|
Sau nhiều tháng bị đình trệ vì các cuộc tấn công bằng tên lửa và UAV, tuyến hàng hải qua Biển Đỏ đang dần phục hồi. Theo chỉ huy chiến dịch hải quân EU Aspides, lưu lượng tàu qua eo Bab al-Mandab đã tăng 60% so với thời điểm thấp nhất giữa năm 2024, nhờ lực lượng Houthi tuyên bố chỉ tấn công tàu liên quan đến Israel.
Tín hiệu cải thiện an ninh hàng hải
Sau nhiều tháng gián đoạn vì chuỗi tấn công tên lửa và UAV của lực lượng Houthi, Phó Đô đốc Vasileios Gryparis - Chỉ huy sứ mệnh EU Aspides cho biết, lưu lượng tàu qua eo Bab al Mandab đã tăng gấp gần 1,6 lần tương đương mức tăng 60%. Bước hồi phục này phản ánh một chuỗi chuyển biến quốc tế đầy tính chiến lược.
Trước đó, kể từ tháng 11/2023, Houthi đã tiến hành hơn 100 vụ tấn công nhằm vào tàu thương mại và quân sự tại Biển Đỏ, gây thiệt hại nhân mạng và vật chất, khiến các tập đoàn vận tải hàng đầu thế giới như Maersk, CMA CGM, Hapag Lloyd phải chuyển hướng các hành trình vòng qua mũi Hảo Vọng, thêm khoảng 10 -14 ngày và tăng chi phí hàng triệu USD mỗi hành trình. EU ước tính lượng hàng hóa qua Biển Đỏ chiếm 12% tổng thương mại toàn cầu, do đó sự giảm sút đột ngột đã tạo ra áp lực nghiêm trọng lên chuỗi cung ứng quốc tế.
Bước ngoặt tích cực xuất hiện khi Houthi tuyên bố chỉ tấn công các tàu “liên quan đến Israel” (có sở hữu, vận tải hoặc cập bến tại Israel), khiến tàu không thuộc diện này có “hơn 99% khả năng an toàn”. Đồng thời, một thỏa thuận ngừng bắn sơ bộ giữa Houthi và Mỹ vào tháng 5/2025, cùng với chiến dịch quân sự từ EU - Mỹ - Anh mang tên Operation Prosperity Guardian (Chiến dịch Người Bảo vệ Thịnh vượng) đã đẩy lùi áp lực lên tuyến Biển Đỏ.
Tuy nhiên, trong khi số lượng tàu tăng lên là dấu hiệu khả quan, vẫn tồn tại “rủi ro an ninh chưa được loại bỏ hoàn toàn”. Phó đô đốc Gryparis nhấn mạnh rằng EU Aspides “không thể đảm bảo 100% an toàn cho tàu thương mại”. Một số hãng vẫn ngại di chuyển nhanh khi chỉ có đủ tàu hộ tống cho một phần nhỏ lượng tàu qua eo Bab al-Mandab, dẫn đến hiện tượng “một số con tàu phải chờ đến một tuần mới được hộ tống”.
Theo giới chuyên gia, việc tàu thương mại dần quay trở lại hành lang Bab al Mandab không chỉ làm giảm áp lực lên Suez và chuỗi cung ứng châu Âu, như cảng Barcelona và Las Palmas tăng lần lượt 9% và 13% vào 2024, do kết quả của việc bồi đắp từ tuyến này mà còn là phép thử cho hiệu quả của các sứ mệnh đa phương trong khu vực. Đây là tín hiệu cho thấy “mạng lưới phòng thủ đa quốc gia” đang dần khôi phục môi trường vận tải biển, dù vẫn chưa chạm đến trạng thái ổn định cao nhất.
Sứ mệnh EU Aspides
Được chính thức triển khai vào ngày 19/2/2024 theo khuôn khổ CSDP EU và Hội đồng Âu châu, sứ mệnh EUNAVFOR Aspides đặt mục tiêu bảo vệ tự do hàng hải tại eo Bab al Mandab, các vùng lân cận như Biển Đỏ, vịnh Aden, eo Hormuz và vịnh Oman. Với trụ sở đặt tại Larissa, Hy Lạp, do Đại tá Gryparis chỉ huy, Aspides là chiến dịch “thuần túy phòng thủ” để giám sát, hộ tống tàu, bảo vệ trước các cuộc tấn công đa miền.
Trong sáu tháng đầu năm 2025, EU Aspides đã hộ tống 476 tàu, bắn hạ 18 UAV, vô hiệu hóa 2 tàu điều khiển từ xa (USV) và chặn 4 tên lửa đạn đạo. Đây là thành tích vượt trội, thể hiện khả năng ứng phó đa chiều giữa liên minh Hải quân EU và đồng minh quốc tế.
Song song với cải thiện mục tiêu hoạt động của Houthi, EU đã mở rộng phạm vi chiến dịch hải quân Aspides từ tháng 2/2025. Nhiệm vụ hiện nay bao gồm giám sát tàu chở dầu Nga nằm trong diện trừng phạt, ngăn chặn vận chuyển vũ khí trái phép và tăng cường chia sẻ thông tin tình báo qua các nền tảng như EU SatCen và INT SitCen.
Các quốc gia thành viên như Đức, Pháp, Ý đã điều động tàu hộ tống, cung cấp hậu cần và phối hợp với chiến dịch Operation Prosperity Guardian do Mỹ dẫn đầu. Nhằm duy trì năng lực hoạt động, Nghị viện EU đã phê duyệt gia hạn chiến dịch Aspides đến cuối tháng 2/2026, với ngân sách tham chiếu 17 triệu euro. Đồng thời, G7 và NATO tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ tự do hàng hải và tăng cường hỗ trợ chính sách - tài chính cho Aspides.
Dù vậy, số tàu chiến hoạt động thực tế luôn dao động ở mức “2-3 chiếc”, chưa đủ để đảm bảo vòng hộ tống liên tục, dẫn đến hiện tượng tàu thương mại phải “chờ đợi đến bảy ngày” để có tàu hộ tống, làm giảm tốc độ luân chuyển hàng hóa .
Tình trạng hiện tại cho thấy EU đang đối mặt với hai thách thức lớn. Trước hết là bài toán lực lượng, để duy trì hoạt động hộ tống liên tục và hiệu quả qua eo biển Bab al-Mandab EU cần tăng cường thêm ít nhất 10 tàu chiến.
Ngoài ra, chiến dịch Aspides phải xử lý yêu cầu phối hợp đa tầng trong bối cảnh an ninh hàng hải Trung Đông ngày càng phức tạp. Aspides không chỉ vận hành độc lập mà còn cần hợp tác chặt chẽ với các sứ mệnh quốc tế khác và các cơ chế giám sát của Liên hợp quốc. Việc chia sẻ thông tin tình báo, phối hợp hành động và thống nhất quy trình phản ứng sẽ đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả bảo vệ tàu thương mại và tránh chồng chéo trong triển khai lực lượng.
Xét trên bình diện chiến lược, những kết quả bước đầu mà Aspides đạt được, cùng với sự hiện diện của các sứ mệnh song hành đang từng bước đặt nền móng cho việc xây dựng năng lực hành động ngoài khối của EU trong lĩnh vực an ninh biển.
Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu dài hạn là duy trì tự do hàng hải một cách liên tục, an toàn và bền vững, EU sẽ cần chuyển từ mục tiêu chính trị sang cam kết thực tế: từ cấp đủ ngân sách, bổ sung lực lượng, nâng cấp trang thiết bị đến mở rộng hợp tác an ninh trên phạm vi liên khu vực.
|
|
