Đăng kiểm xe: Dân vẫn phải hối lộ, qua mặt bằng đồ "zin"

[trungthuc]

"Bỏ quên" tiền trên xe để giúp xe được kiểm tra mau chóng. (VietnamNet)

Hối lộ là chuyện bình thường ở Việt Nam vì luật pháp không được thi hành triệt để, có luật cũng như không, hệ thống tài chánh không minh bạch, chính quyền lại dung dưỡng nạn quan liêu tài chánh, nên tham nhũng không thể tránh khỏi từ cấp lãnh tụ xuống đến công an phường.

Những cuộc đấu đá trong nội bộ Đảng CSVN cũng xuất phát từ việc tranh giành quyền ăn hối lộ ở các hình thức khác nhau. Theo nghiên cứu quốc tế về sự minh bạch ở các quốc gia, Việt Nam xếp hạng tham nhũng thứ 87 trong 180 quốc gia được nghiên cứu.

Do đó trong hầu hết mọi giao dịch giữa người dân và nhà nước, hối lộ vẫn là cách thức "bôi trơn" có hiệu quả nhất, mang lại sự "thắng lợi cho đôi bên" (win-win situation). Và việc đăng kiểm xe hơi cũng không tránh được tệ nạn này.

Trong những ngày cuối năm dương lịch, báo chí trong nước viết những bản tin "tiêu cực" về việc đăng kiểm xe hơi (auto inspection). Hai tệ nạn được nói tới là hối lộ và mua hoặc thuê đồ phụ tùng "zin" gắn vào xe. "Zin" là tiếng lóng xuất phát từ chữ "origin" tiếng Anh, nói đến món đồ nguyên thủy, còn mới tinh, còn "zin".

Đăng kiểm là đăng ký kiểm tra xe, để bảo đảm cho xe chạy an toàn, giảm gây ô nhiễm môi trường, v...v.. Việt Nam đang có 280 trung tâm đăng kiểm trên toàn quốc, trong đó có 83 đơn vị thuộc nhà nước, 197 đơn vị được doanh nghiệp đầu tư và hoạt động theo mô hình xã hội hóa. Tùy đời xe, dùng cho cá nhân hay thương mại, thời hạn cần đăng kiểm là từ 6 tháng cho đến 18 tháng một lần.

Hôm thứ Hai, một bản tin của VietnamNet đã viết về nạn hối lộ với tựa đề: "Bỏ quên tiền trên ô tô khi đi đăng kiểm và sự im lặng của người trong cuộc".

Tin này cho biết những tờ tiền "mệnh giá 100-200 nghìn đồng [khoảng 4.25 - 8.50 USD] không hiểu do cố tình hay vô ý đã bị "bỏ quên" ở một vị trí dễ thấy trên xe khi vào trạm đăng kiểm". Sau khi khám xe xong là những tờ tiền đã biến mất mà không có ai thắc mắc cả.

Anh Xuân Phương, 37 tuổi, ở Hà Nội kể về việc bị hành "lên bờ xuống ruộng" khi mang xe hơi của mình đi đăng kiểm vào năm 2012, cách đây đúng 10 năm. Thời điểm đó, anh mới mua lại chiếc Daewoo Matiz sản xuất 2001 từ một người trên mạng và đó cũng là lần đầu trong đời anh được trải nghiệm việc mang xe đi đăng kiểm.

Khi đưa xe vào một cơ sở ở quận Thanh Xuân, Hà Nội và nộp các khoản tiền theo quy định, khoảng 1 giờ sau, chủ xe này được nhân viên tại đây thông báo là chiếc xe đã mòn phanh (thắng), đèn pha thiếu sáng, đồng thời nồng độ khí thải vượt mức quy định. Đơn vị đăng kiểm đề nghị anh về sửa xe và hôm sau đến kiểm tra lại.

Sau một ngày nằm ở gara gần nhà để chỉnh sửa và thay thế nhiều chi tiết, anh Phương quay lại trạm đăng kiểm trên vào sớm ngày hôm sau, thế nhưng chiếc xe vẫn bị lỗi khí thải, tiếp tục bị trả về. Nhân viên ở đây còn chỉ rõ thông số này trên màn hình để anh thấy tận mắt.

Anh Xuân Phương kể với báo VietnamNet, "Lúc ấy thực sự quá hoang mang, tôi hỏi nhân viên ở đó là có cách nào để đăng kiểm được không vì đã làm đủ mọi cách rồi thì anh này nói cứ đưa xe ra ngoài chờ đến cuối ca sẽ 'linh động' cho đo kiểm lại lần nữa".

"Ngồi gần 3 tiếng ở quán nước trước cổng, tôi kể chuyện của mình thì được bà chủ quán mách là bỏ vài trăm ngàn ở trên xe là sẽ xong ngay. Sau đó tôi để hẳn 300 ngàn (12 USD) cho chắc cú và thật bất ngờ, xe của tôi vào khám chỉ 5 phút là xong, như chưa hề có lỗi lầm gì".

Chủ xe này còn chia sẻ thêm, dù đến nay đã thay đổi đến 3 đời xe, trong đó có cả những mẫu xe đời mới nhưng mỗi lần xe đến hạn đăng kiểm là anh lại không quên để trên khu vực hộc để đồ gần cần số chừng 200 ngàn (8.50 USD) cho... "chắc cú".

Còn anh Vũ Minh, 32 tuổi, ở Sài Gòn lại bị gây khó dễ theo kiểu khác. Vào cuối năm ngoái, anh đưa chiếc KIA Cerato đến trạm đăng kiểm gần nhà. Vì tin là xe mới chạy được 2 năm rưỡi, hoạt động rất tốt nên anh nhất quyết không chi tiền "bôi trơn" như mọi người vẫn hay làm.

Tuy vậy, sau khi xe đã khám xong xuôi các hạng mục, anh ngồi chờ thêm hơn một tiếng đồng hồ mà vẫn chưa thấy gọi ra lấy xe. Quá sốt ruột, chủ xe này vào trong hỏi thì chỉ được trả lời là đang đợi in sổ và tem, đề nghị tiếp tục chờ gọi tên.

Anh Minh nói với VietnamNet, "Không hiểu họ in ấn giấy tờ gì mà lâu như thế, làm tôi mất cả buổi đi làm và trễ hẹn với một khách hàng. Thời gian ngồi đợi là đúng 2 giờ đồng hồ, trong khi đó nhiều người vào sau đã xong và về từ bao giờ. Nếu hôm đó tôi "để quên" 100 ngàn (4 USD) trong xe chắc là sẽ không phải chờ lâu như vậy".

Câu chuyện "bỏ quên" tiền trên xe mỗi khi đi đăng kiểm như của anh Phương hay anh Minh là bình thường đối với những người có xe. Đây là mánh được truyền tai nhau từ quán trà đá vỉa hè đến các diễn đàn lớn về xe hơi, thậm chí trở thành "luật bất thành văn" để việc kiểm định xe được nhẹ nhàng, thuận lợi hơn.

Thuê phụ tùng "zin"

Nếu không hối lộ vài đô-la (từ 4 đến 8 USD), chủ xe có thể phải đợi mấy tiếng đồng hồ mặc dù xe không có vấn đề gì. (VietnamNet)

Cũng trong ngày thứ Hai, báo VnExpress viết tin về việc các chủ xe đổ xô đến garage để tháo gỡ bộ phận hoặc thuê các bộ phận "zin" như đèn, vành bánh xe (gọi là la-zăng), vì các trung tâm kiểm định xe siết quy trình hoạt động. Sự thuê lắp bộ phận mới vào xe đã "tăng đột biến" trong những ngày gần đây, báo điện tử này cho biết.

Nhu cầu về phụ tùng "zin" gia tăng cũng đồng nghĩa với việc các garage bận rộn hơn ở thời điểm cuối năm. Lý do là nhiều xe đã "độ" tức là lắp những bộ phận khác không đúng với xe, nên phải tháo ra, thay bằng các món phụ kiện phù hợp cho việc đăng kiểm. Tiền công cho thợ ở xưởng khoảng 20 đến 40 USD, tùy vào mức độ phức tạp của các bộ phận cần tháo, lắp.

Anh Minh Quân ở Hà Nội nói với báo VnExpress, "Tiền công tháo, lắp cản trước, cản sau, la-zăng (4 chiếc), bậc cửa, đèn pha, thuê lại đồ 'zin' để đi đăng kiểm khoảng 2.8 triệu đồng (gần 120 USD) một ngày". Anh này có một chiếc Ford Ranger đời 2018 và đã bỏ ra hơn 4,200 USD để "độ" lại các chi tiết mới. "Độ" là tiếng lóng nói về việc dùng những phụ tùng khác với nguyên bản của chiếc xe. Minh Quân cho biết việc "độ xe" của anh xuất phát từ những nhu cầu có thật. Ví dụ, công việc thường di chuyển ban đêm nên anh cần nâng cấp đèn, bậc lên xuống vì gia đình có trẻ nhỏ, người già và cuối tuần gia đình cùng về quê.

Không chỉ tháo các phụ tùng lắp thêm, các chủ xe cũng tìm kiếm đồ "zin" theo xe để lắp lại nguyên bản. Nếu bản thân không giữ đồ "zin", họ phải đi thuê ở những nơi khác. Một số garage chuyên "độ xe" hỗ trợ miễn phí cho khách "vì chỉ là hàng mượn sau đó trả lại", những nơi khác cho thuê lấy lệ phí tính bằng ngày với giá 20 đến 40 USD hoặc hơn cho một linh kiện.

Tuy nhiên, không phải xe nào cũng có sẵn đồ để thuê về "zin", nhiều garage cũng không còn đồ này để cho thuê.

Hiện nay các trung tâm đăng kiểm ở Hà Nội và Sài Gòn rơi vào tình trạng quá tải, khi những "xe độ", nâng cấp linh kiện, phụ tùng bị từ chối đăng kiểm. Theo quy định của nhà nước, xe không được thay đổi kết cấu, lắp thêm đồ nếu gây mất an toàn cũng như ảnh hưởng xấu đến môi trường.