Bao dung là sự chấp nhận và tôn trọng con người là đa dạng về đủ mọi mặt, c̣n khoan dung là đức tính rộng lượng, dễ dàng thông cảm, chấp nhận và tha thứ khiếm khuyết cũng như lỗi lầm của người khác. Người khoan dung cũng có thể không bao dung khi không tôn trọng những ǵ mà ḿnh không đồng ư.
Các bậc thánh hiền trong lịch sử đều rất tôn sùng ḷng bao dung. Trong cả ba trường phái lớn là Phật gia, Đạo gia và Nho gia đều tŕnh bày và phân tích về ḷng bao dung, và đều răn dạy con người phải có tâm lượng rộng lớn cao thượng.
Lăo Tử nói rằng: “Khổng đức chi dung, duy đạo thị ṭng”, chỉ có người có phẩm đức lương thiện mới có thể bao dung vạn vật, cũng chỉ họ mới có thể dung hợp được với đại Đạo. Bởi v́ khuôn mẫu của đức hạnh chính là Đạo. Nguyên do sông và biển mênh mông sâu thẳm là bởi v́ chúng ở chỗ thấp nhất, nên có thể tiếp nhận lấy nước từ từng nhánh sông khe suối nhỏ bé.
Khổng Tử nói rằng: “Khoan tắc đắc chúng”, nếu một người khoan dung từ thiện th́ người đó sẽ có được cảm t́nh của mọi người. Trong sách “Thượng Thư” cũng viết rằng: “Hữu dung năi đại”, biết dung nạp sẽ trở thành vĩ đại to lớn. Đại địa, đại sơn, đại giang, đại hải, những chữ “đại” trong các từ ngữ trên diễn tả chiều sâu vô cùng và sự ḥa hợp.
Phật gia giảng: “Một niệm làm hoàn cảnh đổi thay”, “Thường có ḷng biết ơn”, “Thiện giải và bao dung”, “Từ tâm luôn giữ trong ḷng”. Để bao dung được vạn vật, người ta cần phải có tâm từ bi. Tâm càng rộng lớn th́ bao dung được càng nhiều.
Bao dung hàm chứa đức tính khiêm tốn
Khiêm tốn là một mặt của bao dung. Bởi v́ tính cách khác nhau, cho nên con người ta có những thế giới quan khác nhau và phán xét mọi việc theo những cách khác nhau.
Thời xưa, các thánh hiền luôn tôn trọng ư kiến của người khác. Trong mọi việc, họ luôn nghĩ về người khác trước, để lại những tấm gương đáng kính phục cho đời sau noi theo.
Thời Tây Chu, Chu Công khi pḥ tá Thành Vương đă cố gắng hết ḿnh để làm cho đất nước được phồn vinh thịnh vượng. Khi ông ra sức kêu gọi hiền tài, rất nhiều người đă đáp lại tiếng gọi của ông. Ông bận rộn đến mức thậm chí không có thời gian để làm khô tóc sau khi gội đầu. Ông phải dừng bữa cơm tối mấy lần để khách không phải chờ lâu.
Ông cũng thường khuyên Bá Cầm, con trai ông rằng: “Thành Vương muốn con trông coi Lỗ quốc, con phải khiêm tốn và biết trân trọng! Con phải biết luật Trời rằng bất cứ ai kiêu ngạo tự măn sẽ mất hết và người khiêm nhường sẽ được lợi. Người ta ai cũng trân trọng đức tính khiêm nhường; không ai coi trọng tính kiêu căng ngạo mạn cả!”.
Một ví dụ khác là Hoàng đế thời Đường, Đường Thái Tông, thường khuyến khích các bề tôi khuyên can và tiếp thu lời khuyên bằng một thái độ khiêm nhường. Ông không thỏa măn cho tới khi ông được nghe về những thiếu sót của ḿnh. Ông tập hợp trí tuệ từ khắp nơi trong thiên hạ, tạo nên thời kỳ “Trinh Quán chi trị” thịnh vượng nhất trong lịch sử Trung Hoa.
Ḷng bao dung có thể giáo hóa người khác
Rất nhiều khi, ḷng bao dung có thể giáo hóa và thuyết phục người khác hơn là sự trừng phạt. Đó là một kiểu “quan tâm và chăm lo tŕu mến”.
“Cựu văn Tùy bút” có chép, vào triều Thanh, ở giữa phủ đại học sĩ Trương Anh và nhà hàng xóm họ Ngô có một khoảng đất trống dùng làm lối đi chung giữa hai nhà. Khi Ngô gia tu sửa nhà đă xây tường lấn chiếm sang phần đất của phủ học sĩ, người nhà Trương Anh bèn viết thư cấp báo, mong rằng Trương Anh, khi đó đang giữ chức Lễ Bộ Thượng thư trong triều, sẽ ra mặt ngăn chặn hành vi của gia đ́nh họ Ngô kia. Chẳng ngờ ông đă phê một bài thơ gửi về nhà:
Thư xa ngàn dặm chỉ v́ tường
Có ba thước đất th́ cứ nhường
Trường thành vạn lư c̣n tại đó
Chẳng thấy Tần Vương năm ấy đâu.
Người nhà nhận được hồi âm, cảm thấy thật hổ thẹn, liền nhường cho Ngô gia ba thước đất; người hàng xóm họ Ngô thấy vậy rất cảm động và cũng tự xây lùi tường lại và nhường phủ Trương Anh ba thước. Cuối cùng, hai bên gia đ́nh đều xây tường lùi vào ba thước, khiến ngơ hẻm đó rộng thành sáu thước. Bởi vậy, cái tên “hẻm sáu thước” đă trở thành một giai thoại đẹp.
Ḷng bao dung là sức mạnh của cái thiện
Ḷng bao dung có thể khiến người ta lại gần nhau hơn và cải thiện mối quan hệ giữa người với người. Cổ ngữ có câu: “Hậu đức tái vật” (đức dày nâng đỡ vạn vật), bởi v́ đức là vô tư, là đáng tin cậy nhất. Người càng có nhiều đức th́ càng có khả năng chịu tải và có ḷng bao dung. Bởi vậy, người có đạo đức có thể gánh vác được trọng trách. Đó là bởi những người đó không ích kỷ và đáng tin cậy.
Một người có chuẩn mực đạo đức càng cao, th́ ḷng bao dung càng lớn, và càng từ bi hơn. Con người với tiêu chuẩn đạo đức cao sẽ không bị ảnh hưởng bởi danh lợi và sẵn sàng giúp đỡ quan tâm tới người khác hơn, bởi họ từ bi và bao dung độ lượng.
VietBF@ sưu tầm.
Games
