Một loài chim bước ra từ chuyện cổ tích, có cuộc đời buồn như tiếng kêu của nó! Tiếng chim 'bắt cô trói cột' giữa từng cao chỉ là chấm đen lơ lửng, buông tiếng kêu tên ḿnh thả vào không gian, vọng vào ḷng tôi nỗi buồn không tên từ ngày thơ ấu.
Một góc núi Kim Sơn /// VƠ CHÍ HÀ
Mỗi lần anh em tôi về quê ngoại, nghe tiếng chim như một nốt nhạc trầm xoáy sâu, xoắn xít vào hồn. Tiếng chim miền quê như có linh hồn của tổ tiên ḍng họ. Dọc dài theo dấu bước tuổi thơ tha phương đến chồn chân bạc tóc vẫn c̣n mang theo cả bầu trời miên man thương nhớ…
Ông ngoại tôi kể rằng: Khi xưa lập làng, ông cố đi theo chí sĩ Tăng Bạt Hổ lên xây dựng chiến khu chống Pháp tại vùng núi Kim Sơn. Ông là thầy địa nên đă chọn vùng đất này sinh cơ lập nghiệp. Nhà tôi tựa lưng vào núi, mặt hướng ra ḍng sông Kim Sơn là cuộc đất “long chầu hổ phục” hẹn một tương lai tốt lành!
Ngọn núi Kim Sơn như dáng con hổ ngồi, và ḍng sông Kim Sơn như con rồng uốn ḿnh ôm ấp. Ba má tôi lấy nhau cũng v́ nhân duyên mùa nước lũ. Ba đi bè lấy mây trên thượng nguồn sông, bị nước lũ cuốn về tấp vào bờ tre nằm thoi thóp. Ông ngoại ra cứu vớt, rồi sau đó ba má nên duyên chồng vợ, ở luôn quê ngoại.
Giữa một đêm nước lũ tràn về, tiếng kêu cứu vọng giục cả làng ứng cứu. Sáng ra cả xóm giật ḿnh khi nghe nhà bà Hai đêm qua đă bị nước cuốn trôi. Đôi ḅ anh Tám mới mua đă theo ḍng lũ. Ông ngoại tôi đă ra đi vĩnh viễn khi cố chèo thuyền vớt người đuối nước, đúng vào lúc tôi cất tiếng khóc chào đời.
Qua lũ, ḍng sông lại mang phù sa về bồi đắp, cánh đồng lại trải màu xanh. Mấy chục nóc nhà quanh núi đùm bọc yêu thương. Truyền đời người dân bám quê, uống chung bến nước, ngấm vào ḷng mạch sống như ruột rà thân thuộc. Những tấm ḷng đôn hậu mang chuỗi cười hồn nhiên, nhẹ như cơn gió thoảng cứ nối nhau tỏa rạng như màu lúa chín trên đồng. Tiếng chim lơ lửng tầng cao như lời nhủ: “khó khăn khắc phục”!
Vào mùa, sợi rơm vàng đơm nắng cả triền sông, quấn bước chân trẻ thơ chúng tôi nhảy ḷ c̣ bắt cào cào dưới cỏ. Những buổi nhóm chợ sớm đầu làng với mớ ớt, rổ khoai của ngoại, đầy ắp tuổi thơ tôi những viên kẹo cà ngọt lịm. Những đêm trăng, bà cháu nằm ngửa giữa sân ngắm những v́ sao sáng, bà ngoại kể về Chàng Lía Truông Mây, chí sĩ Tăng Bạt Hổ. Ḷng tôi rất đỗi tự hào khi được sinh ra trên quê hương Hoài Ân (B́nh Định) có những con người đi vào huyền thoại, lịch sử.
Những tiếng súng đ́ đùng xa xa. Người lớn nói: “Chiến tranh nổ ra dân t́nh sẽ khổ”, trong tâm hồn trẻ thơ tôi chưa hiểu khổ là ǵ, nhưng tôi rất ghét chiến tranh v́ đă làm cho ba tôi phải đi nạng gỗ.
Quê ngoại một chiều tang tóc. Mặt trời vừa gác núi, cả gia đ́nh tôi đang lỡ dở bữa cơm chiều, ánh lửa chớp, đạn xé ngang trời, ầm vang trên sườn núi cắt ngang tiếng chuông chùa Diệu Giác. Ba đứng giữa sân lắc đầu theo tiếng gió thở buồn qua sương núi. Ngoại lần tay tràn hạt lâm râm niệm Phật. Má vào nhà vơ vội mớ đồ dùng chất vào quang gánh, cả nhà dắt díu nhau đi tản cư. Mặt trời vừa hụp qua ngọn Kim Sơn, xao xác tiếng chim “bắt cô trói cột” như níu lấy đọt dừa xanh xao xác thét lên rằng: “Quê hương đứt ruột”! Đứng trên G̣ Loi, ba trụ người trên đôi nạng gỗ ngoái đầu nh́n lại, khói nghịt trời che khuất núi Kim Sơn, đôi mắt rưng rưng chép miệng: “Thương quê đứt ruột”!
Lúc nào ba má tôi cũng nhắc, không ở đâu bằng nơi chôn nhau cắt rốn. Gần ngày chạp mộ hằng năm, ba lại giục má xách gói ra đi đến gần trưa lại có mặt ở nhà. Ba thả túi xách xuống nền, buông chùng câu nói: “Kẹt đèo An Khê”. Ngày chúng tôi lớn lên, ba càng già yếu rồi nằm liệt giường. Một buổi sáng, biết ḿnh không qua khỏi, ba bảo chúng tôi d́u ra sân, tay chỉ về hướng mặt trời mọc để được nh́n về quê hương lần cuối. Đôi mắt già nua ngân ngấn ướt, gật gật đầu th́ thào giọng nói run run: “Sống không ở được, thác ba lại về nằm bên ông bà ḍng họ!”.
Ngọn núi Kim Sơn đang ôm ấp dăy nhà nông thôn mới như che chở những đứa con. Con sông Kim Sơn uốn ḿnh theo thung lũng phù sa, lúa th́ con gái ngút ngàn xanh mướt. Bên hàng mộ chí, anh em tôi quỳ xuống, dâng cả tấm ḷng vào nén hương thơm. Mặt trời gác lên đỉnh núi, rẽ những tàn cây keo xanh mượt, x̣e xuống tia sáng h́nh rẻ quạt xoa lên những ngôi mộ. Tiếng chuông chùa Diệu Giác ngân ngân, loang vào rặng dừa xanh uốn ḿnh theo chân núi…
Vọng lại tiếng chim tha thiết. “Bắt cô trói cột”, “Quê hương núm ruột!”. Chim chỉ kêu, đâu trói ai nhưng tôi gỡ hoài không ra khỏi tiềm thức tâm hồn!
