Ở miền Trung tỉnh nào cũng có những ḍng sông gắn với những kư ức của người xa quê - như sông Hương, sông Gianh, sông Thu Bồn…
Sông Lam, Nghệ An
ẢNH: KHÁNH HOAN
Riêng đối với tôi sông La Giang gắn liền với mảnh đất Tùng Ảnh, Đức Thọ măi măi là những kư ức thời thơ ấu, măi măi là ḍng sông thơ mộng và đầy quyến rũ. La Giang tiếp nối sông Ngàn Sâu, sông Ngàn Phố chảy về Linh Cảm (xă Tùng Ảnh) hết triền đê Đức Thọ gặp sông Lam (Nghệ An) rồi đổ ra biển Đông.
Ḍng sông đă bồi đắp lên những băi mía, nương dâu xanh mướt đầy thơ mộng. Một làng quê nghèo như bao làng quê khác nhưng người dân ở đây đă khai thác hết những thế mạnh của ḍng sông để cho kinh tế địa phương phát triển, từ thời đó người dân đă biết kéo mía làm mật ong, dệt lụa ươm tơ với lụa Châu Phong một thời nổi tiếng.
Những buổi trưa hè, chúng tôi được ăn cơm với tô canh hến, ngọt lịm nấu với các loại rau. Kư ức với những chiếc đ̣ nhỏ cào hến ở giữa ḍng sông tạo thành một nghề cào hến và đăi hến - với tiếng rao “ai ăn hến không”, chắc ai đi xa quê vẫn không quên món hến của quê nhà. Một làng chài nhỏ bên ḍng sông đánh bắt cá đủ loại tươi xanh để bán cho mọi người có bát canh cá ngọt cả vùng quê.
Thời xa xưa ở quê làm ǵ có phương tiện ô tô để giao lưu hàng hóa - ḍng La Giang đă có những chuyến đ̣ dọc, đ̣ ngang, trên bến dưới thuyền tấp nập, vận chuyển những nông sản từ Hương Sơn, Hương Khê về chợ Hạ, chợ Đốn, chợ Thượng… và ngược lại chở hàng tiêu dùng vải, lụa, tơ tằm, hàng tạp hóa… cho các huyện vùng xa.
Sông La Giang trong kư ức của tôi có một nét văn hóa đặc biệt vùng quê sâu đậm - từ những chuyến đ̣ dọc buôn bán giao lưu hàng hóa là những câu ḥ ví dặm, những câu thơ về Thúy Kiều - Kim Trọng, những ca trù ngọt lịm Kinh Bắc… trên các chuyến đ̣ của các bà, các chị trong đó có mẹ tôi. Những giai điệu đó thường được mẹ tôi à ơi… cho các chị em tôi lúc c̣n nhỏ, từ đó chúng tôi đều thuộc các bài thơ: Truyện Kiều, Chinh phụ ngâm, ca dao tục ngữ…
Những nét văn hóa đó đă giáo dục cho lớp người sinh ra và lớn lên trên đất Tùng Ảnh quê tôi đều hiếu học, có ḷng yêu nước, yêu tổ quốc. Thời phong kiến đă có các vị học giỏi đậu quan to. Thời chống Pháp có Phan Đ́nh Phùng khởi nghĩa. Có Trần Danh, Trần Phú… lớp lớp con cháu sinh ra trên ḍng sông La đă luôn luôn tự hào về quê hương yêu dấu. Phấn đấu học tập lớp người đi trước, trưởng thành phục vụ cho đất nước, trở thành bộ trưởng, giáo sư, tiến sĩ, công nhân viên chức, lực lượng vũ trang chiến sĩ ở hải đảo, biên giới xa xôi… đều tham gia đóng góp cho công cuộc kháng chiến bảo vệ tổ quốc, xây dựng nước nhà.
Ḍng sông quê tôi là những buổi trưa hè, lũ nhỏ chúng tôi bơi lội qua băi bồi hái trộm những trái dưa hồng, dưa hấu, ṃ hến, ṃ trai… đứa nào cũng biết bơi, các anh lớn tuổi hơn th́ tổ chức thi bơi từ làng tôi xuống thị trấn Đức Thọ. Tôi nhớ anh trai tôi được giải nhất - ḍng La Giang đă đào tạo những thanh niên bơi giỏi nhập ngũ vào binh chủng hải quân, trong đó có anh tôi và anh đă hy sinh khi đánh Mỹ ở bờ biển Hải Hậu - Nam Hà năm 1967.
Nước sông La vừa trong vừa mát, làng tôi chỉ có một cái giếng, c̣n lại đều ra sông gánh nước về để dùng ăn uống, tắm giặt, tưới cây, không bị ô nhiễm, chẳng ai bệnh tật ǵ khi uống nước sông La. Ở quê tôi buổi sáng có tục là mời nhau uống nước chè xanh, nước sông La nấu với chè xanh, sáng sáng nhà nọ mời nhà kia thấm đậm t́nh quê với bát nước chè xanh (đọi nác chè xanh) bàn chuyện làng chuyện nước.
Sông La Giang đă gắn với con đê đá được đắp từ thời xa xưa, mùa nước lũ về, nước sông dâng cao, nước từ nguồn về đục ngầu rất hung dữ, nhưng chưa bao giờ bị tràn đê, đê càng ngày càng được gia cố. Thích nhất là lũ về kéo theo rều (củi, rác) ở rừng - bọn trẻ chúng tôi theo người lớn ra sông vớt rều chất đống để phơi đun nấu thay củi quanh năm. Nhiều nhà văn, nhạc sĩ, nhà thơ đă yêu mến con sông quê tôi, sáng tác những tác phẩm đáng yêu, đáng nhớ.
Sông La Giang trong kư ức của tôi c̣n nhiều, nó là một ḍng sông thơ mộng, êm đềm trong xanh, góp phần xây dựng kinh tế cho làng quê, cho dù bây giờ có tác động phần nào về môi trường. Dù đă đi xa mấy chục năm rồi, nhưng những kư ức của tuổi thơ đối với ḍng sông quê hương vẫn c̣n đọng lại trong tim tôi.
“Đi mô cũng nhớ về Hà Tĩnh, nhớ núi Hồng Lĩnh, nhớ ḍng sông La...”
Games
