Theo cuốn Dư địa chí Phú Yên, đ́nh làng Phú Xuân xưa có đề câu: “Phú địa tráng kỳ quang thất khúc duy sơn cửu khúc thủy”.
Ḥn Cao và Ḥn Tà Lănh khiêm nhường bên cánh đồng Găng
ẢNH: N.V.H̉A
Phú Xuân xưa, nay thuộc xă Xuân Phước, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên, vốn là một xóm của làng Cự Phú. Khoảng năm 1820 tên của xóm được đổi thành Phú Xuân. Theo cuốn Dư địa chí Phú Yên, đ́nh làng Phú Xuân xưa có đề câu: “Phú địa tráng kỳ quang thất khúc duy sơn cửu khúc thủy”. Trong “thất khúc duy sơn” này, núi Ḥn Cao nằm giữa hai làng Phú Xuân và Phú Hội (nay đều thuộc xă Xuân Phước) c̣n Ḥn Tà Lănh nằm lọt hẳn về thôn Phú Xuân. Tuy Ḥn Cao và Ḥn Tà Lănh nhỏ hơn so với nhiều ḥn núi khác trên địa bàn, song năm xưa lại có miếu thờ thổ thần nên nó trở nên linh thiêng và có nhiều điều đặc biệt.
Cách chân Ḥn Cao khoảng 1 km có một ngôi miếu. Dựa vào các nguồn tư liệu, nhà nghiên cứu văn hóa Bùi Tân viết: “Khi xưa, Ḥn Cao um tùm cây cối và có một vị sư tên là Hứa Mật Sô tu hành ở đây, chỉ mặc vỏ cây, ăn rau trái mà đắc đạo. Đến thời vua Minh Mạng đă mời vị sư này về kinh, tu chỉnh kinh pháp ở chùa Thiên Mụ, sau đó đi thuyết pháp khắp nơi rồi về viên tịch chốn rừng sâu, không ai t́m thấy mộ. Đến thời cách mạng văn thân luôn luôn có một cây cờ đỏ của lănh tụ Lê Thành Phương cắm ở đó và có câu: “Nước Cà Bương tẩy giáp/ Non Bạch Lănh giương cờ”. Cho đến năm 1932, Pháp nổ ḿn phá miếu và trấn yểm với mục đích làm cho mất sự linh thiêng nơi này. Ngôi miếu ấy đổ nát, chỉ c̣n lại bốn bức tường. Từ đó, có một người đàn ông trong làng tên là Kiểm Lang, cứ chiều tối là mang chiếu, nhang đèn đến thắp và ngủ ở miếu sáng mới về. Khi ông mất, miếu trở nên hoang vắng lạnh lùng hơn, dây leo phủ kín vách tường đổ nát. Thi thoảng có những người mang trái cây, bánh kẹo đến chân miếu cúng để cầu cơ”.
Bên dưới, cách Ḥn Tà Lănh ước chừng 1 km, một mô đất nhô lên giữa cánh đồng Găng, có một cây củ chi to, ở đó có đôi chim hạc cứ sáng đi tối về, người ta cho rằng nó giữ vàng hời ở đó. Lời đồn cứ thế chất chồng và trở thành kỳ bí. Một ngày kia bỗng có một toán người lạ đến đào tung khu đất ấy và đi trong đêm. Hôm sau, người làng đi làm đồng thấy chỉ toàn những tro và đất sỏi. Từ đó đôi chim hạc cũng biến mất.
Về Phú Xuân nhớ “thất khúc duy sơn…
Đầm Ô Loan, một trong những địa điểm du lịch hấp dẫn tại Phú Yên.
ẢNH: NGỌC THẮNG
Trên Ḥn Tà Lănh trước đây có Ḥn Cóc. Đó là tảng đá đen lớn, h́nh con cóc ngậm ngọc. Những người già trong làng bảo rằng đó là thế núi linh, là vượng khí tốt nên muôn đời cần ǵn giữ. Thế nhưng cũng có người bảo rằng cóc đá hướng miệng về phía làng, hàng năm ăn hết mùa màng thóc lúa nên người làng quanh năm phải tảo tần sớm tối mới đủ ăn. Năm rộng tháng dài, bao nhiêu tác động từ tự nhiên và cả con người, những năm 90 của thế kỷ trước, có nhiều toán thợ từ B́nh Định vào, họ đến Tà Lănh chẻ những tảng đá to ở đây, chẻ Ḥn Cóc và cả những ḥn đá có dấu chân người và chân động vật in hằn trên đó. Lũ trẻ chúng tôi một thời chăn ḅ leo trèo, chạy nhảy quanh các ḥn đá lạ này.
Qua thời gian, người dân quê tôi khai hoang mở rộng đất sản xuất và dưới tác động của nhiều yếu tố, dấu tích xưa đă không c̣n. Có chăng, chỉ c̣n lại câu đối viết ở đ́nh làng xưa lưu truyền lại: “Phú đắc địa chung linh, án tác độc sơn lưu ẩn ngọc/ Xuân hồi thiên khí noăn, mạch tùng cao lănh dẫn lai long". Từ thập niên 1990 trở về trước, mạch nước Ḥn Cao - Tà Lănh đă tưới cho cánh đồng Găng, đồng Tre, hai cánh đồng có diện tích gần như lớn nhất huyện Đồng Xuân. Thế nhưng cứ đến tháng sáu hàng năm, do ảnh hưởng của nắng hạn th́ nước cạn kiệt và từ khi có hồ chứa nước Phú Xuân th́ đập Ḥn Cao chỉ cung cấp nước cho cánh đồng Găng.
Giờ Ḥn Cóc chỉ c̣n lại dấu tích là vạt đá nham nhở sót lại sau bao lần đục đẽo. Ngôi miếu thờ thần dưới chân Ḥn Cao chỉ c̣n lại bức tường tróc lở lớp bụi thời gian. Từ cánh đồng Găng, ở xóm Đồng Đá, nh́n về hướng nam giờ chỉ c̣n lại Ḥn Cao và Ḥn Tà Lănh mặc nhiên đứng đó, mặc nhiên trầm lặng làm chứng nhân cho bao nhiêu vật đổi sao dời. Những người có tuổi là chứng nhân của làng cũng lần lượt về với tiên tổ. Bao thăng trầm và những câu chuyện mang đậm nét văn hóa của làng giờ đă dần đi vào quên lăng.
Tháng sáu lại về, sau những con mưa giông đầu mùa, gió nồm nam đă thổi về lồng lộng. Nh́n về phía Ḥn Cao, Ḥn Tà Lănh, thấy mây bay như khói, mây của bây giờ hay mây của ngày xưa?
Games
