SpaceX vạ lây vì căng thẳng Trump - Musk

[Romano]

Mối quan hệ rạn nứt giữa tỷ phú Elon Musk và Tổng thống Donald Trump đang đe dọa hơn 22 tỷ USD hợp đồng chính phủ với SpaceX, đồng thời đặt chương trình không gian Mỹ trước nhiều biến động lớn.
Sau cuộc khẩu chiến căng thẳng giữa tỷ phú Elon Musk và Tổng thống Donald Trump hôm 5/6, khoảng 22 tỷ USD giá trị hợp đồng giữa SpaceX và chính phủ Mỹ đang đứng trước nguy cơ bị hủy bỏ.

Cuộc đối đầu này không chỉ làm rung chuyển mối quan hệ từng được xem là hiếm có giữa một tổng thống Mỹ và một “ông trùm công nghệ”, mà còn đe dọa gây chấn động tới toàn bộ chương trình không gian của nước Mỹ, Reuters nhận định.

Mất hàng loạt đặc quyền
Mâu thuẫn giữa 2 người từng nhận là "đồng minh thân cận" bắt đầu bùng nổ sau khi Musk công khai chỉ trích dự luật cắt giảm thuế và ngân sách do ông Trump đề xuất. Tổng thống ngay lập tức đáp trả tại Phòng Bầu Dục, trước khi Musk tung loạt bài viết trên mạng xã hội X công kích trở lại. Đỉnh điểm, ông Trump đe dọa sẽ cắt toàn bộ hợp đồng liên bang với các công ty của Musk.

Không xem nhẹ lời đe dọa, Elon Musk tuyên bố bắt đầu “ngừng hoạt động” tàu vũ trụ Dragon - phương tiện duy nhất của Mỹ hiện nay có khả năng đưa phi hành gia lên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), trong khuôn khổ hợp đồng gần 5 tỷ USD với NASA. Việc này nếu xảy ra sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chương trình không gian quốc tế kéo dài hơn 20 năm.Dù NASA không bình luận trực tiếp, người phát ngôn Bethany Stevens cho biết cơ quan này sẽ tiếp tục hợp tác với các đối tác để đảm bảo các mục tiêu không gian của tổng thống được thực hiện.

Cuộc “chia tay” giữa ông Trump và Musk cũng phá vỡ hàng loạt đặc quyền từng giúp SpaceX hưởng lợi lớn như: cải tổ chương trình Mặt trăng thành chương trình chinh phục sao Hỏa, triển khai lá chắn tên lửa không gian quy mô lớn, hay bổ nhiệm tướng lĩnh có xu hướng ủng hộ SpaceX vào các vị trí chủ chốt trong Không quân.

Việc đưa Dragon ra khỏi hoạt động có thể gây gián đoạn nhiệm vụ tại ISS. Tuy nhiên, hiện chưa rõ thời gian cụ thể Musk sẽ thực hiện động thái này. NASA vẫn còn phương án dự phòng là tàu Soyuz của Nga.

SpaceX vẫn có thể đứng vững, nhưng thiệt hại không nhỏ
Dù đối mặt rủi ro lớn, giới phân tích cho rằng SpaceX vẫn có thể “trụ vững” nhờ vị thế thống trị thị trường phóng tên lửa và truyền thông vệ tinh toàn cầu, trước cả khi Musk bước chân vào chính trị phe Cộng hòa năm ngoái.

“Dù không phải thảm họa, việc mất các hợp đồng chính phủ chắc chắn sẽ khiến SpaceX thất thu đáng kể”, Justus Parmar - CEO của Fortuna Investments nhận định.

Tuy nhiên, ngành hàng không vũ trụ Mỹ đang chịu nhiều biến động dưới thời ông Trump, với các đề xuất cắt giảm ngân sách khiến hàng chục chương trình khoa học có thể bị hủy bỏ. NASA hiện cũng chưa có người đứng đầu chính thức.

Việc ông Trump đột ngột rút đề cử tỷ phú Jared Isaacman - một đồng minh thân cận của Musk, cho vị trí lãnh đạo NASA càng khiến căng thẳng gia tăng. Ông Trump tuyên bố lý do là vì Isaacman “hoàn toàn ủng hộ đảng Dân chủ”.

Nỗ lực đưa con người lên sao Hỏa của Musk vốn là trọng tâm trong tầm nhìn không gian của ông Trump. Nhưng dự án này cũng khiến các nguồn lực bị chia sẻ khỏi sứ mệnh Mặt trăng. Kế hoạch ngân sách của ông Trump từng đề xuất hủy bỏ các sứ mệnh Artemis sau nhiệm vụ thứ ba.

Tuy nhiên, phiên bản dự luật được Ủy ban Thương mại Thượng viện công bố hôm 5/6 đã khôi phục ngân sách cho các sứ mệnh Artemis 4 và 5, đảm bảo ít nhất 1 tỷ USD mỗi năm cho Hệ thống Phóng Không gian (SLS) đến năm 2029.
Do các tên lửa của SpaceX có chi phí thấp hơn nhiều so với SLS, phản ứng của Nhà Trắng trước thay đổi này sẽ là thước đo quan trọng về sức ảnh hưởng chính trị còn lại của Musk.

Kể từ khi thành lập năm 2002, SpaceX đã giành được 15 tỷ USD hợp đồng với NASA, bao gồm tên lửa Falcon 9 và hệ thống tàu vũ trụ Starship - phương tiện được NASA lựa chọn để đưa người lên Mặt trăng trong thập kỷ này.

SpaceX cũng là đối tác chủ chốt của Lầu Năm Góc trong việc phóng các vệ tinh an ninh quốc gia và xây dựng mạng lưới vệ tinh do thám cho một cơ quan tình báo Mỹ.

Cựu Phó Giám đốc NASA Lori Garver cho rằng việc hủy bỏ hợp đồng với SpaceX có thể vi phạm pháp luật. Nhưng bà cũng nhấn mạnh: “Một CEO đe dọa vô hiệu hóa tàu vũ trụ, đặt sinh mạng phi hành gia vào tình thế nguy hiểm, đó là điều không thể chấp nhận được”.