Những phân tích và cảnh báo về BRI của Trung Quốc đã được đưa ra tại phiên điều trần có tên “Mọi con đường đều dẫn tới Bắc Kinh? Cuộc tấn công phát triển toàn cầu của ĐCSTQ”.
Ủy ban Tuyển chọn Hạ viện Hoa Kỳ về Cạnh tranh Chiến lược giữa Hoa Kỳ và Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) hôm thứ 5 (16/5) đã đưa ra cảnh báo rằng chính quyền Trung Quốc đang sử dụng Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) để khiến thế giới đang phát triển bị mắc nợ và sau đó lợi dụng ảnh hưởng đối với các nước này.
Tại phiên điều trần có tên “Mọi con đường đều dẫn tới Bắc Kinh? Cuộc tấn công phát triển toàn cầu của ĐCSTQ”, các thành viên ủy ban đã được nghe từ Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Viện và Quỹ Tổng thống Ronald Reagan, ông David Trulio, Phó Chủ tịch cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) Daniel Runde, và ông Brad Parks, Giám đốc điều hành của AidData tại Viện nghiên cứu toàn cầu của William & Mary.
Ông Trulio phát biểu trong phiên điều trần rằng BRI đã thiết lập sự hiện diện ở hơn 100 quốc gia trên thế giới.
Ông Trulio nói với NTD News bên lề phiên điều trần: “Tôi không nghĩ có ai trong chúng ta muốn sống trong một thế giới do Đảng Cộng sản Trung Quốc thống trị”. “Vì vậy, khi mà BRI góp phần làm tăng thêm ảnh hưởng của Trung Quốc và gây áp lực cưỡng bức đối với các nước trên thế giới, đó không phải là điều tốt”.
Chủ tịch Quỹ Reagan cho rằng ở nơi nào mà ảnh hưởng của BRI tăng lên thì nhân quyền sẽ bị lung lay.
Ông Trulio nói: “Với sự kết hợp sâu hơn với [Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa] thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường, điều đó thực sự hạn chế khả năng hành xử của các quốc gia đó theo hướng thúc đẩy nhân quyền, bởi vì Trung Quốc đã gây áp lực cưỡng bức đối với họ”.
Ông Trulio cho biết sự phát triển kinh tế mà các dự án BRI mang lại có thể giúp tăng cường sự hỗ trợ cho các chế độ có thành tích nhân quyền kém.
Chủ tịch Quỹ Reagan cho biết các dự án cơ sở hạ tầng mà ĐCSTQ có thể thiết lập trên khắp thế giới có thể phục vụ cho những động cơ thầm kín khác.
Ông Trulio nói: “Mối lo ngại liên quan đến việc sử dụng kép, hoặc thậm chí như chúng tôi đã nghe nói, việc sử dụng 3 mục đích". “Vì vậy, một cảng thương mại có thể có tiềm năng thu thập thông tin tình báo hoặc nó có thể có khả năng sử dụng cho mục đích quân sự trong một cuộc xung đột”.
Một chủ nợ thiếu thiện chí
Người ta lo ngại rằng ĐCSTQ đang sử dụng các dự án phát triển toàn cầu để gây ảnh hưởng lên các nước đang phát triển. Điều này được thúc đẩy bởi quan ngại cho rằng các dự án phát triển này sẽ bẫy các nước sở tại vào những dự án mà họ không thể dễ dàng chi trả.
“Đảng Cộng sản Trung Quốc đã cho vay hơn một nghìn tỷ đô la, và những khoản vay đó sắp đến hạn và các quốc gia mắc nợ họ không thể trả được”, Dân biểu Jake Auchincloss (Dân chủ - Massachusetts) nói với NTD News sau buổi điều trần.
Ông Auchincloss cho biết một số quốc gia tiếp nhận các dự án BRI có khả năng thanh khoản kém để giải quyết các khoản nợ phát sinh từ các dự án phát triển này, trong khi những quốc gia khác “hoàn toàn mất khả năng thanh toán”. Ông cho biết không phải mọi quốc gia nhận BRI đều gặp khó khăn trong việc xử lý những khoản nợ này, “nhưng đó là một phần lớn”.
Đảng viên Đảng Dân chủ Massachusetts nói thêm: “ĐCSTQ không hành động như một chủ nợ một cách thiện chí”. “Họ đang dùng những khoản vay đó để khiến các quốc gian này kiểu như khuất phục và đang đòi hỏi những nhượng bộ về chính trị thay vì những lợi ích về kinh tế”.
Chủ tịch Ủy ban John Moolenaar (Cộng hòa - Michigan) cho biết chiến lược của ĐCSTQ với BRI khác xa với cách Hoa Kỳ xử lý các dự án phát triển kinh tế nước ngoài.
Ông Moolenaar nói: “Khi chúng ta phát triển kinh tế hoặc cố gắng hợp tác với các quốc gia, chúng ta cố gắng xây dựng các mối quan hệ là quan hệ đối tác và thương mại lâu dài”. “Khi Trung Quốc làm điều đó, đó thực sự là một hành vi bóc lột và là thứ mà họ sẽ tận dụng mọi cách có thể để hướng tới các mục tiêu của Đảng Cộng sản Trung Quốc”.
Có phải là bẫy nợ?
Các quan chức của chính quyền Trung Quốc phản đối về quan điểm cho rằng BRI là một chương trình “bẫy nợ” nhằm hủy hoại các quốc gia đang phát triển. Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi quan điểm đó là “độc hại” và bị cường điệu hóa trong một thông cáo báo chí vào tháng 1/2022 khi Ngoại trưởng Trung Quốc lúc đó là Vương Nghị đến thăm thủ đô Lagos của Nigeria.
Chatham House, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại London, đã đưa ra quan điểm bảo vệ đối với BRI trong đánh giá năm 2020 – rằng sáng kiến phát triển nước ngoài của Trung Quốc dường như thiếu mức độ phối hợp cần thiết để có thể thúc đẩy các mục tiêu chiến lược lớn của ĐCSTQ.
Báo cáo của Chatham House nêu rõ: “Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) thường được miêu tả là một chiến lược địa chính trị khiến các quốc gia rơi vào bẫy mắc phải các khoản nợ không bền vững và cho phép Trung Quốc gây ảnh hưởng quá mức”. “Tuy nhiên, bằng chứng sẵn có thách thức quan điểm này: các yếu tố kinh tế là động lực chính của các dự án BRI hiện tại; Hệ thống tài chính phát triển của Trung Quốc quá phân tán và phối hợp kém để theo đuổi các mục tiêu chiến lược chi tiết; và chính phủ các nước đang phát triển cũng như các lợi ích kinh tế và chính trị liên quan của họ quyết định bản chất của các dự án BRI trên lãnh thổ của họ”.
Tiến sĩ Park đưa ra một số quan điểm tương tự trong lời phát biểu thứ 5 trước Hạ viện.
Tiến sĩ Park cho biết trong tuyên bố đã chuẩn bị của mình: “Có những lời chỉ trích xác đáng về hoạt động cho vay nước ngoài của Trung Quốc, nhưng ‘ngoại giao bẫy nợ’ không phải là một trong số đó”. “Đơn giản là không có cơ sở bằng chứng nào cho tuyên bố rằng Bắc Kinh đang cung cấp các chính phủ nước ngoài những khoản vay quá lớn để đẩy họ vào tình trạng vỡ nợ và nắm quyền kiểm soát các cảng biển, sân bay và lưới điện của họ”.
Mỹ cần cạnh tranh với BRI
Trong phiên điều trần hôm thứ 5, ông Runde đã tuyên bố rằng chính phủ Hoa Kỳ nên tìm cách cạnh tranh với BRI, thay vì chỉ kêu gọi các quốc gia đang phát triển tránh xa quan hệ với chính quyền Trung Quốc.
Giám đốc điều hành CSIS cho biết: “Thông điệp chính của tôi là: Trong thời đại cạnh tranh quyền lực lớn này, Hoa Kỳ cần một giải pháp thay thế, thay vì yêu cầu các nước đang phát triển ngừng hợp tác với ĐCSTQ”. “Chúng ta không thể chiến đấu với thứ gì đó với không gì cả”.
Tiến sĩ Park cho rằng chính quyền Trung Quốc đã cải tổ BRI một cách đáng kể trong những năm gần đây, bao gồm cả việc thực hiện các biện pháp nhằm giải quyết rủi ro danh tiếng ở những quốc gia có “sự hối hận của người tham gia BRI”
“Bản thân Trung Quốc đã chứng minh rằng họ có khả năng điều chỉnh hướng đi để giải quyết những bất bình của những bên tham gia BRI và sự dè dặt của những bên tham gia BRI tiềm năng. Như vậy, [Chính phủ Mỹ] cần phải hình thành khả năng phản ứng nhanh nếu muốn đảm bảo rằng họ có thể xác định và phản ứng một cách nhanh chóng nhằm giải quyết các nhu cầu chưa được đáp ứng của các nước đối tác”, ông nói.
Dân biểu Raja Krishnamoorthi (Dân chủ -Illinois), thành viên cấp cao trong Ủy ban Tuyển chọn Hạ viện về ĐCSTQ, đã lặp lại một số quan điểm đó trong bình luận của chính ông với NTD News sau phiên điều trần.
“Chúng ta nên đưa ra các điều khoản cạnh tranh, chúng ta nên tham gia vào vấn đề này bởi vì điều rất quan trọng là không được để Trung Quốc, chẳng hạn, phát triển các cảng nước sâu để sau đó quân sự hóa gây tổn hại đến an ninh quốc gia của chúng ta. Ngoài ra, rõ ràng việc xây dựng sức mạnh mềm của chúng ta cũng là một điều tốt”, ông Krishnamoorthi nói.
Ông Auchincloss cho biết Hoa Kỳ có năng lực trên mặt trận phát triển kinh tế toàn cầu nhưng “chúng ta phải vượt qua những thủ tục hành chính của mình và hoàn thành công việc này với khối lượng và tốc độ [thích hợp] để chúng ta thực sự có thể cạnh tranh”.
