Stress là t́nh trạng đáp ứng về mặt cơ thể (tăng hưng phấn thần kinh tự trị) hoặc tâm lư (cảm giác khó chịu, căng thẳng, mất kiểm soát) với các yếu tố làm rối loạn sự cân bằng và vượt qua khả năng thích nghi của bản thân. Cha mẹ cần làm ǵ để giúp con vượt qua stress?
TS. Dương Minh Tâm, Trưởng pḥng Rối loạn stress, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ, trong một nghiên cứu năm 2019 -2020 tại Bệnh viện Nhi Trung ương với học sinh từ 10-19 tuổi thấy: 55,6% số trẻ có sang chấn tâm lư (áp lực học tập 20%, áp lực gia đ́nh 20,5%, quan hệ bạn trong trường 8,9%). Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng stress và trầm cảm gặp nhiều nhất ở lứa tuổi 14 và 17, là thời điểm học sinh thi chuyển cấp lên trung học phổ thông và đại học. Điều đáng chú ư là stress gặp nhiều hơn ở trẻ ngoan và học khá.
Phần lớn, các trẻ đến khám và điều trị trầm cảm, stress là đến từ các trường chuyên, lớp chọn. Với những trẻ ngoan, đạt thành tích cao trong học tập thường có những áp lực tự thân hơn là những trẻ mải chơi, áp lực vị trí trong trường lớp, h́nh ảnh bản thân trong mắt gia đ́nh, thầy cô và thường sống, suy nghĩ có trách nhiệm hơn khiến trẻ phải nỗ lực không ngừng. Những trẻ này thường căng thẳng và bị stress, nhất là khi không đạt được kỳ vọng sẽ bị nặng hơn trẻ khác. Điều này cho thấy các áp lực từ việc học tập, áp lực từ gia đ́nh, áp lực thành tích là một trong những nguyên nhân dẫn đến t́nh trạng stress ở lứa tuổi học đường.
Áp lực từ việc học tập, từ gia đ́nh, áp lực thành tích là một trong những nguyên nhân dẫn đến t́nh trạng stress ở lứa tuổi học đường. (Ảnh minh họa)
Qua khai thác bệnh sử, phần lớn học sinh bị stress măn tính, quá tŕnh stress âm thầm diễn biến từ khoảng 3 - 5 năm trước và áp lực thi cử chỉ là “giọt nước tràn ly”. Diễn biến tâm lư, sự thay đổi tính cách của học sinh trùng với lứa tuổi dậy th́ nên nhiều bậc cha mẹ mặc nhiên chấp nhận sự thay đổi đó. Chỉ đến khi trẻ có những hành vi làm tổn thương bản thân hoặc quá bất thường th́ bố mẹ mới nhận diện và đưa trẻ đến viện th́ thường trẻ đă ở giai đoạn trầm cảm, stress nặng.
Stress thường diễn biến âm thầm, nhưng cha mẹ nên để ư hơn khi thấy những hành vi như tự hủy hoại bản thân (các vết cứa ở cẳng tay hoặc đùi, cắn móng tay, bấm vào đầu ngón tay..). Việc tự làm đau bản thân này là cách để giải tỏa sự bấn loạn trong cảm xúc bản thân của trẻ.
Ngoài ra, trẻ có những hành vi bất thường, trái ngược với tính cách trước kia như trẻ trở nên hung hăng, chống đối hoặc tuân thủ quá mức, rối loạn trong hành vi ăn uống như ăn quá ít hoặc quá nhiều, bị rối loạn giấc ngủ như ngủ quá nhiều hoặc quá ít, buồn chán, giảm kết nối với xă hội... Bên cạnh đó c̣n có dạng stress cơ năng như trẻ bị đau bụng, đau đầu, đau dạ dày, xuất huyết tiêu hóa... Những cơn đau này thường xuất hiện khi trẻ chuẩn bị bước vào kỳ thi hoặc trước sự kiện quan trọng. Khi sự kiện qua đi th́ các cơn đau này giảm triệu chứng.
Nguyên tắc 5 chữ R giúp giảm stress:
Stress măn tính có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu không được xử lư thích hợp. Stress măn tính làm suy yếu hệ thống miễn dịch của cơ thể, dẫn đến một số bệnh về tinh thần và thể chất như trầm cảm và các bệnh tim mạch. Để ứng phó với t́nh trạng này, các gia đ́nh có thể tham khảo nguyên tắc 5 chữ R.
Recognition: Xác định nguyên nhân, nguồn gốc của stress, giáo dục và nâng cao nhận thức. Để vượt qua, thích ứng với stress.
Relationships: T́m kiếm sự giúp đỡ, hỗ trợ, trấn an.
Removal: Loại bỏ các yếu tố gây stress và các yếu tố kích thích.
Relaxation: Thư giăn thông qua các kỹ thuật như thiền, xoa bóp, tập thở…
Re-engagement: Tái tương tác thông qua tái tiếp xúc có quản lư và giải mẫn cảm.
Bên cạnh 5 chữ R, một yếu tố đơn giản, dễ thực hiện là hỗ trợ kiểm soát giấc ngủ cho trẻ. TS Tâm nhấn mạnh, giấc ngủ là điều cần thiết cho sức khỏe thể chất và tinh thần. Với trẻ từ 6 đến 12 tuổi nên ngủ từ 9 đến 12 tiếng mỗi đêm. Thanh thiếu niên cần 8 đến 10 giờ mỗi đêm. Giấc ngủ là yếu tố cần được ưu tiên để kiểm soát căng thẳng.
Ngoài ra, các bậc cha mẹ cần biết rằng, stress gây bệnh và thể bệnh phụ thuộc chủ yếu vào nhân cách. Với những trẻ nhân cách yếu, lăng mạn, văn nghệ sỹ, nhân cách khép kín hoặc thiếu ư chí, thiếu nghị lực, nhút nhát, tự ti, mặc cảm, thiếu ḱm chế, dễ bùng nổ, xung đột thường dễ bị stress hơn trẻ có nhân cách mạnh. V́ vậy, gia đ́nh nên xây dựng cho trẻ một môi trường thi đua, phấn đấu, tương trợ và cùng tiến. Điều này giúp trẻ chống đỡ với stress tốt hơn.
Tập luyện, hoạt động thể chất là liều thuốc giảm căng thẳng cần thiết cho mọi người ở mọi lứa tuổi. Bên cạnh đó, các hoạt động ngoài trời, dành thời gian trong thiên nhiên cũng là một cách hiệu quả để giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tổng thể.
VietBF©sưu tập
Games
