Tiểu nhân và quân tử, nên trách người hay tự trách mình?

[trungthuc]

Tại thời điểm phát sinh ra mâu thuẫn, bạn sẽ chỉ trích khuyết điểm và sai lầm của người khác hay là tự nhìn nhận lại thiếu sót của bản thân mình?

Từ cách ứng xử của mỗi người mà chúng ta có thể nhìn ra cảnh giới tu dưỡng của người đó, từ đó có đủ căn cơ để phân biệt giữa tiểu nhân và quân tử.

Người ta vẫn thường hay nói, "Tại anh tại ả tại cả đôi bên", hay là "Không có lửa làm sao có khói", cho nên trong cuộc sống, bất luận là mâu thuẫn nào xảy ra giữa hai người thì rõ ràng không thể xuất phát từ một phía được. Kỳ thực, hai bên có liên quan đều cần phải xem xét lại bản thân mình.

Trong "Luận Ngữ" của Khổng Tử có nhiều chỗ viết về vấn đề trách người-trách mình, nhằm so sánh giữa tiểu nhân và quân tử: "Quân tử cầu chư kỷ, tiểu nhân cầu chư nhân", (Tạm dịch: Người quân tử trách mình, tiểu nhân trách người).

Hay là: "Cung tự hậu nhi bạc trách vu nhân, tắc viễn oán hỹ" (Tạm dịch: Người tự biết nhận lấy trách nhiệm về mình mà ít trách người, sẽ tránh xa được điều oán hận).

Khổng Tử cho rằng, người mà nghiêm khắc với bản thân và khoan dung độ lượng với người khác thì mới có thể tránh xa được oán hận cùng các thị phi. Sự khác biệt giữa người thường và bậc thánh hiền chính là ở chỗ trách người hay trách mình, đó cũng là điểm để Khổng tử định danh về tiểu nhân và quân tử.

Khi phát sinh mâu thuẫn trong mối quan hệ nhỏ giữa người với người, hay nói rộng ra là mối quan hệ lớn hơn là giữa các quần thần, quốc gia, nếu như hai bên đều biết tự nhìn lại mình thì bất luận là mâu thuẫn nào đi nữa cũng không khó để giải quyết. Còn nếu như chỉ trách cứ đối phương, không soi xét lại bản thân mình thì sẽ càng bị ly gián, khi oán hận càng tích lủy càng sâu đậm, thậm chí mâu thuẫn trở nên kịch liệt và phá tan mối quan hệ vốn tốt đẹp giữa đôi bên.

Trong cuộc sống, ai ai cũng có rất nhiều việc không hài lòng, thậm chí gặp nhiều nỗi bất hạnh mà đều có nguyên nhân từ sự phát sinh các mâu thuẫn mà thành. Tuy nhiên, đối diện với mâu thuẫn, một người nếu như có thể thường xuyên xem xét lại bản thân, vì người khác mà suy nghĩ nhiều hơn một chút thì sẽ tránh được rất nhiều những cuộc tranh cãi và khi mâu thuẫn trở nên gay gắt, nếu biết ứng xử khéo thì sẽ giúp cho tâm thái của người ấy được bình thản và an yên hơn. Người ấy có thể vì người khác, vì quần thể, vì xã hội mà tạo ra được những mối quan hệ hòa thuận và hạnh phúc.

Ngược lại, những người một mực oán hận người khác, chỉ trích người khác thì chính là đang che giấu và phóng túng cho sai lầm của mình, trốn tránh trách nhiệm của mình. Như vậy chỉ khiến cho mâu thuẫn giữa người với người càng lớn hơn, sâu hơn và ngăn cách cũng sẽ sâu hơn.

Vì vậy trách người không bằng trách mình!

Tiên trách kỷ hậu kỷ trách nhân. (Hãy trách mình trước rồi mới trách người khác)

Người quân tử xưa nay đều tự xem xét lại bản thân mình, kẻ tiểu nhân không nhìn lại bản thân mình mà thường xuyên oán Trời trách đất, trách người, trong lòng tràn đầy bực tức, oán hận. Ranh giới giữa tiểu nhân và quân tử, khác nhau chẳng qua chỉ vì một chữ "trách" đó thôi.

Một chính nhân quân tử, thường xuyên tìm những thiếu sót ở bản thân mình mà không trách cứ người, khi đó người ấy dù không tu đạo nhưng đã ở trong đạo rồi!