|
Khổng Tử giảng: “Tri sỉ cận hồ dũng”, người biết hổ thẹn th́ cũng được xem là người gan dạ, dũng cảm. Một người biết giữ ḿnh, biết hổ thẹn, th́ đó là người có “sỉ”. Người biết hổ thẹn th́ gặp của cải tài vật*mà không tham, lâm vào khó khăn mà không bị khuất phục. Cho nên, vô luận là tu dưỡng cá nhân hay là khí tiết của dân tộc th́ “biết hổ thẹn” (sỉ) đều là “người dẫn đường” của lương tri.
Mạnh Tử giảng: “Nhân bất khả vô sỉ”, làm người là không thể không biết hổ thẹn. Một người không biết hổ thẹn th́ không thể được tính là người. Người biết hổ thẹn th́ mới có thể thực hành đạo đức tốt đẹp, không bị hấp dẫn bởi danh và lợi mà làm việc trái lương tâm.
Phạm Thuần Nhân và Tư Mă Quang đều là hai vị đại thần của triều đ́nh nhà Tống. Nhưng về cách nh́n nhận việc chính sự th́ họ lại thường có ư kiến trái ngược nhau, thường biện luận với nhau măi không thôi.
Về sau này, Tư Mă Quang bởi v́ kiên tŕ ư kiến mà bị Hoàng đế trị tội. Đồng thời bị trị tội cùng với ông c̣n có một số người khác có cùng quan điểm. Có một người tên là Hàn Duy nguyên ban đầu rất đồng t́nh với ư kiến*của Tư Mă Quang nhưng về sau tỏ ra*xa lánh nên đă thoát khỏi cơn giận của Hoàng đế.
Lần này Phạm Thuần Nhân về cơ bản lại có cùng quan điểm với Tư Mă Quang nên cũng bị trị tội. Có người thấy vậy liền khuyên Phạm Thuần Nhân học theo Hàn Duy, nên đến gặp Hoàng đế để giăi bày phản đối.
Phạm Thuần Nhân nghe xong liền nói:
“Ta và Tư Mă Quang chỉ là ở việc xử lư chính sự*th́ có bất đồng chứ không hề có tư thù, sao có thể lấy đó làm lư do để trốn tránh trách nhiệm được. Người khác làm như thế nào th́ ta không quản, nhưng ta có nguyên tắc của bản thân. Làm việc trái với lương tâm là điều đáng hổ thẹn.”
Phạm Thuần Nhân từng nói với mọi người rằng cả đời ông, bài học mà ông tâm đắc nhất chính là hai từ “trung” và “thứ”, trung thành với triều đ́nh, trung thành với lương tri, biết bao dung và tha thứ cho người khác. Ông khuyên bảo con cháu rằng:
“Con người ta dẫu ngu xuẩn cực điểm th́ đối với thói hư tật xấu của người*khác vẫn có thể kể ra rất rơ ràng, mà đối với bản thân th́ lại mờ mịt. Người trí tuệ cần lấy tâm trách người để tự trách ḿnh, lấy tâm tha thứ ḿnh để tha thứ cho người khác.”
Lấy tâm trách người để tự trách ḿnh chính là biết hổ thẹn. Cả đời Phạm Thuần Nhân chính là sống làm sao để không hổ thẹn với lương tâm. Gia huấn của họ Phạm để lại cho con cháu đời sau cũng là như thế.
Thời Chiến Quốc, Tề Trang Công bị quan đại phu nước Tề là Thôi Trữ giết chết. Thôi Trữ lệnh cho quan chép sử lúc đó là Thái Sử Bá viết vào sách sử rằng Tề Trang Công chết do bệnh. Thái Sử Bá không chịu, kiên quyết viết rằng “Thôi Trữ giết vua”.
Thôi Trữ nổi giận, giết chết Thái Sử Bá. Thái Sử Bá có ba người em trai là Trọng, Thúc, Quư. Trọng viết vào sách sử câu chữ đúng như vậy, Thôi Trữ giết chết Trọng. Đến lượt Thúc vẫn viết đúng sự thật, cũng bị Thôi Trữ giết chết. C̣n lại Quư cầm lấy thẻ tre viết, cũng lại y nguyên câu của ba người anh.
Thôi Trữ cầm thẻ tre*lên hỏi Quư: “Ba người anh của nhà ngươi đều v́ câu này mà bị giết chết, lẽ nào ngươi không biết quư tiếc mạng sống của ḿnh hay sao? Nếu như ngươi viết lại câu này theo đúng ư ta, ta sẽ tha chết cho ngươi.”
Quư ung dung đáp lại rằng: “Viết đúng sự thật là chức trách của quan chép sử. Nếu v́ muốn*sống mà làm chuyện sai trái, vậy thần thà chết c̣n hơn! Cho dù*hôm nay thần không viết ra câu này, th́ trong thiên hạ nhất định cũng sẽ*có người viết lại sự thật này.”
Thôi Trữ đành phải trả lại thẻ tre*và không giết ông nữa.
Thời xưa, các vị quan chép sử đời này nối tiếp đời kia, không chỉ truyền cho nhau chức trách, nhiệm vụ, mà c̣n truyền cho nhau tinh thần khẳng khái, có thể v́ “chính nghĩa” mà không tiếc hy sinh cả tính mạng*bản thân. Đây chính là sự “biết hổ thẹn” cao quư nhất, cũng là tinh thần bất khuất, nghĩa khí chính trực của người xưa.
Theo Vision Times tiếng Trung
An Ḥa biên tập
|
Games
