ, xe của chính phủ lại chở chúng tôi đến Hố Nai, Biên Ḥa. Hố Nai là khu rừng không có chỗ làm ruộng nên bố mẹ tôi xuống Phụng Hiệp, Cần Thơ, và được chính phủ cấp ruộng cho cày cấy. Tại đây tôi được đi học trường Tiểu học công lập Phụng Hiệp.
Học tṛ ở đây mặc đồng phục, nam quần soọc xanh, áo sơ mi trắng cụt tay, nữ quần dài đen, áo bà ba trắng. Trước ngày tôi đi học, mẹ tôi ra chợ Phụng Hiệp mua cho tôi một quần dài màu xanh, một áo dài tay trắng. Hôm sau bố tôi dẫn tôi vào trường xin học. Có lẽ tôi là đứa học tṛ Bắc kỳ đầu tiên ở trường này, nên khi nh́n thấy tôi ăn mặc không giống chúng, bọn học tṛ biết ngay tôi là tên Bắc kỳ di cư, thế là kéo nhau lại trước mặt hai cha con tôi, đồng thanh la lớn “Bắc kỳ ăn cá rô cây, Bắc kỳ ăn cá rô cây”.
Cũng may, thầy hiệu trưởng đến, thấy vậy ông kêu tùy phái đánh trống vào học sớm rồi mời bố con tôi vô văn pḥng, ân cần hỏi thăm, sau đó dẫn tôi vào lớp Ba. Thầy giáo đưa tôi xuống ngồi bàn cuối cùng, cả lớp cứ quay xuống nh́n tôi xem làm sao mà tôi ăn được “cá rô cây”? Sau mấy lần gơ thước xuống bàn bắt học tṛ quay lên không kết quả, thầy đưa tôi lên ngồi bàn trên cùng. Giờ ra chơi, cả trường kéo đến trước cửa lớp tôi la to “Bắc kỳ ăn cá rô cây, ông Trời quả báo hàm răng đen x́”. Các thầy cô giáo ra đe nẹt chúng cũng không tha tôi. Tôi phải chịu cảnh trêu chọc đó vài ngày rồi mới êm.
Suốt ba năm học tôi cố gắng nên thuộc loại học sinh giỏi và được thầy, cô yêu mến. Năm lớp Nhất tôi được học với cô Hồ Thị Đậm, một giáo viên trẻ, đẹp vừa tốt nghiệp sư phạm về dạy và cuối năm đó tôi thi đậu vào trường Trung học Phan Thanh Giản, ngôi trường lớn nhất miền Tây. Ngoài học sinh các trường thuộc tỉnh Cần Thơ, c̣n có học sinh các tỉnh Long Xuyên, Rạch Giá, Kiến Ḥa, Bạc Liêu, Cà Mau và Vĩnh Long đều muốn thi vào trường này nên đậu vào trường Phan Thanh Giản là một vinh dự không những cho trường tiểu học ḿnh đang học mà c̣n cho gia đ́nh. V́ thế, tôi không bao giờ quên ơn các thầy, cô, nhất là cô Hồ Thị Đậm. Hiện cô đang định cư tại tiểu bang Kentucky, Hoa Kỳ. Thầy tṛ tôi thường xuyên liên lạc thăm hỏi nhau.
V́ nhà nghèo, sau khi đậu bằng trung học đệ nhất cấp, tôi lên nhà người chị thứ hai ở Xóm Thuốc, G̣ Vấp để vừa đi học vừa đi làm. Xứ Xóm Thuốc có trường tiểu học Hiếu Thiện do cha xứ làm hiệu trưởng. Chị tôi dẫn tôi vào xin cha cho tôi một chân dạy học. Cha xứ ngó tôi lắc đầu và nói: “Anh c̣n nhỏ quá, dạy thế nào được, học tṛ nó không nể đâu”. Chị tôi năn nỉ măi cha cũng không nhận. Tôi bèn nói: “Thưa cha, cha cứ cho con dạy thử một tháng không có lương, nếu cha thấy con dạy được th́ cha nhận, bằng không th́ thôi”. Cha xứ suy nghĩ một lúc rồi đồng ư cho tôi dạy thử.
Với kinh nghiệm thu thập được từ các thầy, cô đă dạy tôi ở trường Phụng Hiệp và Phan Thanh Giản, tôi tự lập ra tờ Phiếu Điểm Hàng Tháng, in roneo; trên đó ghi rơ học lực, hạnh kiểm của từng em. Một bên là lời phê b́nh của thầy giáo, bên kia là lời đề nghị của phụ huynh. Cuối tháng tôi trao tờ Phiếu Điểm cho các em mang về nhà tŕnh bố mẹ. Đây là điều mới có đầu tiên tại trường Hiếu Thiện. Phụ huynh hết sức mừng, ghi những lời đề nghị, hầu hết đều có lời khen ngợi sáng kiến này. Sau khi nhận lại đủ các tờ Phiếu Điểm tôi mang lên tŕnh cho cha hiệu trưởng xem. Ngay hôm sau, cha gọi tôi vào văn pḥng trao bao thơ tiền lương và nói “Từ nay tôi nhận thầy dạy luôn”, và cha cho quay roneo tờ Phiếu Điểm Hàng Tháng phát cho các thầy, cô khác làm theo.
Sau hai năm dạy học, tôi lập gia đ́nh. Đến tuổi thi hành nghĩa vụ quân dịch, tôi gia nhập ngành Cảnh sát Quốc gia, được phục vụ tại Trung Tâm Huấn Luyện Cảnh Sát Quốc Gia Rạch Dừa, Vũng Tàu (TTHL/CSQGRD/VT). Tại đây, nhờ Thượng sĩ Cảnh Sát Phạm Quang Nghiệp (đă quá cố) – cụ Phạm Quang Nghiệp làm Trùm trong xứ đạo Nam Đồng do Linh Mục Vincent Nguyễn Ḥa Định là cha chính xứ – giúp giới thiệu với cha xứ mà gia đ́nh tôi được cha cấp đất cho cất nhà và ở đó cho đến ngày rời khỏi Việt Nam.
Phục vụ tại TTHL/CSQGRD/VT một thời gian, tôi đi thụ huấn Khóa 4 sĩ quan cảnh sát tại Học Viện CSQG Thủ Đức. Vào thời điểm Khóa 4, các sinh viên sĩ quan tốt nghiệp hầu hết đều được bổ nhiệm làm Trưởng cuộc CSQG tại các xă nông thôn. Tôi và bốn sĩ quan mới ra trường về phục vụ tại tỉnh Sóc Trăng. Sau khi tŕnh diện Thiếu tá Nguyễn Hữu Vọng, Chỉ huy trưởng Cảnh sát tỉnh, chúng tôi được nghỉ phép ăn Tết tại Bộ Chỉ Huy v́ đang có lệnh cấm trại 100%.
Trong lúc cấm trại, ông Chủ sự Pḥng hành chánh nói cho chúng tôi biết: “Qua Tết, mỗi anh sẽ đi nhận một Cuộc trong tỉnh. Có năm Cuộc nhưng chỉ có hai Cuộc Trường Khánh và Lịch Hội Thượng là an ninh; ba Cuộc c̣n lại, anh nào bắt thăm trúng th́ sẽ rất nhàn, khỏi làm việc v́ luôn ở dưới hầm, lú đầu lên bọn Việt Cộng nó bắn ráng chịu. An ninh đă có Địa Phương Quân lo. Cứ ở dưới hầm ăn đồ hộp rồi ngủ; chẳng có ma nào đến thưa gởi ǵ đâu!” Ông c̣n an ủi thêm “Các anh chịu khó ở đó một thời gian rồi Bộ Chỉ huy sẽ t́m cách hoán chuyển cho các anh sau”.
Trước ngày bắt thăm, là người Công Giáo, mỗi buổi tối tôi đến nhà thờ Sóc Trăng khấn với Thánh An Tôn xin Ngài giúp tôi bắt thăm được một trong hai Cuộc an ninh. Hôm bắt thăm, tôi bắt trúng Cuộc Cảnh Sát Trường Khánh chỉ cách tỉnh 4 cây số. Xă Trường Khánh do tôi phụ trách an ninh có năm ấp: Trường Thành, Trường An, Trường B́nh, Trường Hưng, Trường Phú. Riêng ấp Trường Phú dài 12 km, cách Cuộc một cánh đồng rộng, ban ngày Quốc Gia kiểm soát v́ có ba đồn nghĩa quân trấn giữ nhưng ban đêm Việt Cộng làm chủ.
Khi tôi về nhậm chức Trưởng Cuộc cũng là lúc có lệnh từ trung ương: Trưởng cuộc cảnh sát phải kiêm phó xă trưởng an ninh, kiêm trưởng ban nhân dân tự vệ. Với chức vụ Phó Xă trưởng An Ninh, từ nay tôi cũng phụ trách luôn các đồn nghĩa quân trong xă. Đồn nghĩa quân chính tại khu chợ Trường Khánh do nghĩa quân tên Hớn chỉ huy. V́ bị mất chức Phó xă trưởng an ninh, anh ta sinh ra cay cú, bực bội. Một buổi tối khi chúng tôi đang đi xét tờ khai gia đ́nh về gần đến Cuộc, anh Hớn uống rượu, mặt mày đỏ gay và một số nghĩa quân ra chặn đường bao vây xung quanh tôi. Anh ta rút súng Cold 45 chĩa vào tôi quát: “Phong! Tại sao mày dám bắt lính của tao?”. Trước t́nh thế ấy, tôi cũng phải rút súng rulô chĩa vào anh ta để tự vệ.
Chuyện xẩy ra ngay trước nhà ông Xă trưởng, ông chạy ra ôm chầm lấy tên Hớn đưa vô nhà ông. Thấy trưởng đồn của ḿnh bị dẫn vô nhà xă trưởng, lính nghĩa quân trong đồn bèn kéo đến bao vây Cuộc Cảnh sát. Tôi cũng cho anh em cảnh sát trong Cuộc đem lựu đạn và súng ống ra chuẩn bị đối phó, đồng thời gọi máy truyền tin báo cho Quận trưởng Cảnh sát Long Phú biết. Trên đầu giây, ông Quận trưởng liên tục yêu cầu tôi đừng nổ súng, đừng nổ súng và ông gọi máy cho Chỉ huy trưởng Cảnh sát tỉnh, Thiếu tá Vọng thấy nguy gọi ngay cho bên Ṭa Tỉnh. Sau đó chúng tôi thấy hai xe Nồi Đồng (loại xe thiết giáp chạy bằng bốn bánh cao su) chạy đến đậu trước đồn nghĩa quân. Tên Hớn bị dẫn ra xe chở về tỉnh; vợ tên Hớn qua Cuộc quỳ gối van xin tôi tha cho chồng, sau đó Hớn bị thuyên chuyển đi xa. Từ đó, người dân xă Trường Khánh được sống trong cảnh an b́nh, đêm đêm có giấc ngủ ngon.
Sau một năm làm việc tại Trường Khánh, tôi hoán chuyển cho một đồng nghiệp để về lại TTHL/CSQGRD/VT cho được gần gia đ́nh.
Vào tù Việt Cộng
Cũng như hàng trăm ngàn quân, cán, chính Việt Nam Cộng Ḥa, sau ngày 30/4/1975 tôi bị bắt. Sau khi trải qua hai trại tù Trại Nhái, Vũng Tàu và Bàu Lâm, Xuyên Mộc, tôi bị đưa ra trại tù Hàm Tân, B́nh Tuy. Đây là trại tù “kiểu mẫu” của Bộ Nội vụ cộng sản; tất cả ban giám thị, cán bộ quản giáo cũng như vệ binh đều là người tỉnh Nghệ An (quê hương Hồ Chí Minh), nên chúng áp dụng kỷ luật thật gắt gao. Tôi ở trong đội 13 rau xanh, trách nhiệm trồng rau cung cấp cho cả trại.
Quân nhân VNCH bị bắt đi “học tập cải tạo” (file photo)
Trong đội có anh Hà, một người tù không ai thăm nuôi nên một số trại viên khác thỉnh thoảng cho Hà tán đường, chút muối, tôi là một trong những người đó. Một hôm Hà ăn trộm nắm rau muống bỏ vào thùng gánh nước bị tên Trung, đội trưởng, bắt tŕnh cho cán bộ quản giáo. Hà bị tên quản giáo xỉ vả thậm tệ, bắt làm kiểm điểm và cả đội mỗi tối phải ngồi phê b́nh, lên án Hà. Tức giận quá, vào một buổi tối khi cả đội xếp hàng ngoài sân chờ vào nhà, Hà đến bên tôi nói nhỏ “Anh Phong ơi, em sẽ giết thằng Trung”. Tôi khuyên Hà: “Đừng làm vậy, mày giết được nó mày cũng chết, mày không giết được nó mày cũng chết”.
Tôi tưởng Hà nghe lời, không ngờ một buổi trưa, sau khi cả đội đi lao động trở về, Trung nằm trên vơng đưa đầu ra ngoài; Hà từ ngoài bước đến trước chỗ Trung nằm, giơ cao chiếc xẻng bổ thật mạnh vào đầu Trung. Máu phun lên trần nhà, Hà nghĩ Trung đă chết nên vác xẻng xuống pḥng trực báo cáo: “Tôi đă giết chết đội trưởng Trung”. Lập tức kẻng báo động, vệ binh vác súng chạy xuống bao vây nhà số 13, đem Trung đi cấp cứu và bắt Hà giam vào nhà Kỷ luật. Suốt gần một tháng Hà bị cùm tay chân trong nhà Kỷ luật, thỉnh thoảng cán bộ mở cửa hỏi Hà: “Ai kích động mày giết Trung?” Hà một mực nói “Không ai kích động tôi hết”.
C̣n hai ngày nữa là đúng một tháng chịu đói, khát và mất hy vọng sống, Hà chỉ c̣n da bọc xương, cán bộ vào dụ Hà “Mày chết đến nơi rồi, muốn sống về với gia đ́nh, hăy khai thằng nào kích động mày, mày sẽ được thả ra ngay”. Hà thều thào nói “Anh Phong”. Lập tức cán bộ cho hai trại viên khác vào mở c̣ng dẫn Hà ra bờ giếng xối cho mấy gầu nước rồi dẫn về trạm xá.
Hai hôm sau, vào một buổi trưa, sau giờ lao động, cả trại về tập họp đầy đủ trước sân, tên cán bộ văn hóa cầm xấp hồ sơ đi ra cái bục giữa sân. Mọi người hồi hộp chờ xem chuyện ǵ sắp xảy ra. Tên cán bộ yêu cầu mọi người giữ im lặng nghe đọc lệnh thi hành kỷ luật, rồi hắn gọi to “Trại viên Nguyễn Thanh Phong, đội 13 rau xanh đứng lên”. Tôi vừa đứng lên, hai tên vệ binh mang súng AK tiến ngay lại, bẻ quặt hai tay tôi ra sau, tra c̣ng vào, bắt đứng nghiêm nghe đọc lệnh.
Theo đó, tôi can tội kích động tên Hà giết đội trưởng Trần Văn Trung. Tôi bị cắt thăm nuôi, bớt khẩu phần ăn tối đa và phải biệt giam trong nhà Kỷ luật. Sau khi đọc xong lệnh, chúng áp giải tôi đến nhà Kỷ luật nằm trong b́a rừng. Tôi có cảm tưởng như ḿnh là tử tù đang đi ra pháp trường. Đến trước cửa, tên cán bộ bảo tôi cởi quần áo ra, chỉ cho mặc một quần đùi. Rồi hắn mở cửa pḥng giam dẫn tôi tôi vào, và hỏi “Muốn chân nào, tay nào”? Tôi đáp “Chân trái, tay trái”.
Bề dài của pḥng giam có sẵn thanh sắt tṛn bằng cổ tay, trên đó có mấy chiếc c̣ng sắt. Một tay, một chân tôi bị tra vào c̣ng treo lên, phải nằm nghiêng một bên, chỉ mười lăm, hai chục phút sau tôi ngất đi! Chỗ nằm, chúng làm gồ ghề, lồi lên lơm xuống và trải đá đỏ có gai, không có một manh chiếu; một lỗ tṛn được khoét vừa để một chiếc xô nhựa ngay chỗ mông cho người tù tiêu tiểu. Ngoài cánh cửa chính đóng kín mít, c̣n một lỗ nhỏ vừa đủ để một chén cơm và một ly nhỏ nước lạnh.
Mỗi ngày tôi chỉ được ăn một lần một nắm cơm bằng quả trứng gà, trong đó ba phần tư là khoai lang hay khoai ḿ. Mỗi tuần tên vệ binh đến, ghé mắt nh́n xem tôi c̣n sống hay chết. Cũng vừa đúng một tháng, cửa pḥng giam mở, tên cán bộ vào mở c̣ng và bảo hai bạn tù vào dẫn tôi ra, lúc đó tôi đi không nổi và mắt th́ mờ không thấy đường. Hai bạn tù cũng dẫn tôi ra bờ giếng múc cho vài xô nước giội lên đầu và trao lại quần áo cho tôi.
Ngoài bị biệt giam như thế, hai lần tôi bị thổ tả suốt đêm, vừa ói mửa vừa đi cầu nhưng chúng bỏ mặc, dù có bạn tù nằm cạnh suốt đêm la to: “Báo cáo cán bộ nhà 13 có người sắp chết”. Măi gần sáng tên vệ binh đi tuần mới hỏi “Bệnh ǵ mà sắp chết?” Bác Hùng trả lời “Bệnh thổ tả”. Tên vệ binh thản nhiên nói “Bệnh thổ tả không có chết” rồi hắn bỏ đi.
Sau bảy năm trong tù khổ sai, tôi được về với gia đ́nh vào ngày 11 Tháng Chín năm 1981 và bị ba năm quản chế, không được rời khỏi địa phương.
Tôi về nhà trong hoàn cảnh khó nghèo, v́ có món ǵ đáng giá, vợ tôi đă phải bán đi lấy tiền mua đồ ăn thăm nuôi tôi và lo cho sáu đứa con c̣n nhỏ và một mẹ già. Để phụ với vợ con, tôi lấy nước mắm đi bán dạo, suốt một ngày đạp xe từ Rạch Dừa lên Suối Nghệ, Bà Rịa trên 30 km, không bán được một lít nào, rồi đi lượm ve chai bán cũng không xong.
Cuối cùng tôi được người mách, Ụ tàu Đông Xuyên đang cần một người biết kẻ chữ trên tàu. Tôi vào xin việc, họ đưa cho tờ giấy trắng, cây bút ch́ và cây thước, bảo tôi kẻ chữ THĂNG LONG 1975 cho họ xem. Tôi thấy mấy người chuyền tay nhau xem và gật gù ưng ư và bảo tôi viết tờ “Lư lịch trích ngang”. Tên phó giám đốc bảo tôi, anh là sĩ quan ngụy, để chúng tôi xét rồi trả lời anh sau. Có lẽ họ đang cần người nên mấy ngày sau gọi tôi vào làm trong tổ Trang trí, gơ rỉ sét, sơn và kẻ tên tàu lên phía đầu mũi tàu.
Một thời gian sau họ cử tôi làm tổ trưởng; sau cùng họ giao cho tôi nhiệm vụ đưa tàu vào và dẫn tàu ra khỏi ụ. Đây là việc hết sức quan trọng và nguy hiểm, trước đây do một kỹ sư của Việt cộng đảm nhiệm, nay người này đă chuyển về Saigon. Muốn cho tàu vào ụ phải biết coi bản thiết kế của con tàu trước, xem chỗ nào cần kê những khối sắt h́nh vuông dưới nền ụ, để khi đưa tàu vào đúng vị trí, và tháo nước cho tàu nằm trên các ụ sắt đó, nếu làm sai, con tàu có thể bị thủng, nghiêng hoặc đổ nhào. Nhờ ơn trên, tôi điều động cả tổ mười hai người đưa trên mười con tàu lớn nhỏ vào sửa chữa và ra ụ an toàn, không xảy ra một tai nạn nào. Làm được việc này tôi hănh diện đă làm cho Việt cộng phải nể phục những người trong chính quyền của chế độ cũ.
Hồ sơ tỵ nạn của một gia đ́nh xin định cư Mỹ theo chương tŕnh OPD (Orderly Departure Program) tại cơ quan Di trú và nhập tịch Hoa Kỳ (ảnh: Peter Charlesworth/LightRocket via Getty Images)
Di cư lần thứ ba
Trong số những người được đi định cư tại hải ngoại theo chương tŕnh H.O., tôi may mắn được hai phóng viên Mỹ, ông Peter Charlesworth (photographer) và ông Charles P.Wallace (Chánh văn pḥng báo Los Angeles Times tại Bangkok) đến tận nhà phỏng vấn, đưa đi Saigon khám sức khỏe và dẫn vào phái đoàn Mỹ phỏng vấn. Tất cả diễn tiến rất nhanh nhưng phút cuối, một điều làm gia đ́nh tôi vô cùng đau khổ là mẹ tôi phải ở lại v́ c̣n ba người con gái sống tại Việt Nam.
Dù hai phóng viên Mỹ vào nói giúp, phái đoàn cũng không chấp thuận, họ nói đó là chính sách chung của Mỹ, không làm khác được. Ngày lên đường thay v́ là niềm vui, gia đ́nh chúng tôi tràn đầy nước mắt v́ thương mẹ già, từ trước đến nay đều sống với chúng tôi, mẹ con, bà cháu đùm bọc nhau, có cơm ăn cơm có cháo ăn cháo. Nay chúng tôi phải rời xa mẹ, không biết có ngày mẹ con c̣n gặp nhau nữa hay không! Và quả đúng như thế, sau khi chúng tôi đi rồi, không bao lâu mẹ tôi buồn, nhớ con, thương cháu và đổ bệnh. Trước khi nhắm mắt ĺa trần, mẹ tôi vẫn thều thào gọi đứt quăng “Phong ơi, con ơi… con đang ở đâu…. con về với mẹ đi con”. Người em con ông chú ruột tôi phải giả tiếng tôi nói với bà “Con đây, Phong đây mẹ, nhưng mẹ tôi nghe và biết không phải là tôi, rồi nước mắt mẹ tôi trào ra và vĩnh biệt cơi trần.
Nhờ có đứa cháu con bà chị ruột ở Orange County bảo trợ, gia đ́nh tôi được về sống tại khu Little Saigon từ khi sang Mỹ (1990) theo diện H.O.3 đến nay.
Sau khi tạm trú tại nhà người cháu một thời gian ngắn, chúng tôi thuê một căn nhà trên đường Nola thành phố Westminster. Một bữa nọ, vợ tôi mở cửa garage quét dọn, trong garage có mấy thùng carton trống, thằng cháu út c̣n rất nhỏ vào trong thùng carton ngồi chơi. Vợ tôi cầm cây chổi quơ lên cao quét mạng nhện. Vợ tôi vừa đóng cửa garage đă có ba bốn xe cảnh sát hú c̣i chạy đến, họ vào nhà, bắt mở cửa garage. Cảnh sát hỏi: “Tại sao bà trói con bà bỏ vào thùng đánh nó?”
Vợ tôi trả lời “Tôi đâu có đánh nó”. Họ kéo áo thằng nhỏ lên coi, không thấy một vết ǵ. Cảnh sát cho biết, tại người hàng xóm gọi báo, rồi họ xin lỗi và đi. Biết không thể ở căn nhà này lâu dài được, chúng tôi gọi chủ trả lại nhà, đi kiếm nhà khác. Chủ nhà bảo đem ch́a khóa đến tiệm X. trên LA trả cho họ. Mới qua, chưa có xe nên chúng tôi không thể đi trả ch́a khóa được. Chủ nhà kiện chúng tôi ra ṭa. Mới qua Mỹ chưa đầy ba tháng đă phải ra hầu ṭa, và phải bồi thường thiệt hại cho chủ nhà trên một ngàn Mỹ kim v́ tội không giữ đúng hợp đồng thuê nhà!
Tác giả
Học và làm báo
Khi c̣n học trung học, tôi rất mê đọc sách của Nhóm Tự Lực Văn Đoàn, trong đó có cuốn Lê Phong Phóng Viên; tôi rất phục tài của anh chàng phóng viên có cùng tên với ḿnh và ước mong sau này có cơ hội làm phóng viên. Một hôm ông Đỗ Ngọc Yến (Chủ nhiệm) và ông Lê Đ́nh Điểu (Chủ bút) báo Người Việt mở lớp dạy báo chí. Tôi ghi tên ngay, lớp học có khoảng 12 người. Sau khi tôi học xong, ông Đỗ Ngọc Yến bảo tôi “Anh vô Người Việt làm với chúng tôi, tôi thấy anh có năng khiếu về báo chí đấy”.
Tôi nhận lời, khi đến tŕnh diện, ông Đỗ Ngọc Yến giao tôi cho họa sĩ Nguyễn Đồng; ông nói với họa sĩ Đồng “Anh hướng dẫn cho anh Phong để anh ấy làm việc với ḿnh”. Lúc đó họa sĩ Nguyễn Đồng là người duy nhất phụ trách tŕnh bày (layout) cho tờ Người Việt nên ông rất bận. Họa sĩ Đồng kêu tôi ngồi vào bàn computer, ngày đó tôi chưa biết ǵ về computer, cứ một lúc ông lại quay qua bảo: “Anh bấm nút này, bấm nút kia, anh rê con chuột qua phải, qua trái” rồi để mặc tôi v́ ông mải lo layout cho kịp tờ báo ra ngày mai.
Học layout, ăn cơm với báo Người Việt được một tuần th́ tôi chào thua, chỉ muốn làm phóng viên chứ không muốn làm layout. Tôi vào nói với ông Chủ nhiệm xin nghỉ. Ông Đỗ Ngọc Yến cũng như ông Lê Đ́nh Điểu rất mến tôi, hai ông nói, chỗ layout đang cần một người phụ anh Đồng, c̣n phóng viên th́ đă có đủ, anh cứ ráng thêm thời gian nữa đi, rồi chúng tôi tính. Nhưng tôi không thích nghề layout, vả lại họa sĩ Nguyễn Đồng không có th́ giờ giúp tôi dù ông có thiện chí muốn giúp.
Sau đó tôi cộng tác với nguyệt san Hiệp Nhất một thời gian dài, viết cho tờ Saigon Thứ Bảy, tờ Diễn Đàn Giáo Dân vài số và viết cho tờ Thời Báo bên Canada cũng một thời gian khá lâu. Cuối cùng tôi được mời cộng tác với báo Viễn Đông nay đă trên 20 năm.
Mọi nẻo đường đời tôi đi qua đúng là đầy ắp kỷ niệm, nhiều nước mắt hơn nụ cười, nhưng tạ ơn trên đă đưa gia đ́nh chúng tôi t́m được Trời Mới-Đất Mới, chính phủ và người dân Hoa Kỳ đă giang rộng ṿng tay đón chúng tôi, cho chúng tôi có cuộc sống ấm no, hạnh phúc với tám người con đều có gia đ́nh, và hơn 20 cháu nội, ngoại.
Trong muôn vạn nẻo đường của tôi, ngoài cha mẹ, vợ con đă chăm sóc tôi, nhất là trong bảy năm lao tù Việt cộng, tôi c̣n có nhiều ân nhân khác đă giúp tôi như cụ Phạm Quang Nghiệp, linh mục Vincent Nguyễn Ḥa Định đă tạo cho gia đ́nh tôi có căn nhà để ở, hai nhà báo Đỗ Ngọc Yến và Lê Đ́nh Điểu đă hướng dẫn nghề viết báo cho tôi và ông bà Tống Hoằng, nhà báo Hoàng Mai Đạt đă cho tôi thỏa măn ước nguyện từ khi c̣n nhỏ, và c̣n nhiều ân nhân khác mà suốt đời tôi không thể quên..
Nẻo đường cuối
Trong muôn vạn nẻo đường của mỗi người, tất cả rồi cũng phải đến đích, và tôi đang ở vào chặng đường cuối cùng trong cuộc hành tŕnh trên dương thế. May thay, trước khi ra đi, tờ báo Saigon Nhỏ tạo cho tôi và mọi người có cơ hội viết, để lại cho con cháu sau này niềm tự hào và yêu thương những người đi trước, đồng thời cũng là để “nối dài những dấu ấn trên con đường vun bồi hai chữ Việt Nam” như chủ trương của chương tŕnh thi viết “Muôn Nẻo Đường Đời”.