Trong ẩm thực miền Tây Việt Nam, năn bộp – là một loại cỏ mọc hoang dại, tự nhiên trên những cánh đồng ngập mặn, ngập phèn của các tỉnh miền Tây Cũng không biết tự khi nào, năn bộp được thu hái và sử dụng như một loại rau ăn sống hoặc chế biến, kết hợp trong nhiều món ăn. Đến nay loài cỏ mọc đồng này, không bị mai một mà c̣n được xem như một loại sản trời cho của miền Tây, năn bộp c̣n trở thành nguồn thu nhập đáng kể cho đời sống bà con nông dân miền Tây.
Năn bộp miền Tây
Lịch sử cây cỏ năn bộp
Tương truyền rằng, xưa kia có những lăo nông tri điền Bạc Liêu, trong lúc trà dư tửu hậu, đă ngồi bàn xem ai là người phát hiện ra vị ngon của món cỏ năn bộp này. Theo các cụ, trẻ chăn trâu trên những cánh đồng ngập nước là người có công đầu, kế đó là những người dân nghèo bứt đọt năn ăn cho qua bữa. Trong những năm kháng chiến, những cán bộ cách mạng hoạt động sâu trong bưng biền đă chế thêm những món ăn mới từ năn. Từ đó về sau, người dân miền Tây Nam Bộ đă lưu truyền và chế biến thêm nhiều món ăn mới hấp dẫn từ loài cỏ năn bộp này. Giúp năn bộp trở thành loại rau đồng thân thuộc trong từng bữa cơm quê.
Năn bộp loại rau đồng thân thuộc trong những bữa cơm miền Tây
Đặc điểm cây năn bộp
Người dân miền Tây phân biệt năn thành hai loại là “năn kim” và “năn bộp”.
Năn kim c̣n gọi là “cỏ năn”, có cọng nhỏ, đầu nhọn như cây chông và có màu xanh đậm, mọc trên vùng nước cạn hoặc nhiễm phèn vàng, có củ, thân nhỏ nên thường cắt cho trâu ḅ ăn. C̣n năn bộp (hay “năn”) có cọng suôn hơn, tṛn to bằng khoảng chiếc đũa, màu nâu non, mọc trên vùng ruộng sâu nhiễm phèn bạc. Cứ mỗi mùa mưa năn bộp mọc chen trong ruộng lúa hoặc ken dày trên các vùng đất hoang trũng. Khi những cơn mưa cuối cùng trong năm ngừng rơi, cũng là lúc mùa năn chấm dứt.
Ruộng năn bộp
Có ba phần trên thân cây năn bộp có thể được sử dụng để làm món ăn.
Phổ thông nhất là “đọt năn”, thực chất là đoạn dài 5–10 cm ở gần gốc, màu vàng nâu xỉn v́ nhiễm phèn nhưng khi bóc ra lấy phần non th́ có màu trắng ngà, nhẹ bỗng như xốp và dài chừng 3 tấc. Đọt năn được chế biến thành nhiều món ăn do tính phổ biến của nó.
Thứ nữa có thể kể đến “mầm năn”, là những đoạn chồi non của cây dài khoảng 2 đốt ngón tay người lớn, sếu đầu đỏ rất thích mổ ăn, thường chỉ có trong khoảng thời gian đầu mùa mưa (tháng 4 âm lịch) và thường được người dân thu hái để muối dưa chua.
Đọt năn non ở phần gốc chính là phần chính được sử dụng
Cuối cùng là củ năn, có trong những tháng mùa khô, khi cây năn đă chết lụi gửi củ dưới đất đến mùa mưa năm sau mới mọc lên thành cây. Củ năn được đào lên rửa sạch để ăn hoặc ủ cho mọc mầm để lấy muối dưa.
Những cánh đồng cỏ năn bộp nổi danh miền Tây
Cây năn bộp mọc ở nhiều tỉnh như Bạc Liêu, Sóc Trăng, An Giang, Đồng Tháp, Long An, Cà Mau v.v. nổi tiếng nhất là năn bộp ở Bạc Liêu, Sóc Trăng .
Vùng rau năn nguyên liệu của Bạc Liêu là một cánh đồng rộng mênh mông thuộc hai huyện Hồng Dân và Phước Long ngày nay. Đây là vùng đất nhiễm phèn chua mặn, tuy đă được khai phá trồng lúa nhưng chỉ được một vụ mùa bắt đầu vào khoảng giữa hoặc cuối tháng 10 âm lịch, thời gian c̣n lại trong năm năn mọc ngút ngàn. Khoảng sa mưa (tháng 4 âm lịch), khi năn mọc bạt ngàn trên đồng, các chủ ruộng thuê người nhổ năn rồi chèo ghe ra chợ bán hoặc bán cả đám cho thương lái, để từ đó năn được phân phối đi khắp chợ huyện hay các tỉnh lân cận, đặc biệt năn bộp nay trở thành đặc sản rau sạch xứ Sài G̣n.
Ở Sóc Trăng, tại ấp Mỹ Lộc, xă Mỹ B́nh huyện Ngă Năm, tỉnh Sóc Trăng – cũng là một vùng phèn chua nhiễm mặn, có nhiều cánh đồng năn tự nhiên. Nay đă có một số người thử nghiệm trồng năn thay trồng lúa đem lại năng suất cao.
Ở các tỉnh Bạc Liêu, sóc Trăng năn bộp đă thay những cánh đồng ruộng lúa lo cuộc sống mưu sinh của người nông dân miền Tây
Các món ăn từ cỏ năn bộp
Củ năn và mầm năn về cơ bản là không phổ biến cho nên trong thực tế, chỉ đọt năn được chế biến thành nhiều món. Rau năn có vị ngọt thanh, có hậu và hơi ngai ngái mùi phèn mặn và mùi khói rơm rạ đốt trên đồng. Theo Đông y năn có tính b́nh, hỗ trợ tỳ vị, có nhiều dinh dưỡng và chất xơ. Những gốc năn bóc tách hết vỏ vàng nâu bên ngoài lấy phần non màu trắng như trứng gà để làm rau ăn sống, trộn gỏi, xào, nấu canh, nhúng lẩu, làm dưa v.v. và món nào cũng ngon đặc biệt.
Đọt năn trắng phiếu, thơm ngọt hồn quê góp phần cho những bữa ăn ngon
Đơn giản nhất là món rau năn ăn như một loại rau sống, chấm với nước trong nồi thịt kho, cá kho, hay mắm kho. Dân dă mà xôm tụ hơn nữa là th́ là rau năn ăn sống với cá rô đồng rán gịn, cá lóc nướng trui hoặc cá trê nướng dầm nước mắm gừng.
Năn bộp rau sống mắm gừng
Kế đó là các món rau năn xào với phương thức chế biến rất phong phú: năn xào thịt trâu, năn xào măng tây hay măng ṿi, năn xào thịt vịt, năn xào gà đất[, năn xào nghêu, năn xào hến, năn xào tép bạc, năn xào nước cốt dừa, năn xào ếch, năn xào thịt chuột đồng, năn xào trứng v.v. Các món năn xào nói trên thường để to lửa, đảo nhanh cho rau năn vừa chín tái, ăn có độ gịn ngọt, trở thành đồ ăn thích hợp khi đi kèm với rượu đế, cơm trắng. Đọt năn cũng có thể nấu canh cá, canh thịt băm, canh ngao, canh cua đồng, nhúng lẩu mắm v.v.
Tại Ngă Năm, Sóc Trăng, món năn bộp trộn thịt gà luộc làm gỏi (nộm), đi kèm chút rau răm và rau húng quế, là tuyệt chiêu ẩm thực khoái khẩu của nhiều người.
Đọt năn chấm mấm kho
Một món ăn khác cũng rất đặc biệt, đó là bánh xèo nhân thịt vịt xiêm và năn. Một phần năn băm nhuyễn với thịt vịt làm nhân, phần khác áo ngoài bánh với bột và chút đỗ xanh ngâm nở, rán xèo trên chảo mỡ.
Dưa chua năn cũng là món ăn được người dân miền Tây Nam Bộ ưa thích. Dưa năn có thể làm dạng muối xổi, trộn dấm đường tỏi ớt và chút muối ăn sau đó để khoảng 30 phút là dùng được. Tuy nhiên, trong thực tế dưa năn thường được muối bằng nước vo gạo kèm chút muối, đường, ém trong hũ 1-2 ngày là chín. Tuy đọt năn có thể muối dưa chua nhưng mầm năn mới thực là nguyên liệu tốt nhất cho một vại dưa tuyệt ngon[1] để ngày tết cổ truyền ăn với thịt kho tàu hay cá kho tộ. Tại Bạc Liêu, ba món năn đặc sản đồng quê, gọi là “đọt năn ba món” gồm năn xào thịt trâu, năn ăn sống chấm mắm kho và năn muối dưa chua.
Năn bộp muối dưa chua
Mùa khô khi cây năn chết lụi, củ năn được người dân đào lên ăn tươi, luộc, rang, ủ lên mầm làm dưa thậm chí xay lấy bột làm bánh.
Khi nhu cầu rau sạch tại các vùng miền Tây Nam Bộ ngày càng lớn, đọt năn dân dă, ăn lạ miệng và ngon đă trở thành nguồn rau sạch quư giá. Nhổ năn bán đă trở nên phổ biến, là nghề giúp tăng thu nhập của nhiều hộ dân nghèo miền Tâu Nam Bộ. V́ lẽ đó người ta bảo nhau rằng “năn bộp là đặc sản trời cho của người miền Tây”.
Sớm Mơi Đón xe đ̣ đi źa Bạc Liêu mua mấy Kư Năn Bộp źa ăn chơi trong nhà cho zui cả nhà.
Nhưng hổng biết có xe để đi hông nữa.
Ráng nhớ mai mốt có źa Vĩnh Long đi ra chợ kiếm mua Năn Bộp
Cám Ơn FL80
The Following User Says Thank You to Giamaham For This Useful Post:
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
Games
