dh2003
01-26-2012, 07:11
Theo nhà phân tích Javad Heydarian, Iraq sẽ tiến gần trong mối quan hệ với Iran sau khi Mỹ rút quân.
Ông Javad Heydarian là nhà phân tích chuyên về an ninh quốc tế và các vấn đề phát triển của Philippines. Ông có nhiều bài viết trên các tờ báo như Foreign Policy, Asia Times cùng nhiều tờ báo khác.
Dưới đây là nội dung bài viết của ông:
Sau khi Mỹ chính thức chấm dứt các hoạt động quân sự ở Iraq, Iran bắt đầu gia tăng ảnh hưởng lên Iraq, trong bối cảnh chương tŕnh hạt nhân của Tehran bị phương Tây theo dơi chặt chẽ.
Iran được cho là nước hưởng lợi lớn nhất sau cuộc xâm lược Iraq của Mỹ. Mỹ không chỉ giúp Iran xóa bỏ kẻ thù lịch sử của quốc gia này: chế độ Baathist Sunni ở Baghdad, mà c̣n giúp tạo điều kiện thuận lợi để Tehran phát triển quan hệ song phương với Iraq.
http://quocphong.baodatviet .vn/Uploaded_CDCA/thuctap_qpcn/20120125/qp_maliki_iran_ahmad inejad.jpg
Thủ tướng Iraq Maliki (trái) trong cuộc gặp với Tổng thống Iran Ahmadinejad tại Tehran tháng 10/2010.
Hợp tác kinh tế
Ngày nay, Iran đang được thiết lập mối quan hệ đối tác mạnh mẽ với quốc gia láng giềng cũng như tạo dựng mối quan hệ thương mại đầu tư ngày càng phát triển với Baghdad. Iraq được biết đến như một trong những đối tác kinh tế lớn nhất của Iran. Dự kiến, thương mại song phương sẽ phát triển theo cấp số nhân trong những năm tiếp theo. Các công ty Iran xuất hiện khắp nơi ở Iraq với thị phần ngày càng tăng trong nền kinh tế đang bùng nổ của Iraq, vốn phần lớn dựa vào nguồn lợi xuất khẩu dầu mỏ.
Hàng hóa Iran bao gồm từ các loại rau quả cho đến các sản phẩm điện tử, vật liệu xây dựng, máy móc, xe ô tô tràn ngập thị trường Iraq. Iran cũng đầu tư vào y tế, giáo dục và phần lớn cơ sở hạ tầng ở Iraq. Không những thế số lượng người hành hương Iran về thăm các đền thờ thánh ở Karbala và Najaf (Iraq) cũng tăng cao. Điều này khiến 2 nước có mối quan hệ thân thiện toàn diện.
Ảnh hưởng chính trị của Iran đối với Iraq
Trước khi chế độ của ông Saddam Hussein sụp đổ, Iran phải đối mặt với nhiều thập kỷ thù địch cũng như tư tưởng bành trướng của Iraq dưới sự thống trị của người Sunni. Không những thế, Quốc gia Hồi giáo non trẻ do những người Shiite nắm quyền c̣n bị tàn phá nặng nề sau cuộc xâm lược năm 1980 của Iraq.
Cuộc chiến tranh Jang-e-tahmili kéo dài trong khoảng 8 năm tạo ra thương vong nặng nề cũng như tàn phá phần lớn cơ sở hạ tầng của nước Iran đang bị cô lập sau Cách mạng Hồi giáo 1979. Thiệt hại về mặt kinh tế đối với Iran vào khoảng 100 tỷ USD. Về mặt nhân mạng, có khoảng từ hàng trăm ngh́n cho đến 1 triệu người thương vong ở cả 2 nước.
Tuy nhiên, cuộc đấu tranh của Iran đối với Iraq cũng giúp lực lượng cách mạng ở nước này thống nhất đất nước và củng cố chế độ mới.
Hơn thế, cuộc chiến tranh cũng cung cấp kinh nghiệm quân sự đối với các nhà lănh đạo Iran. Cơ quan t́nh báo và an ninh của Iran coi những kinh nghiệm này là tiền đề giúp cải thiện hoạt động cũng như tăng cường sự tinh tế cho các nhiệm vụ, giúp cơ quan t́nh báo – an ninh Iran là một trong những tổ chức hoạt động hiệu quả và mạnh mẽ nhất trong khu vực. Nh́n chung, học thuyết an ninh quốc gia của Iran phần lớn được đúc rút từ các kinh nghiệm chiến tranh và từ đó rút ra kinh nghiệm để xây dựng t́nh hữu nghị đối với Iraq.
Từ quan điểm của Iran, một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh nước này là sự xuất hiện của một chính phủ Baathis chống Iran ở Iraq.
Dù tỷ lệ cộng đồng Shiite chiếm phần lớn dân số của Iraq nhưng họ đă bị gạt ra ngoài lề và thường xuyên bị khủng bố trong phần lớn lịch sử của Iraq. Trong một đất nước Iraq dân chủ, cử tri có xu hướng bỏ phiếu theo chủng tộc th́ người Shiite sẽ là những người chiến thắng: Thủ tướng Maliki cho đến các nhà lănh đạo lưu vong Muqtada Al-Sadr cũng như Grand Ayatollah Ali Al-Sistani. Không có ǵ đáng ngạc nhiên khi Tehran chủ động bắt mối quan hệ và trợ giúp đối với những nhà lănh đạo Shiite ở Iraq. Điều này có nghĩa là nền dân chủ ở Iraq sẽ có lợi cho người Iran.
Để bảo vệ lợi ích của ḿnh, cả Iran và Mỹ đều chống lại các yếu tố cực đoan Wahhabi, có căn cứ ở vùng lănh thổ phía nam Iraq - vốn chống lại các ảnh hưởng của Tehran và nhận được sự ủng hộ của các quốc gia Arab khác. Bất kỳ khoảng trống quyền lực nào xuất hiện ở Iraq cũng là cơ hội để các yếu tố chống Iran có chỗ đứng ở trong bộ máy chính quyền. Họ có thể hoạt động như cánh tay nối dài của các quốc gia Arab láng giềng. Lư do trên khiến cho Iran luôn tạo điều kiện thuận lợi để Iraq ổn định t́nh h́nh chính trị. Điển h́nh là Tehran đóng vai tṛ trung gian quan trọng khi thủ tướng Iraq Nouri Al-Maliki t́m kiếm sự ủng hộ của Muqtada Al-Sadr để h́nh thành chính phủ liên minh nhằm chống lại phe phái của cựu thủ tướng Ayada Alawi vốn là người chống Iran. Quan trọng là Iran chiếm một vị trí nhất định để kiềm chế cuộc cạnh tranh giữa chính quyền của Thủ tướng Maliki đối với các chính trị gia Sunni sẽ không dẫn tới cuộc xung đột giáo phái nào. Nếu cuộc xung đột diễn ra rất có thể sẽ khiến người Sunni chen chân được vào chính quyền.
Ngoài ra, Iran cũng mong muốn giảm sự có mặt của Mỹ ở Iraq. Với t́nh trạng thù địch với Mỹ, Tehran luôn t́m cách chống lại những sự cố gắng của Mỹ nhằm tạo một chính phủ Iraq thân Mỹ nhằm đảo bảo các lợi ích của Mỹ trong khu vực. Tehran sử dụng tất cả ảnh hưởng của ḿnh để thuyết phụ ông Maliki từ chối sự có mặt của các lực lượng Mỹ và NATO kể cả trong tư pháp và chống khủng bố - khiến quân đội Mỹ và NATO không thể duy tŕ sự hiện diện thường trực ở Iraq. Với sự hạn chế trong các biện pháp chính trị ở Iraq, hiện nay, Mỹ phải phụ thuộc vào cơ quan t́nh báo và các biện pháp ngoại giao để bảo vệ lợi ích ở Iraq.
Iraq trợ giúp Iran nhiều mặt
Iraq, về phần ḿnh nổi lên như một đối tác của Iran trong các vấn đề khu vực. Baghdad thể hiện sự phản đối mạnh mẽ nhất với bất kỳ lệnh trừng phạt, khiển trách ngoại giao hay can thiệp quân sự vào Iran. Iraq cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với chương tŕnh hạt nhân có mục đích dân sự của Iran và khuyến khích biện pháp ngoại giao cho căng thẳng giữa Iran và phương Tây. Iraq cũng tiếp tục hỗ trợ Iran ở các tổ chức quốc tế như OPEC, Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc. Về mặt kinh tế, giao thương giữa Iran và Iraq giúp Iran đỡ chật vật với các lệnh trừng phạt đối với tài chính và thương mại của nước này. Quan trọng hơn, với việc Iraq phản đối lại các hoạt động quân sự chống lại Iran sẽ giúp Tehran đỡ phần nào mối lo về an ninh. Iraq hiểu rơ bất cứ điều ǵ xảy ra với Iran sẽ ảnh hưởng đến an ninh quốc gia của ḿnh.
Đối với các cuộc không kích từ Israel nhằm vào các mục tiêu hạt nhân của Iran, Iraq cũng sẽ đóng vai tṛ quan trọng. Iraq có thể sẽ bắn hạ các máy bay chiến đấu của Israel nếu chúng bay qua lănh thổ. Vị trí chiến lược này khiến Iran làm mọi việc để giữ sự ủng hộ của chính phủ Maliki.
Thách thức lớn nhất đối với Iran làm giữ mối quan hệ lành mạnh với chính phủ và người dân Iraq. Iran cần dựa vào quyền lực mềm như ảnh hưởng văn hóa cho đến hợp tác thương mại, đầu tư và giáo dục để tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân Iraq.
Về phía ḿnh, Iraq biết Iran khác với Mỹ và các lực lượng phương Tây và nước này phải duy tŕ mối quan hệ ḥa b́nh đối với người láng giềng mạnh mẽ. Hành động rút toàn bộ lính Mỹ ra khỏi Iraq là một minh chứng cho t́nh hữu nghị giữa Iran và Iraq. Tuy nhiên, Iraq vẫn đủ tỉnh táo để giữ lại sự hiện diện ngoại giao của Mỹ để chống lại ảnh hưởng nhiều mặt và lâu dài của Iran.
Lê Hương (theo Diplomat)
Ông Javad Heydarian là nhà phân tích chuyên về an ninh quốc tế và các vấn đề phát triển của Philippines. Ông có nhiều bài viết trên các tờ báo như Foreign Policy, Asia Times cùng nhiều tờ báo khác.
Dưới đây là nội dung bài viết của ông:
Sau khi Mỹ chính thức chấm dứt các hoạt động quân sự ở Iraq, Iran bắt đầu gia tăng ảnh hưởng lên Iraq, trong bối cảnh chương tŕnh hạt nhân của Tehran bị phương Tây theo dơi chặt chẽ.
Iran được cho là nước hưởng lợi lớn nhất sau cuộc xâm lược Iraq của Mỹ. Mỹ không chỉ giúp Iran xóa bỏ kẻ thù lịch sử của quốc gia này: chế độ Baathist Sunni ở Baghdad, mà c̣n giúp tạo điều kiện thuận lợi để Tehran phát triển quan hệ song phương với Iraq.
http://quocphong.baodatviet .vn/Uploaded_CDCA/thuctap_qpcn/20120125/qp_maliki_iran_ahmad inejad.jpg
Thủ tướng Iraq Maliki (trái) trong cuộc gặp với Tổng thống Iran Ahmadinejad tại Tehran tháng 10/2010.
Hợp tác kinh tế
Ngày nay, Iran đang được thiết lập mối quan hệ đối tác mạnh mẽ với quốc gia láng giềng cũng như tạo dựng mối quan hệ thương mại đầu tư ngày càng phát triển với Baghdad. Iraq được biết đến như một trong những đối tác kinh tế lớn nhất của Iran. Dự kiến, thương mại song phương sẽ phát triển theo cấp số nhân trong những năm tiếp theo. Các công ty Iran xuất hiện khắp nơi ở Iraq với thị phần ngày càng tăng trong nền kinh tế đang bùng nổ của Iraq, vốn phần lớn dựa vào nguồn lợi xuất khẩu dầu mỏ.
Hàng hóa Iran bao gồm từ các loại rau quả cho đến các sản phẩm điện tử, vật liệu xây dựng, máy móc, xe ô tô tràn ngập thị trường Iraq. Iran cũng đầu tư vào y tế, giáo dục và phần lớn cơ sở hạ tầng ở Iraq. Không những thế số lượng người hành hương Iran về thăm các đền thờ thánh ở Karbala và Najaf (Iraq) cũng tăng cao. Điều này khiến 2 nước có mối quan hệ thân thiện toàn diện.
Ảnh hưởng chính trị của Iran đối với Iraq
Trước khi chế độ của ông Saddam Hussein sụp đổ, Iran phải đối mặt với nhiều thập kỷ thù địch cũng như tư tưởng bành trướng của Iraq dưới sự thống trị của người Sunni. Không những thế, Quốc gia Hồi giáo non trẻ do những người Shiite nắm quyền c̣n bị tàn phá nặng nề sau cuộc xâm lược năm 1980 của Iraq.
Cuộc chiến tranh Jang-e-tahmili kéo dài trong khoảng 8 năm tạo ra thương vong nặng nề cũng như tàn phá phần lớn cơ sở hạ tầng của nước Iran đang bị cô lập sau Cách mạng Hồi giáo 1979. Thiệt hại về mặt kinh tế đối với Iran vào khoảng 100 tỷ USD. Về mặt nhân mạng, có khoảng từ hàng trăm ngh́n cho đến 1 triệu người thương vong ở cả 2 nước.
Tuy nhiên, cuộc đấu tranh của Iran đối với Iraq cũng giúp lực lượng cách mạng ở nước này thống nhất đất nước và củng cố chế độ mới.
Hơn thế, cuộc chiến tranh cũng cung cấp kinh nghiệm quân sự đối với các nhà lănh đạo Iran. Cơ quan t́nh báo và an ninh của Iran coi những kinh nghiệm này là tiền đề giúp cải thiện hoạt động cũng như tăng cường sự tinh tế cho các nhiệm vụ, giúp cơ quan t́nh báo – an ninh Iran là một trong những tổ chức hoạt động hiệu quả và mạnh mẽ nhất trong khu vực. Nh́n chung, học thuyết an ninh quốc gia của Iran phần lớn được đúc rút từ các kinh nghiệm chiến tranh và từ đó rút ra kinh nghiệm để xây dựng t́nh hữu nghị đối với Iraq.
Từ quan điểm của Iran, một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh nước này là sự xuất hiện của một chính phủ Baathis chống Iran ở Iraq.
Dù tỷ lệ cộng đồng Shiite chiếm phần lớn dân số của Iraq nhưng họ đă bị gạt ra ngoài lề và thường xuyên bị khủng bố trong phần lớn lịch sử của Iraq. Trong một đất nước Iraq dân chủ, cử tri có xu hướng bỏ phiếu theo chủng tộc th́ người Shiite sẽ là những người chiến thắng: Thủ tướng Maliki cho đến các nhà lănh đạo lưu vong Muqtada Al-Sadr cũng như Grand Ayatollah Ali Al-Sistani. Không có ǵ đáng ngạc nhiên khi Tehran chủ động bắt mối quan hệ và trợ giúp đối với những nhà lănh đạo Shiite ở Iraq. Điều này có nghĩa là nền dân chủ ở Iraq sẽ có lợi cho người Iran.
Để bảo vệ lợi ích của ḿnh, cả Iran và Mỹ đều chống lại các yếu tố cực đoan Wahhabi, có căn cứ ở vùng lănh thổ phía nam Iraq - vốn chống lại các ảnh hưởng của Tehran và nhận được sự ủng hộ của các quốc gia Arab khác. Bất kỳ khoảng trống quyền lực nào xuất hiện ở Iraq cũng là cơ hội để các yếu tố chống Iran có chỗ đứng ở trong bộ máy chính quyền. Họ có thể hoạt động như cánh tay nối dài của các quốc gia Arab láng giềng. Lư do trên khiến cho Iran luôn tạo điều kiện thuận lợi để Iraq ổn định t́nh h́nh chính trị. Điển h́nh là Tehran đóng vai tṛ trung gian quan trọng khi thủ tướng Iraq Nouri Al-Maliki t́m kiếm sự ủng hộ của Muqtada Al-Sadr để h́nh thành chính phủ liên minh nhằm chống lại phe phái của cựu thủ tướng Ayada Alawi vốn là người chống Iran. Quan trọng là Iran chiếm một vị trí nhất định để kiềm chế cuộc cạnh tranh giữa chính quyền của Thủ tướng Maliki đối với các chính trị gia Sunni sẽ không dẫn tới cuộc xung đột giáo phái nào. Nếu cuộc xung đột diễn ra rất có thể sẽ khiến người Sunni chen chân được vào chính quyền.
Ngoài ra, Iran cũng mong muốn giảm sự có mặt của Mỹ ở Iraq. Với t́nh trạng thù địch với Mỹ, Tehran luôn t́m cách chống lại những sự cố gắng của Mỹ nhằm tạo một chính phủ Iraq thân Mỹ nhằm đảo bảo các lợi ích của Mỹ trong khu vực. Tehran sử dụng tất cả ảnh hưởng của ḿnh để thuyết phụ ông Maliki từ chối sự có mặt của các lực lượng Mỹ và NATO kể cả trong tư pháp và chống khủng bố - khiến quân đội Mỹ và NATO không thể duy tŕ sự hiện diện thường trực ở Iraq. Với sự hạn chế trong các biện pháp chính trị ở Iraq, hiện nay, Mỹ phải phụ thuộc vào cơ quan t́nh báo và các biện pháp ngoại giao để bảo vệ lợi ích ở Iraq.
Iraq trợ giúp Iran nhiều mặt
Iraq, về phần ḿnh nổi lên như một đối tác của Iran trong các vấn đề khu vực. Baghdad thể hiện sự phản đối mạnh mẽ nhất với bất kỳ lệnh trừng phạt, khiển trách ngoại giao hay can thiệp quân sự vào Iran. Iraq cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với chương tŕnh hạt nhân có mục đích dân sự của Iran và khuyến khích biện pháp ngoại giao cho căng thẳng giữa Iran và phương Tây. Iraq cũng tiếp tục hỗ trợ Iran ở các tổ chức quốc tế như OPEC, Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc. Về mặt kinh tế, giao thương giữa Iran và Iraq giúp Iran đỡ chật vật với các lệnh trừng phạt đối với tài chính và thương mại của nước này. Quan trọng hơn, với việc Iraq phản đối lại các hoạt động quân sự chống lại Iran sẽ giúp Tehran đỡ phần nào mối lo về an ninh. Iraq hiểu rơ bất cứ điều ǵ xảy ra với Iran sẽ ảnh hưởng đến an ninh quốc gia của ḿnh.
Đối với các cuộc không kích từ Israel nhằm vào các mục tiêu hạt nhân của Iran, Iraq cũng sẽ đóng vai tṛ quan trọng. Iraq có thể sẽ bắn hạ các máy bay chiến đấu của Israel nếu chúng bay qua lănh thổ. Vị trí chiến lược này khiến Iran làm mọi việc để giữ sự ủng hộ của chính phủ Maliki.
Thách thức lớn nhất đối với Iran làm giữ mối quan hệ lành mạnh với chính phủ và người dân Iraq. Iran cần dựa vào quyền lực mềm như ảnh hưởng văn hóa cho đến hợp tác thương mại, đầu tư và giáo dục để tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân Iraq.
Về phía ḿnh, Iraq biết Iran khác với Mỹ và các lực lượng phương Tây và nước này phải duy tŕ mối quan hệ ḥa b́nh đối với người láng giềng mạnh mẽ. Hành động rút toàn bộ lính Mỹ ra khỏi Iraq là một minh chứng cho t́nh hữu nghị giữa Iran và Iraq. Tuy nhiên, Iraq vẫn đủ tỉnh táo để giữ lại sự hiện diện ngoại giao của Mỹ để chống lại ảnh hưởng nhiều mặt và lâu dài của Iran.
Lê Hương (theo Diplomat)