Sáng sớm, trời c̣n se sắt, đă nghe d́ sột soạt trong chái bếp. Như đợi sẵn từ bao giờ, vừa nghe tiếng chân tôi đặt xuống đất, d́ đă nói với lên: “Tí hai d́ cháu ḿnh ra vườn cắt chuối non về làm gỏi, mát lắm”.
Gỏi ṣ vọp chuối cây non
/// Ảnh: Thanh Ly
Gỏi ṣ vọp chuối cây non
ẢNH: THANH LY
Ngày đó, cũng độ giữa hè, khi từng cơn gió nam thổi thông thốc mang theo cái nắng hanh hao khắp xóm nghèo, mực nước sông trước nhà cạn dần, mấy chị em tôi lẽo đẽo theo ngoại đi bắt ṣ vọp.
Thời điểm này, ṣ vọp vùi dưới lớp bùn cát ở đáy sông, chỉ nhô lên trên một phần nhỏ. Chịu khó lội sâu vào băi cát bùn, tḥ tay vào ḷng nước cạn là bắt ngay được nó. Bắt ṣ vọp đối với tụi trẻ chúng tôi cũng giống như bắt cá, bắt tôm… là công việc quen thuộc của bất kỳ đứa trẻ nào sinh ra và lớn lên nơi sông nước. Chỉ hơn một tiếng đồng hồ, nếu trúng th́ được cả một sọt ṣ vọp.
Ṣ vọp nh́n bề ngoài không bắt mắt, vỏ cứng dày; nhưng người làng tôi hay bảo với nhau rằng, chúng là nguồn thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao; là vị thuốc quư của người dân quê, có vị ngọt, tính hàn, không độc; có tác dụng dưỡng âm, lợi tiểu, mát gan…
Ngày đó, ngoại thường cho chúng tôi ăn nhiều món ngon từ ṣ vọp, công phu th́ ṣ vọp xào sả, đơn giản th́ luộc hay nướng. Ngoài ra, những hôm bọn trẻ chúng tôi trở người nóng nhiệt, lở miệng, ngoại lại cất công đi đón chuối non làm món gỏi. Chuối cây kết hợp ṣ vọp giúp thanh nhiệt, giải độc; thích hợp cho mọi thể trạng, đặc biệt cho những người bị tăng huyết áp, tim mạch, hay trẻ nhỏ bị nhiệt, mụn nhọt. Chuối cây có nhiều chất xơ, tốt cho sức khỏe.
Rưng rưng ṣ vọp trộn gỏi chuối cây

Từ ngày ngoại mất, cũng đă lâu rồi tôi chưa thưởng thức lại hương vị thân thương ngày nào. Thật may mắn, lần này về thăm d́ đúng ngày con sông trước nhà cạn nước, d́ đă kịp ra sông bắt ṣ vọp từ chiều qua. D́ bảo: “Bây giờ ṣ vọp không c̣n nhiều như trước, cuộc sống của người dân quê ḿnh cũng khá hơn nên không ai lặn bắt”. D́ với cái chân quen lội nước nên tranh thủ lúc nông nhàn, thi thoảng lại xắn quần, đội nón đi bắt ṣ vọp.
Ṣ vọp bắt về, d́ đem ngâm nước vo gạo chừng vài tiếng đồng hồ, để nó há miệng, nhả hết cát, bùn. Sau đó, tiếp tục dội sạch bằng nước lă, cứ làm như thế, chừng 3 đến 4 lần. Cẩn thận hơn, d́ dùng bàn chải cọ sạch lớp vỏ bên ngoài, rửa lại bằng nước sạch để tránh mùi. Riêng khâu luộc ṣ vọp lấy ruột, tưởng đơn giản nhưng đ̣i hỏi có kinh nghiệm, phải biết cách, v́ nếu không tuân thủ một vài thao tác th́ ruột ṣ vọp không trắng, không gịn mà c̣n dai.
Muốn làm cho trắng và gịn, khi nước vừa sôi, nhanh tay đổ ṣ vọp vào, nước sôi bùng là ruột ṣ nổi lên, lấy vợt vớt ra đổ vào một cái thau nước lạnh, trong đó có ít muối. Người ta gọi khâu này là rửa ruột. Rửa xong vớt ṣ ra rổ để cho ráo nước. Mẹo đơn giản, nhưng không để ư cũng khó mà biết.
Trong khi đợi ṣ vọp ráo nước, d́ tước bỏ phần bẹ ngoài cây chuối non vừa mang về, xắt lát mỏng ngâm vào nước pha chanh cho trắng, vớt ra để ráo nước. Trộn đều chuối cây với ṣ vọp, nêm mắm có đủ vị chua, cay, ngọt. Thêm ít rau răm, hành, ng̣, tiêu lên trên để tăng độ nồng nàn của món gỏi.
Một buổi xế chiều mùa hè, bên chái hiên lồng lộng gió, ngồi nhân nha vị gịn gịn, ngọt bùi, sần sật của món gỏi ṣ vọp chuối cây mà nghe ḷng rưng rưng, thầm cảm ơn d́ đă cho tôi một lần quay về hương vị tuổi thơ.