Theo TS Vơ Đại Lược, cơ chế xin – cho, cái gốc “đẻ” ra tham nhũng cần phải thay đổi th́ mới giải quyết được phần gốc, nếu không chỉ giải quyết được phần ngọn.
TAND TP Hà Nội đang tiến hành phiên ṭa xét xử 54 bị cáo trong vụ chuyến bay giải cứu. Kết luận điều tra vụ án cho thấy, trong đợt dịch COVID-19 diễn biến phức tạp trên toàn cầu, các cơ quan chức năng đă cấp phép và tổ chức trên 1.000 chuyến bay, đưa hơn 200.000 người dân từ 62 quốc gia, vùng lănh thổ về nước.
Việc tổ chức các chuyến bay cứu hộ này nhận được sự đánh giá cao của cộng đồng quốc tế và sự ủng hộ của đồng bào trong và ngoài nước, ghi dấu ấn ngoại giao của Việt Nam trên trường quốc tế, thể hiện tính nhân đạo của Đảng, Nhà nước.
Cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Tô Anh Dũng tại phiên ṭa xét xử vụ chuyến bay giải cứu.
Tuy nhiên, quá tŕnh triển khai thực hiện đă có sự chồng chéo, không rơ ràng về thẩm quyền. Từ đó, một số cá nhân có chức vụ ở các bộ, ngành đă gây khó khăn, nhũng nhiễu, làm khó doanh nghiệp trong tổ chức các chuyến bay giải cứu.
Khai trước toà, có bị cáo là từng là lănh đạo doanh nghiệp cho biết, trong quá tŕnh xin cấp phép các chuyến bay đưa công dân Việt Nam về nước thời điểm dịch Covid-19 bùng phát thường bị các cán bộ liên quan gây khó dễ, “cứ ngày mai bay th́ hôm nay mới được cấp phép" và " không cấp phép nếu chưa đưa tiền”.
Rơ ràng, cơ chế xin - cho, nhũng nhiễu, không minh bạch đă buộc doanh nghiệp phải nâng giá vé máy bay và các chi phí phát sinh khác để “bôi trơn”, đưa hối lộ...Thông qua đó h́nh thành "liên minh lợi ích" tại một số bộ ngành, khi mà cán bộ từ chuyên viên lên đến lănh đạo cấp cục, vụ, thậm chí cả thứ trưởng cũng nhận hối lộ.
Theo Tiến sĩ Vơ Đại Lược – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế và Chính trị thế giới, cái gốc của tham nhũng hiện nay bắt nguồn từ cơ chế xin - cho. Nếu cơ chế này vẫn c̣n th́ chống tham nhũng vẫn khó khăn.
Bản chất của cơ chế xin-cho là đặc quyền, đặc lợi, tạo ra sự bất công, bất b́nh đẳng trong xă hội. Khi quyền lực, lợi ích tập trung vào một nơi th́ nơi đó có quyền “cho” và những nơi khác muốn có quyền lợi th́ nhất thiết phải đi “xin”; muốn xin được th́ phải khéo léo, thậm chí phải chạy vạy, lót tay, “bôi trơn” th́ mới được giải quyết công việc một cách thuận lợi.
Nh́n vào các đại án kinh tế, tham nhũng lớn kéo theo hàng chục quan chức, cán bộ quản lư doanh nghiệp Nhà nước bị kỷ luật, bị xử lư h́nh sự trong những năm gần đây, ông Vơ Đại Lược cho rằng, một phần nguyên nhân bắt nguồn sâu xa từ việc quản lư, vận hành các hoạt động kinh tế - xă hội chưa thoát khỏi cơ chế xin-cho.
“Chúng ta bắt tham nhũng rất mạnh, nhưng cơ chế xin – cho, cái gốc “đẻ” ra tham nhũng lại chưa thay đổi nên việc chúng ta làm vừa qua mới chỉ giải quyết hệ quả chứ không phải giải quyết nguồn gốc”, ông Lược nói.
Theo nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế và Chính trị thế giới, mặc dù thời gian qua, các cơ quan chức năng cũng đă có nhiều cải cách, cơ chế xin - cho cũng đă giảm song mới chỉ được một phần. T́nh trạng “bôi trơn”, lót tay trong giải quyết các thủ tục hành chính, kinh doanh hiện nay vẫn c̣n. Trong đời sống xă hội, đi đâu cũng có “xin” và “cho”, từ cái nhỏ nhất là đi học, đi khám bệnh, cho đến đi làm thủ tục hành chính… Tất cả những việc đó đều dẫn đến tiêu cực, tham nhũng. Vậy nên, cần xóa bỏ “cơ chế xin – cho” th́ mới xóa bỏ được cái gốc của tham nhũng.
“Làm cách nào để cắt bỏ cơ chế xin-cho”?, Tiến sĩ Vơ Đại Lược cho rằng, cần áp dụng cơ chế thị trường phân bổ nguồn lực, chứ không phải người có quyền phân bổ nguồn lực.
Như vụ “chuyến bay giải cứu”, số chuyến bay được cấp phép rất ít, trong khi nhu cầu được “giải cứu” lại rất nhiều, Nhà nước độc quyền phân bổ nên từ đó tạo cơ chế “xin-cho”, tiêu cực, doanh nghiệp buộc phải nâng giá vé máy bay và các chi phí phát sinh khác để phục vụ việc "bôi trơn", đưa hối lộ. Thêm vào đó, không kiểm soát quyền lực chặt chẽ và thiếu sự công khai, minh bạch trong quá tŕnh vận hành, quản trị nên mới xảy ra tham nhũng.
Để tránh tiêu cực, trong trường hợp cung không đủ cầu th́ Nhà nước phải can thiệp bằng cách giám sát, tăng cung lên để đáp ứng cầu. Hay trong lĩnh vực đầu tư công, nếu dùng cơ chế thị trường là tổ chức đấu thầu công khai, minh bạch th́ sẽ giảm tiêu cực. C̣n nếu chỉ định thầu th́ xin – cho vẫn c̣n và nguy cơ tham nhũng vẫn hiện hữu.
“Ở nước ta, nền kinh tế thị trường đang trong quá tŕnh phát triển chứ chưa hoàn thiện nên rất nhiều lĩnh vực mà cơ chế thị trường chưa quyết định phân bổ nguồn lực, nên tiêu cực vẫn diễn ra. Do vậy, khi nào cơ chế thị trường phân bổ nguồn lực ngày càng nhiều hơn và kiểm soát quyền lực tốt hơn, giám sát tốt hơn th́ những tệ nạn, tiêu cực sẽ giảm”, ông Lược nói.
Trong một trao đổi với phóng viên VOV.VN khi đề cập đến các vụ án tham nhũng, kinh tế đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp, Tiến sĩ Nguyễn Đ́nh Quyền - nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu lập pháp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, v́ quan hệ kinh tế không minh bạch, hành vi phạm tội là hành vi "ẩn", chủ thể thực hiện hành vi tham nhũng thường có nhiều quyền lực, có quan hệ, hiểu biết, trong khi thể chế, chính sách pháp luật về quản lư Nhà nước chưa hoàn thiện, có nhiều văn bản c̣n chồng chéo, mâu thuẫn nên nhiều đối tượng đă lợi dụng.
Nguy hiểm hơn, khi quyền lực Nhà nước gắn với nhóm lợi ích th́ hậu quả “sẽ rất kinh khủng”. Bởi đằng sau các quyết định, dự án vẫn lẩn khuất đâu đó hành vi tiêu cực của các nhóm lợi ích, của doanh nghiệp sân sau.
Do đó, theo TS Nguyễn Đ́nh Quyền, ngoài vấn đề kiểm soát chặt chẽ quyền lực, giải pháp mấu chốt là phải xóa cơ chế "xin – cho" trong quản lư Nhà nước v́ đây vốn là cái gốc “đẻ” ra tham nhũng.
VietBF@ Sưu tập
Games
