vuitoichat
03-01-2012, 15:45
Có lần tôi đă viết một bài đại ư cuộc sống của người Việt dưới “thiên đường xă hội chủ nghĩa VN” có quá nhiều nỗi lo nỗi sợ, kể từ khi mới sinh ra cho đến khi nhắm mắt xuôi tay.
Quá nhiều nỗi lo: Khi c̣n nhỏ th́ phải lo học ngày học đêm, học không có thời gian nghỉ ngơi giải trí bồi bổ thêm cho đời sống tinh thần, không có mùa hè không có tuổi thơ, dưới sức ép của gia đ́nh, nhà trường, điểm số, những kỳ thi (nh́n sang các nước Mỹ, châu Âu, chả có nước nào mà trẻ con phải đi học thêm từ khi mới vào cấp một, và suốt thời trung học như ở nước ḿnh). Nỗi lo lớn nhất là thi rớt đại học. V́ ở VN, rớt đại học là rất bi kịch, thời buổi bằng cấp rẻ như bèo, cử nhân thạc sĩ c̣n thất nghiệp, huống hồ chỉ có một mảnh bằng trung học phổ thông.
Lớn hơn một chút th́ lo kiếm việc, lo cày bừa như trâu để kiếm tiền, vừa nuôi thân ḿnh, nuôi gia đ́nh vừa lo cho tương lai học hành của con cái, c̣n phải để dành pḥng khi ốm đau bệnh tật, khi thất nghiệp lúc tuổi già…VN không có chế độ an sinh xă hội, c̣n bảo hiểm y tế hay lương hưu đều rất tượng trưng chẳng ăn thua ǵ, nên người dân phải tự lo cho ḿnh, có bất cứ chuyện ǵ xảy ra nếu không có tiền th́ đành bó tay chờ chết. Một đời người toàn là nỗi lo.
Và nỗi sợ: Đi học sợ bị điểm kém, bị thầy cô trù dập, bị ba mẹ mắng nếu kết quả không cao. Đi làm th́ sợ xếp. Ăn uống th́ sợ chất lượng thực phẩm không an toàn, mất vệ sinh, có ngày lại bị trúng độc, mà nếu không trúng độc chết ngay th́ cứ mỗi ngày độc tố ngấm dần vào người, dần dà cũng bị ung thư các kiểu. Ra đường th́ sợ tai nạn giao thông (mỗi năm có đến 12-13 ngàn người Việt chết v́ tai nạn giao thông chưa kể bị thương tật, tàn phế, c̣n hơn cả thời chiến), sợ cây găy trúng đầu, sụp hố tử thần, dây điện không an toàn gây điện giật khi trời mưa…Có muôn ngàn tai họa trời ơi đất hỡi khác nhau xảy ra do cung cách làm ăn gian dối, vô trách nhiệm của con người.
Rồi nỗi sợ công an, sợ chính quyền, đến nỗi từ lâu người dân nh́n chung không dám quan tâm bàn luận đến những chuyện chính trị xă hội v́ nếu bị khép tội phản động, tuyên truyền nói xấu chế độ lại ngồi bóc lịch dài cổ v.v…
Không chỉ nhiều nỗi lo nỗi sợ, người Việt c̣n khổ tâm v́ phải chạy theo những giá trị ảo, giá trị dỏm. Chẳng hạn, bằng cấp là một giá trị. Nhưng ở VN nhiều khi nó là giá trị ảo/dỏm. Thứ nhất, bởi chất lượng giáo dục không tương xứng với bằng cấp, thứ hai, ngày càng có người bỏ tiền ra chạy bằng, mua bằng…nên giá trị của bằng cấp càng rẻ. Chả ở đâu mà giáo sư tiến sĩ nhiều cả rổ như ở VN.
Trong một xă hội mà mọi cái ghế,chức vụ thơm tho đều là do chạy, mua, dàn xếp, hoặc do con ông cháu cha mà có, người thực học, có thực tài sẽ rất khó với được những chỗ như vậy. C̣n những kẻ thiếu tài thiếu đức nhưng ngồi trên đầu thiên hạ lại nhan nhản. Cuối cùng bằng cấp, chức vụ không tương xứng với người đang có được cái bằng, cái chức vụ đó, bằng cấp chỉ là vật trang trí, nhưng mà phải có cho oai, không có th́ “không cơ cấu” được vào chỗ này chỗ kia. Cứ nh́n vào các quan to quan nhỏ từ cấp huyện, xă, thành phố cho đến trung ương, Bộ chính trị…người nào cũng phải cố sắm vài cái bằng để ḷe thiên hạ th́ hiểu.
Người ta chạy theo bằng cấp, chạy theo đồng tiền. Giá trị con người không được xét theo năng lực, phẩm chất, tư cách thật sự của người đó mà được cân đong đo đếm bởi cái h́nh thức vật chất bên ngoài, từ những thứ người đó mang, mặc trên người hoặc sử dụng cho đến cái nhà to, xe hơi “khủng” v.v…
Không chỉ người lớn mà trẻ con, thanh thiếu niên cũng bị tác động bởi cuộc sống chỉ chạy theo/tôn sùng những giá trị ảo này. Ở lứa tuổi đang học phổ thông cho đến đại học, các em phải đua theo hai cuộc đua diễn ra suốt năm này sang năm khác.
Với những em siêng năng, coi trọng việc học th́ đó là cuộc đua về học hành-điểm số, những cuộc thi, làm sao vào được trường chuyên lớp chuyên, trường công loại A hoặc trường quốc tế. Ngoài giờ học lại phải đi học thêm văn hóa, nếu gia đ́nh có tiền th́ c̣n phải học thêm ngoại ngữ tiếng Anh tiếng Pháp, học đàn piano, violon, múa ballet, khiêu vũ, thể thao, bơi lội…Nghĩa là phải trở thành một người hoàn hảo! Bởi không thiếu những bậc phụ huynh nghĩ rằng họ có tiền và mong muốn con được trang bị đủ kiến thức mà chính họ ngày xưa không có điều kiện. Rồi các bậc phụ huynh c̣n phải đua nhau cho con đi du học nước ngoài. Trước kia phần lớn các em đi du học sau khi học xong bậc phổ thông, bây giờ ngày càng có nhiều gia đ́nh cho con đi học từ khi đang học lớp 9, lớp 10, thậm chí sớm hơn nữa.
Với những em gia đ́nh khá giả, sẵn tiền, thích ăn diện th́ lại là cuộc đua về mức độ chưng diện, tiêu xài, thể hiện đẳng cấp con nhà giàu. Giới trẻ VN ở các thành phố lớn bị tác động nhiểu hơn ở nông thôn và tỉnh lẻ, ở thành phố lớn những gia đ́nh thuộc thành phần khá giả đông hơn, khoảng cách giàu nghèo rơ rệt hơn, và đời sống chung quanh cũng bị bủa vây bởi các mặt hàng tiêu dùng, hàng xa xỉ nhiều hơn. Ngay từ khi c̣n ngồi ở bậc trung học, bọn trẻ con nhà có tiền đă so kè nhau từ cái iPhone, iPad, điện thoại đời mới, những bộ cánh chưng diện đi chơi, những buổi ăn chơi cuối tuần…Đua nhau xài tiển của bố mẹ cho bạn bè lác mắt.
Trẻ con học điều đó từ chính cha mẹ, người lớn, từ cách sống cách nghĩ, các tiêu chuẩn vô h́nh chung được định ra trong xă hội VN hôm nay. Những năm sau này giới việt kiều về nước hoặc người dân ở các nước đă phát triển cũng phải choáng trước cách xài tiền rất hoang của một bộ phận người giàu ở VN-một đất nước vẫn thuộc hàng nghèo, lạc hậu trên thế giới. Hàng hiệu, mỹ phẩm đắt tiển, rượu ngoại…cho đến những ḍng xe hơi đời mới nhất, đắt tiền nhất cũng đă có ở VN. Nhiều đại gia, người nổi tiếng ở VN sở hữu hàng chục bất động sản đất đai, với những ngôi nhà sang trọng chẳng thua ǵ tỷ phú ở nước ngoài.
Đặc biệt là giới showbiz-ở bất cứ nước nào vốn dĩ cũng là một tầng lớp quen sống trong một môi trường hào nhoáng, lấp lánh danh, sắc, nhưng trong một xă hội chuộng những giá trị ảo, h́nh thức bên ngoài như Việt Nam, những “căn bệnh” đó sẽ càng đậm đặc hơn với giới showbiz. Nếu theo dơi những hoạt động của giới showbiz Việt th́ sẽ thấy, những cuộc tranh đua lành mạnh vể tài năng thật sự th́ ít mà đua v́ những cái danh ảo bên ngoài th́ nhiều. Cộng thêm sự vô t́nh hay hữu ư góp sức của những tờ báo mạng có khuynh hướng giật gân, câu khách, thường xuyên đăng tải những thông tin kiểu như cùng ngắm nhà đẹp của nghệ sĩ A, nghệ sĩ B tậu xe khủng, ca sĩ C cặp kè với đại gia, ca sĩ D diện váy, túi hàng hiệu, nữ diễn viên E “lộ hàng”, nam diễn viên G bị tố là người thứ ba v.v…
Chính v́ vậy, nhiều ca sĩ diễn viên mới nổi hoặc không có thực tài bao nhiêu đă chọn con đường gây scandal để nổi tiếng, hoặc đi đường tắt các kiểu để có thể có được một chút tên, hoặc cặp kè với đại gia để thoải mái chưng diện. Chính xă hội chung quanh đang cổ vũ cho cách sống đó. Báo chí lá cải đang cổ vũ cho cách sống đó. Ngược lại, người có tài thật, mà sống lương thiện, trung thực, khiêm tốn quá th́ sẽ thiệt tḥi.
Như vậy, một đời người Việt đă phải đối mặt với nhiều nỗi lo, nỗi sợ- trong đó phần lớn là những nỗi lo, sợ phi lư do cái cái thể chế chính trị hiện tại gây ra cho người dân, lại phải vất vả chạy đua theo những giá trị ảo, là quá mệt mỏi.
Ngay cả những người giàu có ngồi trên hàng đống tiền cũng có những nỗi lo, sợ. Làm ăn trong một môi trường kinh tế không ổn định, luật pháp không rơ ràng minh bạch lại hay thay đổi xoành xoạch và lắm kẻ xài luật rừng như ở VN, có ǵ đảm bảo không bị thua lỗ, bị lừa đảo, phá sản như chơi. Cả quan to chức lớn cũng không thật sự yên tâm. Luôn phải quỵ lụy cấp trên, kéo bề kết cánh để giữ ghế, trăm mưu ngh́n kế để đối phó với bao nhiêu kẻ ḍm ngó cái ghế của ḿnh, chưa kể phải đối mặt với sự oán ghét của người dân. Nói tóm lại người giàu, người có chức, người có tiếng ở VN cũng chưa chắc trong tâm đă thực sự b́nh an.
Trong khi đó, ở những quốc gia đă phát triển đồng thời là những nước tự do dân chủ, văn minh, người dân không phải đối phó với quá nhiều nỗi lo sợ vô lư, lại không phải bon chen tranh giành những giá trị ảo-mà chỉ phải cố gắng để có được những giá trị thật, do chính năng lực, phẩm chất con người ḿnh tạo dựng nên. Một cuộc sống như vậy, ắt hẳn phải nhẹ nhơm hơn, b́nh an hơn.
Song Chi
Nguồn: RFA
Quá nhiều nỗi lo: Khi c̣n nhỏ th́ phải lo học ngày học đêm, học không có thời gian nghỉ ngơi giải trí bồi bổ thêm cho đời sống tinh thần, không có mùa hè không có tuổi thơ, dưới sức ép của gia đ́nh, nhà trường, điểm số, những kỳ thi (nh́n sang các nước Mỹ, châu Âu, chả có nước nào mà trẻ con phải đi học thêm từ khi mới vào cấp một, và suốt thời trung học như ở nước ḿnh). Nỗi lo lớn nhất là thi rớt đại học. V́ ở VN, rớt đại học là rất bi kịch, thời buổi bằng cấp rẻ như bèo, cử nhân thạc sĩ c̣n thất nghiệp, huống hồ chỉ có một mảnh bằng trung học phổ thông.
Lớn hơn một chút th́ lo kiếm việc, lo cày bừa như trâu để kiếm tiền, vừa nuôi thân ḿnh, nuôi gia đ́nh vừa lo cho tương lai học hành của con cái, c̣n phải để dành pḥng khi ốm đau bệnh tật, khi thất nghiệp lúc tuổi già…VN không có chế độ an sinh xă hội, c̣n bảo hiểm y tế hay lương hưu đều rất tượng trưng chẳng ăn thua ǵ, nên người dân phải tự lo cho ḿnh, có bất cứ chuyện ǵ xảy ra nếu không có tiền th́ đành bó tay chờ chết. Một đời người toàn là nỗi lo.
Và nỗi sợ: Đi học sợ bị điểm kém, bị thầy cô trù dập, bị ba mẹ mắng nếu kết quả không cao. Đi làm th́ sợ xếp. Ăn uống th́ sợ chất lượng thực phẩm không an toàn, mất vệ sinh, có ngày lại bị trúng độc, mà nếu không trúng độc chết ngay th́ cứ mỗi ngày độc tố ngấm dần vào người, dần dà cũng bị ung thư các kiểu. Ra đường th́ sợ tai nạn giao thông (mỗi năm có đến 12-13 ngàn người Việt chết v́ tai nạn giao thông chưa kể bị thương tật, tàn phế, c̣n hơn cả thời chiến), sợ cây găy trúng đầu, sụp hố tử thần, dây điện không an toàn gây điện giật khi trời mưa…Có muôn ngàn tai họa trời ơi đất hỡi khác nhau xảy ra do cung cách làm ăn gian dối, vô trách nhiệm của con người.
Rồi nỗi sợ công an, sợ chính quyền, đến nỗi từ lâu người dân nh́n chung không dám quan tâm bàn luận đến những chuyện chính trị xă hội v́ nếu bị khép tội phản động, tuyên truyền nói xấu chế độ lại ngồi bóc lịch dài cổ v.v…
Không chỉ nhiều nỗi lo nỗi sợ, người Việt c̣n khổ tâm v́ phải chạy theo những giá trị ảo, giá trị dỏm. Chẳng hạn, bằng cấp là một giá trị. Nhưng ở VN nhiều khi nó là giá trị ảo/dỏm. Thứ nhất, bởi chất lượng giáo dục không tương xứng với bằng cấp, thứ hai, ngày càng có người bỏ tiền ra chạy bằng, mua bằng…nên giá trị của bằng cấp càng rẻ. Chả ở đâu mà giáo sư tiến sĩ nhiều cả rổ như ở VN.
Trong một xă hội mà mọi cái ghế,chức vụ thơm tho đều là do chạy, mua, dàn xếp, hoặc do con ông cháu cha mà có, người thực học, có thực tài sẽ rất khó với được những chỗ như vậy. C̣n những kẻ thiếu tài thiếu đức nhưng ngồi trên đầu thiên hạ lại nhan nhản. Cuối cùng bằng cấp, chức vụ không tương xứng với người đang có được cái bằng, cái chức vụ đó, bằng cấp chỉ là vật trang trí, nhưng mà phải có cho oai, không có th́ “không cơ cấu” được vào chỗ này chỗ kia. Cứ nh́n vào các quan to quan nhỏ từ cấp huyện, xă, thành phố cho đến trung ương, Bộ chính trị…người nào cũng phải cố sắm vài cái bằng để ḷe thiên hạ th́ hiểu.
Người ta chạy theo bằng cấp, chạy theo đồng tiền. Giá trị con người không được xét theo năng lực, phẩm chất, tư cách thật sự của người đó mà được cân đong đo đếm bởi cái h́nh thức vật chất bên ngoài, từ những thứ người đó mang, mặc trên người hoặc sử dụng cho đến cái nhà to, xe hơi “khủng” v.v…
Không chỉ người lớn mà trẻ con, thanh thiếu niên cũng bị tác động bởi cuộc sống chỉ chạy theo/tôn sùng những giá trị ảo này. Ở lứa tuổi đang học phổ thông cho đến đại học, các em phải đua theo hai cuộc đua diễn ra suốt năm này sang năm khác.
Với những em siêng năng, coi trọng việc học th́ đó là cuộc đua về học hành-điểm số, những cuộc thi, làm sao vào được trường chuyên lớp chuyên, trường công loại A hoặc trường quốc tế. Ngoài giờ học lại phải đi học thêm văn hóa, nếu gia đ́nh có tiền th́ c̣n phải học thêm ngoại ngữ tiếng Anh tiếng Pháp, học đàn piano, violon, múa ballet, khiêu vũ, thể thao, bơi lội…Nghĩa là phải trở thành một người hoàn hảo! Bởi không thiếu những bậc phụ huynh nghĩ rằng họ có tiền và mong muốn con được trang bị đủ kiến thức mà chính họ ngày xưa không có điều kiện. Rồi các bậc phụ huynh c̣n phải đua nhau cho con đi du học nước ngoài. Trước kia phần lớn các em đi du học sau khi học xong bậc phổ thông, bây giờ ngày càng có nhiều gia đ́nh cho con đi học từ khi đang học lớp 9, lớp 10, thậm chí sớm hơn nữa.
Với những em gia đ́nh khá giả, sẵn tiền, thích ăn diện th́ lại là cuộc đua về mức độ chưng diện, tiêu xài, thể hiện đẳng cấp con nhà giàu. Giới trẻ VN ở các thành phố lớn bị tác động nhiểu hơn ở nông thôn và tỉnh lẻ, ở thành phố lớn những gia đ́nh thuộc thành phần khá giả đông hơn, khoảng cách giàu nghèo rơ rệt hơn, và đời sống chung quanh cũng bị bủa vây bởi các mặt hàng tiêu dùng, hàng xa xỉ nhiều hơn. Ngay từ khi c̣n ngồi ở bậc trung học, bọn trẻ con nhà có tiền đă so kè nhau từ cái iPhone, iPad, điện thoại đời mới, những bộ cánh chưng diện đi chơi, những buổi ăn chơi cuối tuần…Đua nhau xài tiển của bố mẹ cho bạn bè lác mắt.
Trẻ con học điều đó từ chính cha mẹ, người lớn, từ cách sống cách nghĩ, các tiêu chuẩn vô h́nh chung được định ra trong xă hội VN hôm nay. Những năm sau này giới việt kiều về nước hoặc người dân ở các nước đă phát triển cũng phải choáng trước cách xài tiền rất hoang của một bộ phận người giàu ở VN-một đất nước vẫn thuộc hàng nghèo, lạc hậu trên thế giới. Hàng hiệu, mỹ phẩm đắt tiển, rượu ngoại…cho đến những ḍng xe hơi đời mới nhất, đắt tiền nhất cũng đă có ở VN. Nhiều đại gia, người nổi tiếng ở VN sở hữu hàng chục bất động sản đất đai, với những ngôi nhà sang trọng chẳng thua ǵ tỷ phú ở nước ngoài.
Đặc biệt là giới showbiz-ở bất cứ nước nào vốn dĩ cũng là một tầng lớp quen sống trong một môi trường hào nhoáng, lấp lánh danh, sắc, nhưng trong một xă hội chuộng những giá trị ảo, h́nh thức bên ngoài như Việt Nam, những “căn bệnh” đó sẽ càng đậm đặc hơn với giới showbiz. Nếu theo dơi những hoạt động của giới showbiz Việt th́ sẽ thấy, những cuộc tranh đua lành mạnh vể tài năng thật sự th́ ít mà đua v́ những cái danh ảo bên ngoài th́ nhiều. Cộng thêm sự vô t́nh hay hữu ư góp sức của những tờ báo mạng có khuynh hướng giật gân, câu khách, thường xuyên đăng tải những thông tin kiểu như cùng ngắm nhà đẹp của nghệ sĩ A, nghệ sĩ B tậu xe khủng, ca sĩ C cặp kè với đại gia, ca sĩ D diện váy, túi hàng hiệu, nữ diễn viên E “lộ hàng”, nam diễn viên G bị tố là người thứ ba v.v…
Chính v́ vậy, nhiều ca sĩ diễn viên mới nổi hoặc không có thực tài bao nhiêu đă chọn con đường gây scandal để nổi tiếng, hoặc đi đường tắt các kiểu để có thể có được một chút tên, hoặc cặp kè với đại gia để thoải mái chưng diện. Chính xă hội chung quanh đang cổ vũ cho cách sống đó. Báo chí lá cải đang cổ vũ cho cách sống đó. Ngược lại, người có tài thật, mà sống lương thiện, trung thực, khiêm tốn quá th́ sẽ thiệt tḥi.
Như vậy, một đời người Việt đă phải đối mặt với nhiều nỗi lo, nỗi sợ- trong đó phần lớn là những nỗi lo, sợ phi lư do cái cái thể chế chính trị hiện tại gây ra cho người dân, lại phải vất vả chạy đua theo những giá trị ảo, là quá mệt mỏi.
Ngay cả những người giàu có ngồi trên hàng đống tiền cũng có những nỗi lo, sợ. Làm ăn trong một môi trường kinh tế không ổn định, luật pháp không rơ ràng minh bạch lại hay thay đổi xoành xoạch và lắm kẻ xài luật rừng như ở VN, có ǵ đảm bảo không bị thua lỗ, bị lừa đảo, phá sản như chơi. Cả quan to chức lớn cũng không thật sự yên tâm. Luôn phải quỵ lụy cấp trên, kéo bề kết cánh để giữ ghế, trăm mưu ngh́n kế để đối phó với bao nhiêu kẻ ḍm ngó cái ghế của ḿnh, chưa kể phải đối mặt với sự oán ghét của người dân. Nói tóm lại người giàu, người có chức, người có tiếng ở VN cũng chưa chắc trong tâm đă thực sự b́nh an.
Trong khi đó, ở những quốc gia đă phát triển đồng thời là những nước tự do dân chủ, văn minh, người dân không phải đối phó với quá nhiều nỗi lo sợ vô lư, lại không phải bon chen tranh giành những giá trị ảo-mà chỉ phải cố gắng để có được những giá trị thật, do chính năng lực, phẩm chất con người ḿnh tạo dựng nên. Một cuộc sống như vậy, ắt hẳn phải nhẹ nhơm hơn, b́nh an hơn.
Song Chi
Nguồn: RFA