|
Năm 79 SCN, núi lửa Vesuvius ở bờ biển phía đông của miền Nam Ư phun trào, nham thạch phun lên trời, tro bụi cuồn cuộn bao phủ, chỉ trong mười mấy tiếng, thành Pompeii xa hoa mỹ lệ và thị trấn Herculaneum đă diệt vong, biến mất không một dấu tích…
Bức “The Last Day of Pompeii” (Tạm dịch: Ngày tàn của Pompeii) mô tả cảnh người dân Pompeii khi thảm họa xảy tới, 1830-1833, họa sĩ Karl Bryullov. (Tranh: Wikipedia, Public Domain)
Pompeii – Thành phố phồn hoa và giàu có
Pompeii được xây dựng vào thế kỷ thứ 6 TCN, bởi người Oscan, một sắc dân sinh sống ở miền Trung nước Ư vào thời ấy. Thành phố là một hải cảng an toàn giao thương giữa La Mă với Hy Lạp. Trước Công Nguyên, Pompeii là một nước riêng biệt, có lúc độc lập, có khi là thuộc địa của La Mă. Là một thành phố ven biển, tắm trong sự ấm áp của ánh mặt trời, khí hậu dễ chịu, Pompeii sớm trở thành nơi sinh sống của những người La Mă giàu có và quyền quư.
Thành cổ Pompeii có diện tích 1,8km2. Tường thành được xây dựng bằng đá, tường bao dài 4,8km và có 7 cửa thành với 14 lầu tháp cao lớn, 4 con phố rải đá cắt ngang dọc tạo thành 9 khu vực. Mỗi khu vực đều có phố lớn nhỏ thông nhau, ở phố lớn c̣n lưu lại vết xe bằng sắt rất sâu trên mặt đường giống như xe ngựa. Ở ngă tư các phố lớn đều có máy nước bằng đá cao gần 1m, dài khoảng 2m để cung cấp nước cho thị dân.
Phế tích Pompeii. (Ảnh: Heinz-Josef Lücking/Wikipedia, CC BY-SA 3.0 DE)
Bản đồ Pompeii. (Ảnh: Cmglee & MaxViol/Wikipedia, CC BY-SA 3.0)
Hai bên đường là rất nhiều các quán rượu, kỹ viện, pḥng tắm, xưởng chế tác vàng bạc, tiệm bánh, cửa hàng tạp hóa, cửa hàng dầu ô liu, cửa hàng trứng cá muối, cửa hàng vải dệt, xưởng gốm,…
Pompeii giàu có và phồn hoa, dường như không thiếu thứ ǵ.
Tắm được xem là một nét văn hóa đặc sắc của người Pompeii. V́ vậy, trong thành phố người ta xây dựng rất nhiều các nhà tắm có quy mô lớn. Hơn nữa, việc giao dịch bàn bạc làm ăn kinh doanh, tṛ chuyện, gặp gỡ bạn bè… hết thảy cũng đều diễn ra trong các pḥng tắm.
Các pḥng tắm này được thiết kế rất tinh tế và đầy đủ, bao gồm pḥng thay quần áo, pḥng mát xa, pḥng làm đẹp, pḥng tắm nước lạnh, ấm và nóng không thua kém ǵ so với các pḥng tắm hiện đại ngày nay. Ngoài ra c̣n thiết kế cả các bồn tắm riêng tư.
Người Pompeii c̣n xây dựng các đấu trường lớn cho mục đích tương tự như đấu trường La Mă.
Thành phố Pompeii ước tính có 20.000 dân, có đấu trường với sức chứa lên đến 12.000 người và kịch viện lớn với sức chứa 5.000 người. Ngoài ra, ở nơi đây, các kỹ viện mọc lên san sát, giới quư tộc và thương nhân sống một cuộc sống xa hoa, đâu đâu trong thành cũng là nơi ăn chơi, hưởng lạc.
Sự diệt vong của Pompeii
Buổi trưa ngày 24/8 năm 79 SCN, núi lửa Vesuvius ở bờ biển phía đông của miền Nam Ư phun trào, nham thạch phun lên trời, khói đen rợp trời dậy đất, tro bụi cuồn cuộn bao phủ, chỉ trong mười mấy tiếng, thành Pompeii xa hoa mỹ lệ và thị trấn Herculaneum đă biến mất không dấu tích.
Thảm kịch xảy ra khi ngọn núi lửa Vesuvius phun trào và nhấn ch́m toàn bộ thành phố trong tro tàn của ḍng nham thạch cao hơn 6 mét. Trong đó các thị trấn, vùng đất nông nghiệp của Pompeii từng rất nhộn nhịp nằm dưới chân núi Vesuvius bị hủy diệt đầu tiên. Các công tŕnh xây dựng cùng với 16.000 cư dân Pompeii bị chôn vùi vĩnh viễn.
Bức “Eruption of Vesuvius”, mô tả cảnh núi lửa Vesuvius phun trào trước khi Pompeii diệt vong, họa sĩ Carlo Sanquirico. (Tranh: Wikipedia, Public Domain)
Do bị đông cứng bởi nham thạch đồng thời bị chôn vùi dưới ḷng đất trong điều kiện thiếu không khí và độ ẩm, các di thể và phế tích Pompeii được bảo quản gần như nguyên vẹn theo thời gian.
Sau thảm họa kinh hoàng được ví như “Khúc dạo đầu của ngày tận thế” đó, những tàn tích về Pompeii đă bị lăng quên cho đến khi nó được khám phá bởi các nhà khảo cổ học vào năm 1738.
Ngày nay, thành phố này đă được con người khai quật hơn 2/3 diện tích và trở thành một trong những địa điểm du lịch phổ biến nhất ở Ư. Đồng thời, các nhà nghiên cứu vẫn đang tiếp tục khám phá và lập danh mục các di tích về cư dân của thành Pompeii được bảo tồn.
Xem thêm:*Bệnh dịch đáng sợ khiến một La Mă không có đối thủ phải suy tàn
Những cảnh tượng đau ḷng
Các nhà khảo cổ đă t́m được nhiều cảnh tượng đau ḷng của cư dân Pompeii trong thảm họa diệt vong. Đơn cử, có một thi thể đông cứng trong dung nham của một đứa trẻ đang ngồi trên bụng của mẹ ḿnh khi thảm kịch xảy ra. Họ cho rằng đứa trẻ khoảng 4 tuổi. Hai thi thể này bám chặt vào nhau trong giây phút cuối cùng của họ. Cậu bé và mẹ được t́m thấy cùng với hài cốt của cha và anh chị em trong gia đ́nh.
Ông Stefania Giudice, quản lư tại Bảo tàng Khảo cổ học Quốc gia Naples nói: “Mặc dù nó đă xảy ra 2.000 năm trước đây, nhưng chúng ta có thể thấy được đấy là một cậu bé, một người mẹ, và là một gia đ́nh. Đó không chỉ là khảo cổ của khoa học mà c̣n là khảo cổ của nhân loại.”
Khi các nhà nghiên cứu bắt tay vào việc khôi phục những di thể, họ đều nhận thấy được những thiệt hại và mất mát về tinh thần và t́nh cảm của những người dân Pompeii.
(Ảnh qua Ricur.org)
Từ góc độ lịch sử xa xưa, thật dễ dàng để tách biệt thế giới hiện đại của chúng ta với những ǵ đă xảy ra ở Pompeii, nhưng cũng thật khó có thể tưởng tượng nếu một cái ǵ đó ngoài tầm kiểm soát xảy ra hôm nay th́ nhân loại sẽ ra sao. Vậy nên, chúng ta không thể không thương xót cho những linh hồn tội nghiệp kia – những người có thể đă không hề biết chuyện ǵ sẽ xảy ra cho đến khi quá muộn.
Người ta cũng t́m thấy ḍng chữ mà có người trước khi chết đă dùng đá viết lên tường di ngôn vội vàng để cảnh tỉnh hậu thế: “Tội ác dẫn đến diệt vong!”
Pompeii trước ngày diệt vong
Rất nhiều người cho rằng, nguyên nhân dẫn đến sự diệt vong của Pompeii, cũng là nguyên nhân khiến nhiều nền văn minh bị diệt vong, có quan hệ đến sự bại hoại về đạo đức.
Nhà sử học cổ đại Mary Beard thuộc đại học Cambridge từng viết cuốn “Pompeii: The Life of a Roman Town”. Trong đó bà viết: “Trên các ô cửa, xưởng bánh, đường phố… đều dễ dàng có thể nh́n thấy h́nh ảnh các bộ phận sinh dục.” Đó là “biểu tượng của quyền lực, địa vị và may mắn.” Trong kỹ viện, nhà nghỉ, biệt thự, các bức họa, tác phẩm điêu khắc về t́nh dục không chỗ nào là không nh́n thấy. Các tác phẩm điêu khắc về cảnh giao hợp cũng được bày biện trong các công viên…
Một bức bích họa của Pompeii. (Ảnh qua kknews.cc)
Bích họa Pompeii. (Ảnh: WolfgangRieger/Wikipedia, Public Domain)
Trên khắp các tường của nhà xưởng, cửa hàng, nhà nghỉ… của thành Pompeii đều đầy rẫy các loại bức bích họa rất khó coi, quan hệ tập thể loạn tính có thể thấy ở khắp nơi. Pompeii có 20.000 nhân khẩu mà có tới 25 ṭa kỹ viện lớn nhỏ khác nhau, toàn xă hội phóng túng dâm dục.
Năm 1819, người cai trị Naples là Francis lúc cùng vợ tham quan bích họa ở Pompeii, đă cảm thấy xấu hổ không chấp nhận được, liền cho đóng cửa triển lăm.
Bên cạnh t́nh trạng loạn tính, th́ việc ngược đăi nô lệ tại Pompeii cũng rất thảm khốc.
Phần quan trọng nhất tạo nên sự giàu có của người Pompeii khi giao thương mậu dịch với bên ngoài không phải là hàng hóa, mà chính là nô lệ.
Trong các gia đ́nh giàu có ở Pompeii, không chỉ là hết thảy việc trang trí nhà, may vá quần áo, ăn mặc đi lại… đều do người nô lệ làm mà họ c̣n phải tham gia vào các việc lao động nặng nhọc.
Trong các đấu trường, người nô lệ bị dă thú cắn xé thân xác nhưng người ta vẫn cứ hưng phấn ḥ hét và vui mừng thưởng thức. Những người giàu thậm chí dùng nô lệ vừa bị giết để nuôi lươn biển, bởi v́ họ cho rằng như thế mới cho mùi vị tươi ngon…
Đấu trường thành Pompeii là một trong những đấu trường lâu đời nhất trên thế giới. Nó có thể chứa đựng 12.000 người, mà lúc ấy tính cả nô lệ th́ dân số Pompeii mới chỉ có 20.000 người. Với sức chứa lên đến hơn một nửa dân số, đủ thấy người dân Pompeii cuồng nhiệt với những cuộc đấu người – thú như thế nào.
Đấu trường Pompeii. (Ảnh: Thomas Möllmann/Wikipedia, GNU FDL)
Việc thi đấu trong đấu trường này cũng không phải là thi đấu về kỹ năng hay thể thao mà là một cuộc đấu đẫm máu “chưa chết chưa dừng”. Trong các “cuộc đấu” ấy là tiếng hú ghê rợn của thú vật và tiếng khóc thảm thiết của nô lệ.
Những cảnh tượng dữ tợn, thú vật đói xé xác những người nô lệ khốn khổ thường xuyên xảy ra trong các “cuộc đấu” này. Nhưng điều khiến người ta ghê rợn hơn chính là người Pompeii không một chút đồng cảm, thương xót mà thay vào đó là sự phấn khích điên cuồng.
“Hăy tận hưởng cuộc sống này đi, ngày mai khó mà đoán trước”, đó là một câu nói được khắc vào cốc uống nước bằng bạc của Pompeii.*Sự phóng túng và sa đọa của Pompeii đă đến mức độ đó.
“Tội ác dẫn đến diệt vong!”, câu di ngôn vội vă viết trên tường trước khi chết của người dân Pompeii thật sự là một lời cảnh tỉnh dành cho hậu thế.
An Ḥa
|
|
Games
