… Tách cà-phê ấm môi,
Ḿnh ngồi ôn lại những phút vui trôi qua mất rồi…”
(Hai Mùa Mưa)
Thằng bạn ở Thụy Sĩ về chơi VN, trên đường tới Hội An, ghé quán cà phê ven đường “Cho ly cà phê đá Sài G̣n đi bà chủ”. Cà phê mang ra, chưa nếm, y đă lắc đầu “Không phải. Cà phê là cà phê kiểu Sài G̣n, có biết không?”. “Dạ, dạ… biết”. Dân miền Trung nhẫn nại. Cái ǵ cũng biết, trừ những cái không biết. Ly cà phê khác mang ra. Cũng không phải !
Tôi sống ở cái đất Sài G̣n này gần măn kiếp, mấy tiếng cà phê Sài G̣n đă nhạt nḥa từ thưở tám hoánh nào rồi. Nay, nghe một khứa Tây da vàng, biệt xứ 40 năm (xẹt đi xẹt lại VN giỏi lắm là vài ba lần) dơng dạc “Cà phê kiểu Sài G̣n”. Thấy sốc !
Tôi không nhớ ḿnh đă uống cà phê từ lúc nào. Chắc từ thưở biết bưng bê, uống vụng cà phê của các bậc bề trên hơi nhiều. Nhưng chỉ thèm cà phê khi thấy mấy ông khách ở quán cà phê các chú (Tàu) đổ cà phê sữa vào đĩa, chấm bánh tiêu. Thèm cà phê hay bánh tiêu ? Tôi không biết, có thể cả hai.
Nhưng vị đắng cà phê biết nếm từ lúc nào th́ tôi biết chắc. Đó là những tháng ngày của năm 1972, khi bè bạn bỗng chốc xếp bút nghiên ra đi. Thằng về, thằng đi… luôn. Đóng đô ở quán cà phê nhiều hơn lớp học. Cà phê có đường hay không đường đều đắng như nhau. Vị đắng quá dư để nhận lời ủy thác “Mày đưa thư này cho em… dùm tao, mà đợi tao đi rồi hăy đưa”. Chết thiệt tới nơi rồi, không ngán, mà lại chết… nhát v́ mấy sợi tóc dài. Thua xa bọn trẻ @ thời nay.
Cà phê ngon nhất Sài G̣n, theo cái lưỡi của tôi, ở góc đường số 4 Duy Tân. Chỉ là quán vỉa hè, không bảng hiệu, tụi tôi gọi là cà phê lá me, mà h́nh như ở đó chẳng có cây me nào th́ phải. Hồi đó tôi học ở Đại Học Khoa Học, mà mấy bà bên khoa học, nói phải tội, khô khan và nặng vía. Tôi phải vượt qua cà phê Năm Dưỡng gần trường, đến ngồi đồng ở cà phê lá me, chiều chiều ngắm mấy cô sinh viên Luật Khoa, Văn Khoa tha thướt. Trời ơi, nắng Sài G̣n mát rượi chứ không phải “chợt mát” như thi sĩ Nguyên Sa vă mồ hôi làm bài thơ Áo Lụa đâu.
Quẹo trái chừng vài trăm mét là đường Cường Đễ, con đường đẹp nhất Sài G̣n, hai bên đường là những biệt thự lâu đời, chủng viện, tu viện cổ kính với hàng cây cổ thụ cả trăm tuổi,… Lá đổ muôn chiều là con đường này, chẳng cần đợi tới mùa thu. Bây giờ nơi đây là nhà cao tầng, khu thương mại, ồn ào náo nhiệt, đi quờ quạng kẹt xe. Cả trăm cây cổ thụ bị đốn trên con đường vài trăm mét th́ chẳng c̣n ǵ để nói thêm nữa. Mất hết…
Cảnh đẹp, người đẹp, cà phê không ngon sao được. Mà cà phê lá me ngon thiệt, chứ không phải tôi mù quáng cái đẹp nói bừa. Cô chủ quán không biết pha kiểu ǵ, pha vớ, chứ không phải pha phin, mà ly cà phê sữa đá 80 đồng ngon không thể tả. Sau này nếm thử Starbucks, Maxell House, Green Mountain,… cũng không thể bằng. Sức mạnh của dĩ văng nặng oằn vai.
Luận về cà phê ngon dở hơi bị khó, mỗi người mỗi goût, chân lư đa dạng. Nhưng cà phê Sài G̣n chắc là luận được. Từ luận được cho đến luận hết nổi. Người ta cứ đồn cà phê Sài G̣n độn bắp, độn cau, rượu đế, mắm muối,… toàn là mấy thứ dân dă. Có lửa, có khói. Lời đồn này đúng. Cà phê Tây cũng đâu phải nguyên chất, cũng pha thứ này, trộn thứ nọ chút chút. Thích nghi văn hóa mà! Cà phê Sài G̣n không độn bắp rang làm sao có độ sánh. Xứ nóng, uống cà phê đá mà lỏng le coi sao được. Cà phê không thêm cau rang làm sao đủ đắng mà ngẫm chuyện đời. Cà phê đá làm ǵ có chuyện hương thơm thoang thoảng nếu không tẩm chút rượu. Rồi cũng phải mắm muối chút đỉnh cho đậm đà… Những thứ lằng nhằng này coi như là… phụ gia, chứ “chính gia” vẫn phải là cà phê rang sao cho tới tới… Bí quyết ngon dở là ở chỗ đó.
Rồi theo thời thế, mọi thứ đổi đời. Phụ gia trở thành chính gia, chính gia thành phụ gia. Đổi đời thêm cú nữa, cà phê biến luôn, chỉ c̣n đậu nành và hóa chất. Muốn đắng có kư ninh, hạt mắt rồng, dexamethasone. Muốn sánh có a dao gelatin. Muốn đen có nước màu caramel. Hương cà phê th́ vô vàn nhớ không hết. Muốn bọt ? Đă có lauryl sulfate (tạo bọt xà pḥng). Làm ǵ c̣n “cà phê kiểu Sài G̣n” hở thằng bạn Tây da vàng kia, thèm lauryl hay sao mà ngồi đó làu bàu.
Thiệt ra, Cà Phê Sài G̣n vẫn c̣n, vẫn có vẻ đẹp của riêng nó – Vẻ đẹp của kư ức.
Cà phê lề đường làm ǵ có âm nhạc, chỉ có âm thanh đường phố, tiếng rao hàng, tiếng c̣i xe, và cái “mát rượi” riêng tư. Cà phê nghe nhạc phải vào quán đèn mờ, máy Akai băng cối, những bản t́nh ca diễm lệ, tiếng hát Lệ Thu, Khánh Ly,… Bảnh hơn th́ nhạc Tây - Il est mort le soleil, Oh Mon amour,… Thời cuộc th́ ca khúc da vàng, đại bác ru đêm, người chết hai lần… Bè bạn về phép (có khi chúng liều mạng “nhảy dù” cũng không chừng) lại kéo nhau ra quán nhậu. Nhậu đă rồi tới quán cà phê Chiêu đường Cao Thắng. Ở quán nhậu th́ tranh nhau nói, tới quán cà phê, chẳng thằng nào buồn nói. Cà phê và khói thuốc. Cà phê nhỏ giọt. Giọt có buồn không ? Mờ quá không thấy giọt, nhưng nỗi buồn th́ thấy.
Dạo sau này tôi đổ đốn khoái nhạc sến, từ khoái tới mê chỉ là gang tấc. Giác ngộ tiệm tiến qua nhiều ngơ khác nhau. Một trong những ngơ đó là nhạc kẹo kéo. Xe kẹo kéo chiều chiều đẩy ngang nhà, mở to những bản nhạc sến một thời. Chưa hát nhạc sến bao giờ, mà sao trong đầu lại hát theo. Thời gian chưa đủ nghe hết bản nhạc th́ tiếng hát đă xa dần, và cái đầu lại lẩm bẩm hát tiếp, thuộc lời nhạc sến từ thưở nào chẳng hay. Cù cưa với kư ức kiểu này th́ con đường tới bến giác mê cũng chẳng bao xa.
Một ngơ giác ngộ khác, khi tiếng ḷng lời ca bỗng nhiên gặp nhau. Cách nay 7-8 năm ǵ đó, tôi ra Hà Nội có chuyện, nhân tiện ghé quê ngoại. Mẹ tôi bệnh nằm một chỗ, hớn hở dặn ḍ, con về phải ghé người này trước, thăm người nọ sau, nói mẹ biếu người này cái này, người kia cái kia,… Quê mẹ tôi ở làng Chử Xá, mảnh đất của Chử Đồng Tử và Tiên Dung. Nửa tiên nửa tục, nên có máu lăng tử, nhảy cóc qua đời mẹ tôi, tới tôi thành gen trội. Trước hôm đi, bè bạn kéo nhau ra Hóc Môn nhậu gà hấp hèm. Đất ven đô hồi đó c̣n hơi vắng, nhưng cũng đă lên vàng, chẳng vàng 4 số 9, th́ cũng 9 số 4, hơi hớm văn minh đô thị đă len tới. Dàn nhạc lưu động, cũng bass treble ra tṛ, đến trước quán vừa bán kẹo, vừa mượn nhạc đệm karaoke chơi nhạc sống. Ca sĩ toàn mấy em pê-đê, ở đâu mà ra nhiều thế ! Bản Sương Trắng Miền Quê Ngoại nghe nhiều rồi, hôm đó thấy phê. “Một mai con về quê ngoại xưa, để mẹ nhắn lời thăm… ”. Trời ơi, giọng mấy em pê-đê mà ẻo th́ tận cùng sến… rện. Càng nghe càng thấm.
Đất Sài G̣n t́m đâu ra cà phê nhạc sến. Dù cà phê ở những quán deluxe không quá tệ như cà phê đậu nành, nhưng chắc chắn không phải là “Cà Phê Sài G̣n”. Cà phê ǵ mà đen thui đặc sệt, chỉ là một thứ cà phê bá đạo có bản quyền. Nhạc th́ ầm ầm DJ uốn éo, khổ cho cái đầu già cổ lỗ sĩ. Cũng có quán chơi nhạc trữ t́nh, nhạc của một thời, nhưng nh́n cách bài trí của quán, tôi đă cảm thấy kiểu “một thời” đó là cái mà ḿnh muốn quên. Như lúc này, tôi không c̣n muốn nghe ca khúc da vàng nữa. Nghe mà ngượng, th́ nghe làm ǵ ? Trên đời đâu có ǵ hoàn hảo, chỉ có thể chọn giữa cái xấu hoặc cái ít xấu hơn. Không chọn lựa chẳng khác nào gián tiếp chọn cái xấu hơn.
Vài năm trở lại đây, mỗi lần từ Đà Lạt về Sài G̣n, tôi vẫn hay ghé xe cà phê đường Nguyễn Minh Chiếu, chỉ là cà phê vỉa hè trong hẻm. Ly cà phê đá 6.000 đồng, mấy năm rồi giá không đổi, giá đậu nành chưa lên, th́ cà phê đâu cần lên giá. Đằng nào cũng chẳng t́m đâu ra hương vị Cà Phê Sài G̣n Xưa, th́ cà phê ở đâu cũng thế thôi.
Tôi vào quán cà phê vỉa hè đó chỉ để nghe nhạc sến, chẳng phải đến từ dàn Onkyo loa Bose, mà từ cái máy cassette nhỏ xíu rù ŕ trong hẻm. Ngồi cả giờ đồng hồ, đến khi rời quán mà ly cà phê vẫn c̣n quá nửa, đá tan loăng hết rồi. Dĩ văng vay mượn cà phê, để cái vẻ bụi bặm của quán, và nhạc sến đưa tôi về kư ức. Tiếng đại bác không c̣n ru đêm nữa, nó dội ngược vào ḷng. Nhiều bản nhạc từ hồi xửa hồi xưa – như Hai Mùa Mưa - giờ nghe lại, rồi lẩm nhẩm hát theo mà chạnh ḷng,
”... Tiếng c̣i đêm lướt mau,
Đoàn tàu đi về măi, mà bạn thân tôi nơi đâu… ”
Thấy tiếc và nhớ. Nhớ ngẩn người !
Vũ Thế Thành
Games
