Năm 1983, trong một dịp về thăm nhà ở California, tôi đang loay hoay sửa lại hệ thống tưới nước cho khu vườn trước nhà, áo quần mặt mày lem luốc như một anh lao công Mỹ chính hiệu; th́ một người phụ nữ lạ mặt xuất hiện ngoài cổng, cao tiếng, "Ông Tổng; Ông Tổng". Đă lâu lắm tôi mới nghe lại danh từ này.
Ngạc nhiên, tôi ra mở cửa mời khách vào nhà. Chị giải thích, "Con là nhân viên cắt thịt của nhà máy Dona Foods ở Biên Ḥa ngày xưa. Chắc ông không nhớ?" Tôi lắc đầu. Nhà máy có hơn 3.000 nhân viên, ngoài các cán bộ trong ban quản lư, tôi thực sự không biết ai. Chị đưa ra tấm thẻ ID cũ của công ty, đă bạc màu, nhưng vẫn c̣n nhận rơ tên Dương Thị Gấm, với tấm h́nh đen trắng ngày xưa rất quê mùa, có cả tên và chức vụ của anh quản lư trong khu vực sản xuất.
Chị tiếp tục kể, "Sau khi chính quyền tiếp thu, con làm thêm bốn tháng rồi bị cho nghỉ v́ nhà máy không đủ nguyên liệu để điều hành. Con lên thành phố làm ô sin cho một gia đ́nh vừa ở ngoài Bắc vô. Sau một năm, ông chủ được thăng chức điều về Hà Nội. V́ con làm việc tốt, ông đem con đi luôn và con ở ngoài đó đến hai năm. Trong thời gian làm thuê, có ông nhân viên ngoại giao người Đức cạnh nhà. Ông ta lớn tuổi, nhưng ngỏ ư muốn cưới con và đem về Đức khi măn nhiệm. Muốn giúp gia đ́nh nên con đồng ư, dù con chỉ mới 22 tuổi trong khi ông ta đă hơn 60. "Tôi nh́n chị kỹ hơn. Năm 1975, chị mới 19, th́ năm nay, có lẽ chị chỉ mới 27, nhưng xem chị già và phong trần nhiều. Chị thuộc loại đàn bà xấu, dưới trung b́nh, lại thêm đôi chân bị khập khễnh. Có lẽ những bệnh tật, bất hạnh và mặc cảm đă làm chị già trước tuổi?"
"Con theo chồng về Đức được ba năm th́ phải bỏ trốn, rồi ly hôn, v́ ông này mỗi lần say rượu là đánh đập con tàn nhẫn. Con phải vào nhà thương cả chục lần mỗi năm. Không có tiền bạc hay của cải, làm bồi bàn khổ cực, nên con nghe lời rủ rê của bạn bè chạy qua Mỹ t́m đường sống. Con đến Los Angeles được 6 tháng nay." Đại khái, chị đang làm nhân viên thoa bóp (masseuse) cho một tiệm trên San Bernardino. Thu nhập cũng tạm đủ sống, nhưng có cơ hội, người chủ muốn sang tiệm, nên chị t́m cách mua lại.
"Con dành dụm được hơn 12 ngàn đô la, nhưng c̣n thiếu năm ngàn nữa. Nghe tin ông Tổng ở đây, con hy vọng ông giúp cho con số tiền này để con có cơ hội vươn lên".
Tôi đính chính với chị, tôi đă hết là ông Tổng, hiện nay chỉ là một nhân viên xoàng của một ngân hàng nhỏ ở Wall Street, sống đời trung lưu b́nh dị như hàng triệu người Mỹ khác. Nhưng may cho chị là hôm ấy, gần ngày Giáng Sinh, tôi thấy rộng lượng và nhất là vừa nhận được tấm chi phiếu khá lớn của ngân hàng cho tiền thưởng cuối năm. Tôi cho chị mượn năm ngàn và thực sự, không nghĩ rằng ḿnh sẽ thấy lại số tiền này, như nhiều trường hợp vẫn luôn xảy ra với bà con bạn bè.
Nhưng chỉ sáu tháng sau, chị lại t́m đến nhà trả lại số tiền năm ngàn và c̣n muốn đưa thêm ba ngàn tiền lăi. Tôi không có nhà, vợ tôi chỉ nhận lại năm ngàn không lấy lăi và chúng tôi đều đồng ư là số tiến năm ngàn khứ hồi này quả là chuyện thần thoại của Hollywood. Chị c̣n khoe với vợ tôi là đă mua thêm một tiệm massage khác.
Bẵng đi năm năm, tôi không gặp lại chị và cũng không liên lạc ǵ. T́nh cờ, tôi và bạn bè vào một quán ăn khá sang trọng ở Bolsa (quận Cam) và người chủ tiệm đứng đón tiếp chúng tôi là chị Gấm ngày nào. Chị huyên thuyên câu chuyện, "Làm massage có tiền nhưng nhức đầu với nhân viên, khách hàng và cơ quan công lực, nên con bán hết năm tiệm và quay ra kinh doanh nhà hàng. Ngoài tiệm này, con c̣n hai tiệm nữa ở khu phố Tàu và khu đại học UCLA." Chị cũng khác hẳn lúc xưa. Áo quần thời trang bảnh bao, ăn nói lịch thiệp hơn, cư xử đúng như một bà chủ, và chiếc xe Mercedes đời mới đậu ngay cạnh cửa nói lên sự "thành công" của chị.
Sau bữa ăn miễn phí, tôi cũng không liên lạc ǵ với chị, v́ công việc làm ăn của tôi lúc này đem tôi đi khắp thế giới, không mấy khi về lại California. Cho đến năm 1997, khi tôi đi dự một hội thảo và triển lăm về ngành ngân hàng ở Chicago, chị lại xuất hiện. Tôi đang nghiêm túc ngồi trên bàn làm phối hợp viên (moderator), c̣n chị th́ tươi cười chào tôi trong bộ âu phục của một nhân viên cao cấp (executive), với một thẻ bài đeo trên người có tên rất Mỹ là Christina Spencer. Trong bữa ăn chiều sau hội thảo, chị đưa tấm h́nh chồng chị và đứa con đă lên 3, rồi tiếp tục, "Trong khi kinh doanh, con đi học thêm vào buổi tối và cuối tuần, cuối cùng cũng lấy được mảnh bằng Cử nhân (Bachelor) về Tài chính (Finance). Sau đó con đi làm cho Wells Fargo (ngân hàng lớn ở California), gặp chồng con là Phó Giám Đốc R&D cho Xerox nên đời sống hai đứa cũng tốt đẹp. Chúng con đang sống ở Palo Alto (một khu giàu của Bắc California cạnh đại học Stanford)". Một nhân công nghèo hèn, thất học với một nhan sắc kém cỏi, lại gặp nhiều gian truân, chị đă lên tới đỉnh sung túc của một xă hội có sự cạnh tranh khắc nghiệt giữa nhiều loại dân tứ xứ. Tôi nh́n lại chị thêm lần nữa, một biểu tượng đáng khâm phục cho ư chí cầu tiến và sự hy sinh vô bờ để đạt đến giấc mộng của ḿnh.
Dĩ nhiên là chị không nói ra, nhưng tôi tin là trong cuộc hành tŕnh 22 năm vừa qua của chị, đă không thiếu những t́nh huống hiểm nghèo, cay đắng và tuyệt vọng chị phải đối diện. Sức mạnh nội tại nào đă giúp chị vượt qua và bay cao mới thực sự là "cú đấm thép" mà cộng đồng chúng ta hay bàn luận.
Không thiếu những trường hợp như chị trong cộng đồng người Việt ở hải ngoại. Rời quê hương với hai bàn tay trắng, thiếu sót mọi kiến thức, kinh nghiệm và quan hệ trên xứ người, những người Việt như chị đă vượt lên mọi rào cản, trở ngại để dành cho ḿnh một chỗ đứng dưới ánh mặt trời (a place in the sun).
Tôi muốn nói với các doanh nhân trẻ và nhỏ của Việt Nam, trong hay ngoài nước, là nếu những con người như chị Gấm đă làm được, chúng ta cũng sẽ làm được.
Điều thú vị nhất là lần ăn tối ở Chicago với chị Gấm, tôi bốc được một lời khuyên trong chiếc bánh may mắn (gọi là fortune cookies mà các nhà hàng Tàu ở Mỹ thường mời khách free. Bánh kèm bên trong một lời bói toán hay một câu nói của doanh nhân). Tôi c̣n giữ tờ giấy này, "Thua cuộc chỉ là một t́nh trạng tạm thời. Bỏ cuộc biến nó thành một sự kiện thường trực". (Being defeated is often a temporary condition. Giving up is what makes it permanent (Marlene vos Savant).
Chúng ta không tiên đoán về tương lai, chúng ta đang tạo dựng nó hàng ngày.
VietBF©sưu tập
Games
