florida80
04-27-2022, 23:47
a mươi tháng Tư lại về! Những tưởng những năm tháng lưu đày nơi xứ người đă làm chúng ta khô cằn như sỏi đá, những tưởng những ngày tháng lao đao theo cuộc sống với tuổi đời càng chồng chất đă làm cho chúng ta quên dần những ngày tháng cũ. Nhưng không, những ngày lưu vong vẫn c̣n đậm nét u hoài trong ḷng tôi.
Tôi luôn luôn ngậm ngùi nhớ lại ngày nào, tuy đă chuẩn bị trước ngày ra đi cả tháng trời, đến phút ra đi ḷng tôi vẫn bàng hoàng bối rối. Trong đời, tôi đă gặp nhiều cuộc chia ly nhưng đây lại là cuộc chia ly trọng đại cho cả một gia đ́nh. Cái cảm giác mất mát cứ ám ảnh tôi suốt cả những tháng ngày chờ đợi. Dù những người thân yêu ruột thịt, cả bạn bè quyến thuộc đang xúm xít quanh tôi, vậy mà tôi vẫn thấy ḿnh đang để vuột khỏi tầm tay của ḿnh tất cả. Tôi muốn nói, muốn làm một cái ǵ đó cho người ở lại, vậy mà tôi cứ lừng khừng như kẻ vô t́nh, ngơ ngẩn như một người mộng du.
Sân bay đông nghẹt kẻ đi và người đưa tiễn. Tiếng cười nói, tiếng khóc, tiếng chào xôn xao, rộn rịp vậy mà tôi vẫn thấy chập chờn, lao xao như đang ở trong mơ. Đúng là tôi đang mơ, một giấc mơ dài và phút biệt ly thực sự bắt đầu! Tôi đi vào pḥng cách ly với những bước chân ngỡ ngàng, không dám nh́n lại người thân với những khuôn mặt đầm đ́a nước mắt, với những nụ cười tiễn biệt đang chới với vẫy tay. Vậy là tôi mất tất cả. Ôi, cảnh biệt ly sao mà buồn vậy.
Cánh cửa máy bay đang rộng mở, cánh cửa của thiên đường hay cánh cửa của một tương lai vô định? Cho đến lúc này tôi cũng không hiểu được, tôi rời bỏ quê hương, giă từ tất cả quen thuộc, thân thương để được ǵ đối với cái tuổi “ngũ thập tri thiên mệnh” của ḿnh? Chỉ có một câu trả lời đơn giản là tôi không chấp nhận được chế độ Cộng sản vô nhân và với tinh thần muốn được sống trong một đất nước đầy Tự do và Nhân bản. Tôi c̣n ǵ cho tôi khi phủi áo ra đi?
Một đi là chuốc ngh́n thương nhớ
Và trong tôi chỉ c̣n lại nhớ cùng thương.
Cánh cửa máy bay đóng lại, một lần nữa ngăn kẻ ở và người đi. Tiếng động cơ ầm ĩ chuyển động cũng không bằng tiếng gào thét của ḷng tôi. Thân máy bay nâng lên, nâng lên cả ngọn triều thương nhớ. Dù muốn dù không, chuyến bay đă bay đi và đă hạ xuống phi trường Bangkok vào lúc mới hừng đông: Đúng là h́nh ảnh của một nhóm người lưu vong ngơ ngác giữa một sân bay xa lạ. Người hướng dẫn đưa chúng tôi vào một căn trại thô sơ, gồm những băng ghế dài, một bàn làm việc. Tôi có cảm giác như đang bước vào một hội trường ở quê nhà.
Cả trăm người lếch thếch nằm ngồi, hành lư ngổn ngang đang chờ nghe hướng dẫn và làm thủ tục. Buổi cơm trưa gồm một hộp cơm nhỏ cho mỗi khẩu phần và lại đợi chờ. Sự chờ đợi tưởng như bất tận cho đến 5 giờ chiều mới có lệnh xếp hàng để ra xe đến trại chuyển tiếp. Xôn xao, ồn ào và vẫn có một số người không bỏ được thói quen chen lấn, tranh dành chỗ tốt. Gia đ́nh tôi thuộc loại “chậm chân” và ưa nhường nhịn nên lúc nào cũng xếp hàng cuối. Và thế là cùng với những gia đ́nh có con mọn, chúng tôi lọt lại đằng sau, đứng ngồi hỗn độn giữa đường để chờ chuyến xe khác.
Lại một hộp cơm mỗi người cho buổi chiều. Chúng tôi ngồi bệt giữa ḷng đường, dưới ánh sáng vàng vọt của nắng chiều sắp tắt. Cùng với ánh đèn đường, chúng tôi ngồi xúc cơm ăn như một đám khất thực, chợt nhớ đến Vu Lan vừa tổ chức xong trước ngày đi, tôi buột miệng “ḿnh đi vào Tháng Bảy có khác”. Quả t́nh, chúng tôi thảm thương như đám cô hồn Tháng Bảy.
Đến 8h30 tối, chuyến xe kế tiếp mới đưa chúng tôi đến trại kế tiếp. Cảm giác đầu tiên khi đặt chân đến đây là sự chán nản và tủi nhục. Gần 200 người với mớ hành lư ngổn ngang, mỗi gia đ́nh choáng một khoản nền nhà nằm ngồi hỗn độn. Mỗi người được phát một chăn len thay cho cả gối cùng chăn. Và thế là qua một đêm trên đất người với sự ấm ức phiền muộn. Một ngày đầu ly hương không gây cho tôi một ấn tượng tốt đẹp nào. Suốt một đêm thức trắng để chuẩn bị chuyến đi và một ngày dài chờ đợi, chúng tôi đă thiếp đi trên sàn nhà lạnh với giấc ngủ mệt nhoài. Và tỉnh dậy, đón một ngày kế tiếp với mặc cảm của một con người lưu vong.
Suốt những ngày lưu lại ở trại chuyển tiếp, chúng tôi hết xếp hàng đứng nghe hướng dẫn thủ tục nhập cư, lại ngồi bệt trên sàn nhà để học tập nếp sống văn minh của xứ người v.v. Chúng tôi chỉ quanh quẩn trong khuôn viên trại, mỗi ngày được phát hai bịch cơm, mỗi bịch gồm hai trứng gà luộc và một bịch canh nhỏ xíu. Và, “một ngày như mọi ngày”, chúng tôi phát ngấy lên với món trứng gà luộc, cho đến năm ngày sau mới được gọi xếp hàng, chuẩn bị khám sức khỏe, đi chuyến bay đến Frankfurt, sau đó đổi máy bay về München.
Chúng tôi mừng như vớ được của, rối rít thu xếp hành lư trước con mắt thèm thuồng của những người bị trục trặc giấy tờ hoặc hoàn cảnh gia đ́nh phải tiếp diễn những ngày g̣ bó trong trại chuyển tiếp này. Chúng tôi lên xe ra sân bay từ 6h chiều mặc dù 3h sáng hôm sau mới có chuyến bay. Vậy là lại những giây phút chờ đợi và mất ngủ đến ră cả người. Những chuyến bay kế tiếp này đă xóa bỏ bớt mặc cảm tủi nhục trong tôi. Những tiếp viên phi hành đón tiếp chúng tôi lịch sự, niềm nở, không có ǵ phân biệt với các hành khách khác. Và chuyến bay cuối cùng đă hạ cánh, chấm dứt cuộc hành tŕnh.
Gia đ́nh tôi đă được con trai cùng rất đông cộng đồng đón tiếp, tiếng chào hỏi, nói cười ầm ĩ, vui vẻ. Những máy ảnh đưa lên, máy quay phim quét ngang quét dọc. Sự niềm nở của mọi người đă đánh tan bớt mặc cảm lạc lơng của chúng tôi suốt chuyến bay vừa rồi. Khi mọi người đă ra về hết, chỉ c̣n lại gia đ́nh tôi trong căn pḥng của trại định cư, tôi mới như người vừa chợt tỉnh giấc mơ, ư thức rơ ràng rằng cuộc sống mới đă thực sự bắt đầu. Nhưng trong tôi vẫn c̣n cảm giác bàng hoàng ngơ ngẩn. Tôi không c̣n ǵ để mà có và cũng không có ǵ để mà mất. Có chăng chỉ là nội tâm ray rứt của một con người vừa ĺa bỏ những người quen thuộc thân thương để nhận lấy những ngỡ ngàng xa lạ của cuộc sống mới.
Hành trang kiến thức của tuổi trẻ, các con tôi gần như đă bỏ hết trên quê hương. Trên đất người, những đứa con đă trưởng thành của tôi, giờ đây ngơ ngác, rụt rè như những đứa bé con, bập bẹ những tiếng nói câu chào. Chúng tôi mất hết niềm tự tin khi đối diện mọi người, mặc cảm “ăn nhờ, ở đậu” đeo đẳng tôi ngày càng nặng trĩu, nhất là trong những ngày đi làm thủ tục, phỏng vấn, xin trợ cấp tị nạn, đi thi xếp lớp học ngôn ngữ bản xứ. Tôi vừa buồn cười, vừa muốn khóc. Hỡi ôi! Ở cái tuổi đang dần về chiều như tôi mà c̣n bập bẹ học nói như con sáo, con vẹt và chua chát khi nh́n những người đồng hương nét mặt tự hào khi vờ quên tiếng mẹ đẻ và nói sơi tiếng ngoại bang. Biết làm sao hơn, ôi nỗi buồn nhược tiểu!
Một lần nữa, trong tôi lại gào thét một nỗi đau chua xót ngấm ngầm của một con người đánh mất ngay cả chính ḿnh. Cũng may, tôi c̣n giữ lại cho tôi tấm ḷng của người mẹ và tôi bám víu vào đó, tựa vào đó, để quên ḿnh, quên đi những buồn phiền tủi nhục; với nguyện vọng hy sinh những ngày c̣n lại cho con, ước mong các con được học hỏi, tiến thân. Đôi lúc nh́n lũ con vùi đầu ngày đêm bên những trang sách, tiếng Đức lại quá khó, tôi vừa xót xa vừa vui; nỗi vui của người mẹ nh́n con ḿnh đang bước từng bước đến tương lai, hy vọng là tươi sáng hơn nhưng cũng xót xa cho đàn con ḿnh đă đến tuổi trưởng thành, lại phải bắt đầu những bước đi tập tễnh trên con đường học vấn.
Trong buổi giao thời “dầu sôi lửa bỏng” của quê hương, tôi đă vượt qua bao thăng trầm của cuộc sống, một ḿnh đương đầu bao nghịch cảnh, chống chọi với nỗi đau bị chà đạp, hất hủi rẻ khinh, niềm tự hào của người mẹ bất chấp khó khăn để nuôi con ăn học thành tài. Bây giờ c̣n ǵ? Tất cả chỉ là đôi bàn tay trắng! Đôi lúc nh́n lũ con, đă gần đến tuổi “tam thập nhi lập” và công đă thành, danh đă toại, bây giờ lại h́ hục “dùi mài kinh sử”, thật tôi bắt cười đến rơi nước mắt!
À, th́ ra đổi đời là vậy! Đổi đời là đổi luôn cả tuổi tác và thế thái nhân t́nh. Cuộc sống mới! Nghe như một cảnh đời tươi đẹp hơn, khả quan hơn. Với thân phận nhược tiểu của chúng tôi, cuộc sống mới là bắt đầu lại từ đầu. Những ǵ mà chúng tôi đă tạo dựng trên quê hương, đều vứt bỏ lại. Cử chỉ của một con bạc cháy túi, rời bỏ chiếu bạc, cũng thê thảm như hoàn cảnh của kiếp lưu vong chúng tôi mà thôi!
Tôi không phủ nhận nếp sống văn minh và đầy đủ vật chất ở xứ người, tôi cũng không hồ đồ để không nhận thức được cuộc sống tự do, đầy t́nh nhân đạo nơi xứ người, nơi đă ra tay cứu vớt bao gia đ́nh lâm vào ngơ cụt như gia đ́nh chúng tôi. Nhưng bên cạnh sự cảm nhận và tri ân đó, tôi vẫn ôm nỗi sầu xa xứ và xót xa cho thân bằng quyến thuộc của tôi c̣n lại trên quê hương; đang thiếu thốn mọi thứ, từ miếng cơm manh áo cho đến những tiện nghi tối thiểu cần có của một con người. Điều tối thiểu cần thiết nhất cho đời sống con người là được hít thở bầu không khí Tự do và Công bằng cũng bị tước đoạt. V́ vậy, tuy thoát khỏi gọng kiềm siết chặt của chế độ phi nhân, trong tôi vẫn cứ măi u hoài xót xa v́ nỗi buồn lưu vong!
Giờ đây, với hai bàn tay bắt đầu ră rời v́ năm tháng, với một thể xác gần đất xa trời, với một khối óc bỏ trước quên sau, tôi sẽ làm được ǵ đây? Và tôi đă khóc, “tuổi già hạt lệ như sương”. Tôi khóc tức tưởi, khóc tủi nhục và đau thương – Ôi! Tôi đă bỏ lại sau lưng tôi một quê hương yêu dấu và những người tôi yêu thương c̣n ở lại!
Mùa Tháng Tư 2022
Tôi luôn luôn ngậm ngùi nhớ lại ngày nào, tuy đă chuẩn bị trước ngày ra đi cả tháng trời, đến phút ra đi ḷng tôi vẫn bàng hoàng bối rối. Trong đời, tôi đă gặp nhiều cuộc chia ly nhưng đây lại là cuộc chia ly trọng đại cho cả một gia đ́nh. Cái cảm giác mất mát cứ ám ảnh tôi suốt cả những tháng ngày chờ đợi. Dù những người thân yêu ruột thịt, cả bạn bè quyến thuộc đang xúm xít quanh tôi, vậy mà tôi vẫn thấy ḿnh đang để vuột khỏi tầm tay của ḿnh tất cả. Tôi muốn nói, muốn làm một cái ǵ đó cho người ở lại, vậy mà tôi cứ lừng khừng như kẻ vô t́nh, ngơ ngẩn như một người mộng du.
Sân bay đông nghẹt kẻ đi và người đưa tiễn. Tiếng cười nói, tiếng khóc, tiếng chào xôn xao, rộn rịp vậy mà tôi vẫn thấy chập chờn, lao xao như đang ở trong mơ. Đúng là tôi đang mơ, một giấc mơ dài và phút biệt ly thực sự bắt đầu! Tôi đi vào pḥng cách ly với những bước chân ngỡ ngàng, không dám nh́n lại người thân với những khuôn mặt đầm đ́a nước mắt, với những nụ cười tiễn biệt đang chới với vẫy tay. Vậy là tôi mất tất cả. Ôi, cảnh biệt ly sao mà buồn vậy.
Cánh cửa máy bay đang rộng mở, cánh cửa của thiên đường hay cánh cửa của một tương lai vô định? Cho đến lúc này tôi cũng không hiểu được, tôi rời bỏ quê hương, giă từ tất cả quen thuộc, thân thương để được ǵ đối với cái tuổi “ngũ thập tri thiên mệnh” của ḿnh? Chỉ có một câu trả lời đơn giản là tôi không chấp nhận được chế độ Cộng sản vô nhân và với tinh thần muốn được sống trong một đất nước đầy Tự do và Nhân bản. Tôi c̣n ǵ cho tôi khi phủi áo ra đi?
Một đi là chuốc ngh́n thương nhớ
Và trong tôi chỉ c̣n lại nhớ cùng thương.
Cánh cửa máy bay đóng lại, một lần nữa ngăn kẻ ở và người đi. Tiếng động cơ ầm ĩ chuyển động cũng không bằng tiếng gào thét của ḷng tôi. Thân máy bay nâng lên, nâng lên cả ngọn triều thương nhớ. Dù muốn dù không, chuyến bay đă bay đi và đă hạ xuống phi trường Bangkok vào lúc mới hừng đông: Đúng là h́nh ảnh của một nhóm người lưu vong ngơ ngác giữa một sân bay xa lạ. Người hướng dẫn đưa chúng tôi vào một căn trại thô sơ, gồm những băng ghế dài, một bàn làm việc. Tôi có cảm giác như đang bước vào một hội trường ở quê nhà.
Cả trăm người lếch thếch nằm ngồi, hành lư ngổn ngang đang chờ nghe hướng dẫn và làm thủ tục. Buổi cơm trưa gồm một hộp cơm nhỏ cho mỗi khẩu phần và lại đợi chờ. Sự chờ đợi tưởng như bất tận cho đến 5 giờ chiều mới có lệnh xếp hàng để ra xe đến trại chuyển tiếp. Xôn xao, ồn ào và vẫn có một số người không bỏ được thói quen chen lấn, tranh dành chỗ tốt. Gia đ́nh tôi thuộc loại “chậm chân” và ưa nhường nhịn nên lúc nào cũng xếp hàng cuối. Và thế là cùng với những gia đ́nh có con mọn, chúng tôi lọt lại đằng sau, đứng ngồi hỗn độn giữa đường để chờ chuyến xe khác.
Lại một hộp cơm mỗi người cho buổi chiều. Chúng tôi ngồi bệt giữa ḷng đường, dưới ánh sáng vàng vọt của nắng chiều sắp tắt. Cùng với ánh đèn đường, chúng tôi ngồi xúc cơm ăn như một đám khất thực, chợt nhớ đến Vu Lan vừa tổ chức xong trước ngày đi, tôi buột miệng “ḿnh đi vào Tháng Bảy có khác”. Quả t́nh, chúng tôi thảm thương như đám cô hồn Tháng Bảy.
Đến 8h30 tối, chuyến xe kế tiếp mới đưa chúng tôi đến trại kế tiếp. Cảm giác đầu tiên khi đặt chân đến đây là sự chán nản và tủi nhục. Gần 200 người với mớ hành lư ngổn ngang, mỗi gia đ́nh choáng một khoản nền nhà nằm ngồi hỗn độn. Mỗi người được phát một chăn len thay cho cả gối cùng chăn. Và thế là qua một đêm trên đất người với sự ấm ức phiền muộn. Một ngày đầu ly hương không gây cho tôi một ấn tượng tốt đẹp nào. Suốt một đêm thức trắng để chuẩn bị chuyến đi và một ngày dài chờ đợi, chúng tôi đă thiếp đi trên sàn nhà lạnh với giấc ngủ mệt nhoài. Và tỉnh dậy, đón một ngày kế tiếp với mặc cảm của một con người lưu vong.
Suốt những ngày lưu lại ở trại chuyển tiếp, chúng tôi hết xếp hàng đứng nghe hướng dẫn thủ tục nhập cư, lại ngồi bệt trên sàn nhà để học tập nếp sống văn minh của xứ người v.v. Chúng tôi chỉ quanh quẩn trong khuôn viên trại, mỗi ngày được phát hai bịch cơm, mỗi bịch gồm hai trứng gà luộc và một bịch canh nhỏ xíu. Và, “một ngày như mọi ngày”, chúng tôi phát ngấy lên với món trứng gà luộc, cho đến năm ngày sau mới được gọi xếp hàng, chuẩn bị khám sức khỏe, đi chuyến bay đến Frankfurt, sau đó đổi máy bay về München.
Chúng tôi mừng như vớ được của, rối rít thu xếp hành lư trước con mắt thèm thuồng của những người bị trục trặc giấy tờ hoặc hoàn cảnh gia đ́nh phải tiếp diễn những ngày g̣ bó trong trại chuyển tiếp này. Chúng tôi lên xe ra sân bay từ 6h chiều mặc dù 3h sáng hôm sau mới có chuyến bay. Vậy là lại những giây phút chờ đợi và mất ngủ đến ră cả người. Những chuyến bay kế tiếp này đă xóa bỏ bớt mặc cảm tủi nhục trong tôi. Những tiếp viên phi hành đón tiếp chúng tôi lịch sự, niềm nở, không có ǵ phân biệt với các hành khách khác. Và chuyến bay cuối cùng đă hạ cánh, chấm dứt cuộc hành tŕnh.
Gia đ́nh tôi đă được con trai cùng rất đông cộng đồng đón tiếp, tiếng chào hỏi, nói cười ầm ĩ, vui vẻ. Những máy ảnh đưa lên, máy quay phim quét ngang quét dọc. Sự niềm nở của mọi người đă đánh tan bớt mặc cảm lạc lơng của chúng tôi suốt chuyến bay vừa rồi. Khi mọi người đă ra về hết, chỉ c̣n lại gia đ́nh tôi trong căn pḥng của trại định cư, tôi mới như người vừa chợt tỉnh giấc mơ, ư thức rơ ràng rằng cuộc sống mới đă thực sự bắt đầu. Nhưng trong tôi vẫn c̣n cảm giác bàng hoàng ngơ ngẩn. Tôi không c̣n ǵ để mà có và cũng không có ǵ để mà mất. Có chăng chỉ là nội tâm ray rứt của một con người vừa ĺa bỏ những người quen thuộc thân thương để nhận lấy những ngỡ ngàng xa lạ của cuộc sống mới.
Hành trang kiến thức của tuổi trẻ, các con tôi gần như đă bỏ hết trên quê hương. Trên đất người, những đứa con đă trưởng thành của tôi, giờ đây ngơ ngác, rụt rè như những đứa bé con, bập bẹ những tiếng nói câu chào. Chúng tôi mất hết niềm tự tin khi đối diện mọi người, mặc cảm “ăn nhờ, ở đậu” đeo đẳng tôi ngày càng nặng trĩu, nhất là trong những ngày đi làm thủ tục, phỏng vấn, xin trợ cấp tị nạn, đi thi xếp lớp học ngôn ngữ bản xứ. Tôi vừa buồn cười, vừa muốn khóc. Hỡi ôi! Ở cái tuổi đang dần về chiều như tôi mà c̣n bập bẹ học nói như con sáo, con vẹt và chua chát khi nh́n những người đồng hương nét mặt tự hào khi vờ quên tiếng mẹ đẻ và nói sơi tiếng ngoại bang. Biết làm sao hơn, ôi nỗi buồn nhược tiểu!
Một lần nữa, trong tôi lại gào thét một nỗi đau chua xót ngấm ngầm của một con người đánh mất ngay cả chính ḿnh. Cũng may, tôi c̣n giữ lại cho tôi tấm ḷng của người mẹ và tôi bám víu vào đó, tựa vào đó, để quên ḿnh, quên đi những buồn phiền tủi nhục; với nguyện vọng hy sinh những ngày c̣n lại cho con, ước mong các con được học hỏi, tiến thân. Đôi lúc nh́n lũ con vùi đầu ngày đêm bên những trang sách, tiếng Đức lại quá khó, tôi vừa xót xa vừa vui; nỗi vui của người mẹ nh́n con ḿnh đang bước từng bước đến tương lai, hy vọng là tươi sáng hơn nhưng cũng xót xa cho đàn con ḿnh đă đến tuổi trưởng thành, lại phải bắt đầu những bước đi tập tễnh trên con đường học vấn.
Trong buổi giao thời “dầu sôi lửa bỏng” của quê hương, tôi đă vượt qua bao thăng trầm của cuộc sống, một ḿnh đương đầu bao nghịch cảnh, chống chọi với nỗi đau bị chà đạp, hất hủi rẻ khinh, niềm tự hào của người mẹ bất chấp khó khăn để nuôi con ăn học thành tài. Bây giờ c̣n ǵ? Tất cả chỉ là đôi bàn tay trắng! Đôi lúc nh́n lũ con, đă gần đến tuổi “tam thập nhi lập” và công đă thành, danh đă toại, bây giờ lại h́ hục “dùi mài kinh sử”, thật tôi bắt cười đến rơi nước mắt!
À, th́ ra đổi đời là vậy! Đổi đời là đổi luôn cả tuổi tác và thế thái nhân t́nh. Cuộc sống mới! Nghe như một cảnh đời tươi đẹp hơn, khả quan hơn. Với thân phận nhược tiểu của chúng tôi, cuộc sống mới là bắt đầu lại từ đầu. Những ǵ mà chúng tôi đă tạo dựng trên quê hương, đều vứt bỏ lại. Cử chỉ của một con bạc cháy túi, rời bỏ chiếu bạc, cũng thê thảm như hoàn cảnh của kiếp lưu vong chúng tôi mà thôi!
Tôi không phủ nhận nếp sống văn minh và đầy đủ vật chất ở xứ người, tôi cũng không hồ đồ để không nhận thức được cuộc sống tự do, đầy t́nh nhân đạo nơi xứ người, nơi đă ra tay cứu vớt bao gia đ́nh lâm vào ngơ cụt như gia đ́nh chúng tôi. Nhưng bên cạnh sự cảm nhận và tri ân đó, tôi vẫn ôm nỗi sầu xa xứ và xót xa cho thân bằng quyến thuộc của tôi c̣n lại trên quê hương; đang thiếu thốn mọi thứ, từ miếng cơm manh áo cho đến những tiện nghi tối thiểu cần có của một con người. Điều tối thiểu cần thiết nhất cho đời sống con người là được hít thở bầu không khí Tự do và Công bằng cũng bị tước đoạt. V́ vậy, tuy thoát khỏi gọng kiềm siết chặt của chế độ phi nhân, trong tôi vẫn cứ măi u hoài xót xa v́ nỗi buồn lưu vong!
Giờ đây, với hai bàn tay bắt đầu ră rời v́ năm tháng, với một thể xác gần đất xa trời, với một khối óc bỏ trước quên sau, tôi sẽ làm được ǵ đây? Và tôi đă khóc, “tuổi già hạt lệ như sương”. Tôi khóc tức tưởi, khóc tủi nhục và đau thương – Ôi! Tôi đă bỏ lại sau lưng tôi một quê hương yêu dấu và những người tôi yêu thương c̣n ở lại!
Mùa Tháng Tư 2022